Index: languages/apertium-srd/printzipeddu.txt =================================================================== --- languages/apertium-srd/printzipeddu.txt (revision 71052) +++ languages/apertium-srd/printzipeddu.txt (nonexistent) @@ -1,1030 +0,0 @@ -Creo chi apat tiradu profetu, pro si nche fuire, de una tràmuda de pugiones agrestes. -Antoine de Saint-Exupéry. -Cun sas figuras de s’ Autore. -Tìtulu originale: -Le petit prince. -Bortadu in sardu dae Diegu Corràine. © Gallimard, 1943. © Papiros, 2015, pro s’ editzione in sardu. -Segunda editzione. -Imprentadu dae PressUp in su mese de Maju de su 2015. -Papiros Editziones carrera de Lombardia 46 08100 Nùgoro www.papiros.org. diretzione editoriale Diegu Corràine segreteria de redatzione Frantzisca Spiggia. A Leone Werth. -Pedo perdonu a sos pitzinnos pro àere dedicadu custu libru a una pessone manna. -Tèngio una resone sèria: custa pessone manna est su mègius amigu chi tèngio in su mundu. -Tèngio un’ àtera resone: custa pessone manna podet cumprèndere totu, finas sos libros pro pitzinnos. -E tèngio un’ àtera resone galu: custa pessone manna istat in Frantza in ue tenet fàmene e fritu. -E tenet finas bisòngiu de èssere consolada. -Si totu custas resones non diant bastare, deo bògio dedicare custu libru a su pitzinnu chi est istadu custa pessone manna. -Totu sas pessones mannas sunt istadas pitzinnos, in antis. (Ma sunt pagas sas chi si nd’ ammentant). -Duncas càmbio sa dèdica mea: -A Leone Werth cando fiat pitzinnu. Cando tenia ses annos, una bia, apo bidu una figura galana a beru, in unu libru de su padente vìrghine chi si naraiat Istòrias bìvidas. -B’ aiat pintadu una tzerpe boa chi fiat ingurtende una fera. -Custa est sa còpia de sa figura. -Su libru naraiat: “Sas tzerpes boas si nch’ ingurtint sas bèstias intreas, sena las mastigare. -A pustis non si podent prus mòere e dormint in sos ses meses chi nche ponent pro ismartire”. -Tando deo apo pessadu meda subra de sas aventuras de sa giungla e, finas deo, so resessidu, cun unu lapis coloradu, a pintare su primu disinnu meu. -Su disinnu meu nùmeru 1 fiat gosi: Apo mustradu s’ òpera de arte mea a sas pessones mannas e lis apo pregontadu si su disinnu meu los assuconaiat. Issas m’ ant rispostu: «Pro ite unu capeddu diat dèvere pònnere a tìmere?» -Ma in su disinnu meu no aia pintadu unu capeddu. -Bi figuraiat una tzerpe boa chi fiat ismartende un’ elefante. -Tando apo pintadu s’ internu de sa tzerpe boa, a manera chi sas pessones mannas potzant cumprèndere. -Tenent semper bisòngiu de crarimentos. -Su disinnu nùmeru 2 fiat gosi: Sas pessones mannas m’ ant cussigiadu de pònnere a unu chirru sos disinnos de tzerpes boas abertas o cungiadas, e de m’ interessare, in càmbiu, de sa geografia, de s’ istòria, de s’ aritmètica e de sa gramàtica. -Est pro custu chi apo dèvidu lassare, a edade de ses annos, una carrera istraordinària de pintore. -Mi nch’ aiat isporadu sa derrota de su disinnu meu nùmeru 1 e de su disinnu meu nùmeru 2. -Sas pessones mannas non cumprendent mai nudda a sa sola, e est traballosu, pro sos pitzinnos, de lis dèvere semper crarire totu. -Duncas m’ est tocadu a isseberare un’ àteru traballu e apo imparadu a pilotare aèreos. -Apo boladu unu pagu in totue in su mundu. -E sa geografia, est a beru, m’ at fatu sarvu mannu. -Nche connoschia, a sa prima mirada, sa Tzina dae s’ Arizona. -Est ùtile meda, si unu si perdet a de note. -Duncas apo tratadu meda, in vida mea, cun unu muntone de pessones sèrias. -Apo abitadu meda cun sas pessones mannas. -Las apo bidas a probe meda. -Ma custu no nd’ at megioradu s’ idea chi nde tenia. -Cando nd’ addoviaia una chi mi pariat agigu abbista, deo proaia a li mustrare su disinnu meu nùmeru 1 chi m’ apo semper collidu. -Cheria ischire si fiat a beru pessone de capia. -Ma mi rispondiat semper: «Est unu capeddu». -Tando no li faeddaia nen de tzerpes boas, nen de padentes vìrghines, nen de isteddos. -Mi ponia paris suo: li faeddaia de bridge, de golf, de polìtica e de cravatas. -E sa pessone manna fiat cuntenta manna de connòschere un’ òmine gosi sàbiu... Custu est su mègius retratu chi, in fatu, so resessidu a fàghere de issu. Duncas so istadu a sa sola, sena nemos de li pòdere faeddare a beru, finas a unu guastu in su desertu de su Sahara, ses annos a como. -Si fiat segada carchi cosa in su motore. -E sigomente paris cun megus non b’ aiat nen mecànicu, nen passigeris, mi fia dispostu a chircare de fàghere, a sa sola, un’ acontzu dificultosu. -Pro mene fiat una chistione de vida o de morte. -Tenia abba de bìere pro oto dies in pessu. -Su primu sero mi so dormidu in s’ arena a milli mìllias dae cada terra abitada. -Fia prus isuladu meda de unu nàufragu subra de una tàula in mesu de s’ otzèanu. -Duncas bos podides figurare s’ ispantu meu, a s’ arbèschida, cando una boghighedda curiosa mi nch’ at ischidadu. -Naraiat: «Pro praghere... pinta·mi un’ angione!” —Ah! —Pinta·mi un’ angione...» -Apo ghetadu unu brincu comente chi m’ esseret faladu unu raju. -M’ apo murigadu bene sos ogros. -Apo abbaidadu bene. -E apo bidu un’ omineddu istraordinàriu a beru chi mi fiat abbistende cun cara sèria. -Custu est su mègius retratu chi, in fatu, so resessidu a fàghere de issu. -Ma su retratu meu, de seguru, est a beru prus pagu bellu de su modellu. -Ma no est neghe mea. -Sas pessones mannas m’ aiant disanimadu de fàghere a pintore, a s’ edade de ses annos, e no aia imparadu a pintare àtera cosa, si non sos boas abertos o cungiados. -Duncas fia abbaidende custa bisione cun sos ogros maduros de s’ ispantu. -Non bos nch’ ismentigheis chi m’ agataia a milli mìllias dae cada logu abitadu. -Tando, custu omineddu non mi pariat nen pèrdidu, nen mortu de istrachitùdine, nen mortu de fàmene, nen mortu de sidis, nen mortu de timìngiu. -Non pariat in nudda unu pitzinnu pèrdidu in mesu de su desertu, a milli mìllias dae cada logu abitadu. -Cando in fines fia resessidu a faeddare, l’ aia naradu: «Ma... ite nche ses faghende tue inoghe?» -E issu tando m’ aiat torradu a nàrrere, a bellu a bellu, comente una cosa sèria meda: «Pro praghere... pinta·mi un’ angione...» -Cando su mistèriu est tropu ispantosu, non nos atrivimus a non pònnere in mente. -E macari m’ esseret parta una cosa sena sentidu a milli mìllias dae cada logu abitadu e in perìgulu de morte, apo bogadu dae sa butzaca unu fògiu de pabiru e una pinna. -Ma tando mi fia ammentadu chi aia istudiadu mescamente sa geografia, s’ istòria, s’ aritmètica e sa gramàtica e aia naradu a s’ omineddu (cun unu pagu de anneu) chi deo no ischia pintare. -Issu m’ aiat rispostu: «Non faghet nudda. -Pinta·mi un’ angione.» -Sigomente no aia mai pintadu un’ angione, aia torradu a fàghere, pro issu, unu de sos duos ùnicos disinnos chi mi podiat reventire bene. -Su de su boa cungiadu. -E mi fia ispantadu de intèndere s’ omineddu rispondende·mi: «Nono! -Nono! -Non chèrgio un’ elefante in intro de unu boa. -Unu boa est tropu perigulosu e un’ elefante leat tropu logu. -In logu meu totu est minore. -A mie bisòngiat un’ angione. -Pinta·mi un’ angione.» -Tando apo pintadu. Issu aiat abbaidadu bene e a pustis: «Nono! -Custu est giai malàidu meda. -Faghe·nde un’ àteru.» -Nd’ aia pintadu un’ àteru: S’ amigu meu aiat rìsidu cun garbu e passèntzia: «Giai lu ses bidende... no est un’ angione, est unu mascru. -Tenet sos corros...» -Tando aia torradu a fàghere galu su disinnu: -Ma no li fiat agradadu, che a sos àteros: «Giai lu ses bidende... no est un’ angione, est unu mascru. -Tenet sos corros...» -Tando aia torradu a fàghere galu su disinnu: -Ma no li fiat agradadu, che a sos àteros: «Custu nch’ est tropu betzu. -Deo chèrgio un’ angione chi campet a longu.» -Tando, giai ispassentziadu, sigomente tenia presse de cumintzare a ismontare su motore meu, l’ aia pintadu a sa grussera custa figura: -E bi l’ aia ghetada gosi: «Custa est sa cassa. -S’ angione chi boles tue est in intro.» Ma fia abbarradu ispantadu bidende comente lughiat sa cara de cussu giùighe giovaneddu: «Est pròpiu che a custu chi deo lu cheria! -Ite nde pessas, chi li bisonget erba meda a custu angione? —Pro ite? —Ca in logu meu totu est minore... —L’ at a bastare de seguru. -Deo t’ apo dadu un’ angione minoreddu.» -Issu aiat incrinadu sa conca a su disinnu: «Non gosi minore... -Mi’ ! -Dormidu si nch’ est...» -E est gosi chi apo connotu su printzipeddu. B’ aiat chertu tempus meda pro cumprèndere dae ue beniat. -Su printzipeddu, chi mi faghiat pregontas medas, pariat chi no intenderet mai sas meas. -Sunt istadas unas cantas paràulas chi nche li sunt essidas chi, a pagu a pagu, m’ ant craridu totu. -E gasi, cando at bidu sa prima bia s’ aeroplanu meu (no apo a pintare s’ aeroplanu meu, ca est una figura tropu cumplicada pro mene) m’ aiat pregontadu: «E it’ est cussa cosa? —Custu no est una cosa. -Custu bolat. -Est un’ aeroplanu. -Est s’ aeroplanu meu.» -E fia cuntentu mannu de li nàrrere chi bolaia. -Tando issu aiat naradu a forte: «Comente! -Dae chelu nche ses rutu! —Eja, aia rispostu deo cun modèstia. —Ah ! curiosu!...» -E su printzipeddu s’ aiat fatu unu bellu risu chi m’ aiat dadu infadu mannu. -Mi diat agradare chi leent in su sèriu sas disauras meas. -E a pustis aiat annantu: «Tando, finas tue ses benende dae chelu! -De cale praneta ses?» -Nch’ aia bidu comente un’ ispera, in su mistèriu de sa presèntzia sua, e l’ aia pregontadu totu in unu : «Tando, tue ses benende dae un’ àteru praneta?» -Ma non m’ aiat rispostu. -Chinniat sa conca a bellu a bellu abbistende·si s’ aeroplanu meu: «De seguru, in intro de cue, non podes bènnere dae largu meda...» -E fiat abbarradu comente pessamentadu un’ iscuta bona. -Pustis, boghende·nche s’ angione meu dae butzaca, si fiat incantadu abbaidende sa prenda sua. -Bos podides figurare canta curiosidade mi fiat intrada pustis de cussu mesu segretu de «sos àteros pranetas». -Duncas mi fia ingeniadu pro nd’ ischire de prus: «Dae ue ses benende, minninneddu meu? In ue est “su logu tuo”? A ue nche lu cheres giùghere s’ angioneddu meu?» -M’ aiat rispostu, a pustis de s’ èssere abbarradu a sa muda pessende·si: «Su bellu est chi sa cassa chi m’ as dadu l’ at a pòdere pònnere a ghisa de domo, a de note. —De seguru. -E si faghes a bonu t’ apo a dare finas una fune pro lu prèndere a de die. -E unu puntzone. -Sa preposada pariat dende anneu a su printzipeddu. «A lu prèndere! -Ite idea curiosa! Su printzipeddu in s’ asteròide B 612 —Ma si no lu prendes, baddu a ue si nch’ at a andare, e s’ at a pèrdere...» -E s’ amigu meu aiat atacadu a rìere torra: «Ma a ue cheres chi andet? —A totue... -Pròpiu in dae in antis suo...» -Tando, su printzipeddu aiat naradu cun boghe sèria, : «Non faghet nudda, est totu gosi minore in logu meu!» -E, cun un’ agigu de tristura, forsis, aiat agiuntu: «Pròpiu in dae in antis suo, non podet andare a largu meda…» -Gosi aia ischidu un’ àtera cosa importante meda: su praneta dae ue issu fiat bènnidu fiat in pessu prus mannu de una domo! -Cosa chi non fiat a tretu de m’ ispantare. -Ischia bene chi, francu sos pranetas mannos che sa Terra, Giove, Marte, Vènere, chi lis ant postu unu nùmene, bi nd’ at chentinas de àteros chi sunt gasi minores chi, a bias, sunt malos a semodare cun su telescòpiu. -Cando un’ astrònomu nche nd’ iscoberit unu, a nùmene li ponet unu nùmeru. -Lu mutit, ponimus: “s’ asteròide 325» -Tèngio resones bastante sèrias pro crèere chi su praneta dae ue beniat su printzipeddu est s’ asteròide B 612. -Custu asteròide l’ aiat bidu petzi una bia in telescòpiu, in su 1909, un’ astrònomu turcu. Tando aiat fatu una grandu mustra de s’ iscoberta sua in