Index: trunk/apertium-srd-ita/partidu.comunista.rev.srd.txt =================================================================== --- trunk/apertium-srd-ita/partidu.comunista.rev.srd.txt (nonexistent) +++ trunk/apertium-srd-ita/partidu.comunista.rev.srd.txt (revision 77478) @@ -0,0 +1,45 @@ +Su Partidu Comunista Italianu (PCI) est istadu unu partidu polìticu italianu de manca. + +Fiat istadu su prus mannu partidu comunista de s'Europa otzidentale, naschidu su 21 ghennàrgiu 1921 a Livorno comente a Partidu Comunista de Itàlia - setzione italiana de s'III Internatzionale (denominatzione chi aiat mantentu finas su làmpadas de su 1943, a s'isorvimentu de su Comintern),[4] a sighidu de su biennio ruju e de sa Rivolutzione de santugaine,[4] pro s'ischirriada de s'ala de manca de su Partidu Sotzialista Italianu ghiada dae Amadeo Bordiga e Antonio Gramsci, a su XVII Cungressu sotzialista.[3] + +Posca un'istòria complessa e imboligosa a s'internu de s'Internatzionale comunista in sos annos binti e trinta, aiat assùmidu durante sa segunda gherra mundiale unu ruolu de primu bellu a livellu natzionale, promovende e organizende cun s'aportu determinante de sos militantes suos sa Resistèntzia contra sa potèntzia ocupante tedesca e su fascismu republicanu. Su capu de su partidu, Palmiro Togliatti, aiat atuadu una polìtica de collaboratzione cun sas fortzas democràticas catòlicas, liberales e sotzialistas e aiat tentu un' importante influèntzia in sa creatzione de sas istitutziones de sa Repùblica. + +Coladu a s'opositzione in su 1947 posca su detzisu de De Gasperi de estromettere sas mancas de su guvernu pro collocare s'Itàlia in su blocu internatzionale filo-istadunidensu, su PCI aiat abarradu fidele a sas diretivas polìticas generales de s'URSS finas sos annos setanta e otanta puru isvilupende in su tempus una polìtica semper prus autònoma e de prena atzetazione de sa democratzia giai partinde dae sa fine de sa segreteria Togliatti, e mescamente in suta de sa ghia de Enrico Berlinguer, chi aiat promòvidu su cumpromissu istòricu cun sa Democratzia Cristiana e sa collaboratzione tra sos partidos comunistas otzidentales cun su gai naradu eurocomunismu. + +In su 1976 su PCI aiat tocadu su suo màssimu istòricu de cunsensu, mentras in su 1984, in s'unda emotiva de sa mortas improvisa de su segretàriu Berlinguer, aiat istadu pro breve tempus e sende chi pro puntos a beru pagos pertzentuales, su primu partidu italianu. + +Posca sa ruta de su muru de Berlinu (1989) e sa derrota de sos paisos comunistas, in su 1991 su PCI s'aiat isciòllidu subra initziativa de su segretàriu Achille Occhetto, dende chintu a una noa formatzione polìtica de istampu sotzialdemocràticu: su Partidu Democràticu de sa Sinistra[5][6] (mentras un'ala minoritària contrària a sa "bortadura", ghiada dae Armende Cossutta, aiat fundadu su Partidu de sa Rifondazione Comunista).[7][8]Su Partidu Comunista de Itàlia in comintzu si poniat comente a obietivu s'abbatimentu de su Bistadu burghesu e s'instauratzione de una ditadura de su proletariadu pro mèdiu de sos Cussìgios de sos operajos e de sos massajos, in s'esèmpiu de sos bolscevicos russos de Lenin. SOS raportos cun Mosca, sa contierrada e trìghina àera dialètica respetu a sas polìticas de s'URSS, de cale su Pci aiat fatu unu mitu,[9] e sos discussos tentativos de si nd'istagiare, ant a costituire un'elementu tzentrale de s'istòria de su partidu, chi però at a agatare sa fonte sua de majore fortza e legitimatzione in su raighinamentu costruidu in sa sotziedade italiana, e in piessigna tra sos traballadores, giai in sos annos de sa faina clandestina in suta de su regìmene fascista, ma mescamente in su segundu pustisgherra, apenas chi su Pci s'at a trasformare in su "partidu nou" bòlidu dae Palmiro Togliatti, unu "partidu de massa" cun una forte presèntzia territoriale, furriadu a chircare de propònnere solutziones a sos problemas de sas massas traballadoras e de su paisu in su suo paris[10]. + +Su partidu, ghiadu in sos primos annos suos de chintu de una majoritària currente de sinistra regollida in tundu a Bordiga, in s'III Cungressu, aende·si acumpridu in manera clandestina a Lione in su ghennàrgiu de su 1926, aiat signadu una detzisa mudada de polìtica. Sizigliadu cun s'aprovu de sas Tesis de Gramsci e sa missa in minoria de sa manca de Bordiga, sa cale, acusada de setarismu, at a bènnere in antis aorada e poi, cun s'arrestu de Bordiga a banda de sos fascistas, s'at a riunire in Frantza editande sa rivista Prometeo, e poi in su pustisgherra in su Partidu Comunista Internatzionalista. Tale resurtadu at a bènnere poi in manera vària criticadu pro supostas fichiduras èsteras in sos fatos natzionales, ispigru de sa situatzione soviètica. Tra sos elementos printzipales de iscontru bi fiant sos raportos cun s'URSS, chi sas cumponentes de ispiratzione sinistra comunista, in sas bestes de sa Sinistra Comunista Italiana de Bordiga, criticaiant in manera tosta, e sa cumponente de sighida dominante chi si referiat a Gramsci, detzìdida a tènnere bene saldu su ligàmine cun s'Internatzionale comunista. + +In su 1930 Bordiga aiat istadu definitivamente espèllidu dae su Partidu cun s'acusa de trotzkismu. Matessi bènnidas era giai in manera parallela tocada a elementos a destra de su grupu dirigente, custu ùrtimu divididu dae su 1926 tra chi, comente a su segretàriu Gramsci, fiat istadu cundennadu a medidas de impresonamentu fascista, e chi, comente a Palmiro Togliatti, fiat chessidu a si disterrare sighende s'atzione de diretzione de su partidu de s'èsteru o operende in sa clandestinidade. + +Rùidu su regìmene fascista in su 1943, su PCI aìat torradu a operare in manera legale partetzipende in deretura a sa costitutzione de formatziones partigianas e, de su 1944 a su 1947, a sos esecutivos antifascistas imbenientes a su guvernu Badoglio I, ue su nou leader Palmiro Togliatti at a èssere fintzas, pro unu breve perìodu, vitzepresidente de su Cussìgiu de sos ministros. In s'antifascismu su PCI est sa fortza prus pobulare e difatis sa majore ala de sos aderentes a sa Resistèntzia italiana fiat membru de su partidu comunista. Sas Brigatas Garibaldi, aiat promòvidu de sos comunistas, aiant rapresentadu difatis belle su 60% de sas fortzas partigianas[11]. In su cursu de sa cuntierra, diversas cumponentes aiant identificadu su chertu antifascista cun su chertu de classe, mirande a atuare una rivolutzione in su mollu de cussa soviètica.