commit c3a29e0a7bb0f21273c6a0edca07fc7a61056d92 Author: Alexandra Date: Sun Aug 6 22:48:59 2023 -0400 morphemes_in_progress diff --git a/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa.lexd b/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa.lexd index b656ce6..af3c91e 100644 --- a/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa.lexd +++ b/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa.lexd @@ -1,319 +1,55 @@ PATTERNS -sust -spos -sesp -Numeral -part -vest misc -vproc -pron -Adverb -vtr -Preposition -Adjective - -LEXICON sust -:tee -:tɛ -:ntee -:tatee -:ki -:we -:ska -:nlka -:tiõ -:ndiõ -:tɛhnɟooʔ -:tsʔoõ -:nʔoõ -:tsʔõ -:tshoõ -:nhõ -:ta -:ndɛ -:shɔ -:tashɔ -:nta -:sto -:tʃetshaʔ -:tʃelhaʔ -:tshaʔ -:tsʔuaa -:lʔuaa -:ʃuu -:tʃe -:liaatʃkiaa -:liaa -:ntʃkiaa -:tʃkiaa -:tawʔaa -:ʃkẽ -:wʔaa -:tʃõ -:tiʔʃiɔɔ -:tiʔnkiɔɔ -:tsãtkiee -:ʔnɟoo -:tiontʃʔuu -:juskutʃhoo -:jusʔa -:nãnõ -:jusku -:jolku -:hnoõ -:noõ -:tsuee -:luee -:tsko -:lko -:lʔɔnʔoõ -:tsʔɔ -:lʔɔ -:thã -:nthã -:watsʔõ -:lanʔõ -:lʔaa -:nnõ -:ʔnã -:tsʔuaatɛʔ -:lʔuaatɛʔ -:lioo -:ʃcoʔ -:kancoʔ -:lkẽ -:tsuaʔki -:luaʔki -:nkʔee -:tatʃʔẽ -:ncuʔ -:ʔnɟootsʔa -:nɟueelʔa -:tsʔa -:lʔa -:ntshooʔ -:tsʔã -:nɟaʔki -:tsueʔ -:ndaʔ -:ndaʔlʔo -:ndaʔtsʔo -:katsko -:kalko -:kasɛ -:kasonde -:kaso -:kanso -:tsãtʃʔue -:tsʔõnnõ -:nʔõnnõ -:tsʔõ-ja -:ndaatioo -:ndaa -:tɛʔ -:uˀa -:naʰ -:juskú -:tsˀa -:tsoaki - - -LEXICON spos -:tsonɟoo-ja -:tshooʔ - - -LEXICON sesp -:sulɛ -:tɛreiʃa -:sɛjo -:welo -:mantana - - -LEXICON Numeral - - -LEXICON part -:na - - -LEXICON vest -:ncha -:kianlʔuaaʔ - LEXICON misc -:tkantʔiu -:tkii -:ntʃe -:ndawʔaa -:gantʃu -:ncõ -:nʔãtkiee -:ɲʔãtkiee -:ʔnɟuee -:tiotʃhoo -:tiontʃʔu -:tsʔɔtsʔoõ -:nkwʔaa -:wʔaãʔ -:wʔaa-ja -:ncoʔ -:luaʔlki -:ndantʃʔẽ -:ndatʔẽ -:ndaʔtsʔõ -:kantsɛ -:katsondee -:nnʔãcʔuee -:tcʔue -:nnʔãcʔue -:tsʔɔ-ja -:tsʔa-a -:nɟaʔkẽ -:ʔɲõ -:ʔnɟoo-ja -:tateeʔ -:weloʔ -:welo-a -:ganʃos -:tʃuˀna -:taʰ -:tʃuˀndena -:tʃuˀndejɔ -:nɲaʷmna -:nɲaʷmne -:nɲaʷmnejɔ -:ŋkiaʷm -:tɛˀ -:naa -:tɛnika -:tsˀoa -:ŋkiuja -:ham -:haṃ -:hona -:ŋkiuna -:nẽŋkiam -:nẽtkiaʷm -:netkiuja -:tioja -:ganʃo -:nẽʰɲaʷmna -:nẽɲaʷm -:nẽʰɲaʷmjɔ -:ɲaʷm -:katsɛʰ -:tsɛʰ -:katʃkoɛ -:ntʃˀjɔ -:kantʃkoɛ́ -:kantɛʰ -:tʃikle -:nakʰe -:mesa -:nakʰɛ -:kanehó -:kanenhó -:ntíː -:haʷla -:toˀnde -:kaha -:ntíːja -:toːnjo -:toːndena -:toːna -:ntíːna -:nẽʰndina -:nkʰakɛ̃ˀɛ̃ -:ntʰokj̃ẽˀa -:tintʰokj̃ɛ̃ˀa -:tokjɛˀa -:namaheˀndʲo -:nti -:kwanɛ̃ˀɛ̃̃ -:ntʰokj̃ɛ̃ˀa -:tʃitejna -:tsˀaᵚm -:tˀoa -:tʃutejna -:sám -:ntʲaʰna -:ntʲaʰ -:tsˀaʷm -:tso -:tʲoː -:escalera -:ɲáʷmna -:lhɔ́ -:lápis -:majnthɛna -:tĩãʷm -:majnthɛ -:polisia -:hɔnaʃɛ̃ˀna -:majnthɛ́ -:hɔnaʃɛˀna -:hɔnaʃeˀ -:tɛ̃ˀ -:ndʲɔ́ -:tsio -:tapõn -:ndʲɔ -:lámpara -:ʃtʲóˀ -:uˀá -:tsˀãʰ -:ɲˀãʰ -:taʰʃẽˀ -:taʰtʃẽˀ -:n̄tʲúʔ -:tʲotʃóː -:màuàntˀiaᵚm -:wakatejn -:naʃejˀ -:sulɛh -:mauantˀiuːja -:netantˀiuːja -:ntˀiu -:ɲɔ̃jã -:haᵚm -:hauantˀiaᵚm -:ŋkuantˀiaᵚm -:kuantˀiu -:hàm -:tantˀiaᵚm -:tʲotʃó -:mauantˀiaʷm -:ŋkuantˀiaʷm - - -LEXICON vproc -:kwi - - -LEXICON pron -:ʔnaãʔ -:huunaʔ -:ʔnaã -:ha -:o - - -LEXICON Adverb - - -LEXICON vtr -:mawancʔiu -:mawantʔiu -:matʃʔuee -:kwincʔuee-na - - -LEXICON Preposition - - -LEXICON Adjective +:tsʔàʷm +:noojā +:nʔaʷm +:nõõm +:nhaʷmʔ +:ntōm +:nõõja +:kaʃoe +:ntɛɛajaá +:nʔaᵚm +:ntɛajaá +:ntɛɛʔjō +:ntɛɛna +:ʃkejnʔ +:ʃkiẽẽjā +:ʃkjẽẽjā +:ʃkẽẽjā +:ʃkẽj̃n +:nkẽẽãjaá +:nkejʔjōʔ +:nkeejna +:nkeeinaʔa +:inaʔa +:wè +:tsʔɔɔjā +:lʔɔɔ̄jā +:tsʔɔʔ +:tsʔɔ̃ɔ̃ +:tsʔõõjā +:tsʔoojā +:tsʔɔ̄oojā +:naʷm +:ntkejn +:ʃkieejā +:lʔɔʔ +:lɔ̃ʔɔ̃ɔ᷈ +:noʔoojaá +:ʔnaʷm +:naʔaʷmna +:inaʷm +:kátsoeʔ +:tsumɛɛʔa +:tsumɛɛʔjā +:snaʷm +:tsumɛjʔ +:tsumɛjʔẽʔ +:hntumɛɛʔjaá +:hnmɛjʔna +:nkjooʔ +:nũmẽj̃n diff --git a/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa_corpus.txt b/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa_corpus.txt index ed0fbca..d4918a5 100644 --- a/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa_corpus.txt +++ b/lang_data/amu-fonipa/amu-fonipa_corpus.txt @@ -1,117 +1,256 @@ -ganʃos tʃuˀna -tʃuˀna taʰ uˀa -tʃuˀndena taʰ uˀa -tʃuˀndejɔ -nɲaʷmna -nɲaʷmne -nɲaʷmnejɔ -naʰ -juskú ŋkiaʷm tɛˀ -tɛˀ -tɛˀ naa -tɛnika -juskú ŋkiaʷm tsˀoa tɛˀ -ŋkiuja tsˀoa tɛˀ -ŋkiuja tsˀoa tɛˀ -ham ŋkiaʷm tsˀoa tɛˀ -haṃ ŋkiaʷm tsˀoa tɛˀ -hona ŋkiuna tsˀoa tɛˀ -nẽŋkiam tsˀoa tɛˀ -haṃ nẽtkiaʷm tsˀoa tɛˀ -ha netkiuja -tioja -tioja ganʃo -nẽʰɲaʷmna -nẽɲaʷm taʰ uˀa -nẽʰɲaʷmjɔ -nẽʰɲaʷmna taʰ uˀa -ɲaʷm katsɛʰ -ɲaʷm katsɛʰ taʰ uˀa -katsɛʰ -tsɛʰ -tsɛʰ -katʃkoɛ -ɲaʷm katʃkoɛ taʰ uˀa -ɲaʷm ntʃˀjɔ taʰ uˀa -ntʃˀjɔ -ɲaʷm ntʃˀjɔ taʰ uˀa -kantʃkoɛ́ -kantɛʰ -ɲaʷm tʃikle nakʰe mesa -nakʰɛ -ɲaʷm tʃikle taʰ uˀa -nekjo -kanehó -kanenhó -ntíː kanehó nakí haʷla -toˀnde kanenhó -toˀnde kanenhó nakí kaha -ntíːja -toːnjo -o toːnjo nakí haʷla -toːndena nakí haʷla -toːna -ntíːna -nẽʰndina -nẽʰndina nakí haʷla -nkʰakɛ̃ˀɛ̃ -nkʰakɛ̃ˀɛ̃ -ntʰokj̃ẽˀa -tintʰokj̃ɛ̃ˀa -tokjɛˀa -ntíː kanehó namaheˀndʲo -namaheˀndʲo -nkʰakɛ̃ˀɛ̃ jo -nti kwanɛ̃ˀɛ̃̃ jo -nti kwanɛ̃ˀɛ̃̃ jo -ntʰokj̃ɛ̃ˀa -tsˀoa tʃitejna tsˀaᵚm tˀoa -tsˀoa tʃutejna tsˀaᵚm tˀoa -sám ntʲaʰna -ntʲaʰ sám -sám ntʲaʰna tsˀaʷm -tso tʲoː -tso tʲoː ntʲaʰna tsˀoa tɛˀ -escalera ɲáʷmna taʰ uˀa -lhɔ́ lápis nakó mesa -uˀa majnthɛna nakí tĩãʷm -tĩãʷm -uˀa majnthɛna nakí tĩãʷm -uˀa majnthɛ polisia hɔnaʃɛ̃ˀna -uˀa majnthɛ́ kwi polisia hɔnaʃɛˀna -majnthɛ́ kwi polisia hɔnaʃeˀ uˀa -tɛ̃ˀ ndʲɔ́ tsio -tsio -tapõn ntíːna ndʲɔ tsio -lámpara ntʲaʰna -lámpara ntʲaʰna ʃtʲóˀ uˀá -ʃtʲóˀ uˀá -ʃtʲóˀ -ʃkẽ uˀa -ndʲɔ́ uˀa -taʰ uˀa -ndʲɔ́ tsˀa -tsˀa -ndʲɔ́ tsˀãʰ -ɲˀãʰ -tsoaki -tsoaki uˀa -tsoaki uˀa -ʃˀe uˀa -ʃˀe uˀa -taʰʃẽˀ uˀa -taʰtʃẽˀ -n̄tʲúʔ -n̄tʲúʔ -tʲotʃóː màuàntˀiaᵚm -tʲotʃóː màuàntˀiaᵚm -tʲotʃóː wakatejn naʃejˀ sulɛh -ha mauantˀiuːja -netantˀiuːja -ntˀiu -ha ɲɔ̃jã haᵚm na hauantˀiaᵚm -ha ɲɔ̃jã haᵚm na ŋkuantˀiaᵚm -kuantˀiu -hàm tantˀiaᵚm tʲotʃó -hàm mauantˀiaʷm tʲotʃó -hàm ŋkuantˀiaʷm tʲotʃó +tsʔàʷm noojā +tsʔàʷm noojā +tsʔàʷm noojā +nʔaʷm noojā +nʔaʷm noojā +nʔaʷm noojā +nʔaʷm +nʔaʷm noojā +tsʔaʷm noojā +tsʔaʷm nõõm +tsʔaʷm nõõm +tsʔaʷm nõõm +tsʔaʷm nõõm +nʔaʷm nõõm +nʔaʷm nõõm +nʔaʷm nõõm +nʔaʷm nõõm +nʔaʷm nõõm +tsʔaʷm nhaʷmʔ +tsʔaʷm nhaʷmʔ +tsʔaʷm nhaʷmʔ +tsʔaʷm nhaʷmʔ +nʔaʷm nhaʷmʔ +nʔaʷm nhaʷmʔ +nʔaʷm nhaʷmʔ +nʔaʷm nhaʷmʔ +nʔaʷm nhaʷmʔ +nʔaʷm nhaʷmʔ +nʔaʷm nhaʷmʔ ntōm +ntōm +nʔaʷm nhaʷmʔ ntōm +ntōm +nʔaʷm nhaʷmʔ ntōm +nʔaʷm nõõja kaʃoe +nʔaʷm nõõja kaʃoe +nʔaʷm nõõja kaʃoe +nʔaʷm ntɛɛajaá +nʔaʷm ntɛɛajaá +nʔaʷm ntɛɛajaá +nʔaᵚm ntɛajaá +nʔaᵚm ntɛɛʔjō +nʔaᵚm ntɛɛʔjō +nʔaᵚm ntɛɛʔjō +nʔaᵚm ntɛɛajaá +nʔaʷm ntɛɛna +nʔaʷm ntɛɛna +nʔaʷm ntɛɛna +nʔaʷm ntɛɛna +nʔaʷm ntɛɛna +ʃkejnʔ +ʃkejnʔ +ʃkiẽẽjā +ʃkjẽẽjā +ʃkẽẽjā +ʃkẽẽjā +ʃkejnʔ +ʃkẽj̃n +ʃkẽj̃n +ʃkẽj̃n +ʃkẽj̃n +ʃkẽj̃n +ʃkẽj̃n +nkẽẽãjaá +nkẽẽãjaá +nkẽẽãjaá +nkẽẽãjaá +nkẽẽãjaá +nkejʔjōʔ +nkejʔjōʔ +nkejʔjōʔ +nkejʔjōʔ +nkeejna +ʃkẽj̃n tsʔãh +ʃkẽj̃n tsʔãh +ʃkẽj̃n tsʔãh +ʃkẽj̃n tsʔãh +tsʔãh +nkeeinaʔa +nkeeinaʔa +nkeeinaʔa +inaʔa +wè