unu cungressu internatzionale de astronomia. -Ma nemos l’ aiat postu in mente pro neghe de comente fiat bestidu. -Sas pessones mannas sunt gasi. -Pro bona sorte de sa numenada de s’ asteròide B 612, unu ditadore turcu aiat impostu a su pòpulu suo de si bestire a s’ europea, minetzende sa morte. -S’ astrònomu aiat torradu a fàghere sa mustra de s’ iscoberta sua in su 1920, cun unu bestire elegante meda. -E cussa bia totu cantos fiant istados de s’ idea sua. -Si bos apo contadu totu custas minudèntzias de s’ asteròide B 612 e si bos apo iscobiadu su nùmeru, est pro more de sas pessones mannas. -A sas pessones mannas agradant sos nùmeros. -Cando lis faeddades de un’ amigu nou, non bos pregontant mai sas cosas fundamentales. -Non bos narant mai: «Ite tonu de boghe tenet? Ite giogos preferit? A nde colletzionat mariposas?» Bos pregontant: «Cantos annos tenet? Cantos frades? Cantu pesat? Cantu balàngiat su babbu?». -Petzi tando creent de lu connòschere. -Si narades a sas pessones mannas: «Apo bidu una domo galana de matones in colore de rosa, cun gerànios in sas ventanas e columbos in sa coberta...», issas non resessint a si figurare custa domo. -Tocat a lis nàrrere: «Apo bidu una domo de chentu mìgia de francos.» -Tando ant a abboghinare: «Ite galana chi est!» -Gasi etotu, si lis narades: «Sa proa chi su printzipeddu est esìstidu est chi fiat un’ incantu, riiat e boliat un’ angioneddu. -Cando unu bolet un’ angione, est sa proa chi unu esistit», ant a artziare de coddos e bos ant a tratare che fedu! -Ma si bois lis narades: «Su praneta dae ue beniat est s’ asteròide B 612», tando issas si nd’ ant a cumbìnchere e bos ant a lassare chietos cun totu sas pregontas issoro. -Issas sunt gosi. -Tocat a non si la leare. -Sos pitzinnos devent èssere passentziosos meda cun sas pessones mannas. Ma, de seguru, nois chi cumprendimus sa vida, nois no nd’ impipamus de sos nùmeros! -Mi diat èssere agradadu a cumintzare custa istòria a sa manera de sos contos de sas fadas. -Dia àere chertu nàrrere: «Una bia b’ aiat unu printzipeddu chi istaiat in unu praneta in pessu prus mannu de issu, e chi teniat bisòngiu de un’ amigu...» -Pro sos chi cumprendent sa vida, custu diat èssere partu prus beru meda. -Ca non m’ agradat chi legant su libru meu cun discuidu. -Mi benit sa tristura contende·bos custos ammentos. -Nche sunt colados giai ses annos dae cando s’ amigu meu si nch’ est andadu paris cun s’ angioneddu suo. -Si inoghe so chirchende de lu figurare, est pro no nche l’ ismentigare. -Est tristu a nch’ ismentigare un’ amigu. -Non sunt totus chi l’ ant tentu un’ amigu. -E deo apo a pòdere devènnere che a sas pessones mannas chi non s’ interessant de àteru si non de sos nùmeros. -Duncas est galu pro custu chi m’ apo comporadu una boeta de colores e unos cantos lapis. -Est malu a si pònnere torra a pintare, a s’ edade mea, cando unu no at proadu a fàghere àteru si no unu boa abertu e unu boa cungiadu, a edade de ses annos! -De seguru, apo a chircare de fàghere retratos su prus simigiantes possìbile. -Ma non so seguru de bi resessire a beru. -Unu disinnu andat bene, e s’ àteru non s’ assimìgiat in nudda. -Mi so faddende unu pagu finas in s’ artia. -Inoghe su printzipeddu est tropu artu. -In cue est tropu bassu. -Non so seguru meda mancu in su colore de su bestire. -Tando ando a s’ apàrpidu, cando in gosi cando in gasi, a bias bene e a bias male. -In fines, m’ apo a faddire in carchi particulare importante. -Ma, custu, at a tocare a mi lu perdonare. -S’ amigu meu non mi daiat mai crarimentos. -Forsis mi creiat che a issu. -Ma deo, a dolu mannu meu, deo non so capatzu de nche bìdere sos angiones in intro de una cassa. -Forsis deo so agigu che a sas pessones mannas. -Forsis mi nche so imbetzende. Cada die fia imparende carchi cosa de su praneta, de sa mòida, de su viàgiu. -Custu mi fiat capitende a bellu a bellu, a s’ ispessada. -Est gosi chi, sa de tres dies, aia connotu sa disaura de sos baobàbs. -Finas custa bia fiat istadu pro more de s’ angione, ca, totu in unu, su printzipeddu m’ aiat pregontadu, comente puntu dae una duda manna: «A beru est chi sos angiones si nche màndigant sas matas? —Eja. -Giai est beru. —Ah! -Nde so cuntentu.» -Deo no aia cumpresu pro ite fiat gosi importante chi sos angiones si nch’ aerent mandigadu sas matas. -Ma su printzipeddu aiat annantu: «Tando si nche màndigant finas sos baobàbs?» Deo apo fatu annotare a su printzipeddu chi sos baobàbs non sunt matas, ma àrbores mannos cantu una crèsia e chi, finas si giugheret unu tàgiu de elefantes, custu tàgiu non diat bìnchere mancu unu baobàb. -S’ idea de su tàgiu de elefantes aiat postu a rìere su printzipeddu: «Diant bòlere postos a pira a pare...» -Ma cun sabiesa aiat naradu: «Sos baobàbs, in antis de si nch’ ismanniare, cumintzant essende minores. —Giustu! -Ma pro ite boles chi sos angiones tuos si nche màndighent sos fundigheddos de baobàb?» -Issu m’ aiat rispostu: «Beh! -As a nàrrere!», comente chi si trataret de una cosa crara. -Mi fiat tocadu de fàghere un’ isfortzu de intelligèntzia pro cumprèndere a sa sola custu problema. -Tando, in su praneta de su printzipeddu, b’ aiat, comente in totu sos pranetas, erbas bonas e erbas malas. -Sèmenes bonos de erbas bonas e sèmenes malos de erbas malas. -Ma sos sèmenes non si bident. -Dormint in su segretu de sa terra finas chi a unu de issos l’ intrat su disìgiu de si nch’ ischidare... -Tando s’ istiriolat e bogat a lughe, in antis cun timòria, una froedda galana e dìliga. -Si si tratat de unu sirione de arigàrgia o de rosa, cheret lassadu a rimpuddire comente li paret. -Ma si si tratat de unu fundu malu, su fundu nche cheret ispeigadu deretu, in pessu connotu. Duncas, in su praneta de su printzipeddu b’ aiat sèmenes terrorosos... fiant sos sèmenes de baobàb. -Sas terras de su praneta nde fiant impestadas. -Unu baobàb, si ti nde cùidas tropu tardu, no ti nche lu dogas prus. -Si nche leat totu su praneta. -L’ istampat cun sas raighinas suas. -E si su praneta est tropu minore, e si sos baobàbs sunt a beru medas, lu crebant. «Est una chistione de règula, mi naraiat a pustis su printzipeddu. -A mangianu, pustis chi sa pessone si sàbunat, tocat a innetare cun cuidadu su praneta. -Tocat a nch’ ispeigare deretu sos baobàbs, in pessu chi si distinghent dae sas rosas chi lis assimìgiant meda cando sunt minoreddas. -Est unu traballu infadosu meda, ma discansosu.» -E una die m’ aiat cussigiadu de mi pònnere cun aficu a fàghere una figura galana, pro nche fàghere intrare bene custu in sa conca de sos pitzinneddos de logu meu. «Si ant a viagiare una die, mi naraiat issu, lis at a pòdere servire. -A bias non b’ at impèigu perunu a fàghere a pustis unu traballu. -Ma, si si tratat de baobàbs, est semper unu disacatu. -Apo connotu unu praneta, in ue b’ istaiat unu preitzosu. -Aiat discuidadu tres fundigheddos...» -E, cunforma a su chi m’ at inditadu su printzipeddu, apo pintadu custu praneta. -Non m’ agradat meda a leare su tonu de unu moralista. -Ma sos dannos de sos baobàbs sunt connotos pagu, e s’ arriscu pro chie si perderet in unu asteròide, est gosi mannu chi, pro custa bia, esso dae sa règula. -E bos naro: «Pitzinnos! -Dade cara a sos baobàbs!» -Est pro avèrtere sos amigos meos de su perìgulu chi fiant currende dae meda, che a mie etotu, sena lu connòschere, chi nch’ apo postu traballu meda a fàghere custu disinnu. -Su chi lis apo imparadu giai si baliat su tantu. -Forsis bos ais a pregontare: -Pro ite, in custu libru, non b’ at àteros disinnos galanos che a custa figura de sos baobàbs? Sa risposta est lestra: -Mi so postu ma non bi so resessidu. -Cando apo pintadu sos baobàbs, in càmbiu, fia animadu dae s’ impèllida de s’ urgèntzia. Sos baobàbs Ah! su printzipe’ , giai nche l’ apo cumpresa, a bellu a bellu, sa vida trista tua. -Tue no aias tentu àteru disvagu, pro tempus meda, si non sa durcura de su sole cando si nche corcat. -Deo apo cumpresu custu particulare nou, sa de bator dies, a mangianu, cando m’ as naradu: «M’ agradant meda sas iscurigadas. -A andamus a bìdere un’ iscurigada... —Ma tocat a isetare... —A isetare ite? —A isetare chi su sole si nche corchet.» -Tue, in antis tenias sa cara de chie est ispantadu, a pustis aias rìsidu de tene etotu. -E m’ aias naradu: «Deo mi creo semper in logu meu!» -A beru. -Cando est mesudie in sos Istados Unidos, su sole, giai l’ ischint totus, si nche corcat in Frantza. -Diat bastare de pòdere andare a Frantza in unu minutu, pro bìdere su sole corchende·si·nche. -Ma, a dolu mannu, sa Frantza nch’ est tropu a largu. -In càmbiu, in su praneta tuo gasi minoreddu, ti bastaiat de iscostiare sa cadrea de unos cantos passos. -E podias bìdere s’ iscurigada cando ti lu disigiaias... «Una die aia bidu su sole corchende·si·nche barantatrès bias!» -Pagu ora a pustis aias annantu: «A l’ ischis... cando semus tristos nos agradant sas interinadas... —Sa die de sas barantatrès bias, gasi tristu fias, duncas?» -Ma su printzipeddu no aiat rispostu nudda. Sa de chimbe dies, semper gràtzias a s’ angione, aia cumpresu su segretu de sa vida de su printzipeddu. -M’ aiat pregontadu deretu, totu in unu, comente chi esseret unu pessamentu molinadu a longu, a sa muda: «Un’ angione, si si nche màndigat sas matas, finas sos frores si nche màndigat? —Un’ angione si nche màndigat totu su chi agatat. —Finas sos frores chi tenent ispinas? —Eja. -Finas sos frores chi tenent ispinas. —E tando a ite servint sas ispinas? Deo no l’ ischia. -Tando fia afainadu meda chirchende de nch’ isvitare unu bullone tropu astrintu in su motore. -Fia totu pistighingiadu ca su guastu fiat cumintzende a mi pàrrere grae meda, e fia timende disacatu ca s’ abba de bìere fiat agabbende. «Sas ispinas, a ite servint?» -Su printzipeddu no nche lassaiat mai una pregonta, cando nche l’ aiat fata. -Deo fia a nèrvios pro su bullone e l’ aia rispostu una cosa cale si siat: «Sas ispinas, non servint a nudda, est totu maledade de sos frores! —Oh!» -Ma a pustis de un’ iscuta a sa muda, m’ aiat naradu cun un’ ispètzia de malàstiu: «Non ti so mancu creende! -Sos frores sunt dèbiles. -Sunt notzentes. -Si ponent in su seguru, male comente podent. -Cun sas ispinas, si creent terrorosos…» -Deo no aia rispostu nudda. -Tando mi naraia: «Si custu bullone aguantat galu, nche l’ apo a bogare cun unu corfu de martzeddu.» -Su printzipeddu m’ aiat isviadu torra sos pessamentos: «E tue ses creende, tue, chi sos frores... —Ma nono! -Ma nono! -Deo non so creende nudda! -Apo rispostu una cosa cale si siat. -Deo m’ interesso, deo, de cosas sèrias!» -M’ aiat abbaidadu ispantadu: «De cosas sèrias!» -Mi fiat abbaidende, a martzeddu in manu, e cun sos pòddighes nieddos de ògiu, incrinadu subra de una cosa chi li pariat lègia meda. «Tue ses faeddende comente sas pessones mannas!» -Aia tentu unu pagu de birgòngia. -Ma issu, sena piedade, aiat annantu: «Tue ses cunfundende totu... -Ses misturende totu!» -Fiat arrenegadu meda a beru. -Sos pilos de oro si li fiant moende in su bentu: «Deo connosco unu praneta in ue b’ at unu sennore ruju·ruju. -No at mai nuscadu unu frore. -No at mai abbaidadu un’ isteddu. -No at mai istimadu a nemos. -No at fatu mai nudda, si no additziones. -E nche colat totu die repitende che a tie: “Deo so un’ òmine sèriu! -Deo so un’ òmine sèriu!”, e de custu nd’ est cuntentu mannu. -Ma no est un’ òmine, est un’ antunna! —Unu ite ? —Un’ antunna!» -Su printzipeddu fiat totu biancu, a s’ arrènegu. «Est dae milliones de annos chi sos frores bogant ispinas. -Est dae milliones de annos chi, comente si siat, sos angiones si nche màndigant sos frores. -E no