[12]. Ma in realidade sa majoria de sos partigianos comunistas, in sa base de sos indicos bènnidos de sos vertices issoro, e in piessignu de Luigi Longo (tando a capu de su partidu in s'Itàlia ocupada e a su tempus matessi de sas Brigatas Garibaldi), aiant cumprèndidu curreta su chertu partigianu comente a unu chertu furriadu in su primu logu a sa liberatzione de su Paisu de su *nazifascismo, de si conduire tando in su modu prus unitàriu possìbile, cantonende sas diferèntzias de inditos e de giustos respetu a sas unas àteras fortzas chi partetzipaiant a sa Resistèntzia: una lìnia chi aìat cròmpidu in sa costitutzione de su Cumandu generale unificadu de su Corpus voluntàrios de sa libertade (CVL), contribuende in modu detzisivu a s'èsitu vitoriosu de su chertu de liberatzione[13]. + +In su 1947, in su nou clima internatzionale de gherra frita, su PCI est istesiadu dae su guvernu e at a abarrare a s'opositzione totu su restu de sos dies suas, no intrende mai in niunu guvernu republicanu. + +Durante su XX Cungressu de su PCUS, Nikita Chruščёv aiat dadu inghitzu, cun sa denuntzia de sos crìmines de su regìmene istalinianu, a sa gai narada destalinitzazione, sa cale aiat tentu non pagas rebàtidas fintzas in sa manca italiana. Sa lìnia de su PCI aiat dadu sighidu a sa bortada chi s'aiat traduidu in sa voluntade de sestare una pròpia «bia italiana a su sotzialismu» chi cunsistiat in s'atzentuare su betzu giustu de sa resèssida de una «democratzia progressiva» aplichende in manera integrale sa Costitutzione italiana. + +S'amighèntzia e sa lealidade chi ligaiant su PCI a s'Unione Soviètica, nointames partinde dae su 1968 una graduale progressiva crìtica a s'operadu de su PCUS, aiant fatu ei chi s'atitudine in sos raportos internatzionales non s'aiat traduidu mai in una segadura de sos raportos cun su partidu sovièticu[14]. Custu aiat batidu a crisi e frammentatziones cun militantes, intelletuales (meda nòdidu su casu de Italo Calvino), dirigentes (comente a Antonio Giolitti, chi in su 2006 at a retzire sas iscusas e s'atestatzione de sa resone de Giorgio Napolitano capu de su bistadu e tando in sa dirigèntzia alliniada a Mosca) e cumponentes de sinistra e libertàrias chi bessiant a fora o poniant in discussione (Manifestu de sos 101) sa lìnia polìtica, in antis posca sa Rivolutzione ungheresa de su 1956 e poi cun su Beranu de Praga e sos interventos militares sovièticos in sas natziones dissidentes no in manera bastante o pro nudda marcadas de sa tando grupu dirigente. Medas comunistas, juntos a inghìriu a sa rivista su manifestu, tra cale Rossana Rossanda[15] aiant istadu espèllidos dae su partidu comente a giai capitadu in unas àteras tzircustàntzias[16]. In cussos annos medas siglas de ispiratzione comunista s'ant a formare a manca de su PCI, cuntestende s'adesione a su realismu sovièticu. + +Su PCI est istadu pro medas annos, de s'osservatzione de sos datos eletorales, su partidu comunista prus mannu de s'Europa otzidentale. Mentras, difatis, in sos unos àteros paisos democràticos s'alternativa a sos partidos o a sas coalitziones democristianas o cunservadoras era de semper rapresentada dae fortzas sotzialistas (cun sos partidos comunistas cunfinados a de tres o de bator fortzas), in Itàlia aiat rapresentadu su segundu partidu polìticu in assolutu posca sa Democratzia Cristiana, cun unu Partidu sotzialista bia bia semper prus minore e disterradu, de su 1953 in poi, a su rangu de sa de tres fortzas de su paisu. + +In su 1976 su PCI aiat segudadu su cùcuru de su cunsensu eletorale suo, cun su 34,4% de sos votos, posca chi, s'annu in antis, aiat conchistadu sas printzipales tzitades italianas, mentras a sas eletziones europeas de su 1984 aiat acontèssidu su breve "sorpassu" in sa DC (33,33% de sos cunsensos contra su 32,97%). + +Su partidu s'aiat isciòllidu su 3 freàrgiu 1991 durante su XX Cungressu Natzionale, cando sa majoria de sos delegados aiant aprovadu sa bortada de sa Bolognina, de su segretàriu Achille Occhetto, sutzèdidu tres annos in antis a Alessandro Natta, e in manera cuntestuale s'aiat costituidu su Partidu Democràticu de sa Sinistra (PDS), aderente a s'Internatzionale Sotzialista. + +Un' àrea cunsistente de sa minoria de sinistra aiat prefertu torrare a imbattere cun ideales e programmas comunistas e aiat fundadu su Movimentu pro sa Rifundatzione Comunista, chi poi aiat costituidu, cun sa confluèntzia de Democratzia Proletària e de unos àteros grupos, su Partidu de sa Rifondazione Comunista (PRC). + +S'organizatzione de sos giovanos de su PCI fiat istada sa Federatzione Giovanile Comunista Italiana (FGCI). Cun milliones de iscritos in s'istòria sua, segudende sos 2.252.446 in su 1947[17], su PCI aiat istadu su prus mannu partidu pro nùmeru de membros in totu s'istòria de sa polìtica de s'Europa otzidentale.