ʃkẽj̃n tsʔãh +wè ʃkẽj̃n tsʔãh +wè ʃkẽj̃n tsʔãh +tsʔɔɔjā +tsʔɔɔjā +tsʔɔɔjā +tsʔɔɔjā +lʔɔɔ̄jā +lʔɔɔ̄jā +lʔɔɔ̄jā +tsʔɔʔ +tsʔɔʔ +tsʔɔʔ +tsʔɔʔ +tsʔɔ̃ɔ̃ +tsʔɔ̃ɔ̃ +tsʔɔ̃ɔ̃ +tsʔõõjā +tsʔoojā +tsʔɔ̄oojā +naʷm tsʔaʷm +naʷm tsʔõõjā +tsʔɔɔjā +ntkejn ʃkieejā +ntkejn ʃkieejā +tsʔɔʔ +lʔɔɔ̄jā +lʔɔʔ +lʔɔʔ +lʔɔʔ +lʔɔʔ +lʔɔʔ +lʔɔʔ +lɔ̃ʔɔ̃ɔ᷈ +lɔ̃ʔɔ̃ɔ᷈ +lɔ̃ʔɔ̃ɔ᷈ +lɔ̃ʔɔ̃ɔ᷈ +noʔoojaá +noʔoojaá +noʔoojaá +naʷm noʔoojaá +naʷm noʔoojaá +naʷm noʔoojaá +naʷm noʔoojaá +naʷm ʔnaʷm noʔoojaá +tsʔaʷm +tsʔaʷm +tsʔaʷm +naʷm tsʔaʷm +naʷm tsʔaʷm +naʷm naʔaʷmna +inaʷm naʔaʷmna +inaʷm naʔaʷmna +inaʷm naʔaʷmna +inaʷm noʔoojaá +kátsoeʔ +kátsoeʔ tsumɛɛʔa +kátsoeʔ tsumɛɛʔjā +kátsoeʔ tsumɛɛʔjā +kátsoeʔ tsumɛɛʔjā +snaʷm tsumɛɛʔjā +snaʷm tsumɛɛʔjā +snaʷm +snaʷm +snaʷm tsumɛɛʔjā +snaʷm +snaʷm +snaʷm +snaʷm +katsoeʔ tsumɛjʔ +katsoeʔ tsumɛjʔ +katsoeʔ tsumɛjʔ +katsoeʔ tsumɛjʔ +katsoeʔ tsumɛjʔẽʔ +katsoeʔ tsumɛjʔẽʔ +katsoeʔ tsumɛjʔẽʔ +katsoeʔ tsumɛjʔẽʔ +katsoeʔ hntumɛɛʔjaá +katsoeʔ hntumɛɛʔjaá +katsoeʔ hntumɛɛʔjaá +katsoeʔ hnmɛjʔna +katsoeʔ hnmɛjʔna +katsoeʔ hnmɛjʔna +kaloeʔ +kaloeʔ hnmɛjʔna +kaloeʔ hnmɛjʔna +kaloeʔ hnmɛjʔna +kjooʔ +kjooʔ +kjooʔ +kjooʔ +kjooʔ +nkjooʔ +nkjooʔ +nkjooʔ +kaanoom +kaanoom +tʃũmẽj̃n +nũmẽj̃n +nũmẽj̃n +kaaso +kaaso +kaaso +kaanso +kaanso +kaanso +kaanso +kaʃti +kaʃti +kaʃti +katskuu +katskuu +kalkuu +kalkuu +kalkuu +kaantʃʔjoo +kaantʃʔjoo +kaantʃʔjoo +kaantʃʔjoo +hnde kaʃti +hnde kaʃti +hnde kaantʃʔjoo +hnde +hnde +nte +hnde +hnde kaanso +kjooʔ-ʃke +kjooʔ-ʃke +ʃke +kjooʔ-hntʲo +kjooʔ-hntʲo +hndtʲo +hndtʲo +kjooʔ-hndtʲo +hntʲo +hntʲo +jūskù +tsatsʔãh +tsatsʔãh +kjooʔ-ntʔke +kjooʔ-ntʔke +kjooʔ-ntʔke +kjooʔ-ntʔke +ntʲkjeeʔ +kjoonʔtʲo +kjoonʔtʲo +kjoonʔtʲo +kjoonʔtʲo +kjoonʔtʲo +kjoʔ-hndtʲo +kjoonʔtʲo +katsuu +katsuu +kantuu +kantuu +katʃom +katʃom +katʃom +katʃom +kaaɲaʷm +kaaɲaʷm +kaaɲaʷm +katʃi +katʃi +kaantih +kaantih +kaantih +kaantih +kaantih +katʃiʔ +katʃiʔ +katʃiʔ +katʃiʔ +kanti diff --git a/lang_data/amu/amu.lexd b/lang_data/amu/amu.lexd new file mode 100644 index 0000000..f11b39b --- /dev/null +++ b/lang_data/amu/amu.lexd @@ -0,0 +1 @@ +PATTERNS diff --git a/lang_data/amu/amu_corpus.txt b/lang_data/amu/amu_corpus.txt new file mode 100644 index 0000000..4df4922 --- /dev/null +++ b/lang_data/amu/amu_corpus.txt @@ -0,0 +1,256 @@ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + diff --git a/lang_data/amu/morph_amu.lexd b/lang_data/amu/morph_amu.lexd new file mode 100644 index 0000000..e69de29 diff --git a/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA.lexd b/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA.lexd index 131ef95..e69de29 100644 --- a/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA.lexd +++ b/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA.lexd @@ -1,35 +0,0 @@ -PATTERNS -Adjective -Noun -misc -Adverb -Classifier -Pronoun -Verb - -LEXICON Adjective - - -LEXICON Noun - - -LEXICON misc -:hatgo -:ɟepej -:babrue -:opej -:anloga -:na - - -LEXICON Adverb - - -LEXICON Classifier - - -LEXICON Pronoun - - -LEXICON Verb - diff --git a/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA_corpus.txt b/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA_corpus.txt index d349351..e69de29 100644 --- a/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA_corpus.txt +++ b/lang_data/bpy-Qaaa-x-BIPA/bpy-Qaaa-x-BIPA_corpus.txt @@ -1,29 +0,0 @@ -hatgo ʈeŋaraj beria tʰose -hunar munipur -tar bukut loktakor pare -ase biʃnupur -ʃakʰi ase aɟi owpej -imar ʃriti gatʰa -kalor bibortono tare -maŋkore nuarer ʃriti kotʰa -hatgo ʈeŋaraj beria tʰose -hunar munipur -arɟunore ɟepej babrue marlo opej lalfame -pataleto anloga moni -ɟiŋta korlo owɸame -hatgo ʈeŋaraj beria tʰose -hunar munipur -tar bukut loktakor pare -ase biʃnupur -kʰamba tʰojbi lilar bʰumi -dekle na miʈer bokur ʈaʈi -loktakor ɖewor itʰake itʰake -tʰodese aɟiow ɟoton kore -hatgo ʈeŋaraj beria tʰose -hunar munipur -tar bukut loktakor pare -ase biʃnupur -hatgo ʈeŋaraj beria tʰose -hunar munipur -hunar munipur -hunar munipur diff --git a/lang_data/en/en.lexd b/lang_data/en/en.lexd new file mode 100644 index 0000000..f11b39b --- /dev/null +++ b/lang_data/en/en.lexd @@ -0,0 +1 @@ +PATTERNS diff --git a/lang_data/en/en_corpus.txt b/lang_data/en/en_corpus.txt new file mode 100644 index 0000000..e69de29 diff --git a/lang_data/en/morph_en.lexd b/lang_data/en/morph_en.lexd new file mode 100644 index 0000000..e69de29 diff --git a/lang_data/flextext_word_by_pos_extractor.py b/lang_data/flextext_word_by_pos_extractor.py index 6a2aa2c..b926a71 100644 --- a/lang_data/flextext_word_by_pos_extractor.py +++ b/lang_data/flextext_word_by_pos_extractor.py @@ -2,6 +2,7 @@ import os import sys import xml.etree.ElementTree as ET word_by_pos = {} +morph_patterns = [] flex_pos_cat = {"adj":"Adjective", "cop":"CopulativeVerb", "vd":"DitransitiveVerb", "adp":"adposition", "adv":"Adverb", "clf":"Classifier", "conn":"Connective", "det":"Determiner", "existmrkr":"ExistentialMarker", "expl":"Expletive", "interj":"Interjection", "n":"Noun", "ptcp":"Participle", "prt":"Particle", @@ -23,7 +24,7 @@ for i in range(1, len(sys.argv)): print("working with file", i) root = tree.getroot() #Determine the language of the file for naming conventions - lang = [x.get("lang") for x in root.findall('.//languages/language/[@font="Charis SIL"]')][0] + lang = [x.get("lang") for x in root.findall('.//languages/language/[@vernacular="true"]')][0] try: lexd = open('%s/%s.lexd' % (lang, lang), 'w') except: @@ -37,7 +38,10 @@ for i in range(1, len(sys.argv)): #for wordform in target language, get text if item.get("type") == 'txt' and item.get("lang") == lang: surface = item.text + #print(surface) #extract any available pos information about the wordform + else: + continue if word.findall('./item[@type="pos"]') != []: if item.get("type") == 'pos': pos = item.text @@ -45,7 +49,33 @@ for i in range(1, len(sys.argv)): #or else assign miscellaneous POS else: word_by_pos[surface] = "misc" - # Extract phrases in each file to create a corpus + for morphemes in word.findall('./morphemes'): + entry = "" + for morph in morphemes: + morph_type = morph.get("type") + #assign type to unlabelled morphemes based on flex formatting + if morph_type == None: + if morph.findtext('./item[@type="txt"]')[0] == "-" and morph.findtext('./item[@type="txt"]')[-1] == "-": + morph_type = "infix" + elif morph.findtext('./item[@type="txt"]')[0] == "-": + morph_type = "suffix" + elif morph.findtext('./item[@type="txt"]')[-1] == "-": + morph_type = "prefix" + elif morph.findtext('./item[@type="txt"]')[0] == "*": + morph_type = "bound_stem" + elif morph.findtext('./item[@type="txt"]')[0] == "=" and morph.findtext('./item[@type="txt"]')[-1] == "=": + morph_type = "simulfix" + elif morph.findtext('./item[@type="txt"]')[0] == "=": + morph_type = "enclitic" + elif morph.findtext('./item[@type="txt"]')[-1] == "=": + morph_type = "proclitic" + elif morph.findtext('./item[@type="txt"]')[0] == "~" and morph.findtext('./item[@type="txt"]')[-1] == "~": + morph_type = "suprafix" + else: + morph_type = "stem" + entry= entry + morph_type + " " + entry = entry.strip(" ") + morph_patterns.append(entry) for phrases in root.findall('.