est una cosa sèria a chircare de cumprèndere pro ite issos si dant ite fàghere pro bogare ispinas chi no lis servint a nudda? E no est importante sa gherra de sos angiones e de sos frores? E no est prus sèriu e prus importante de sas additziones chi faghet unu sennore grassu e ruju? E si deo connosco unu frore ùnicu in su mundu, chi no esistit in nuddue si no in su praneta meu, e chi un’ angioneddu podet distruire, gosi, cun unu corfu ebbia, unu mangianu, sena s’ abbigiare de su chi est faghende, no est importante custu!» -Si fiat irrujadu, pustis aiat sighidu: «Si una pessone istimat unu frore chi esistit petzi in unu esemplare in sos milliones e milliones de isteddos, custu bastat pro èssere ditzosu cando l’ abbàidat. -E narat a issu etotu: “Su frore meu esistit in carchi logu...” Ma, si s’ angione si nche màndigat su frore, pro issu est comente chi, totu in unu, si nche mòrgiant totu sos isteddos! -E custu no est importante!» -No aiat pòdidu nàrrere nudda de prus. -Deretu aiat atacadu a prànghere a singurtu. -Si fiat fatu note. -Deo aia lassadu sos trastes meos. -Mi nd’ impipaia de su martzeddu, de su bullone, de su sidis e de sa morte. -In un’ isteddu, unu praneta, su meu, sa Terra, b’ aiat unu printzipeddu chi cheriat consoladu! -L’ aia leadu a pala. -L’ aia bantzigadu narende·li: «Su frore chi istimas no est in perìgulu... -A s’ angioneddu l’ apo a pintare unu camu... -Apo a pintare un’ armadura a su frore tuo... -Deo...» -Deo no ischia prus ite nàrrere. -Mi pariat de èssere unu ballalloi. -No ischia a ue andare a l’ addoviare, in ue l’ agatare... -Est gosi misteriosu, su logu de sas làgrimas! Aia imparadu in presse a connòschere mègius cussu frore. -B’ aiat àpidu semper, in su praneta de su printzipeddu, frores elementares meda, inghiriados petzi cun una fila de pètalos, chi non leaiant logu, e chi no istrobbaiant a nemos. -Essiant a campu a mangianu in s’ erba, e si nche moriant a sero. -Ma custu aiat brotadu una die, dae unu sèmene batidu baddu dae ue, e su printzipeddu aiat dadu cara a custu fundigheddu chi no assimigiaiat a perunu àteru fundu. -Podiat èssere una casta noa de baobàb. -Ma su fundu aiat sessadu in presse de crèschere, e aiat cumintzadu a ammaniare unu frore. -A su printzipeddu, chi fiat assistende a s’ essida de unu butone mannu a beru, li pariat chi nde diat resurtare una visione miraculosa, ma su frore non sessaiat de s’ ammaniare a èssere bellu, in intro de sa domighedda birde. -S’ isseberaiat cun cuidadu totu sos colores. -Si mudaiat a bellu a bellu, s’ acontzaiat sos pètalos unu a unu. -Non cheriat essire totu prighigionadu che a sos pabàules. -Si cheriat mustrare boghende totu sa bellesa sua. -Eh, beru est! -Fiat pomposu meda! -Nch’ aiat postu dies e dies in custa muda misteriosa. -E tando unu mangianu, pròpiu a s’ ora chi naschet su sole, si fiat mustradu. -E issu, chi aiat traballadu cun contivìgiu a beru, aiat naradu caschende: «Ah! -Mi nche so in pessu ischidadu... -Bos pedo perdonu... -So galu totu ispilurtzidu...» -Su printzipeddu, tando, no aiat pòdidu mantènnere s’ ammiru suo: «Ite bellu chi seis! —Beru est, aiat rispostu cun dilighesa su frore. -E so nàschidu paris cun su sole...» Su printzipeddu aiat cumpresu bene chi issu non fiat modestu meda, ma fiat gosi galanu, un’ ispantu! «Creo chi siat s’ ora de s’ ismùrgiu, aiat deretu agiuntu issu, si tenides sa deghidesa de mi dare cara...». -E su printzipeddu, totu transidu, pustis de èssere andadu a chircare un’ abbadore cun abba frisca, aiat abbadu su frore. -E gasi l’ aiat turmentadu deretu cun sa vanidade sua agigu betiosa. -Una die, pro nde nàrrere una, faeddende de sas bator ispinas suas, aiat naradu a su printzipeddu: «Pro ite non benint sas tigres cun sas brancas issoro! —Non b’ at peruna tigre in su praneta meu, aiat naradu su printzipeddu, e in prus sa tigre no nde màndigat erba. —Deo non so erba, aiat rispostu cun dilighesa su frore. —Perdonade·mi... -Deo non timo nudda·nudda sa tigre, ma non potzo bajulare sa currentina. -A lu tenides unu paraventu?» «A non pòdere bajulare sa currentina... casta de sorte pro unu fundu, s’ aiat pessadu su printzipeddu. -Cumplicadu a beru est custu frore...» «A sero, cugugiade·mi cun una càmpana de bidru. -B’ at fritu meda inoghe. -Non so sistemadu bene. -In ue fia in antis...» -Ma si fiat firmadu de faeddare. -Fiat cròmpidu in forma de sèmene. -No aiat pòdidu connòschere nudda de sos àteros mundos. -Umiliadu ca si fiat fatu cassare boghende una fàula gasi issàbida, issu aiat tussidu duas o tres bias pro fàghere istare male su printzipeddu: «Cussu paraventu?... —Fia andende a lu chircare ma bois mi fiais faeddende!» -Tando issu aiat tussidu galu prus a forte pro lu fàghere rùere in impudu. -E gasi su printzipeddu, finas cun sa bona voluntade de s’ amore suo, aiat dudadu deretu de issu. -Aiat leadu in su sèriu unas cantas paràulas sena importu, e si fiat atristadu meda. «Mi cumbeniat a no l’ ascurtare, m’ aiat cunfidadu una die, sos frores non cherent ascurtados mai. -Tocat a los mirare e a lis leare su nuscu. -Su meu aiat prenadu de nuscu su praneta meu, ma deo no ischia a nde tirare gosu. -Custa istòria de sas brancas, chi m’ aiat dadu gasi infadu, mi diat dèvere àere ammoddigadu...» -E m’ aiat cunfidadu galu: «Tando no aia ischidu cumprèndere nudda! -Lu devia giuigare a sas atziones e no a sos faeddos. -Mi fiat prenende cun su nuscu suo e m’ alligraiat. -Male apo fatu a mi nche fuire! -Devia intzertare sa ternura in palas de sas trassas suas. -Sos frores sunt fatos a tortu! -Ma deo fia tropu giòvanu pro ischire a l’ istimare.» Creo chi apat tiradu profetu, pro si nche fuire, de una tràmuda de pugiones agrestes. -Su mangianu de sa mòida aiat postu bene in òrdine su praneta. -Aiat innetadu bene sos vulcanos in atividade. -Teniat duos vulcanos in atividade. -E fiat una comodidade manna pro fàghere caentare s’ ismùrgiu de su mangianu. -Teniat finas unu vulcanu istudadu. -Ma, comente naraiat issu: «No s’ ischit mai!» -E duncas aiat innetadu bene finas su vulcanu istudadu. -Si sunt bene innetados, sos vulcanos brùsiant a bellu e in manera regulare, sena erutziones. -Sas erutziones vulcànicas sunt comente su fogu de sa tziminera. -Est craru chi, in sa Terra nostra, nois semus tropu minores pro innetare sos vulcanos nostros. -Est pro custu chi nos ponent in anneu mannu. -Su printzipeddu nch’ aiat istratzadu, agigu tristu, sas ùrtimas froeddas de baobàb. -Fiat creende de non dèvere torrare mai prus. -Ma totu cussos traballos fitianos, cussu mangianu, li fiant partos discansosos a beru. -E, cando aiat abbadu un’ ùrtima bia su frore, e si fiat dispostu a lu chistire suta de sa càmpana de bidru, si fiat abbigiadu in gana de prànghere. «Adiosu», aiat naradu a su frore. -Ma issu no l’ aiat mancu rispostu. «Adiosu», aiat repìtidu. -Su frore aiat tussidu. -Ma non fiat pro neghe de sa resfriu. «So istadu sena cabu, l’ aiat naradu issu, in fines. -Ti pedo perdonu. -Chirca de èssere ditzosu. -Issu si fiat ispantadu chi no l’ aeret briadu. -Fiat abbarradu gasi, totu pessamentadu, cun sa càmpana de bidru in manos. -Non cumprendiat totu cussa geniosidade. «Ma ei, deo t’ istimo, l’ aiat naradu su frore. -Tue no nd’ as ischidu nudda pro neghe mea. -Custu non tenet importu perunu. -Ma tue ses istadu sena cabu che a mie. -Chirca de èssere ditzosu... -Cussa càmpana, lassa·la chieta. -No la chèrgio prus. —Ma su bentu... —Non so gosi refriadu... -S’ àera frisca de su note m’ at a fàghere bene. -So unu frore... —Ma sas bèstias... —M’ at a tocare a bajulare duas o tres rugas si chèrgio connòschere sas mariposas. -Diat pàrrere chi siant gasi galanas. -E si nono chie at a bènnere a mi visitare? Tue nch’ as a èssere a largu, tue. -In cantu a sas bèstias mannas, deo non timo nudda. -Tèngio sas ungras meas.» -E ammustraiat, in manera innotzente, sas bator ispinas suas Aiat innetadu bene sos vulcanos in atividade. E ammustraiat, in manera innotzente, sas bator ispinas suas. -A pustis aiat agiuntu: «Non t’ istentes gosi, est infadosu. -Ti ses dispostu a mòere. -Bae·ti·nche, duncas.» -Ca non cheriat chi l’ aeret bidu pranghende. -Fiat unu frore gasi mannosu... S’ agataiat a probe de sos asteròides 325, 326, 327, 328, 329 e 330. -Aiat cumintzadu, duncas, a los visitare pro si buscare unu traballu e pro imparare cosa. -In su primu b’ istaiat unu re. -Su re fiat sèidu, bestidu de pùrpura e de ermellinu, subra de un’ iscannu pagu frunidu ma pomposu. «Ah! mi’ unu sùdditu!», aiat naradu a forte su re, cando aiat bidu su printzipeddu. -E su printzipeddu s’ aiat pessadu: «Ma comente at fatu a mi connòschere si non m’ at galu bidu in antis?» -E issu no ischiat chi, pro sos res, su mundu est simple meda. -Totu sos òmines sunt sùdditos. «Acùrtzia·ti ca ti bido mègius», l’ aiat naradu su re, chi fiat manneri de èssere re pro calicunu. -Su printzipeddu aiat abbistadu in cherta de unu logu in ue si sèere, ma su praneta nche fiat totu cugugiadu dae su manteddu de ermellinu. -Duncas fiat abbarradu a sa ritza, e, sigomente fiat istracu, aiat cascadu. «Non deghet a cascare in presèntzia de unu re, l’ aiat naradu su monarca. -Deo non ti lu cunsento. —No nde potzo fàghere a mancu, aiat rispostu su printzipeddu totu cunfusu. -Apo fatu unu viàgiu longu e no apo dormidu... —Tando, l’ aiat naradu su re, ti cumando de cascare. -So annos sena bìdere a nemos caschende. -Pro mene, sos càschidos sunt una cosa curiosa. -Ajò! sighi a cascare. -Est unu cumandu. —Mi nde paret malu... non bi resesso prus... aiat naradu su printzipeddu irrujende·si. —Hum! hum! aiat rispostu su re. -E tando deo... deo ti cumando in antis de cascare e pustis de...» -Aiat murmutadu unu pagu e pariat ofesu. -Ca su re cheriat mescamente chi aerent rispetadu s’ autoridade sua. -Non bajulaiat a lu contrariarent. -Fiat unu monarca assolutu. -Ma, sigomente fiat unu re bonu meda, daiat petzi cumandos sàbios. «Si deo cumandare, naraiat sena impèigu perunu, si cumandare a unu generale de si cambiare in pugione de mare, e si su generale non mi ponneret in mente, non diat èssere neghe de su generale. -Diat èssere neghe mea.» «A mi potzo sèere? l’ aiat pregontadu su printzipeddu, birgongiosu. —Deo ti cumando de ti sèere», l’ aiat rispostu su re, tirende a unu chirru un’ oru de su manteddu de ermellinu. -Ma su printzipeddu fiat ispantadu. -Su praneta fiat minoreddu. -Subra de ite su re podiat rennare? «Sennore meu... l’ aiat naradu, bos pedo perdonu ca bos so pregontende... —Deo ti cumando de mi pregontare, aiat naradu deretu su re. —Sennore meu, subra de ite rennades? —Subra de totu, aiat rispostu su re, cun craresa manna. —Subra de totu?» -Su re, cun garbu, aiat inditadu su praneta suo, sos àteros pranetas e sos isteddos. «Subra de totu custu? aiat naradu su printzipeddu. —Subra de totu custu...», aiat rispostu su re. -Ca non fiat petzi unu monarca assolutu ma finas unu monarca universale. «E sos isteddos bos ponent in mente? —De seguru, l’ aiat naradu su re. -Mi ponent in mente deretu. -Non bàjulo chie non ponet in mente.» -Totu cussu podere aiat ispantadu su printzipeddu. -Si l’ aeret tentu issu, diat àere pòdidu bìdere, non barantabator, ma setantaduos, o finas chentu, o finas dughentos iscurigadòrgios in sa matessi die, sena nche dèvere iscostiare mai sa cadrea! -E sigomente s’ intendiat unu pagu tristu a s’ ammentu de su praneteddu chi nch’ aiat lassadu, si fiat atrividu a pedire una gràtzia a su re: «Dia chèrrere bìdere un’ iscurigadòrgiu... -Faghide·mi su praghere... -Cumandade a su sole de si nche corcare... —Si deo cumandare a unu generale de bolare dae unu