[18] +S'iscissione de sos comunistas de su Partidu Sotzialista Italianu aiat acontèssidu in sos famosos 21 puntos de Mosca, chi delimitaiant in modu netu sa diferèntzia de sas positziones polìticas de sos rivolutzionàrios de cussas de sos riformistas e chi costituiant sas conditziones pro s'intrada in s'Internatzionale Comunista, chi teniat comente a obietivu prìntzipe s'estensione de sa rivolutzione proletària subra iscala mundiale. + + +Livorno, fatzada de su teatru San Marco +Su Cungressu sotzialista teniat in pessu chi refudadu, cun solu unu de bator de votos contràrios, comente a prevìdidu in sas 21 conditziones pro s'adesione a s'Internatzionale Comunista, de espèllere sos membros de sa currente riformista de su Partidu. Sa minoria, chi rapresentaiat 58.783 iscritos subra 216.337, e chi aiat abbandonadu su teatru Goldoni riunende·si a su Teatru San Marco, fiat costituida dae su grupu "astensionista" chi faghiat capu a Amadeo Bordiga, chi aiat ghiadu pro primu su nou Partidu, de su grupu de s'Òrdine Nou de Antonio Gramsci, Palmiro Togliatti, Umberto Terracini e Angelo Butzaca, a banda de sa currente massimalista de Anselmo Marabini, Antonio Graziadei e Nicola Bombacci e de sa majoria prus manna de sa Federatzione Giovanile Sotzialista (FGS). + +Su nou Partidu era unu partidu in manera rigorosa rivolutzionàriu e sa lìnia polìtica sua fiat fundada in s'esclusione de calesi chi siat tipu de acòrdiu cun sos sotzialistas, e custu aiat provocadu, fintzas a càusa de s'iscissione de s'ala riformista de su PSI, acontèssida in su 1922, sos primos cuntierras cun s'Internatzionale comunista, sa cale aiat postu cun fortza su tema de sa reunida cun su PSI de Serrados. In su 1924 Antonio Gramsci, cun s'apògiu de s'Internatzionale comunista, aiat devènnidu segretàriu natzionale e su coladòrgiu de sa segreteria de Bordiga a Gramsci aiat istadu decretadu definitivamente in su 1926 cun s'aprovu durante s'III Cungressu natzionale a Lione de sas tesis polìticas de Antonio Gramsci cun ultres su 90% de sos votos. + +Su PCd'I aiat bènnidu suprimidu dae su regìmene fascista su 5 santandria 1926 ma aiat sighidu s'esistèntzia clandestina sua, sos cales militantes in ala aiant abarradu in Itàlia, ue aiat istadu s'ùnicu partidu antifascista a èssere presente sende chi a livellu embrionale, in ala aiant emigradu a s'èsteru, mescamente in Frantza e in URSS. Cun s'arrestu de Gramsci, sa ghia difatis aiat coladu a Togliatti, chi aiat afortiadu in manera ulteriore sos raportos cun s'Unione Soviètica. Custos raportos si sunt guastados de corfu in su 1929 a càusa de sa presa de positzione de Angelo Butzaca, chi aiat sostituidu Togliatti a Mosca, in praghere de su leader de sa destra soviètica Nikolaj Bucharin, chi si contraponiat in cussu perìodu a Stalin. Posca chi totu sa lìnia de su PCd'I, de Lione in poi, aiat istadu posta in discussione, Togliatti espèllidas Butzaca e aiat torradu a alliniare su partidu in sas positziones de Stalin, chi fiant torradas a èssere masaprestu settàriu. Difatis su PCd'I aiat istadu costrintu a assotziare a sos sotzialistas italianos e a su giòvanu movimentu de Giustìtzia e Libertade sa teoria de su fascismu sotziale, chi poniat sas bases suas in sa posta a pare tra fascismu e sotzialdemocratzia, aia cumprèndidu, ambos, comente a mètidas impreadas dae sa burghesia pro cunservare su pòdere. + +Cun sa crèschida de su perìgulu nazista s'Internatzionale comunista aiat cambiadu istrategia e tra su 1934 e su 1935 aiat afiladu sa lìnia de riunire in unos cherbeddos pobulare totu sas fortzas chi s'oponiant a sa sobrada de sos fascismu. Su PCd'I, chi aiat fatitzadu meda pro atzetare sa bortada de su 1929, aiat tentu una tribulia àncorat majore pro essire de su setarismu a cale cussa bortada pariat l'àere destinadu, in cantu, in s'Itàlia fascista, sos militantes si fiant agatados dae soles a li pònnere fronte a sa ditadura. Ma unu pagu pro bia su traballu de Palmiro Togliatti e de Ruggero Grieco, chi aiat devènnidu sa segunda personalidade de su partidu de su 1934 a su 1938, cando su segretàriu Togliatti s'agataiat in s'Urss, aiat dadu sos frutos suos, e, in s'austu de su 1934, aiat istadu sutascritu su "patu de unidade de atzione" tra sotzialistas e comunistas, chi, nointames sos distingo, aiat signadu sa apertura noa de su diàlogu tra sos duos partidos aia operadu. + Index: trunk/apertium-srd-ita/partito.comunista.ita.txt =================================================================== --- trunk/apertium-srd-ita/partito.comunista.ita.txt (nonexistent) +++ trunk/apertium-srd-ita/partito.comunista.ita.txt (revision 77478) @@ -0,0 +1,45 @@ +Il Partito Comunista Italiano (PCI) è stato un partito politico italiano di sinistra. + +Fu il più grande partito comunista dell'Europa occidentale,[3] nato il 21 gennaio 1921 a Livorno come Partito Comunista d'Italia - sezione italiana della III Internazionale (denominazione che mantenne fino al giugno del 1943, allo scioglimento del Comintern),[4] a seguito del biennio rosso e della Rivoluzione d'ottobre,[4] per la separazione dell'ala di sinistra del Partito Socialista Italiano guidata da Amadeo Bordiga e Antonio Gramsci, al XVII Congresso socialista.[3] + +Dopo una storia complessa e travagliata all'interno dell'Internazionale comunista negli anni venti e trenta, assunse durante la seconda guerra mondiale un ruolo di primo piano a livello nazionale, promuovendo e organizzando con l'apporto determinante dei suoi militanti la Resistenza contro la potenza occupante tedesca e il fascismo repubblicano. Il capo del partito, Palmiro Togliatti, attuò una politica di collaborazione con le forze democratiche cattoliche, liberali e socialiste ed ebbe un'importante influenza nella creazione delle istituzioni della Repubblica. + +Passato all'opposizione nel 1947 dopo la decisione di De Gasperi di estromettere le sinistre dal governo per collocare l'Italia nel blocco internazionale filo-statunitense, il PCI rimase fedele alle direttive politiche generali dell'URSS fino agli anni settanta e ottanta pur sviluppando nel tempo una politica sempre più autonoma e di piena accettazione della democrazia già a partire dalla fine della segreteria Togliatti, e soprattutto sotto la guida di Enrico Berlinguer, che promosse il compromesso storico con la Democrazia Cristiana e la collaborazione tra i partiti comunisti occidentali con il cosiddetto eurocomunismo. + +Nel 1976 il PCI toccò il suo massimo storico di consenso, mentre nel 1984, sull'onda emotiva della morte improvvisa del segretario Berlinguer, fu per breve tempo e seppur per pochissimi punti percentuali, il primo partito italiano. + +Dopo la caduta del muro di Berlino (1989) e il crollo dei paesi comunisti, nel 1991 il PCI si sciolse su iniziativa del segretario Achille Occhetto, dando vita a una nuova formazione politica di stampo socialdemocratico: il Partito Democratico della Sinistra[5][6] (mentre una parte minoritaria contraria alla "svolta", guidata da Armando Cossutta, fondò il Partito della Rifondazione Comunista).[7][8]Il Partito Comunista d'Italia inizialmente si poneva come obiettivo l'abbattimento dello Stato borghese e l'instaurazione di una dittatura del proletariato attraverso i Consigli degli operai e dei contadini, sull'esempio dei bolscevichi russi di Lenin. I rapporti con Mosca, la controversa e variegata dialettica rispetto alle politiche dell'URSS, di cui il Pci aveva fatto un mito,[9] e i discussi tentativi di distaccarsene, costituiranno un elemento centrale della storia del partito, che però troverà la sua fonte di maggiore forza e legittimazione nel radicamento costruito nella società italiana, e in particolare tra i lavoratori, già negli anni dell'attività clandestina sotto il regime fascista, ma soprattutto nel secondo dopoguerra, allorché il Pci si trasformerà nel "partito nuovo" voluto da Palmiro Togliatti, un "partito di massa" con una forte presenza territoriale, volto a cercare di proporre soluzioni ai problemi delle masse lavoratrici e del paese nel suo insieme[10]. + +Il partito, guidato nei suoi primi anni di vita da una maggioritaria corrente di sinistra raccolta attorno a Bordiga, nel III Congresso, svoltosi clandestinamente a Lione nel gennaio del 1926, segnò un deciso cambiamento di politica. Suggellato con l'approvazione delle Tesi di Gramsci e la messa in minoranza della sinistra di Bordiga, la quale, accusata di settarismo, verrà prima emarginata e poi, con l'arresto di Bordiga da parte dei fascisti, si riunirà in Francia editando la rivista Prometeo, e poi nel dopoguerra nel Partito Comunista Internazionalista. Tale risultato verrà poi variamente criticato per supposte ingerenze estere nelle vicende nazionali, specchio della situazione sovietica. Tra gli elementi principali di scontro vi erano i rapporti con l'URSS, che le componenti di ispirazione sinistra comunista, nelle vesti della Sinistra Comunista Italiana di Bordiga, criticavano duramente, e la componente in seguito dominante che si riferiva a Gramsci, decisa a tenere ben saldo il legame con l'Internazionale comunista. + +Nel 1930 Bordiga fu definitivamente espulso dal Partito con l'accusa di trotskismo. Stessa sorte era già parallelamente toccata ad elementi a destra del gruppo dirigente, quest'ultimo diviso dal 1926 tra chi, come il segretario Gramsci, era stato condannato a misure di carcerazione fascista, e chi, come Palmiro Togliatti, era riuscito ad espatriare continuando l'azione di direzione del partito dall'estero o operando nella clandestinità. + +Caduto il regime fascista nel 1943, il PCI ricominciò a operare legalmente partecipando immediatamente alla costituzione di formazioni partigiane e, dal 1944 al 1947, agli esecutivi antifascisti successivi al governo Badoglio I, dove il nuovo leader Palmiro Togliatti sarà anche, per un breve periodo, vicepresidente del Consiglio dei ministri. Nell'antifascismo il PCI è la forza più popolare e infatti la maggior parte degli aderenti alla Resistenza italiana era membro del partito comunista. Le Brigate Garibaldi, promosse dai comunisti, rappresentarono infatti circa il 60% delle forze partigiane[11]. Nel corso del conflitto, diverse componenti identificarono la lotta antifascista con la lotta di classe, mirando ad attuare una rivoluzione sul modello di quella sovietica.[12]. Ma in realtà la maggioranza dei partigiani comunisti, sulla base delle indicazioni provenienti dai loro vertici, e in particolare da Luigi Longo (allora a capo del partito nell'Italia occupata e al tempo stesso delle Brigate Garibaldi), intesero correttamente la lotta partigiana come una lotta volta in primo luogo alla liberazione del Paese dal nazifascismo, da condursi quindi nel modo più unitario possibile, accantonando le differenze di impostazioni e di obiettivi rispetto alle altre forze che partecipavano alla Resistenza: una linea che culminò nella costituzione del Comando generale unificato del Corpo volontari della libertà (CVL), contribuendo in modo decisivo all'esito vittorioso della lotta di liberazione[13]. + +Nel 1947, nel nuovo clima internazionale di guerra fredda, il PCI è allontanato dal governo e rimarrà all'opposizione per tutto il resto dei suoi giorni, non entrando mai in nessun governo repubblicano. + +Durante il XX Congresso del PCUS, Nikita Chruščёv diede avvio, con la denuncia dei crimini del regime staliniano, alla cosiddetta destalinizzazione, la quale ebbe non poche ripercussioni anche sulla sinistra italiana. La linea del PCI diede seguito alla svolta che si tradusse nella volontà