frore a s’ àteru a ghisa de mariposa, o de iscrìere una tragedia, o de si cambiare in pugione de mare, e si su generale non praticaret s’ òrdine retzidu, chie nde diat tènnere sa neghe, issu o deo? —Bois, l’ aiat naradu cun firmesa su printzipeddu. —Giustu. -Tocat a pretèndere dae cadaunu su chi cadaunu podet dare, aiat naradu su re. -S’ autoridade, pro prima cosa, tenet sa resone comente fundamentu. -Si tue cumandas a sa gente tua de si nche ghetare a mare, at a fàghere sa rivolutzione. -Deo tèngio su deretu de pretèndere ubbidièntzia ca sos cumandos meos sunt abbistos. —E tando, s’ iscurigadòrgiu chi apo pedidu? aiat ammentadu su printzipeddu chi non si nch’ ismentigaiat mai una pregonta, paris chi l’ aiat fata. —S’ iscurigada tua, giai l’ as a tènnere. -Deo l’ apo a pretèndere. -Ma apo a isetare, cunforma a sa manera mea de guvernare, chi su mamentu siat su giustu. —E cando at a èssere? aiat pregontadu su printzipeddu. —Hem! -Hem! l’ aiat rispostu su re, chi in antis aiat abbaidadu unu calendàriu mannu·mannu, hem! hem! at a èssere a ora de... a ora de... at a èssere custu sero a ora de sas sete e baranta! -E as a bìdere comente mi ponent in mente.» -Su printzipeddu si fiat postu a cascare. -Li doliat de non pòdere bìdere s’ iscurigada. -E, in prus, si nche fiat giai infadende unu pagu: «Non tèngio prus nudda de ite fàghere inoghe, l’ aiat naradu a su re. -Deo mi nche torro a mòere! —Non ti nche moas, l’ aiat rispostu su re chi fiat cuntentu mannu de tènnere unu sùdditu. -Non ti nche moas, ti fatzo ministru! —Ministru de ite? —De... de sa giustìtzia! —Ma inoghe non b’ at nemos de giuigare! —Non s’ ischit, l’ aiat naradu su re. -No apo galu fatu su giru de su rennu meu. -Nche so betzu mannu, non tèngio tretu pro una carrotza, e mi nch’ istraco caminende. —Oh! -Ma deo apo giai bidu, l’ aiat naradu su printzipeddu chi aiat giai ghetadu una mirada a s’ àteru chirru de su praneta. -Non b’ at nemos mancu in cuddae... —T’ as a giuigare tue etotu, l’ aiat rispostu su re. -Est sa cosa prus mala a fàghere. -Benit prus male a giuigare a issu matessi chi no a giuigare sos àteros. -Si resessires a ti giuigare bene, est ca ses unu sàbiu a beru. —Deo, aiat naradu su printzipeddu, deo mi potzo giuigare a sa sola in totue. -Non tèngio bisòngiu perunu de istare inoghe. —Hem! hem! aiat naradu su re, deo pesso chi in su praneta meu, in carchi tretu, b’ apat unu sòrighe betzu. -L’ intendo a de note. -Tue dias pòdere giuigare cussu sòrighe betzu. -Cando non cando, l’ as a cundennare a morte. -Gosi, sa vida sua at a dipèndere dae sa giustìtzia tua. -Ma cada bia l’ as a fàghere sa gràtzia pro lu sarvare. -Ca bi nd’ at unu ebbia. —A mie, aiat rispostu su printzipeddu, non m’ agradat a cundennare a morte, e duncas so de s’ idea de mi nch’ andare. —Nono», aiat naradu su re. -Ma su printzipeddu, giai dispostu a mòere, no aiat chertu pònnere in anneu cussu monarca betzu: «Si sa Majestade bostra disigiaret a li pònnere in mente in totu, Issa mi diat pòdere dare unu cumandu giustu. -Issa mi diat pòdere cumandare, ponimus, de mòere intro de unu minutu. -Mi paret chi custu andat bene a lu fàghere...» -Sigomente su re no aiat rispostu nudda, su printzipeddu, in antis si fiat paradu, ma, pustis, suspirende, si nche fiat mòidu... «Ti fatzo ambassadore meu», aiat abboghinadu tando su re. -Pariat autoritàriu meda. «Sas pessones mannas sunt curiosas a beru», s’ aiat pessadu, intro de sesi, su printzipeddu, in viàgiu. In su de duos pranetas b’ istaiat unu pageri: —Ah! -Ah! -Mi’ sa vìsita de un’ ammiradore!» aiat abboghinadu dae largu su pageri cando aiat bidu su printzipeddu. -Ca pro sos pageris, sos àteros òmines sunt ammiradores. «Bonas dies, aiat naradu su printzipeddu. -Bois tenides unu capeddu curiosu. —Est pro saludare, l’ aiat rispostu su pageri. -Pro saludare cando mi festant. -A dolu mannu, non bi colat mai nemos inoghe. —A beru? aiat naradu su printzipeddu chi no aiat cumpresu. —Tochedda sas manos, una contra a s’ atera», aiat cussigiadu su pageri. -Su printzipeddu aiat tocheddadu sas manos, una contra a s’ àtera. -Su pageri aiat saludadu cun garbu artziende su capeddu suo. «Custu est prus ispassiosu de sa vìsita a su re», s’ aiat pessadu su printzipeddu. -E aiat torradu a tocheddare sas manos, una contra a s’ àtera. -Su pageri aiat torradu a saludare artziende su capeddu. -Pustis de chimbe minutos de esertzìtziu, su printzipeddu si nche fiat istracadu de sa monotonia de su giogu: «E, pro fàghere a manera chi su capeddu ruat, ite tocat a fàghere? aiat pregontadu issu» -Ma su pageri no l’ aiat intesu. -Sos pageris no intendent àteru si non sos bàntidos. «A beru meda m’ aprètzias? l’ aiat pregontadu a su printzipeddu. —Ite cheret nàrrere “apretziare”? —“Apretziare” cheret nàrrere a reconnòschere chi deo so s’ òmine prus bellu, su mègius bestidu, su prus ricu e su prus intelligente de su praneta. —Ma tue ses solu in su praneta tuo! —Faghe·mi su praghere. -Aprètzia·mi su matessi! —Deo t’ aprètzio, aiat naradu su printzipeddu, artziende agigu sos coddos, ma a ite ti bisòngiat? E su printzipeddu si nche fiat mòidu. «Sas pessones mannas sunt curiosas a beru», s’ aiat petzi pessadu cando fiat viagende. In su praneta imbeniente b’ istaiat unu bufadore. -Custa vìsita fiat istada prus curtza, ma aiat postu una tristura manna a su printzipeddu: «Ite nche faghes inoghe? aiat pregontadu a su bufadore, chi si fiat postu, a sa muda, in dae in antis de unas cantas ampullas bòidas e de unas cantas ampullas prenas. —So bufende, aiat rispostu su bufadore, cun cara trista. —Pro ite ses bufende? l’ aiat pregontadu su printzipeddu. —Pro ismentigare, aiat rispostu su bufadore. —Pro nch’ ismentigare ite? aiat pregontadu su printzipeddu chi lu fiat giai lastimende. —Pro ismentigare chi tèngio birgòngia, aiat cunfessadu su bufadore incrinende sa conca. —Birgòngia de ite? aiat pregontadu su printzipeddu chi lu boliat agiuare. —Birgòngia de bufare!» aiat naradu in fines su bufadore in antis de si callare a sa muda. -E su printzipeddu si nche fiat mòidu, pessamentadu. «Sas pessones mannas sunt a beru meda, ma meda, curiosas», si naraiat a issu etotu cando fiat viagende. Su de bator pranetas fiat su de unu òmine de afares. -Custu òmine fiat gosi afainadu chi no aiat mancu artziadu sa conca cando fiat arribbadu su printzipeddu. «Bonas dies, l’ aiat naradu. -Sa sigareta bostra nch’ est morta. —Tres e duos faghent chimbe. -Chimbe e sete dòighi. -Dòighi e tres bìndighi. -Bonas dies. -Bìndighi e sete bintiduos. -Bintiduos e ses bintioto. -Non b’ at tempus pro la torrare a allùere. -Bintises e chimbe trintunu. -E drìnghiri! -Duncas li faghet chimbighentos e unu millione seschentasbintidua-mìgiasetighentostrintunu. —Chimbighentos milliones de ite? —Ah? Galu in cue ses? Chimbighentos e unu millione de... no isco prus... ite traballu chi mi tocat! -Deo so sèriu deo, e non mi so ispassiende cun sos issolòrios! -Duos e chimbe sete... —Chimbighentos e unu millione de ite? aiat pregontadu torra su printzipeddu, chi in vida sua aiat semper chertu un’ imposta a una pregonta, paris chi l’ aiat fata. -S’ òmine de afares aiat artziadu sa conca: «In chimbantabator annos chi isto in custu praneta, m’ ant istrobbadu petzi tres bias. -Sa prima bia est istada, bintiduos annos a como, pro neghe de unu carrabbusu chi petzi Deus ischit dae ue nch’ est rutu. -Faghiat una mùida ispantosa, e deo apo fatu bator faddinas in un’ additzione. -Sa de duas bias est istada, ùndighi annos a como, pro neghe de un’ atacu de reumatismu. -Non bi so avesadu! -Non tèngio tempus de pèrdere. -So sèriu, deo! -Sa de tres bias... est custa! -Fia narende, duncas, chimbighentos e unu milliones... —Milliones de ite?» -S’ òmine de afares aiat cumpresu chi non b’ aiat perunu isperu de paghe: «Milliones de cussas cosigheddas chi a bias si bident in chelu. —Muscas? —Ma nono, cosigheddas chi lughent. —Abes? —Ma nono. -Cosigheddas indeoradas chi ponent a bisare sos mandrones. -Ma deo so sèriu, deo! -Non tèngio tempus pro bisare. —Ah! isteddos? —Ah! pròpiu gasi. -Isteddos. —E ite ti nde faghes de chimbighentos milliones de isteddos? —Chimbighentos e unu millione seschentas bintiduamìgia setighentos trintunu. -So sèriu, deo, so pretzisu. —E ite ti nde faghes de cussos isteddos? —Ite mi nde fatzo? —Ei. —Nudda. -Nde so mere. —Tue ses mere de isteddos? —Eja. —Ma deo apo giai bidu unu re chi... —Sos res non sunt meres. -Issos “rennant” subra de... -Est diferente. —E a ite ti bisòngiat de èssere mere de isteddos? —Mi bisòngiat pro èssere ricu. —E a ite ti bisòngiat a èssere ricu? —A comporare àteros isteddos, si calicunu nd’ agatat.» «Custu, s’ aiat pessadu su printzipeddu, custu est arresonende comente s’ imbreagone de in antis.» -E sende gasi aiat sighidu a pregontare: «Comente si podet èssere mere de isteddos? —De chie sunt? aiat rispostu, anneadu, s’ òmine de afares. —No nd’ isco. -De nemos. —Tando sunt meos, ca so istadu deo su primu chi b’ at pessadu. —E custu, a bastat? —De seguru. -Cando agatas unu diamante chi no est de nemos, est tuo. -Cando agatas un’ ìsula chi no est de nemos, est tua. -Cando ses su primu chi tenet un’ idea, la faghes brevetare, e est sa tua. -E deo so mere de sos isteddos, ca nemos in antis meu at pessadu a si nd’ apoderare. —Custu est beru, aiat naradu su printzipeddu. -E ite ti nde faghes? —Los guverno. -Los conto e los torro a contare, aiat naradu s’ òmine de afares. -Benit male. -Ma deo so un’ òmine sèriu!» -Su printzipeddu non fiat galu cuntentu. «Deo, si tèngio unu mucadore, mi lu potzo chìnghere in tzugru e leare in fatu. -Si tèngio unu frore, deo nche lu potzo tòddere e leare in fatu. -Ma tue no nche podes tòddere sos isteddos! —Nono, ma deo mi los potzo pònnere in banca. —Ite cheret nàrrere custu? —Cheret nàrrere chi deo iscrio in unu billetteddu su nùmeru de sos isteddos meos. -E a pustis cùngio a crae custu pabiru in unu calàssiu. —Totu inoghe est? —Giai li bastat!» «Ite ispàssiu, s’ aiat pessadu su printzipeddu. -Est poèticu meda. -Ma no est sèriu meda». -Su printzipeddu, in contu de cosas sèrias, teniat ideas diferentes meda dae sas ideas de sas pessones mannas. «Deo, aiat sighidu a nàrrere, tèngio unu frore chi abbo cada die. -Tèngio tres vulcanos chi inneto cada chida. -E inneto finas su chi est mortu. -Non s’ ischit mai. -Cumbenit a sos vulcanos e a su frore chi siant in podere meu. -Ma tue non cumbenis a sos isteddos…» -S’ òmine de afares aiat abertu sa buca ma no aiat tentu nudda de li rispòndere e su printzipeddu si nche fiat mòidu. «Sas pessones mannas sunt pròpiu istraordinàrias a beru», s’ aiat petzi pessadu in viàgiu. Su de chimbe pranetas fiat curiosu meda. -Fiat su prus minore de totus. -B’ aiat tretu petzi pro nch’ istare unu lantione e pro un’ alluidore de lantiones. -Su printzipeddu non resessiat a cumprèndere a ite podiant bisongiare‚ in unu chirru cale si siat de su chelu, in unu praneta sena domos e sena gente, unu lantione e un’ alluidore de lantiones. -Ma s’ aiat pessadu: «Custu òmine at a èssere finas astròligu. -Ma est prus pagu astròligu de su re, de su pageri, de s’ òmine de afares e de s’ imbreagone. -A su nessi, su traballu suo tenet unu sentidu. -Cando issu alluet su lantione suo, est comente chi fatzat nàschere un’ àteru isteddu o unu frore. -Cando nch’ istudat su lantione, est ponende a dormire su frore o s’ isteddu. -Est unu traballu bellu meda. -Custu est cumbeniosu a beru, ca est bellu». -Cando fiat cròmpidu a su praneta, aiat saludadu cun rispetu s’ alluidore de lantiones: «Bonas dies. -Pro ite nch’ as in pessu istudadu su lantione? —Ca est