di tracciare una propria «via italiana al socialismo» che consisteva nell'accentuare il vecchio obiettivo del raggiungimento di una «democrazia progressiva» applicando integralmente la Costituzione italiana. + +L'amicizia e la lealtà che legavano il PCI all'Unione Sovietica, nonostante a partire dal 1968 una graduale progressiva critica all'operato del PCUS, fecero sì che l'atteggiamento nei rapporti internazionali non si tradusse mai in una rottura dei rapporti col partito sovietico[14]. Questo portò a crisi e frammentazioni con militanti, intellettuali (molto noto il caso di Italo Calvino), dirigenti (come Antonio Giolitti, che nel 2006 riceverà le scuse e l'attestazione della ragione da Giorgio Napolitano capo dello stato e allora nella dirigenza allineata a Mosca) e componenti di sinistra e libertarie che fuoriuscivano o mettevano in discussione (Manifesto dei 101) la linea politica, prima dopo la Rivoluzione ungherese del 1956 e poi con la Primavera di Praga e gli interventi militari sovietici sulle nazioni dissidenti non sufficientemente o per nulla stigmatizzate dall'allora gruppo dirigente. Molti comunisti, riunti intorno alla rivista il manifesto, tra cui Rossana Rossanda[15] furono espulsi dal partito come già accaduto in altre circostanze[16]. In quegli anni molte sigle di ispirazione comunista si formeranno a sinistra del PCI, contestando l'adesione al realismo sovietico. + +Il PCI è stato per molti anni, dall'osservazione dei dati elettorali, il partito comunista più grande dell'Europa occidentale. Mentre, infatti, negli altri paesi democratici l'alternativa ai partiti o alle coalizioni democristiane o conservatrici era da sempre rappresentata da forze socialiste (con i partiti comunisti relegati a terza o quarta forza), in Italia rappresentò il secondo partito politico in assoluto dopo la Democrazia Cristiana, con un Partito socialista via via sempre più piccolo e relegato, dal 1953 in poi, al rango di terza forza del paese. + +Nel 1976 il PCI raggiunse l'apice del suo consenso elettorale, col 34,4% dei voti, dopo che, l'anno prima, aveva conquistato le principali città italiane, mentre alle elezioni europee del 1984 avvenne il breve "sorpasso" sulla DC (33,33% dei consensi contro il 32,97%). + +Il partito si sciolse il 3 febbraio 1991 durante il XX Congresso Nazionale, quando la maggioranza dei delegati approvarono la svolta della Bolognina, del segretario Achille Occhetto, succeduto tre anni prima ad Alessandro Natta, e contestualmente si costituì il Partito Democratico della Sinistra (PDS), aderente all'Internazionale Socialista. + +Un'area consistente della minoranza di sinistra preferì rilanciare ideali e programmi comunisti e fondò il Movimento per la Rifondazione Comunista, che poi costituì, con la confluenza di Democrazia Proletaria e di altri gruppi, il Partito della Rifondazione Comunista (PRC). + +L'organizzazione giovanile del PCI fu la Federazione Giovanile Comunista Italiana (FGCI). Con milioni di iscritti nella sua storia, raggiungendo i 2.252.446 nel 1947[17], il PCI fu il più grande partito per numero di membri in tutta la storia della politica dell'Europa occidentale.[18] +La scissione dei comunisti dal Partito Socialista Italiano avvenne sui famosi 21 punti di Mosca, che delimitavano in modo netto la differenza delle posizioni politiche dei rivoluzionari da quelle dei riformisti e che costituivano le condizioni per l'ingresso nell'Internazionale Comunista, che aveva come obiettivo principe l'estensione della rivoluzione proletaria su scala mondiale. + + +Livorno, facciata del teatro San Marco +Il Congresso socialista aveva appena rifiutato, con solo un quarto di voti contrari, come previsto nelle 21 condizioni per l'adesione all'Internazionale Comunista, di espellere i membri della corrente riformista del Partito. La minoranza, che rappresentava 58.783 iscritti su 216.337, e che abbandonò il teatro Goldoni riunendosi al Teatro San Marco, era costituita dal gruppo "astensionista" che faceva capo ad Amadeo Bordiga, che guidò per primo il nuovo Partito, dal gruppo dell'Ordine Nuovo di Antonio Gramsci, Palmiro Togliatti, Umberto Terracini e Angelo Tasca, da parte della corrente massimalista di Anselmo Marabini, Antonio Graziadei e Nicola Bombacci e dalla stragrande maggioranza della Federazione Giovanile Socialista (FGS). + +Il nuovo Partito era un partito rigorosamente rivoluzionario e la sua linea politica era fondata sulla esclusione di qualsiasi tipo di accordo con i socialisti, e questo provocò, anche a causa della scissione dell'ala riformista del PSI, avvenuta nel 1922, i primi attriti con l'Internazionale comunista, la quale pose con forza il tema della riunificazione con il PSI di Serrati. Nel 1924 Antonio Gramsci, con l'appoggio dell'Internazionale comunista, divenne segretario nazionale e il passaggio della segreteria da Bordiga a Gramsci fu sancito definitivamente nel 1926 con l'approvazione durante il III Congresso nazionale a Lione delle tesi politiche di Antonio Gramsci con oltre il 90% dei voti. + +Il PCd'I venne soppresso dal regime fascista il 5 novembre 1926 ma continuò la sua esistenza clandestina, i cui militanti in parte rimasero in Italia, dove fu l'unico partito antifascista ad essere presente seppure a livello embrionale, in parte emigrarono all'estero, soprattutto in Francia e in URSS. Con l'arresto di Gramsci, la guida di fatto passò a Togliatti, che rafforzò ulteriormente i rapporti con l'Unione Sovietica. Questi rapporti si deteriorarono bruscamente nel 1929 a causa della presa di posizione di Angelo Tasca, che aveva sostituito Togliatti a Mosca, in favore del leader della destra sovietica Nikolaj Bucharin, che si contrapponeva