custu su cumandu, aiat rispostu s’ alluidore. -Bonas dies. —It’ est su cumandu? —Est de nch’ istudare su lantione meu. -Bonas tardas» -E l’ aiat torradu a allùere. «E pro ite l’ as in pessu torradu a allùere? —Ca est custu su cumandu, aiat rispostu s’ alluidore. —Non so cumprendende, aiat naradu su printzipeddu. —Non b’ at nudda de cumprèndere, aiat naradu s’ alluidore. -Su cumandu est cumandu. -Bonas dies. -E nch’ aiat istudadu su lantione. -Tando si nch’ aiat suspidu su suore dae cherbeddos cun unu mucadoreddu a cuadrados rujos. «Deo fatzo unu traballu orrorosu. -In àteros tempos giai teniat sentidu. -Nch’ istudaia su lantione a mangianu e nche lu torraia a allùere a sero. -Tenia su restu de su die pro mi pasare, e su restu de su note pro mi dormire... —E, a pustis de tando, su cumandu cambiadu at? —Su cumandu no at cambiadu, aiat rispostu s’ alluidore. -Est pròpiu custa sa disaura! -Su praneta, annu cun annu, at giradu semper prus in presse, e su cumandu no at cambiadu! —E tando? aiat naradu su printzipeddu. —E tando, como chi su praneta est faghende unu giru cada minutu, deo non tèngio prus unu segundu de pasu. -Alluo e istudo una bia cada minutu! —Ite curiosu chi est custu! -Inoghe sas dies durant unu minutu! —No est curiosu in nudda, aiat naradu s’ alluidore. -Nch’ est coladu giai unu mese chi nos semus faeddende! —Unu mese? —Eja. -Trinta minutos. -Trinta dies! -Bonas tardas. -E aiat torradu a allùere su lantione. -Su printzipeddu si l’ aiat abbaidadu e aiat istimadu cussu alluidore gasi fidele a su cumandu. -S’ aiat ammentadu de cando issu etotu andaiat in cherta de sas iscurigadas‚ iscostiende sa cadrea. -Aiat chertu agiuare s’ amigu: «A l’ ischis... connosco unu mèdiu pro ti pasare cando as a bòlere... —Deo bògio semper», aiat naradu s’ alluidore. -Ca si podet èssere, in su matessi tempus, fidele e preitzosu. -E su printzipeddu aiat sighidu: «Su praneta tuo est gosi minore chi nche l’ inghìrias cun tres passos. -T’ at a bastare a caminare a bellu a bellu pro abbarrare semper cara a sole. -Cando t’ as a bòlere pasare, as a caminare... e sa die at a durare gasi a longu cantu as a bòlere tue. —Custu non mi torrat a contu meda, aiat rispostu s’ alluidore. -Su chi m’ agradat de prus in sa vida est a dormire. —Non b’ at profetu perunu in custu, aiat naradu su printzipeddu. —Non b’ at profetu perunu in custu, aiat naradu s’ alluidore. -Bonas dies.» -E nch’ aiat istudadu su lantione. «Custu, s’ aiat pessadu su printzipeddu, sighende a viagiare prus a largu, custu diat èssere minispretziadu dae totu sos àteros, dae su re, dae su pageri, dae s’ imbreagone, dae s’ òmine de afares. -Sende gasi, custu est s’ ùnicu chi non mi paret ridìculu. -Ca, forsis, s’ interessat de àteru e non de issu ebbia. «Deo fatzo unu traballu orrorosu.» Aiat tiradu unu sùfiu de dispraghere e aiat naradu galu: «Cussu est s’ ùnicu chi mi podia fàghere amigu. -Ma su praneta suo est tropu minore. -Non b’ at tretu pro duos...» -Su chi su printzipeddu non s’ atriviat a ammìntere, est chi li doliat a nche lassare cussu praneta beneitu, pro more, mescamente, de sas milli e batorchentasbaranta iscurigadas in tempus de bintibator oras! -Su de ses pranetas nche fiat deghe tantos prus mannu. -In cue b’ istaiat unu tziu betzu chi iscriiat libros mannos·mannos. «Abba’ , mi’ un’ esploradore!» aiat abboghinadu, cando nch’ aiat bidu su printzipeddu. -Su printzipeddu si fiat sèidu in pitzu de sa mesa, agigu isfoddadu. -Aiat giai viagiadu meda! «Dae ue ses benende? l’ aiat naradu su tziu betzu. —It’ est cussu libru mannu? aiat naradu su printzipeddu. -Ite nche faghides inoghe? —Deo so unu geògrafu, aiat naradu su tziu betzu. —It’ est unu geògrafu? —Est un’ istudiadu chi ischit in ue s’ agatant sos mares, sos rios, sas biddas, sos montes e sos desertos. —Custu est interessante meda, aiat naradu su printzipeddu. -Custu est unu traballu a beru!» -E aiat ghetadu una mirada totu a inghìriu de su praneta de su geògrafu. -Unu praneta gasi galanu no l’ aiat galu bidu. «Est bellu a beru su praneta bostru. -E a bi nd’ at otzèanos? —Deo no lu potzo ischire, aiat naradu su geògrafu. —Ah! (Su printzipeddu fiat mortificadu). -E montes? —Deo no lu potzo ischire, aiat naradu su geògrafu. —E biddas e rios e desertos? —Mancu custu potzo ischire, aiat naradu su geògrafu. —Ma bois seis geografu! —Est giustu, aiat naradu su geografu, ma deo non so esploradore. -Non tèngio mancu un’ esploradore. -No est a su geografu chi tocat a fàghere su contu de sas biddas, de sos rios, de sos montes, de sos mares, de sos otzèanos e de sos desertos. -Su geografu est tropu importante pro andare bandulende. -No nche lassat mai s’ iscrivania sua. -Ma retzit sos esploradores. -Los pregontat e iscriet sos ammentos issoro. -E si sos ammentos de unu de issos li parent interessantes, su geografu avèrguat subra de sa moralidade de s’ esploradore. —E custu, pro ite? —Ca un’ esploradore faulàrgiu diat cajonare disacatos in sos libros de geografia. -E finas un’ esploradore chi bufat tropu. —E pro ite? aiat naradu su printzipeddu. —Ca sos imbreagones bident a duos a duos. -Tando su geògrafu diat iscrìere duos montes, cando chi bi nd’ at unu ebbia. —Deo connosco calicunu, aiat naradu su printzipeddu, chi diat èssere un’ esploradore metzanu. —Podet èssere. -Duncas, cando sa moralidade de s’ esploradore paret bona, chircades de nd’ ischire subra de s’ iscoberta sua. —E andades a la bìdere? —Nono! -Est cumplicadu tropu. -Pretendimus a s’ esploradore chi boghet a campu proas. -Pro nàrrere, si si tratat de s’ iscoberta de unu monte mannu, li pretendimus chi nos nche batat unas cantas pedras mannas. -Su geògrafu si fiat apassionadu deretu. «Ma tue, tue ses benende dae tesu! -Tue ses esploradore! -Como mi descries su praneta tuo!» -E su geògrafu, paris abertu su registru, aiat fatu sa punta a su lapis. -In antis s’ iscrient a lapis sos contos de sos esploradores. -Pustis, pro los colare a tinta, tocat a isetare chi s’ esploradore apat batidu sas proas. «E tando? aiat pregontadu su geògrafu. —Oh! in logu nostru, aiat naradu su printzipeddu, no est interessante meda, ca est totu minore. -Tèngio tres vulcanos. -Duos vulcanos in atividade e unu vulcanu istudadu. -Però non s’ ischit mai. —Non s’ ischit mai, aiat naradu su geògrafu. —Tèngio finas unu frore. —Nois no iscriimus sos frores, aiat naradu su geògrafu. —E custu pro ite? Est sa cosa prus bella! —Ca sos frores sunt efìmeros! —Ite cheret nàrrere: “efìmeru”? —Sos libros de geografia, narat su geògrafu, sunt sos prus sèrios de totu sos libros. -Non colant mai de moda. -Est una cosa rara a beru chi unu monte càmbiet logu. -Est una cosa rara a beru chi un’ otzèanu s’ isbòidet de s’ abba sua. -Nois iscriimus de sas cosas eternas. —Ma sos vulcanos istudados si nche podent ischidare, l’ aiat rispostu su printzipeddu. -Ite cheret nàrrere: “efìmeru”? —Chi sos vulcanos siant istudados o siant allutos, pro nois est sa matessi cosa, aiat naradu su geògrafu. -Su chi contat, pro nois, est su monte. -Issu non càmbiat mai. —Ma ite cheret nàrrere “efìmeru”? aiat repìtidu su printzipeddu chi, in vida sua aiat semper chertu un’ imposta a una pregonta, paris fata. —Cheret nàrrere “chi est minetzadu de iscumpàrrere luego”. —E su frore meu est minetzadu de iscumpàrrere luego? —De seguru!» «Su frore meu est efìmeru, s’ aiat pessadu su printzipeddu, e tenet petzi bator ispinas pro si sarvare contra a su mundu! -E deo l’ apo lassadu a sa sola in logu meu!» -Fiat istada tando sa prima bia chi si nde fiat dispràghidu. -Ma si fiat torradu a animare: «Ite mi cussigiades de andare a visitare? aiat pregontadu. —Su praneta Terra, l’ aiat rispostu su geògrafu. -Est bene famadu...» -E su printzipeddu si nche fiat mòidu, pessende a su frore suo. -Su de sete pranetas fiat istadu, duncas, sa Terra. -Sa Terra no est unu praneta cale si siat! -B’ at chentu e ùndighi res (sena nch’ ismentigare, de seguru, sos res negros), sete mìgia geògrafos, noighentamìgia òmines de afares, sete milliones e mesu de imbreagones, treghentos e ùndighi milliones de pageris, duncas belle duos milliardos de pessones mannas. -Pro bos dare un’ idea de sa mannia de sa Terra, bos naro chi in antis de s’ imbentu de s’ eletrizidade, tocaiat a incarrigare, in totu sos ses continentes, pròpiu un’ esèrtzitu de batorchentos sessanta duamìgia chimbighentos e ùndighi alluidores de lantiones. -Totu custu, abbaidende·lu dae tesu, faghiat un’ efetu ispantosu. -Sos moimentos de custu esèrtzitu fiant regulados comente sos de unu ballitu de s’ Òpera. -In antis tocaiat a sos alluidores de lantiones de Noa Zelanda e de Austràlia. -Custos, pustis chi nch’ aiant allutu sos lantiones, si nch’ andaiant a dormire. -Tando tocaiat a intrare in su ballu a sos alluidores de lantiones de Tzina e de Sibèria. -A pustis, finas issos si nch’ essiant dae s’ iscena. -Tando tocaiat a sos alluidores de lantiones de Rùssia e de sas Ìndias. -A pustis, a sos de Àfrica e de Europa. -Tando a sos de Amèrica de su Sud. -A pustis, a sos de s’ Amèrica de su Nord. -E mai nemos si faddiat in s’ òrdine de essire a campu. -Fiat una cosa de ispantu. -Petzi s’ alluidore de s’ ùnicu lantione de su Polu Nord, e su cumpàngiu de s’ ùnicu lantione de su Polu Sud, si nche colaiant una vida de isfainados e mandrones: traballaiant petzi duas bias s’ annu. Cando cherimus bogare ispìritu, càpitat chi nos nch’ essat carchi fàula. -Deo non so istadu onestu meda faeddende·bos de sos alluidores de lantiones. -So arrischende de presentare un’ idea farsa de su praneta nostru a sos chi no lu connoschent. -Sos òmines leant pagu tretu in sa Terra. -Si sos duos milliardos de abitantes chi istant in sa Terra si ponnerent a sa ritza e s’ astringherent unu pagu, comente in una manifestatzione, nche diant istare, cun àsiu, in unu tretu de binti chilòmetros de longhia pro binti chilòmetros de larghia. -Si diat pòdere ammuntonare s’ umanidade in s’ isuledda prus pitica de su Patzìficu. -De seguru, sas pessones mannas non bos ant a crèere. -Issas si pessant chi nche leant tretu meda. -Si creent importantes comente baobàbs. -Duncas, bois lis ais a cussigiare de fàghere sos contos. -S’ indeosant pro sos nùmeros: custu lis at a agradare. -Ma non perdais tempus cun custu pessamentu. -Non cumbenit. -Ponide in mente a mie. -Su printzipeddu, paris arribbadu a sa Terra, si fiat ispantadu ca non b’ aiat nemos. -Fiat giai timende de s’ èssere faddidu de praneta, cando un’ aneddu in colore de luna si fiat mòidu in s’ arena. «Bona note, aiat naradu su printzipeddu, semper e cando. —Bona note, aiat naradu sa tzerpe. —In cale praneta nche so rutu? aiat pregontadu su printzipeddu. —In sa Terra, in Àfrica, aiat rispostu sa tzerpe. —Ah! ... -Tando non b’ at nemos in sa Terra? —Custu de inoghe est su desertu. -Non b’ at nemos in sos desertos. -Sa Terra est manna», at naradu sa tzerpe. -Su printzipeddu si fiat sèidu in una pedra e aiat artziadu sos ogros a chelu: «Deo bògio ischire, aiat naradu, si sos isteddos sunt lughentes a manera chi cadaunu, una die, potzat torrare a agatare su suo. -Abbàida su praneta meu. -Est pròpiu in subra de su nostru... -Ma cantu nch’ est a largu! —E est bellu, aiat naradu sa tzerpe. -Ite ses bènnidu a fàghere inoghe? —Tèngio dificultades cun unu frore, aiat naradu su printzipeddu. —Ah!» aiat fatu sa tzerpe. -E si fiant istados a sa muda. «In ue sunt sos òmines? aiat pregontadu tando su printzipeddu. -Semus unu pagu a sa sola in su desertu... —Semus a sa sola finas in mesu de sos òmines», aiat naradu sa tzerpe. -Su printzipeddu si l’ aiat abbaidadu a longu: «Tue ses una bèstia curiosa, l’ aiat naradu in fines, sùtile che unu pòddighe... —Ma deo so prus poderosa de su pòddighe de unu re», aiat naradu sa tzerpe. -Su printzipeddu s’ aiat fatu unu risitu: «Tue ses una bèstia curiosa, l’ aiat naradu in fines, sùtile che unu pòddighe...» «Tue non podes nudda a beru... -Non tenes mancu ancas... -Non resessis mancu a viagiare. —Deo ti nche potzo giùghere prus a largu de una nae», aiat naradu sa tzerpe. -Si fiat imboddiada in su carcàngiu de su printzipeddu comente unu bratzalete de oro: «Chie si siat chi toco, lu torro a sa terra dae ue est essidu, l’ aiat naradu galu. -Ma tue ses bonu e ses benende dae un’ isteddu...» -Su printzipeddu no aiat rispostu nudda. «Tue mi faghes dolu, tue gosi dèbile, in custa Terra de granitu. -Una die deo ti potzo agiuare, si ti disìgias tropu su praneta tuo. -Deo potzo... —Oh! apo cumpresu bene, aiat naradu su printzipeddu, ma pro ite ses faeddende semper in suspu? —Deo cumprendo totu finas si faeddas gosi», aiat naradu sa tzerpe. -E si fiant istados a sa muda. Su printzipeddu fiat andau dae unu chirru a s’ àteru de su desertu e aiat agatadu petzi unu frore. -Unu frore cun tres pètalos, unu frore de nudda... «Bonas dies, aiat naradu su printzipeddu. —Bonas dies, aiat naradu su frore. —In ue sunt sos òmines?» aiat pregontadu su printzipeddu cun garbu. -Su frore, una die, aiat bidu colende una carovana: «Sos òmines? Bi nd’ at, pesso, ses o sete. -Los apo bidos unos cantos annos a como. -Ma non s’ ischit mai in ue podent èssere. -Si nche los leat su bentu. -Lis mancant sas raighinas, e custu lis dat anneu mannu. —Adiosu, aiat fatu su printzipeddu. —Adiosu», aiat naradu su frore. Su printzipeddu fiat artziadu a pitzu de unu monte artu. -Sos ùnicos montes chi issu aiat connotu fiant sos tres vulcanos chi l’ arribbaiant a ghenugros. -E su vulcanu istudadu lu poniat a iscanneddu. «Dae unu monte artu che a custu, s’ aiat pessadu duncas, nch’ apo a pòdere bìdere totu a pare su praneta e sos òmines...» -Ma imbetzes no aiat bidu nudda, si non cùcuros de roca totu puntzudos. «Bonas dies, aiat naradu, a bonu contu. —Bonas dies... -Bonas dies... -Bonas dies..., aiat rispostu su retumbu de sa boghe. —Chie seis? aiat naradu su printzipeddu. —Chie seis... chie seis... chie seis..., l’ aiat rispostu su retumbu de sa boghe. —Siais amigos meos, ca deo so solu, aiat naradu. —Deo so solu... deo so solu... deo so solu...», l’ aiat rispostu su retumbu de sa boghe. «Ite praneta curiosu! s’ aiat pessadu tando. -Est totu sicu, e totu puntzudu e totu salidu. -E sos òmines non tenent fantasia. -Repitint su chi lis narant... -In ue istaia deo tenia unu frore: fiat semper su primu a atacare a faeddare...» «Est totu sicu, e totu puntzudu e totu salidu.» Ma fiat capitadu chi su printzipeddu, pustis de àere caminadu a longu in mesu de s’ arena, de sas rocas e de su nie, aiat agatadu, in fines, unu caminu. -E sos caminos leant totus a ue sunt sos òmines. «Bonas dies», aiat naradu. -Fiat unu giardinu froridu de rosas. «Bonas dies», aiant naradu sas rosas. -Su printzipeddu si las aiat abbaidadas. -Assimigiaint totus a su frore suo. «Chie seis? lis pregontaiat, ispantadu. —Nois semus rosas, aiant naradu sas rosas. —Ah!» aiat fatu su printzipeddu... -E si fiat intesu malassortadu. -Su frore suo l’ aiat contadu chi fiat s’ ùnicu de sa casta sua in totu s’ universu. -E, in càmbiu, bi nd’ aiat chimbe mìgia, totus aguales, in unu giardinu ebbia! «No li diat èssere agradadu a beru, s’ aiat pessadu, si bideret totu custu... diat tussire e si diat ghetare a mortu margiane pro fuire a su risu. -E mi diat tocare de fàghere sa finta de lu curare ca, si nono, pro umiliare finas a mie, si diat lassare mòrrere a beru...» -E s’ aiat pessadu galu: «Mi creia ricu ca tenia unu frore ùnicu e imbetzes tèngio petzi una rosa ordinària. -Custu e sos tres vulcanos chi m’ arribbant a ghenugros, e chi unu de custos, forsis, est istudadu pro semper, custu non mi càmbiat in prìntzipe mannu meda...» -E, corcadu in s’ erba, si fiat postu a prànghere. Est tando chi fiat essidu a campu su margiane: «Bonas dies, aiat naradu su margiane. —Bonas dies, aiat rispostu cun garbu su printzipeddu, chi si fiat bortadu ma no aiat bidu nudda. —So inoghe, aiat naradu sa boghe, in suta de su fundu de mela. —E tue chie ses? aiat naradu su printzipeddu. -Ses galanu a beru... —Deo so unu margiane, aiat naradu su margiane. —Beni a giogare cun megus, l’ aiat propostu su printzipeddu. -So tristu meda... —Non faghet a giogare cun tegus, aiat naradu su margiane. -Deo non so ammasedadu. —Ah! perdona» l’ aiat naradu su printzipeddu. -Ma, a pustis de b’ àere pessadu, at annantu: «Ite cheret nàrrere “ammasedare”? —Tue non ses de inoghe, aiat naradu su margiane, ite ses chirchende? —So chirchende sos òmines, aiat naradu su printzipeddu. -Ite cheret nàrrere “ammasedare”? —Sos òmines, aiat naradu su margiane, tenent fusiles e andant a cassa. -Est una cosa chi ponet anneu! -E pesant finas sas puddas. -Lis interessat petzi custu. -Tue chirchende puddas ses? —Nono, aiat naradu su printzipeddu. -Deo so chirchende amigos. -Ite cheret nàrrere “ammasedare”? —Est una cosa ismentigada tropu, aiat naradu su margiane. -Cheret nàrrere “ammaniare ligàmenes...” —Ammaniare ligàmenes? —De seguru, aiat naradu su margiane. -Tue pro mene ses petzi unu pitzinneddu chi assimìgiat a àteros chentu mìgia pitzinneddos. -E deo non tèngio bisòngiu de tene. -E mancu tue tenes bisòngiu de mene. -Deo so pro tene unu margiane chi assimìgiat a àteros chentu mìgia margianes. -Ma, si tue m’ ammasedas, nois amus a tènnere bisòngiu s’ unu de s’ àteru. -Tue, pro mene, as a èssere ùnicu in totu su mundu. -Deo, pro tene, apo a èssere ùnicu in totu su mundu... —So cumintzende a cumprèndere, aiat naradu su printzipeddu. -B’ at unu frore... so pessende chi issu m’ at ammasedadu... —Podet èssere, aiat naradu su margiane. -In sa Terra bi nde podet acuntèssere de cada genia... —Oh! ma custu no est in sa Terra», aiat naradu su printzipeddu. -Su margiane pariat totu interessadu: «In un’ àteru praneta? —Eja. —A bi nd’ at cassadores in cussu praneta? —Nono. —Custu m’ interessat! -E puddas? —Nono. —Non b’ at nudda chi siat giustu de su totu!», aiat suspiradu su margiane. -Ma su margiane fiat torradu deretu a s’ idea sua: «Sa vida mea est infadosa. -Deo casso puddas, sos òmines cassant a mie. -Totu sas puddas s’ assimìgiant, e totu sos òmines s’ assimìgiant. -Duncas mi nche so agigu infadende. -Ma, si tue m’ ammasedas, sa vida mea at a èssere prus soliana. -Deo apo a connòschere unu sonu de su passu chi at a èssere diferente dae totu sos àteros. -Sos àteros passos mi nche faghent torrare a suta de terra. -Su tuo m’ at a cramare a foras de sa cala, comente una mùsica. -In prus, abbàida! -Bidende los ses, in cue, sos campos de trigu? Deo non màndigo pane. -Su trigu pro mene est inùtile. -Sos campos de trigu non mi narant nudda! -E custa est una cosa trista! -Ma tue tenes pilos in colore de oro. -Duncas at a èssere meravigiosu cando tue m’ as a àere ammasedadu! -Su trigu, chi est indeoradu, m’ at a ammentare a tie. -E m’ at a agradare su sonu de su bentu in mesu de su trigu...» -Su margiane si fiat ammudadu e aiat abbaidadu a longu su printzipeddu: «Pro praghere... ammaseda·mi! l’ aiat naradu. —Mi diat agradare a beru, aiat rispostu su printzipeddu, ma non tèngio tempus meda. -So in cherta de amigos e de cosas meda de connòschere. —Connoschimus petzi sas cosas chi ammasedamus, at naradu su margiane. -Sos òmines non tenent prus tempus de connòschere nudda. -Còmporant cosa giai pronta in sas butegas. -Ma sigomente non b’ at prus butegheris amigos, sos òmines non tenent prus amigos. -Si tue cheres un’ amigu, ammaseda·mi! —Ite tocat a fàghere? aiat naradu su printzipeddu. —Tocat a èssere passentziosos, aiat rispostu su margiane. -In antis t’ as a sèere unu pagu a largu dae mene, gosi, in s’ erba. -Deo t’ apo a abbaidare in sa coa de s’ ogru e tue no as a nàrrere nudda. -Si faeddamus, b’ at s’ arriscu chi non nos cumprendamus. -Ma, cada die, tue t’ as a pòdere sèere semper prus a curtzu...» -S’ incràs su printzipeddu fiat torradu. «Diat èssere istadu mègius a torrares a sa matessi ora. -Si benis, ponimus, a sas bator de merie, giai dae sas tres apo a cumintzare a èssere cuntentu. -Prus at a colare s’ ora, prus apo a èssere cuntentu. -A sas bator, apo a èssere giai in pistighìngiu e m’ apo a pessamentare: gosi apo a connòschere cantu balet sa ditzosia! -Ma si tue as a bènnere semper cando ti paret, deo no apo a ischire a ite ora mi devo ammaniare su coro... -Bi bolent ritos. —It’ est unu “ritu”? aiat naradu su printzipeddu. —Finas custa est una cosa chi nos nche semus ismentighende tropu, aiat naradu su margiane. -Est su chi faghet a manera chi una die siat diferente dae sas àteras dies, un’ ora siat diferente dae sas àteras oras. -Pro nàrrere, sos cassadores de logu meu tenent unu ritu. -Su giòvia si ponent a ballare cun sas pitzinnas de bidda. -Tando su giòvia est una die meravigiosa! -Deo ando passìgia·passìgia finas a sa bìngia. -Si sos cassadores diant ballare a distempus, sas dies si diant assimigiare totus e deo non dia tènnere dies de disaogu.» Tando, su printzipeddu aiat ammasedadu su margiane. -E cando s’ ora de mòere si nche fiat acurtziende: «Ah! aiat naradu su margiane... -So a puntu de prànghere. —Sa neghe est sa tua, aiat naradu su printzipeddu, deo non fia in cherta de ti fàghere male ma tue ti ses chertu ammasedadu dae mene... «Si benis, ponimus, a sas bator de merie, giai dae sas tres apo a cumintzare a èssere cuntentu.» —Giai est a beru, aiat naradu su margiane. —Ma tue t’ as a pònnere a prànghere! aiat naradu su printzipeddu. —Giai est a beru, aiat rispostu su margiane. —Ma tue non bi balàngias nudda! —Bi balàngio, aiat naradu su margiane, pro more de su colore de su trigu.» -Pustis aiat annantu: «Bae a abbaidare torra sas rosas. -As a cumprèndere chi sa tua est ùnica in totu su mundu. -Cando as a torrare a mi nàrrere adiosu, t’ apo a iscobiare unu segretu.» -Su printzipeddu fiat andadu a bìdere torra sas rosas. «Bois non tenides assimìgiu perunu cun sa rosa mea, bois non seis galu nudda, lis aiat naradu. -Nemos bos at ammasedadu e bois no ais ammasedadu a nemos. -Bois seis comente fiat su margiane meu. -Fiat petzi unu margiane che a àteros chentu mìgia. -Ma deo mi l’ apo fatu amigu e como pro mene est ùnicu in totu su mundu. -Sas rosas fiant bastante anneadas. «Bois seis galanas, ma seis bòidas, lis aiat naradu galu. -Non b’ est su tantu de mòrrere pro bois. -De seguru, unu caminante cale si siat diat pessare chi sa rosa mea assimiget a bois. -Ma est petzi issa sa prus importante de totu bois, ca petzi a issa deo apo abbadu. -Ca est petzi issa sa chi deo apo postu suta de una càmpana. -Ca est issa ebbia sa chi apo cugugiadu cun unu paraventu. -Ca est a issa chi l’ apo mortu sa ruga (francu sas duas o tres pro sas mariposas). -Ca est issa sa chi apo ascurtadu chessende·si, o bantende·si, o finas callende·si, a bias. -Ca est sa rosa mea.» -E fiat torradu a su margiane: «Adiosu, l’ aiat naradu... —Adiosu, l’ aiat naradu su margiane. -Mi’ su segretu meu. -Cun pagas paràulas: bi bidimus bene petzi cun su coro. -Sas cosas de fundamentu no las bidimus cun sos ogros. —Sas cosas de fundamentu no las bidimus cun sos ogros, aiat torradu a nàrrere su printzipeddu, pro si nd’ ammentare. —Est su tempus chi as dadu pro sa rosa tua chi la faghet gosi importante pro tene. —Est su tempus chi apo dadu pro sa rosa mea... naraiat su printzipeddu, pro si nd’ ammentare. —Sos òmines si nch’ ant