in quel periodo a Stalin. Dopo che tutta la linea del PCd'I, da Lione in poi, fu messa in discussione, Togliatti espulse Tasca e allineò di nuovo il partito sulle posizioni di Stalin, che erano ritornate a essere piuttosto settarie. Infatti il PCd'I fu costretto ad associare ai socialisti italiani e al giovane movimento di Giustizia e Libertà la teoria del socialfascismo, che poneva le sue basi sull'equiparazione tra fascismo e socialdemocrazia, intesi, entrambi, come metodi utilizzati dalla borghesia per conservare il potere. + +Con la crescita del pericolo nazista l'Internazionale comunista cambiò strategia e tra il 1934 e il 1935 lanciò la linea di riunire in un fronte popolare tutte le forze che si opponevano all'avanzata dei fascismi. Il PCd'I, che aveva faticato molto per accettare la svolta del 1929, ebbe una sofferenza ancora maggiore per uscire dal settarismo a cui quella svolta sembrava averlo destinato, in quanto, nell'Italia fascista, i militanti si erano trovati da soli a fronteggiare la dittatura. Ma un po' per volta il lavoro di Palmiro Togliatti e di Ruggero Grieco, che divenne la seconda personalità del partito dal 1934 al 1938, quando il segretario Togliatti si trovava nell'Urss, diede i suoi frutti, e, nell'agosto del 1934, fu sottoscritto il "patto d'unità d'azione" tra socialisti e comunisti, che, nonostante i distinguo, segnò la riapertura del dialogo tra i due partiti operai. + Index: trunk/apertium-srd-ita/partito.comunista.srd.txt =================================================================== --- trunk/apertium-srd-ita/partito.comunista.srd.txt (nonexistent) +++ trunk/apertium-srd-ita/partito.comunista.srd.txt (revision 77478) @@ -0,0 +1,45 @@ +Su Partidu Comunista Italianu (PCI) est istadu unu partidu polìticu italianu de manca. + +Aiat istadu su prus mannu partidu comunista de s'Europa otzidentale,[3] naschidu su 21 ghennàrgiu 1921 a *Livorno comente a Partidu Comunista de Itàlia - setzione italiana de s'III Internatzionale (denominatzione chi aiat mantentu finas su làmpadas de su 1943, a s'isorvimentu de su *Comintern),[4] a sighidu de su *biennio ruju e de sa Rivolutzione de santugaine,[4] pro s'ischirriada de s'ala de manca de su Partidu Sotzialista Italianu ghiada dae Amadeo *Bordiga e Antonio *Gramsci, a su XVII Cungressu sotzialista.[3] + +Posca un'istòria complessa e *travagliata a s'internu de s'Internatzionale comunista in sos annos binti e trinta, aiat assùmidu durante sa segunda gherra mundiale unu ruolu de primu bellu a livellu natzionale, promovende e organizende cun s'aportu determinante de sos militantes suos sa Resistèntzia contra sa potèntzia ocupante tedesca e su fascismu republicanu. Su capu de su partidu, Palmiro *Togliatti, aiat atuadu una polìtica de collaboratzione cun sas fortzas democràticas catòlicas, liberales e sotzialistas e aiat tentu un' importante influèntzia in sa creatzione de sas istitutziones de sa Repùblica. + +Coladu a s'opositzione in su 1947 posca su detzisu de *De *Gasperi de *estromettere sas mancas de su guvernu pro collocare s'Itàlia in su blocu internatzionale filo-istadunidensu, su PCI aiat abarradu fidele a sas diretivas polìticas generales de s'URSS finas sos annos setanta e otanta puru isvilupende in su tempus una polìtica semper prus autònoma e de prena *accettazione de sa democratzia giai partinde dae sa fine de sa segreteria *Togliatti, e mescamente in suta de sa ghia de Enrico *Berlinguer, chi aiat promòvidu su cumpromissu istòricu cun sa Democratzia Cristiana e sa collaboratzione tra sos partidos comunistas otzidentales cun su gai naradu *eurocomunismo. + +In su 1976 su PCI aiat tocadu su suo màssimu istòricu de cunsensu, mentras in su 1984, in s'unda emotiva de sa mortas improvisa de su segretàriu *Berlinguer, aiat istadu pro breve tempus e *seppur pro puntos a beru pagos pertzentuales, su primu partidu italianu. + +Posca sa ruta de su muru de Berlinu (1989) e sa derrota de sos paisos comunistas, in su 1991 su PCI s'aiat isciòllidu subra initziativa de su segretàriu Achille *Occhetto, dende chintu a una noa formatzione polìtica de istampu sotzialdemocràticu: su Partidu Democràticu de sa Sinistra[5][6] (mentras un'ala minoritària contrària a sa "bortada", ghiada dae Armende *Cossutta, aiat fundadu su Partidu de sa *Rifondazione Comunista).[7][8]Su Partidu Comunista de Itàlia in comintzu si poniat comente a obietivu s'abbatimentu de su Bistadu burghesu e s'instauratzione de una ditadura de su proletariadu pro mèdiu de sos Cussìgios de sos operajos e de sos massajos, in s'esèmpiu de sos *bolscevichi russos de *Lenin. SOS raportos cun Mosca, sa contierrada e *variegata dialètica respetu a sas polìticas de s'URSS, de cale su *Pci aiat fatu unu mitu,[9] e sos discussos tentativos de si nd'istagiare, ant a costituire un'elementu tzentrale de s'istòria de su partidu, chi però at a agatare sa fonte sua de majore fortza e legitimatzione in su *radicamento costruidu in sa sotziedade italiana, e in piessigna tra sos traballadores, giai in sos annos de sa faina clandestina in suta de su regìmene fascista, ma mescamente in su segundu pustisgherra, *allorché su *Pci s'at a trasformare in su "partidu nou" bòlidu dae Palmiro *Togliatti, unu "partidu de massa" cun una forte presèntzia territoriale, furriadu a chircare de propònnere solutziones a sos problemas de sas massas traballadoras e de su paisu in su suo paris[10]. + +Su partidu, ghiadu in sos primos annos suos de chintu de una majoritària currente de sinistra regollida *attorno a *Bordiga, in s'III Cungressu, aende·si acumpridu in manera clandestina a Lione in su ghennàrgiu de su 1926, aiat signadu una detzisa mudada de polìtica. *Suggellato cun s'aprovu