ismentigadu custa veridade, aiat naradu su margiane. -Ma tue non ti nche lu deves ismentigare. -Tue ti faghes responsàbile pro semper de su chi as ammasedadu. -Tue ses responsàbile de sa rosa tua... —Deo so responsàbile de sa rosa mea», torraiat a nàrrere su printzipeddu, pro si nd’ ammentaret. E, corcadu in s’ erba, si fiat postu a prànghere. «Bonas dies, aiat naradu su printzipeddu. «Bonas dies, aiat naradu su deviadore de iscàmbios ferroviàrios. —Ite nche ses faghende inoghe? l’ aiat naradu su printzipeddu. —Deo ischìrrio sos viagiadores, a grustos de milli, aiat naradu su deviadore ferroviàriu. -Imbio sos trenos chi nche los carrant, cando a manu dereta, cando a manu manca.» -E unu trenu ràpidu a lughes allutas, retumbende comente unu tronu, aiat fatu trèmere sa cabina de su deviadore ferroviàriu. «Parent totus in presse, aiat naradu su printzipeddu. -Ite sunt chirchende? —Mancu s’ òmine de sa locomotiva l’ ischit», aiat naradu su deviadore ferroviàriu. -E, a s’ ala contrària, aiat tronadu un’ àteru ràpidu a lughes allutas. «Giai torrende sunt? aiat pregontadu su printzipeddu... —Non sunt sos matessi, aiat naradu su deviadore. -Est un’ iscàmbiu. —Ello non fiant cuntentos in ue nche fiant? —Non semus mai cuntentos in ue istamus», aiat naradu su deviadore ferroviàriu. -E aiat intronadu su de tres ràpidos a lughes allutas. «Ite sunt, currende in fatu a sos primos viagiadores? aiat pregontadu su printzipeddu. —Non sunt currende in fatu a nemos, aiat naradu su deviadore de trenos. -In intro de cue sunt dormende, o mègius, sunt caschende. -Petzi sos pitzinneddos sunt incarchende su nasu in sos bidros. —Petzi sos pitzinneddos ischint ite sunt chirchende, at naradu su printzipeddu. -Perdent tempus pro una pupia de istratzu, chi pro issos est importante meda, e si calicunu bi nche la leat, si ponent a prànghere... —Issos tenent sorte», aiat naradu su deviadore ferroviàriu. «Bonas dies, aiat naradu su printzipeddu. —Bonas dies», aiat naradu su bendidore. -Fiat unu bendidore de pastillas ammaniadas pro nche catzare su sidis. -Chie nd’ ingurtit una sa chida non tenet prus bisòngiu de bufare. «Pro ite las ses bendende? aiat naradu su printzipeddu. —Est un’ economia manna de tempus, aiat naradu su bendidore. -Sos espertos ant fatu unos cantos càrculos. -Podimus pònnere a banda chimbantatrès minutos sa chida. —E a ite bisòngiant custos chimbantatrès minutos? —Cadaunu nde faghet su chi li paret...» «Deo, s’ aiat pessadu su printzipeddu, si tennere chimbantatrès minutos de gastare, dia andare a bellu a bellu a una funtana...» Nche fiant giai coladas oto dies dae su guastu meu in su desertu, e deo aia ascurtadu s’ istòria de su bendidore bufende s’ ùrtimu gùtiu de s’ abba chi aia remonidu. «Ah! l’ apo naradu a su printzipeddu, ite galanos chi sunt sos ammentos tuos, ma deo no apo galu acontzadu s’ aeroplanu, non tèngio prus nudda de bufare e dia èssere cuntentu, finas deo, si podere andare‚ a bellu a bellu, a una funtana! —S’ amigu meu margiane, m’ aiat naradu... —Minninne’ , inoghe non si tratat prus de margiane! —Pro ite? —Ca inoghe nos nch’ amus a mòrrere de su sidis...» -Issu no aiat cumpresu s’ arresonu meu e m’ aiat rispostu: «Est una cosa bona a àere tentu un’ amigu, sende chi semus a puntu de mòrrere. -Deo so cuntentu a beru de àere tentu un’ amigu margiane...» «Non connoschet su perìgulu, m’ apo pessadu. -No tenet mai nen fàmene nen sidis. -Li bastat unu pagu de sole...» -Ma m’ aiat abbaidadu e aiat rispostu a su pessamentu meu: «Finas deo so sididu... ajò a chircare unu putzu...» -Aia fatu unu gestu de istrachitùdine: est unu machine a chircare unu putzu, a bonu fadu, in su desertu istremenadu. -Sende gasi, nos fìamus postos in caminu. -Pustis de àere caminadu oras e oras, a sa muda, fiat faladu su note, e sos isteddos aiant cumintzadu a lùghere. -Deo los semodaia comente in unu bisu, ca tenia unu pagu de calentura, a su sidis. -Sas paràulas de su printzipeddu mi fiant ballende in sa mente: «Duncas, finas tue tenes sidis?» l’ aia pregontadu. -Ma no aiat rispostu a sa pregonta mea. -M’ aiat naradu petzi: «S’ abba podet èssere bona finas pro su coro...» -No aia cumpresu sa risposta ma mi fia abbarradu a sa muda... -Ischia bene chi non tocaiat a li fàghere pregontas. -Fiat istracu. -Si fiat sèidu. -Deo mi fia sèidu in s’ oru suo. -E, pustis de un’ iscuta a sa muda, aiat naradu galu: «Sos isteddos sunt galanos, pro more de unu frore chi non si nche bidet...» -Deo aia rispostu «de seguru» e mi fia postu a abbaidare, sena faeddare, sas pìnnigas de s’ arena a lugore de luna. «Bellu chi est su desertu», aiat annantu... -E fiat beru. -A su desertu l’ apo semper tiradu. -Nos seimus in una duna de arena. -Non si bidet nudda. -Non s’ intendet nudda. -E, sende gasi, carchi cosa est lughende in su mudìmene... «Su chi ingalanit su desertu, aiat naradu su printzipeddu, est chi in carchi tretu b’ at unu putzu cuadu...» -Deo mi fia ispantadu de àere cumpresu, totu in unu, cussos rajos misteriosos de s’ arena. -Cando fia minore, istaia in una domo betza e una paristòria contaiat chi in cue aiant istichidu unu siddadu. -De seguru, mai nemos fiat resessidu a lu bogare a campu, e forsis no l’ aiat mancu chircadu. -Ma aiat dadu incantu a totu cussa domo. -Sa domo mea teniat unu segretu cuadu in intro de su coro suo... «Eja, aia naradu deo a su printzipeddu, chi si tratet de sa domo, de sos isteddos o de su desertu, su chi lis dat sa bellesa issoro non si bidet! —Deo so cuntentu, aiat naradu issu, chi ses de acordu cun su margiane meu.» -Pustis chi su printzipeddu si nche fiat dormidu, deo mi l’ apo leadu a pala e mi so postu torra a caminare. -Si mi fiat ammoddigadu su coro. -Mi pariat de giùghere a pala una prenda dìliga. -Mi pariat finas chi non b’ aeret nudda de prus dìligu in sa Terra. -Fia abbaidende, a lughe de luna, cussa cara isbianchida, sos ogros cungiados, cussos tzufos de pilos tremulende in su bentu, e mi fia pessende: «Su chi so bidende est petzi su pigiolu. -Su prus importante non benit bene a lu bìdere...» -Sigomente sas lavras suas iscantzadas pariant punnende a rìere, deo mi fia pessadu galu: «Su chi m’ ammòddigat su coro gosi a forte de custu printzipeddu dormidu est s’ istima pro unu frore, est sa figura de una rosa chi lughet in intro suo comente sa frama de una làntia, finas cando est dormende...» -E mi lu fia pessende galu prus dìligu. -Sas làntias bolent carrargiadas bene: una sulada de bentu nche las podet istudare... -E, caminende gasi, aia agatadu su putzu a s’ arbèschida. Si fiat postu a rìere, aiat tocadu sa fune, aiat saidadu sa rosingiola. «Sos òmines, aiat naradu su printzipeddu, si nche tzacant in sos trenos ràpidos, ma no ischint prus it’ est chi sunt chirchende. -Tando s’ abbolotant e girant in tundu...» -E aiat annantu: «Non b’ est su tantu...» -Su putzu a ue fìamus cròmpidos no assimigiaiat a sos putzos saharianos. -Sos putzos saharianos sunt petzi istampos fatos in s’ arena. -Custu assimigiaiat a su putzu de unu biddaju. -Ma in cue non b’ aiat perunu biddaju, e deo mi paria bisende. «Est curiosu, l’ aia naradu a su printzipeddu, est totu prontu: sa rosingiola, su puale, sa fune...» -Si fiat postu a rìere, aiat tocadu sa fune, aiat saidadu sa rosingiola. -E sa rosingiola fiat tzirriende comente tzìrriat una veleta betza cando su bentu at pasadu a longu. «Intendende ses, aiat naradu su printzipeddu, nois nche semus ischidende custu putzu e issu est cantende...» -Deo non bolia chi issu s’ isfortzaret: «Lassa fàghere a mie, l’ aia naradu, est tropu grae pro tene.» -A bellu a bellu nch’ aia artziadu su puale finas a su parapetus. -L’ apo imbaradu bene ritzu. -In origras mi fiat abbarrende su càntigu de sa rosingiola e, in s’ abba chi si fiat galu moende, bidia su sole tremulende. «So sididu de cussa abba, m’ aiat naradu su printzipeddu, dae·mi a bìere...» -E apo cumpresu ite aiat chircadu! -L’ aia artziadu su puale finas a sas lavras. -Aiat bìidu a ogros cungiados. -Fiat durche che festa. -Cussa abba non fiat un’ alimentu. -Fiat nàschida dae sa caminada suta de sos isteddos, dae su càntigu de sa rosingiola, dae s’ isfortzu de sos bratzos meos. -Fiat bona pro su coro, che unu donu. -Cando fia piseddu, sa lughe de s’ àrbore de Nadale, sa mùsica de sa missa de mesunote, sa durcura de sos risitos, poniant a lùghere su donu de Nadale chi retzia. «Sos òmines de logu tuo, m’ aiat naradu su printzipeddu, cultivant chimbe mìgia rosas in su matessi giardinu... e non b’ agatant su chi sunt chirchende... —No l’ agatant, aia rispostu deo... —E imbetzes su chi sunt chirchende podet èssere agatadu in una rosa ebbia o in unu tzicu de abba... —De seguru», l’ aia rispostu. -E su printzipeddu aiat annantu: «Ma sos ogros sunt tzurpos. -Tocat a chircare cun su coro.» -Aia bìidu. -Fia respirende bene. -S’ arena, a s’ arbèschida, est in colore de mele. -Fia cuntentu finas de custu colore de mele. -Ma pro ite fia in anneu? «Tocat chi mantèngias s’ improminta, m’ aiat naradu cun garbu su printzipeddu, chi si fiat torradu a sèere in s’ oru meu. —Cale improminta? —Mi’ ... unu brunchile pro s’ angione meu... deo so responsàbile de cussu frore!» -Nch’ aia bogadu dae butzaca sas proas de sos disinnos meos. -Su printzipeddu los aiat abbaidados e aiat naradu riende: «Sos baobàbs tuos assimìgiant unu pagu a fundos de càule... —Oh!» -E deo chi fia gosi cuntentu de sos baobàbs! «Su margiane tuo... sas origras suas... assimìgiant in parte a corros... e sunt finas tropu longas!» -E aiat rìsidu galu. «Ses malu, minninne’ , deo ischia pintare petzi boas abertos e boas cungiados. —Oh! giai at andare bene, aiat naradu, sos pitzinnos giai cumprendent. -Tando aia pintadu unu brunchile. -E si mi fiat astrintu su coro cando bi l’ aia dadu: «Tue tenes progetos chi deo non connosco...» -Ma non m’ aiat rispostu. -M’ aiat naradu: «Giai l’ ischis, sa falada mea in sa Terra... a cras li faghet un’ annu...» -Pustis de èssere abbarradu a sa muda un’ iscuta, aiat sighidu a nàrrere: «Fia faladu pròpiu a curtzu a inoghe...» -E si fiat irrujadu. -E, sena cumprèndere pro ite, apo torradu a proare una tristura curiosa. -Tando mi fiat artziada a conca una pregonta: «Tando no est de badas chi, su mangianu chi t’ apo connotu, oto dies a oe, ti fias passigende a sa sola, a milli mìllias dae totu sos logos abitados? E a ue fias torrende, a su logu in ue ses faladu?» -Su printzipeddu si fiat irrujadu galu. -Deo aia annantu, duritende: «Forsis ca est s’ anniversàriu?...» -Su printzipeddu si fiat irrujadu torra. -Non rispondiat mai a sas pregontas, ma, cando unu s’ irrujat, bolet nàrrere «eja», o nono? «Ah! l’ aia naradu, so timende...» -Ma issu m’ aiat rispostu: «Como pone·ti a traballare. -Deves torrare a su motore tuo. -Deo t’ iseto inoghe. -Torra cras sero...» -Ma deo non fia prus seguru. -M’ ammentaia su margiane. -B’ at s’ arriscu de si pònnere agigu a prànghere si unu s’ est lassadu ammasedare... -In s’ oru de su putzu b’ aiat unu tretu de muru betzu, de pedra, mesu rutu. -Cando so torradu dae traballare, s’ incràs sero, nch’ aia bidu dae tesu su printzipeddu sèidu in pitzos de cue, cun sas ancas pendèntiles. -E l’ aia intesu chi fiat faeddende: «Tando non ti nde ses ammentende? fiat narende. -Nono, no est inoghe!» -Un’ àtera boghe l’ aiat rispostu de seguru, ca issu aiat naradu: «Ei! -Ei! -Sa die giai est custa, ma su logu no est inoghe...» -Deo aia sighidu a m’ acurtziare a su muru. -Non fia bidende ne intendende pròpiu a nemos. -Sende gasi su printzipeddu aiat torradu a rispòndere: «...De seguru! -As a bìdere in ue cumintzant sas tratas meas in s’ arena. -Tue iseta·mi. -Deo b’ apo a èssere ista note.» -Fia a binti metros dae su muru ma sighia a non bìdere nudda. —Su printzipeddu aiat naradu galu, pustis de un’ iscuta a sa muda: «E tue venenu bonu tenes? Seguru ses chi non mi martùriet a longu?» -Mi fia firmadu, cun su coro in apretu, ma non fia galu cumprendende. «Como, bae·ti·nche, aiat naradu... -Mi nche bògio falare!» «Como, bae·ti·nche, aiat naradu... -Mi nche bògio falare!» -Tando deo aia tòrchidu sos ogros a pees de su muru e aia fatu unu brincu! -Fiat in cue, ritza chirru a su printzipeddu, una de cussas tzerpes grogas chi ochient in trinta segundos. -Forrogrende in sa butzaca pro nche bogare sa pistola, mi fia postu a cùrrere, ma, a su sonu chi aia fatu, sa tzerpe fiat falada a bellu a bellu a s’ arena, comente unu tzurru de abba morende·si·nche, e, sena si pònnere presse meda, si nche fiat istichida in mesu de sas pedras faghende unu sonu metàllicu lèbiu. -Aia in pessu acudidu a cròmpere a su muru pro leare a pala su minninneddu meu, su printzipeddu, cun sa cara bianca che nie. «Ite istòria curiosa! -Como ti ses ponende a faeddare cun sas tzerpes!» -Nche l’ aia isortu s’ isserpa indeorada chi poniat semper. -L’ aia infustu sas mentes e l’ aia dadu a bìere. -E como non m’ atrivia a li pregontare prus nudda. -M’ aiat abbaidadu a mente sèria e m’ aiat inghiriadu sos bratzos in tzugru. -L’ intendia su coro tocheddende comente su de unu pugione morende, cando l’ isparant a carabina. -E m’ aiat naradu: «So cuntentu chi apas agatadu su chi li mancaiat a su motore tuo. -As a pòdere torrare a domo tua... —E dae ite l’ ischis?» -Fia pròpiu a puntu de li nàrrere chi, sende chi non tenia perunu isperu, fia resessidu a nche cumpretare su traballu meu! -No aiat rispostu nudda a sa pregonta mea, ma aiat annantu: «Finas deo, oe, torro a domo mea...» -A pustis, tristòngiu: «Nch’ est prus a largu meda... est prus difìtzile meda...» -Mi fia sapidu chi b’ aiat capitende carchi cosa de istraordinàriu. -Mi l’ astringhia in bratzos comente unu piseddu, e, sende gasi, mi pariat chi si nche fiat ruende deretu a un’ ispèntumu sena chi deo podere fàghere nudda pro lu firmare... -Teniat una mirada sèria, abbaidende a largu meda: «Tèngio s’ angione tuo. -E tèngio sa cassa pro s’ angione. -E tèngio su brunchile...» -E aiat rìsidu cun tristura. -Aia isetadu a longu. -Deo mi sapia chi si fiat caentende a bellu a bellu: «Minninneddu meu, assuconadu ti ses...» -Si fiat assuconadu, de seguru! -Ma aiat rìsidu cun durcura: «Apo a tìmere galu de prus oe sero...» -Mi fia torradu a fritire timende carchi cosa chi non si li podet parare fronte. -Aia cumpresu chi non bajulaia s’ idea de no intèndere prus cussu risu. -Pro mene fiat comente una funtana in su desertu. «Minninne’ , ti bògio galu intèndere riende...» -Ma issu m’ aiat naradu: «Ista note, l’ at a fàghere un’ annu. -S’ isteddu meu s’ at a agatare pròpiu in subra de su logu in ue so faladu s’ annu passadu... —Minninne’ , no at a èssere totu unu bisu malu custu contu de sa tzerpe e de s’ addòviu e de s’ isteddu... -Ma issu no aiat rispostu a sa pregonta mea. -M’ aiat naradu: «Su chi est importante, no lu bidimus... —De seguru... —Est comente pro su frore. -Si tue istimas unu frore chi istat in unu isteddu, agradat, a de note, a abbaidare su chelu. -Totu sos isteddos sunt froridos. —De seguru... —Est comente pro s’ abba. -Sa chi m’ as dadu a bìere fiat comente una mùsica, pro more de sa rosingiola e de sa fune... ti nd’ as a èssere ammentende... fiat bona a beru. —De seguru... —As a abbaidare sos isteddos, a de note. -Totu est tropu minore in logu meu pro t’ ammustrare in ue s’ agatat su meu. -Est mègius gosi! -S’ isteddu meu at a èssere pro tene unu de sos isteddos. -Tando, t’ at a agradare a los abbaidare, totu sos isteddos. -Ant a èssere totus amigos tuos. -E como ti bògio fàghere unu donu...» -Aiat rìsidu galu. «Ah! minninneddu, mininneddu meu! -Cantu m’ agradat a intèndere custu risu! —Pròpiu custu at a èssere su donu meu... at a èssere comente pro s’ abba... —Ite boles nàrrere? —Sas pessones tenent isteddos chi non sunt sos matessi. -Pro sas chi viàgiant, sos isteddos sunt una ghia. -Pro àteras, sos isteddos sunt petzi lughigheddas. -Pro àteras, sas pessones istudiadas, sunt problemas. -Pro s’ òmine de afares meu fiant oro. -Ma totu cussos isteddos sunt a sa muda. -Tue, tue as a tènnere isteddos comente no nde tenet nemos... —Ite boles nàrrere? —Cando tue as a abbaidare su chelu, a de note, sigomente deo apo a istare in unu de issos, sigomente deo apo a rìere in unu de issos, tando pro tene at a èssere comente chi riant totu sos isteddos. -Tue as a tènnere, pròpiu tue, isteddos chi ischint a rìere!» —E aiat torradu a rìere. «E cando t’ as a èssere consoladu (totus si consolant semper), as a èssere cuntentu de m’ àere connotu. -Tue as a èssere semper amigu meu. -Tue as a tènnere gana de rìere paris cun megus. -E a bias as a abèrrere sa ventana, gosi, pro unu praghere... -E sos amigos tuos ant a èssere bastante ispantados ca t’ ant a bìdere riende cando as a abbaidare su chelu. -E tando tue lis as a nàrrere: “Ei, sos isteddos mi ponent semper a rìere!” E t’ ant a leare pro macu. -Brulla bona t’ apo a àere fatu...» -E aiat torradu a rìere. «At a èssere comente a t’ àere dadu, in càmbiu de isteddos, unu muntone de sonageddos chi ischint a rìere...» -E aiat torradu a rìere. -Pustis si fiat asseriadu torra: «Ista note... ascu’ ... non bèngias. —Deo non t’ apo a lassare. —Apo a pàrrere istende male... apo a pàrrere morende·mi. -Est gosi. -Non bèngias a bìdere custu, non b’ est su tantu... —Deo non t’ apo a lassare.» -Ma issu fiat pessamentadu. «Ti lu so narende... finas pro more de sa tzerpe. -Dae cara. -Bi diat mancare chi ti mossat... -Ite malas chi sunt sas tzerpes. -Podent mòssere petzi ca nde tenent su praghere... —Deo non t’ apo a lassare.» -Ma carchi cosa l’ aiat illebiadu: «Giai est beru chi non tenent prus venenu pro torrare a mòssere...» -Cussa note no l’ aia bidu ponende·si in caminu. -Si nche fiat andadu sena istripitzu. -Cando fia resessidu a nche lu sighire, issu fiat caminende seguru, a passu lestru. -M’ aiat naradu petzi: «Ah! inoghe ses...» -E m’ aiat leadu a sa manu. -Ma fiat galu in pistighìngiu: «No est comente ses narende tue. -Nd’ as a tènnere dispraghere. -T’ apo a pàrrere mortu e no at a èssere beru...» -Deo mi fia abbarrende a sa muda. «Giai lu ses cumprendende. -Nch’ est tropu a largu. -No nche potzo giùghere custu corpus. -Est tropu grae.» -Deo mi fia abbarrende a sa muda. «Ma at a èssere comente unu pigiolu betzu abbandonadu. -Non sunt tristos sos pigiolos betzos...» -Deo mi fia abbarrende a sa muda. -Si nche fiat giai disanimende. -Ma aiat fatu galu un’ isfortzu: «At a èssere bellu, a l’ ischis? Finas deo apo a abbaidare sos isteddos. -Totu sos isteddos ant a èssere putzos cun una rosingiola ruingiada. -Totu sos isteddos m’ ant a dare a bìere...» -Deo mi fia abbarrende a sa muda. «At a èssere gasi ispassiosu! -Tue as a tènnere chimbighentos milliones de sonageddos, deo apo a tènnere chimbighentos milliones de funtanas...» -E si fiat ammudadu, ca fiat pranghende... «Est in cue. -Lassa·mi andare a sa sola.» -E si fiat sèidu, ca fiat timende. -E aiat naradu galu: «Giai l’ ischis... su frore meu... deo nde so responsàbile! -E issu est gasi dèbile! -E est gasi sena malìtzia! -Tenet bator ispinas de nudda pro si difèndere contra a su mundu...» -Mi fia sèidu ca no nde podia prus de abbarrare ritzu. -Issu aiat naradu: «Mi’ ... est totu...» -Aiat istentadu galu unu pagu, pustis si fiat arritzadu. -Aiat fatu unu passu. -Deo non mi podia mòere. -Aia bidu comente un’ ispera groga in s’ oru de su carcàngiu suo. -Fiat abbarradu firmu pro un’ iscuta. -No aiat abboghinadu. -Fiat rutu a bellu a bellu comente ruet un’ àrbore. -No aiat fatu mancu sonu, pro more de s’ arena. E como de seguru, nche sunt colados giai ses annos... -No l’ aia contada galu custa istòria. -Sos cumpàngios chi m’ ant torradu a bìdere fiant cuntentos mannos de mi bìdere torra biu. -Deo fia tristu ma lis naraia: «Est s’ istrachitùdine...» -Como mi so consoladu un’ agigu. -Antis... nono! -Ma isco chi est regortu a su praneta suo, ca a s’ arbèschida, no apo prus agatadu su corpus suo. -Chi non fiat mancu unu corpus gasi grae... -E m’ agradat a ascurtare sos isteddos, a de note. -Est comente chi siant chimbighentos milliones de sonageddos... Fiat rutu a bellu a bellu comente ruet un’ àrbore Ma mi’ chi est capitende carchi cosa de istraordinàriu. -A su brunchile chi apo pintadu pro su printzipeddu, mi nch’ apo ismentigadu de l’ agiùnghere una corria de pedde! -Non bi lu diat àere pòdidu pònnere mai a s’ angione. -Tando mi pregonto: «Ite b’ at capitende in su praneta suo? Forsis s’ angione si nch’ at mandigadu su frore!» -A tretos mi naro: «De seguru nono! -Cada note, su printzipeddu nche ponet su frore suta de una càmpana de bidru, e dat cara bene a s’ angione...» -Tando so cuntentu. -E totu sos isteddos rient cun durcura. -A tretos mi pesso: «Una bia o s’ àtera unu non dat cara, e custu li bastat! -Unu sero, si nch’ at ismentigadu sa càmpana de bidru, o s’ angione si nch’ est essidu a de note sena fàghere istripitzu...» -Tando sos sonageddos si càmbiant totus in làgrimas!... -Custu est unu mistèriu mannu a beru! -Pro bois chi istimades su printzipeddu, e pro mene, nudda in s’ universu est che pare si, in carchi tretu, no ischimus in ue, un’ angione chi nois non connoschimus si nch’ at mandigadu, ei o nono, una rosa... -Abbaidade su chelu. -Pregontade·bos: «S’ angione, mandigadu si nche l’ at su frore, ei o nono?» -E bois ais a bìdere comente càmbiat totu... -E peruna pessone manna at a cumprèndere mai chi custu tenet importàntzia manna! Custu est, pro mene, su prus bellu e su prus tristu de sos logos de su mundu. -Est su matessi logu de su disinnu de sa pàgina in antis, ma l’ apo pintadu un’ àtera bia pro bos l’ ammustrare bene. -Est inoghe chi su printzipeddu est cumpartu in terra, e pustis iscumpartu. -Abbaidade bene custu logu, pro èssere seguros de lu reconnòschere, si una die ais a viagiare in Àfrica, in su desertu. -E si bos càpitat de colare in cue, bos prego, non bos pongiais presse, isetade un’ iscuta pròpiu in suta de s’ isteddu! -Si tando unu pitzinnu benit inche bois, si riet, si tenet pilos de oro, si non rispondet mai cando lu pregontant, ais a intzertare deretu chie est. -Tando siais garbosos! -Non mi lasseis gosi tristu: iscriide·mi deretu chi est torradu... \ No newline at end of file Index: incubator/apertium-srd-ita/apertium-srd-ita.ita-srd.t1x =================================================================== --- incubator/apertium-srd-ita/apertium-srd-ita.ita-srd.t1x (revision 71052) +++ incubator/apertium-srd-ita/apertium-srd-ita.ita-srd.t1x (revision 71055) @@ -161,6 +161,14 @@ + + + + + + + + @@ -3872,6 +3880,42 @@ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Index: incubator/apertium-srd-ita/apertium-srd-ita.srd-ita.dix =================================================================== --- incubator/apertium-srd-ita/apertium-srd-ita.srd-ita.dix (revision 71052) +++ incubator/apertium-srd-ita/apertium-srd-ita.srd-ita.dix (revision 71055) @@ -372,12 +372,12 @@

issuegli

-

cussuquello

-

cussuquello

-

cussuquello

-

cudduquello

-

cudduquello

-

cudduquello

+

cussuquello

+

cussuquello

+

cussuquello

+

cudduquello

+

cudduquello

+

cudduquello

cussucolui

cussucolui

cussucolui

@@ -589,9 +589,10 @@ +

domocasa

-

domucasa

-

casacasa

+

domucasa

+

casacasa

calorecalore

personapersona