de sas Tesis de *Gramsci e sa missa in minoria de sa manca de *Bordiga, sa cale, acusada de setarismu, at a bènnere in antis aorada e poi, cun s'arrestu de *Bordiga a banda de sos fascistas, s'at a riunire in Frantza *editando sa rivista *Prometeo, e poi in su pustisgherra in su Partidu Comunista Internatzionalista. Tale resurtadu at a bènnere poi in manera vària criticadu pro supostas *ingerenze èsteras in sos fatos natzionales, ispigru de sa situatzione soviètica. Tra sos elementos printzipales de iscontru bi fiant sos raportos cun s'URSS, chi sas cumponentes de ispiratzione sinistra comunista, in sas bestes de sa Sinistra Comunista Italiana de *Bordiga, criticaiant in manera tosta, e sa cumponente de sighida dominante chi si referiat a *Gramsci, detzìdida a tènnere bene saldu su ligàmine cun s'Internatzionale comunista. + +In su 1930 *Bordiga aiat istadu definitivamente espèllidu dae su Partidu cun s'acusa de trotzkismu. Matessi bènnidas era giai in manera parallela tocada a elementos a destra de su grupu dirigente, custu ùrtimu divididu dae su 1926 tra chi, comente a su segretàriu *Gramsci, fiat istadu cundennadu a medidas de *carcerazione fascista, e chi, comente a Palmiro *Togliatti, fiat chessidu a *espatriare sighende s'atzione de diretzione de su partidu de s'èsteru o operende in sa *clandestinità. + +Rùidu su regìmene fascista in su 1943, su PCI *ricominciò a operare in manera legale partetzipende in deretura a sa costitutzione de formatziones partigianas e, de su 1944 a su 1947, a sos esecutivos antifascistas imbenientes a su guvernu *Badoglio I, ue su nou leader Palmiro *Togliatti at a èssere fintzas, pro unu breve perìodu, vitzepresidente de su Cussìgiu de sos ministros. In s'antifascismu su PCI est sa fortza prus pobulare e difatis sa majore ala de sos aderentes a sa Resistèntzia italiana fiat membru de su partidu comunista. Sas Brigatas Garibaldi, aiat promòvidu de sos comunistas, aiant rapresentadu difatis belle su 60% de sas fortzas partigianas[11]. In su cursu de sa cuntierra, diversas cumponentes aiant identificadu su chertu antifascista cun su chertu de classe, *mirando a atuare una rivolutzione in su mollu de cussa soviètica.[12]. Ma in realidade sa majoria de sos partigianos comunistas, in sa base de sos indicos bènnidos de sos vertices issoro, e in piessignu de Luigi Longo (tando a capu de su partidu in s'Itàlia ocupada e a su tempus matessi de sas Brigatas Garibaldi), aiant cumprèndidu curreta su chertu partigianu comente a unu chertu furriadu in su primu logu a sa liberatzione de su Paisu de su *nazifascismo, de si conduire tando in su modu prus unitàriu possìbile, cantonende sas diferèntzias de inditos e de giustos respetu a sas unas àteras fortzas chi partetzipaiant a sa Resistèntzia: una lìnia chi *culminò in sa costitutzione de su Cumandu generale unificadu de su Corpus voluntàrios de sa libertade (*CVL), contribuende in modu detzisivu a s'èsitu vitoriosu de su chertu de liberatzione[13]. + +In su 1947, in su nou clima internatzionale de gherra frita, su PCI est istesiadu dae su guvernu e at a abarrare a s'opositzione totu su restu de sos dies suas, no intrende mai in niunu guvernu republicanu. + +Durante su XX Cungressu de su *PCUS, *Nikita *Chruščё*v aiat dadu inghitzu, cun sa denuntzia de sos crìmines de su regìmene *staliniano, a sa gai narada *destalinizzazione, sa cale aiat tentu non pagas *ripercussioni fintzas in sa manca italiana. Sa lìnia de su PCI aiat dadu sighidu a sa bortada chi s'aiat traduidu in sa voluntade de sestare una pròpia «bia italiana a su sotzialismu» chi cunsistiat in s'*accentuare su betzu giustu de sa resèssida de una «democratzia progressiva» aplichende in manera integrale sa Costitutzione italiana. + +S'amighèntzia e sa lealidade chi ligaiant su PCI a s'Unione Soviètica, nointames partinde dae su 1968 una graduale progressiva crìtica a s'operadu de su *PCUS, aiant fatu ei chi s'atitudine in sos raportos internatzionales non s'aiat traduidu mai in una segadura de sos raportos cun su partidu sovièticu[14]. Custu aiat batidu a crisi e frammentatziones cun militantes, intelletuales (meda nòdidu su casu de Italo *Calvino), dirigentes (comente a Antonio *Giolitti, chi in su 2006 at a retzire sas iscusas e s'atestatzione de sa resone de Giorgio *Napolitano capu de su bistadu e tando in sa dirigèntzia alliniada a Mosca) e cumponentes de sinistra e libertàrias chi *fuoriuscivano o poniant in discussione (Manifestu de sos 101) sa lìnia polìtica, in antis posca sa Rivolutzione ungheresa de su 1956 e poi cun su Beranu de Praga e sos interventos militares sovièticos in sas natziones dissidentes no in manera bastante o pro nudda *stigmatizzate de sa tando grupu dirigente. Medas comunistas, *riunti a inghìriu a sa rivista su manifestu, tra cale Rossana *Rossanda[15] aiant istadu espèllidos dae su partidu comente a giai capitadu in unas àteras tzircustàntzias[16]. In cussos annos medas siglas de ispiratzione comunista s'ant a formare a manca de su PCI, cuntestende s'adesione a su realismu sovièticu. + +Su PCI est istadu pro medas annos, de s'osservatzione de sos datos eletorales, su partidu comunista prus mannu de s'Europa otzidentale. Mentras, difatis, in sos unos àteros paisos democràticos s'alternativa a sos partidos o a sas coalitziones democristianas o cunservadoras era de semper rapresentada dae fortzas sotzialistas (cun sos partidos comunistas *relegati a de tres o de bator fortzas), in Itàlia aiat rapresentadu su segundu partidu polìticu in assolutu posca sa Democratzia Cristiana, cun unu Partidu sotzialista bia bia semper prus minore e *relegato, de su 1953 in poi, a su rangu de sa de tres fortzas de su paisu. + +In su 1976 su PCI aiat segudadu su cùcuru de su cunsensu eletorale suo, cun su 34,4% de sos votos, posca chi, s'annu in antis, aiat conchistadu sas printzipales tzitades italianas, mentras a sas eletziones europeas de su 1984 aiat acontèssidu su breve "sorpassu" in sa *DC (33,33% de sos cunsensos contra su 32,97%). + +Su partidu s'aiat isciòllidu su 3 freàrgiu 1991 durante su XX Cungressu Natzionale, cando sa majoria de sos delegados aiant aprovadu sa bortada de sa *Bolognina, de su segretàriu Achille *Occhetto, sutzèdidu tres annos in antis a Alessandro *Natta, e in manera cuntestuale s'aiat costituidu su Partidu Democràticu de sa Sinistra (*PDS), aderente a s'Internatzionale Sotzialista. + +Un' àrea cunsistente de sa minoria de sinistra aiat prefertu *rilanciare ideales e programmas comunistas e aiat fundadu su Movimentu pro sa *Rifondazione Comunista, chi poi aiat costituidu, cun sa confluèntzia de Democratzia Proletària e de unos àteros grupos, su Partidu de sa *Rifondazione Comunista (*PRC). + +S'organizatzione *giovanile de su PCI aiat istadu sa Federatzione *Giovanile Comunista Italiana (*FGCI). Cun milliones de iscritos in s'istòria sua, segudende sos 2.252.446 in su 1947[17], su PCI aiat istadu su prus mannu partidu pro nùmeru de membros in totu s'istòria de sa polìtica de s'Europa otzidentale.[18] +S'iscissione de sos comunistas de su Partidu Sotzialista Italianu aiat acontèssidu in sos famosos 21 puntos de Mosca, chi delimitaiant in modu netu sa diferèntzia de sas positziones polìticas de sos rivolutzionàrios de cussas de sos riformistas e chi costituiant sas conditziones pro s'intrada in s'Internatzionale Comunista, chi teniat comente a obietivu prìntzipe s'estensione de sa rivolutzione proletària subra iscala mundiale. + + +*Livorno, fatzada de su teatru San Marco +Su Cungressu sotzialista teniat in pessu chi refudadu, cun solu unu de bator de votos contràrios, comente a prevìdidu in sas 21 conditziones pro s'adesione a s'Internatzionale Comunista, de espèllere sos membros de sa currente riformista de su Partidu. Sa minoria, chi rapresentaiat 58.783 iscritos subra 216.337, e chi aiat abbandonadu su teatru *Goldoni riunende·si a su Teatru San Marco, fiat costituida dae su grupu "*astensionista" chi faghiat capu a Amadeo *Bordiga, chi aiat ghiadu pro primu su nou Partidu, de su grupu de s'Òrdine Nou de Antonio *Gramsci, Palmiro *Togliatti, Umberto *Terracini e Angelo Butzaca, a banda de sa currente *massimalista de Anselmo *Marabini, Antonio *Graziadei e Nicola *Bombacci e de sa *stragrande majoria de sa Federatzione *Giovanile Sotzialista (*FGS). + +Su nou Partidu era unu partidu in manera rigorosa rivolutzionàriu e sa lìnia polìtica sua fiat fundada in s'esclusione de calesi chi siat tipu de acòrdiu cun sos sotzialistas, e custu aiat provocadu, fintzas a càusa de s'iscissione de s'ala riformista de su *PSI, acontèssida in su 1922, sos primos *attriti cun s'Internatzionale comunista, sa cale aiat postu cun fortza su tema de sa *riunificazione cun su *PSI de Serrados. In su 1924 Antonio *Gramsci, cun s'apògiu de s'Internatzionale comunista, aiat devènnidu segretàriu natzionale e su coladòrgiu de sa segreteria de *Bordiga a *Gramsci aiat istadu decretadu definitivamente in su 1926 cun s'aprovu durante s'III Cungressu natzionale a Lione de sas tesis polìticas de Antonio *Gramsci cun ultres su 90% de sos votos. + +Su *PCd'I aiat bènnidu suprimidu dae su regìmene fascista su 5 santandria 1926 ma aiat sighidu s'esistèntzia clandestina sua, sos cales militantes in ala aiant abarradu in Itàlia, ue aiat istadu s'ùnicu partidu antifascista a èssere presente *seppure a livellu embrionale, in ala aiant emigradu a s'èsteru, mescamente in Frantza e in URSS. Cun s'arrestu de *Gramsci, sa ghia difatis aiat coladu a *Togliatti, chi aiat afortiadu in manera ulteriore sos raportos cun s'Unione Soviètica. Custos raportos si *deteriorarono *bruscamente in su 1929 a càusa de sa presa de positzione de Angelo Butzaca, chi aiat sostituidu *Togliatti a Mosca, in praghere de su leader de sa destra soviètica *Nikolaj *Bucharin, chi si contraponiat in cussu perìodu a *Stalin. Posca chi totu sa lìnia de su *PCd'I, de Lione in poi, aiat istadu posta in discussione, *Togliatti espèllidas Butzaca e aiat torradu a alliniare su partidu in sas positziones de *Stalin, chi fiant torradas a èssere masaprestu *settarie. Difatis su *PCd'I aiat istadu costrintu a assotziare a sos sotzialistas italianos e a su giòvanu movimentu de Giustìtzia e Libertade sa teoria de su *socialfascismo, chi poniat sas bases suas in s'*equiparazione tra fascismu e *socialdemocrazia, aia cumprèndidu, ambos, comente a mètidas impreadas dae sa burghesia pro cunservare su pòdere. + +Cun sa crèschida de su perìgulu nazista s'Internatzionale comunista aiat cambiadu istrategia e tra su 1934 e su 1935 aiat afiladu sa lìnia de riunire in unos cherbeddos pobulare totu sas fortzas chi s'oponiant a sa sobrada de sos fascismu. Su *PCd'I, chi aiat fatitzadu meda pro atzetare sa bortada de su 1929, aiat tentu una tribulia àncorat majore pro essire de su setarismu a cale cussa bortada pariat l'àere destinadu, in cantu, in s'Itàlia fascista, sos militantes si fiant agatados dae soles a *fronteggiare sa ditadura. Ma unu pagu pro bia su traballu de Palmiro *Togliatti e de Ruggero *Grieco, chi aiat devènnidu sa segunda personalidade de su partidu de su 1934 a su 1938, cando su segretàriu *Togliatti s'agataiat in s'*Urss, aiat dadu sos frutos suos, e, in s'austu de su 1934, aiat istadu sutascritu su "patu de unidade de atzione" tra sotzialistas e comunistas, chi, nointames sos distingo, aiat signadu sa *riapertura de su diàlogu tra sos duos partidos aia operadu. +