//phrases/phrase'): iso_path = './words/word/item/[@lang="' + lang + '"]' phrase = '' @@ -68,4 +98,8 @@ for pos_tag in pos_tags: for entry in word_by_pos.items(): if pos_tag in entry: lexd.write("<" + pos_tag.replace(".", "").replace(" ", "") + ">:" + entry[0] + "\n") - lexd.write("\n") \ No newline at end of file + lexd.write("\n") +#find combinations of morpheme patterns +morph_patterns = list(set(morph_patterns)) +morphlexd.write("PATTERNS\n") +[morphlexd.write(morph_patterns[x] + "\n") for x in range(len(morph_patterns))] \ No newline at end of file diff --git a/lang_data/mni-fonipa/mni-fonipa.lexd b/lang_data/mni-fonipa/mni-fonipa.lexd new file mode 100644 index 0000000..e4ed72e --- /dev/null +++ b/lang_data/mni-fonipa/mni-fonipa.lexd @@ -0,0 +1,5812 @@ +PATTERNS +misc + +LEXICON misc +:oynə +:yam +:waŋnə +:təwbidrə́gəsú +:tə́rahumdə +:oybəsú +:ŋə́sidəgi +:mə́ŋaromgi +:mə́maŋdə +:phə́mkhibə +:mə́dúgi +:mə́thə́k +:tə́ramúkki +:kəya +:ə́mə +:píbə +:mə́dúy +:mə́nuŋdə +:ə́ykhóynə +:lə́wǰəbə +:wárépsiŋgi +:héktə́ +:yáwrəmmənebə +:mə́dú +:lə́wbədúnəni +:ə́ykhóygi +:ŋəsáygi +:ə́tóp-ə́tóppə +:mənipurdəy +:kádrə́gəsú +:bhárə́tki +:ə́tóppə +:stettəgi +:kárəkpə +:partigi +:émpisiŋnə +:səbhádə +:raǰyə +:mənipuri +:səŋbidhangi +:seduldə +:čəlhəngədəbəni +:háybəgi +:mə́hákkini +:mə́sá-mə́sánə +:pukhətčəbə +:yabə +:háybə +:mə́sígi +:ə́síbu +:pukhətlədə́nə +:phaynəl +:rulgi +:kəynonəčiŋbə +:nəynəkhribə-tánəkhribə +:mə́yam +:ithildu +:ləybədúnəni +:íhan-hanbə +:səbhági +:mə́təmdəgi +:həwnə +:ə́ykhóysiŋnə +:hə́wrəkkhibə +:kerəladəgi +:ə́mənə +:čə́tthərəkpə +:míphəm +:kəyadə +:ítə́t-tə́ttə́nə +:lawdúnə +:lakkhibə +:lóynənə +:beŋgoldəgi +:kárəkkhibə +:ŋə́si +:həwǰíksú +:émpi +:mistərenə +:lawribə +:kárəmmedə́nə +:mású +:oyrəmme +:mánədi +:háydrədə́nə +:lólgi +:mə́taŋdə +:háyrəribəsi +:kərigino +:sí +:khə́nbigədəbəni +:mə́yamsú +:bičar +:təwbirobə +:mə́sí +:lawribəsi +:mə́hákki +:partidugi +:ə́sígi +:obs +:ə́dúgə +:pótni +:ə́dúnə +:səŋbidhandə +:tarə́gədi +:nesnəl +:partinena +:ləynəribəsiŋsigi +:təwnə́bə +:mə́háki +:levelgi +:oybə +:čə́pčábə +:wárép +:kəynomə +:lə́wbə +:lə́wdənə +:háybənədi +:yaroy +:oysú-oyroydəwbə +:háyǰəribsini +:ə́ykhoynə +:háyǰəbəsi +:ə́dumni +:čiŋdə +:šátpí +:kəlləkka +:kə́lləkk +:a +:íde +:ə́ynə +:kenge +:kendedo +:humbəgi +:kenbəni +:i +:de +:máləŋba +:ə́ysu +:kəydəwde +:ləyraŋnə +:lóybəgi +:kəlləkk +:noŋpók +:čiŋkhə́y +:hulle +:lakle +:púkniŋ +:húna +:šánəw +:ə́yúkkə +:páŋkhə́k +:oyribə +:nə́mannəba +:nə́mannəbí +:kəyadi +:kábəna +:kákhəre +:həwro +:yahəwro +:tháyna +:mə́maŋŋəydə +:mígə +:laygə +:səmnəriŋəydə +:kal +:ə́dúdə +:hənúbə +:hənúbí +:ə́ní +:ə́sí +:mə́púróybəgi +:yathəŋ +:mə́túŋ +:innə +:mági +:núpí +:tálóy +:čə́tli +:wádo +:mə́púróybədunə +:yamnə +:niŋthinə +:illí +:ə́sum +:háynə +:čannə-čínnənə +:tháynə +:mə́maŋŋəygi +:mə́təmgi +:nípí-nípánido +:noŋmədi +:kəmdəwri +:hənúbíduna +:máy +:núpádudə +:háyrəkʔe +:íbúŋŋo +:yúmbanlón +:ə́sídə +:ónthóknə +:wáredə́ +:kə́ytheldəgi +:póttə́ +:lə́ydúnə +:sum +:čábəsi +:nuŋŋaytəre +:ə́ŋəmbə +:kóybəgi +:thə́bə́k +:khə́rədi +:təwbə +:čummína +:čummídá +:íbémmá +:mə́ču-taydə́ +:ə́sé +:ə́dúnidə́nə +:yúmbanbáydudi +:ə́də́ +:iŋkholnedə́nə +:təwribsinə +:ə́təy +:yénšaŋ +:thabədi +:íphə́t-phə́tʔedo +:mə́sídə +:phəgədəbəsidi +:pángə +:tharəbədi +:phənihé +:éʔ +:ə́dúy +:wá +:oyrə́boyrədi +:nəhál +:ə́dó +:pán +:čáge +:háydə́nə +:pándu +:laytə́ŋ +:lə́yrəkpəni +:ónthoknə +:phəkhərənidə́ +:óʔ +:pu-puthorəkʔu +:tharəge +:ə́sínə +:mukhí +:phəzəkhərə́bə +:nóy-nóy +:lə́wbədu +:puthorəkʔí +:hənúbəsinə +:laytə́ŋdumə +:purə́gə +:phəǰənə +:káŋkhún +:phəzənə +:hə́ndúnə +:thage +:káŋkhúl +:mə́nawsi +:ə́kóybə +:čə́p-mannə +:siŋbə +:phə́n +:ípú +:hənúbədú +:kidə́nə +:yeŋŋí +:háy +:kəyno +:nə́ŋnə +:ə́yŋóndə +:háybədi +:ipúnə +:tharibədu +:lallene +:kə́rəm-háynə +:lallibə +:čawrəroy +:mə́dúdi +:kuynə +:ə́ydi +:ípúnə +:khə́ŋdrə́bənəni +:ípúdəgi +:pháwbə +:kóybədə +:həybə +:ǰatni +:yoŋnəbu +:mídəy +:hennə +:hə́wnəbrəne +:mí +:hənúbədi +:malli +:hənúbəgi +:mə́təwdi +:mə́təw +:tházədrə +:yeŋbiyu +:həyeŋdu +:thumgədəbəni +:thabəna +:həyeŋse +:lép +:yəwgədəbni +:waŋbədə +:ya +:nə́činthídə́ +:yoŋsimə +:háybinu +:se +:phəzənəne +:khétle +:háyrə́gə +:ə́mədə +:yómbiro +:ə́ní-ə́ní +:ə́hum-ə́hum +:thabirəmmo +:həyeŋ +:noŋŋalləkpədədi +:khwáŋmúk +:waŋgədəbənine +:phənəbu +:natəy-čáyhé +:təwrə́bə +:ə́hən +:phəre +:ə́dúdi +:yeŋnəni +:sóybə +:tarəbədi +:taydo +:phúbiyu +:ipú +:mə́sídəgi +:čə́ŋŋədə́nə +:núpídə +:háyre +:thabədə +:həyrə́bə +:khulákpəmə +:theŋnəre +:mánə +:háybəbu +:thaw +:waŋni +:háyrine +:tháǰədedə́ +:núpí lə́wsiŋni +:lə́wbiroydəbəra +:mə́wá +:lə́wde +:háyrisidə +:təw +:phúttə́nə +:mə́ku +:lá-látóndunə +:káŋkhúldudə +:thare +:kúpsəllə́gə +:nuŋdaŋ +:móynə +:khullákpədunə +:purəktə́nə +:ə́məgə +:loynə +:ə́dú +:mə́khum +:tə́ydre +:hawre +:mónmón +:čénkhidúnə +:túren +:khoŋbándə +:lə́mbán +:ə́čəwbədu +:purəkʔə́gə +:thazəlləmme +:noŋŋallə́gə +:thórəkpə +:kandədi +:pánsí +:ge-ge-ge-ge +:láwnə +:khwáŋ-khwáŋmúk +:nuŋšidə́ +:háysidi +:núpígə +:mə́tə́y-mə́naw +:ə́níse +:hə́rəwnəre +:ə́sídi +:čawgə-čawre +:ŋə́simək +:čábə +:yay +:laydə +:mə́ka +:kə́tsi +:ə́ykhóy +:háyye +:phəy +:ə́dúgi +:mə́kadu +:laygi +:khə́rə +:thəmme +:mə́khóy +:írónnə́bə +:soydə́nə +:írónbəysidi +:mə́ytəy +:čə́tnəbídə +:hénták +:nəttrə́gə +:mə́maŋŋəydədi +:čə́tnərəmmí +:čə́tnərəmde +:ŋákhási +:kəŋhəllerə́gə +:kúpnə +:čə́phúdə +:ə́dúgumbə +:móygidi +:ləyrəmdədə́nə +:mə́naw +:núpígidə +:káŋdrúm +:mə́čá +:písə́k +:khítʔəŋ +:pírəkʔí +:núpísinə +:páynə +:lakpədə +:takhre +:ədə́gi +:khə́ŋdrə́bdudə +:mə́ʔóŋ +:manbə +:tháŋgəyséŋbə +:héntákti +:nə́ttəbə +:mə́sə́k-mə́təwdi +:mə́nəm +:mə́hádi +:kərigumbə +:pót +:ə́məkhə́k +:čə́máydə +:ə́dúga +:íróndudədi +:nəmdəre +:nuŋšidəbə +:nəmthíbə +:nəmme +:nəmthíkhredá +:sídi +:héntáknə +:phə́təbəne +:háybədudə +:ə́dúnədi +:lə́mbánninə +:yadrenehé +:ə́múksú +:lawwí +:ŋəsáy +:phəttəbə +:pótnə +:tádúnə +:tarə́gə +:ə́dúsú +:ə́múk +:nəmthíkhəre +:tukkəčəkhəre +:təwrisidi +:héntákpu +:purəkpə +:pə́ŋkhə́t-khə́tnəre +:ədə́y +:konthə́ŋdə +:túminləyro +:phúdrədi +:yarəroy +:móy +:šóydənə +:lakkəni +:nasinnəregəne +:nə́púse +:kə́ppune +:kəri +:háybu +:həlləkʔu +:ə́šé +:ə́čəwbə +:hápčəllu +:hápčillerə́gə +:sirə́bəni +:nóy +:čə́tlo +:háyyu +:páydə́nə +:ə́khúbədudə +:čoŋthokʔə́gə +:phúthədə́nə +:loysillə́gə +:loyre +:háyribə +:núpísigə +:mə́thə́ŋgi +:ə́dúdədi +:hənúbəsi +:narədə́nə +:mə́nuŋdudə +:čə́ŋdə́nə +:kúpsəlle +:háykhibə +:ə́dum +:šikhibə +:aaaummm +:kə́ppədudə +:mə́yamse +:lakʔe +:íbén +:kəydəwre +:nə́púsi +:sirenehé +:kənasú +:ləytrene +:phumbinə́bə +:lidə́-libə +:mə́təmdə +:míóybəse +:lə́ynúŋdə +:phumləmmí +:mə́təwgumdə́nə +:lə́ynuŋdə +:phumnənə́bəgi +:səŋskar-təwbə +:həwǰíkki mə́róndə +:seŋdoknə́bəgidəməktə +:puro +:čə́ŋdúnə +:yoŋyam +:konthóŋgi +:hótnəriŋəydudə +:čoŋthoktə́nə +:phúdə́nə +:mə́kók +:sibə +:mə́sídəydi +:nuŋŋaytədə́nə +:mə́yamsi +:čénkhəre +:numídaŋdə +:mə́pú-mə́bén +:ə́nínə +:mə́yamnə +:ŋə́sidi +:ípú-íbénsi +:tare +:čə́ŋŋəkʔí +:lə́wsiŋnə +:čə́ŋŋəkpədə +:hənúbənə +:híptúnə +:lakpədudə +:khəŋdúnə +:phə́yšúptu +:lakʔi +:yoŋgi +:mə́natondə +:mə́nəmdu +:mə́nəmdo +:mə́natondudə +:mə́púsi +:čénkhre +:mə́yambu +:máythíbə +:tháynəgi +:hənúbígi +:yoŋsi +:píkhí +:wárí +:ŋə́sigidi +:loysəlle +:ləyrəmboyre +:hənúbídugi +:kənam +:ləyǰəde +:hənúbíninə +:mə́wasú +:hənúbísi +:láyrə́y +:ə́hanbədə +:lə́yrə́y +:ə́də́gi +:kəptreŋnə +:təreŋnə +:nómǰə khótčədə́nə +:sum-sum +:mə́punsi +:čánəbədi +:yamǰəde +:mə́tómdəni +:nuŋti-nuŋtigi +:nómǰəbədúnə +:pəysáse +:khə́rə-khə́rə +:mə́təm +:ləyrə́gədi +:oyredo +:mínə +:kəlləknəre +:sénǰaw +:páybí +:lə́ybə +:ŋəmbí +:kaynə +:háynəre +:ə́dúdəgidi +:noŋmə +:húránbə +:ímuŋ +:kənaməttə +:ləytəbə +:hənúbísigi +:ímuŋdəbu +:ŋəm-oydəboy +:ləyte +:húránbəsi +:mə́thə́ŋ-mə́thə́ŋ +:čə́ŋsənkhidə́nə +:ə́mə́mbə +:pódónsigi +:mə́rumdə +:húránbəsinə +:hənúbísinə +:čə́ŋəkʔibə +:húránbədu +:mágə +:khə́tnəbə +:ŋəmde +:khə́ŋŋí +:mə́tómdə +:khə́lli +:mə́síbu +:təwdə́nə +:mási +:ŋəmgədəge +:tanǰásidə +:lə́wsiŋ +:mə́sídi +:kəptreŋdu +:ə́ygibu +:ímaŋdə +:thallibə +:pódónsidəni +:pódónsi +:mə́sé +:ə́ygə +:nuŋtigi +:ítómdə +:kandə +:nuŋŋaynə-nuŋŋaynə +:šabənida +:Ítá +:nə́ŋbu +:khótpə +:ə́mətə́ +:ítá +:lawrəp +:ŋáŋŋí +:ə́dúdəgi +:kəwbədudə +:čə́ŋŋəkpə +:mə́pándə +:čə́ŋbə +:húránbəgi +:mə́khondu +:lawnə-lawnə +:kəwredo +:mə́mə́ydədi +:lə́wsiŋ ləybísinə +:lə́ykaydə +:khə́ŋnənə́bə +:magi +:mə́yúmdə +:čə́ŋŋe +:háybəsi +:khə́ŋŋe +:thawmə́ysidə +:hənǰən-hənǰən +:kəwdúnə +:lə́ykay +:khə́ŋhəlle +:lə́ykaynə +:khə́ŋŋedo +:nə́ŋgi +:ímuŋdə +:thókʔidu +:təwrəge +:čə́ŋŋə́bro +:lə́ykaygi +:mísiŋnə +:yúmsi +:íkóy-kóyšəlle +:hənúbídunə +:nuŋšibə +:kóysillibəsiŋsinə +:ímuŋsida +:thóktəbə +:wáthokghotʔə́nə +:thókʔe +:mə́óŋdə +:kóysəlle +:khə́ŋbə +:tanǰádudədi +:lə́ykay-lə́ykaysá +:lawre +:húránbədunə +:ímuŋdudəgi +:čénthokkhibə +:mə́təmdədi +:mísiŋ +:íkóy-íkóysindúnə +:húránbədo +:lə́wsiŋbí +:íráy-láynə +:pháre +:phákhiye +:kekrúhənǰəbə +:núpámə +:mə́hák +:mə́má +:lukhrabíni +:núpá +:súniŋŋay +:míšə́k +:ə́məni +:kekrúhənǰəbəsinə +:lukhrabí +:sum təwrəkpə +:pákhə́ŋ +:phárəkʔe +:phárəkpə +:mə́təmsidə +:sétniŋŋay +:mə́púŋphánə +:tənnə-tənbəne +:thákpəne +:wánə +:hiŋŋi +:ə́sumnə +:kekrúhənǰəbənə +:phárəktə́nə +:čawrəklə́bə +:mə́háksú +:mə́mánə +:khúdíŋgi +:lə́yrə́bəne +:ŋəmməktədə́nə +:wákhə́l +:lakʔəmmí +:ə́sídəgi +:háyrəmmí +:ímá +:ə́yhák +:čə́tluge +:tə́réttə́ +:tházəde +:pókpədəgi +:súniŋŋəktəbə +:ítəndə́-təndə́nə +:lakpəninə +:ə́múkʔə +:hənnə +:ə́dúbu +:kekrúhənǰəbəna +:hənnə-hənnə +:mə́mási +:sawnə-sawnə +:mə́čágidəmə́ktə́ +:tə́rétkhə́k +:phəwsukhóŋdə +:čə́ŋŋə́gə +:mə́dúdə +:tarəmbə +:waykúpkumbədugi +:píkʔə-píkʔə́bə +:həwbire +:həwbə +:loyrə-mə́təm +:mə́tuŋ +:mə́réŋbándə +:tə́rét +:yómmə́gə +:súbə +:thórəkʔəmmí +:mə́pókŋəygi +:súrəktəbə +:kekrúhənǰəbəni +:kədaydə +:súgədəwribəno +:háybəsú +:khə́ŋdəbəninə +:mə́háknə +:pə́ŋčə́ttə́-čə́tləmmí +:másí +:čə́tməndə́nə +:wárəkʔəmmí +:wárəkpədəgi +:uməŋ +:čə́ŋsillə́gə +:ə́məgi +:íkóy-kóynə +:khoŋnaŋ +:mə́thə́ktə +:toŋdúnə +:wádə́nə +:thoŋgətlə́gə +:ləyriŋəydə +:íčəm-čəmbə +:woyrəmdəbənina +:khóygi +:mə́čášiŋ +:tə́rétki +:púkhríni +:tə́rétšiŋ +:théŋǰilləkʔe +:ŋayriŋəysidə +:póthariŋəysidə +:čoŋthədúnə +:šannədúnə +:sum ləybəsi +:mə́thə́ktəgi +:urəmmí +:šum yeŋbədə +:kekrúhənǰəbəšisú +:tade +:layni +:hélóyni +:má +:khə́ŋde +:yeŋŋə́gə +:tə́lsi +:mə́šiŋ +:čásira +:ə́hum +:tə́rétmə́k +:šum +:lawthərəmmí +:ədəgi +:hélóyšiŋ +:íruǰərəmbədəgi +:ə́ni +:loynəmə́k +:hék-hék +:tárəmmí +:mə́də́gi +:oyrə́boy +:niŋŋədúnə +:kekrúhənǰəbədə +:mə́khóybu +:'nə́ŋnə +:píge +:kekrúhənǰəbəsidə +:khudoŋčábəsi +:lə́wdúnə +:kúmthərəkʔəmmí +:ədo +:nə́khóy +:ŋəmgədəra +:ŋəmgədəwbə +:oyrəbədi +:kəysú +:təwbiroy +:háyrəkpədəgi +:póttu +:kərino +:pírəge +:háyǰərəmmí +:mádi +:láyrə́bənina +:ə́múktəŋ +:ínákkhunniŋbəgi +:aša +:mə́ŋóndə +:kə́nnə +:ləybəninə +:pammibə +:pótsi +:nə́tte +:sə́ná +:thókpə +:ŋəmbə +:lənthum +:púmnəmə́k +:puthokpə +:oybədu +:nə́khóybu +:hátpiroy +:kərisú +:háydúnə +:háybədəgi +:mə́sábu +:khə́ndúnə +:kekrúhənǰəbəda +:síǰinnəbəgi +:mə́óŋsú +:hélóysiŋ +:ləŋŋəmdaydə +:waytə́ythokʔədəbəni +:dhúpnúŋ +:púkniŋsi +:thókʔu +:čínnə +:ləŋgədəbəni +:háyribəsi +:hélóyšiŋdugi +:čáŋyeŋ +:təwhəlləmmí +:pammi +:həŋbədə +:həwǰík-həwǰík +:čák +:čárəktrí +:púkhə́m +:phəzəbə +:ŋá thoŋbə +:téŋkót +:ə́hawbə +:ə́ygi +:ímaŋsidə +:thókhəllu +:háybədə +:kekrúhənǰəbəgi +:khúdóptu +:thókhəndúnə +:mótlə́bə +:purəkʔəmmí +:lakpəsinə +:kekrúhənǰəbəsi +:mə́təmsi +:théŋdokʔəre +:yəwbə +:ŋəmdəre +:bónsidəgi +:həlləkpəgi +:lə́mbénsidə +:niŋsíŋŋəmmí +:čə́ŋšəlləmmí +:kəwre +:ŋayháktə́ +:léktəbə +:yadəre +:yúmdə +:yəwkhrəge +:lə́mbéndə +:čə́tlubədəgi +:mə́mthokkhəre +:mə́tawsi +:mə́banidə́ +:yúmni +:nuŋdaŋsi +:thoŋdúnə +:ə́mótpə +:yómmibə +:pótši +:yáwribəni +:túmməsi +:mə́khóyši +:túmme +:túmmiŋəysidə +:mə́tawsigi +:yómmibəni +:khə́nbədə +:mə́bani +:túmbə +:yadre +:oyrəmdoyno +:pə́ŋkhə́ndə́-khə́lle +:ə́dəgidi +:yadədúnə +:hə́wgətləkʔe +:hə́wgətləʔə́gə +:núpásidə +:nə́tawnə +:mə́čét +:ə́mótpəsidə +:yómnə +:yómmí +:yeŋniŋŋəkʔe +:ə́múktə́ +:yeŋǰəge +:mə́də́gidi +:ə́sísú +:ŋəmdərədə́nə +:yeŋdə́-yeŋsi +:túmbra +:yeŋŋe +:čə́ŋŋəkʔə́gə +:wárudúnə +:saŋnə +:čə́tlubəne +:túmdə́nə +:mə́dúdəgidi +:túmkhəre +:khə́ŋŋədúnə +:ə́mótpənə +:haŋdoktúnə +:yeŋŋə +:kasi +:oybəni +:mə́gun +:čawkhrə́bə +:mə́rə́ksidə +:púŋləŋ-ləŋŋədə́nə +:mə́ŋansi +:thóktə́nə +:lay +:yáwribəninə +:mə́tugi +:húkhre +:kəribu-oyrigabə +:čiŋnəre +:lótšilhəwrəsi +:mə́húttə +:íčəmčəmbə +:núpígi +:hápšənkhrəsi +:mə́tawgi +:íčəmčəmbədu +:hápčille +:yómšillə́gə +:thəmbikhre +:ə́séŋbə +:oybəsinə +:həwǰíkʔi +:yúmbú +:lə́wsillə́gə +:thəmhəwre +:noŋŋalle +:hə́wgətle +:čə́tniŋbənə +:mə́yúmsidə +:ləyphəm-čáphəm +:khə́ŋdrəbəni +:mə́čín +:mə́yagə +:seŋdokʔəge +:čə́tləge +:ŋəntá +:ímánə +:ŋayrəmməni +:mə́tawsidəgi +:biday +:lə́wrə́gə +:həlləkʔe +:konthóŋdəgi +:čəybə +:həwre +:mə́rə́mdi +:pusəlləkʔəni +:wákhə́lsú +:ə́tənbə +:núpáninə +:mə́punsigi +:súdribəni +:pə́ŋčə́ydə́-čə́yribə +:hənǰilləkpəsidə +:kekrúhənǰəbəšinə +:šawbirənu +:nə́čánə +:phərə́bə +:purəkʔe +:mə́pannə +:ínákkhullədəwniga +:háybəsidə +:mə́másinə +:nə́čínthínu +:henǰinnə +:čəysilləkʔe +:yeŋŋu +:həwǰik +:puthokʔe +:waytə́ydúnə +:thaŋmə́y +:khúdópsidə +:ə́nídəŋ +:ə́nídəŋgə +:nə́ttəbəninə +:koroŋgroŋgroŋ +:čénkhrə́gə +:tókʔe +:čəydúnə +:íkáybənə +:sawre +:kekrúhənǰəbəsesú +:hélóyšiŋsi +:hátləge +:mə́čínthíre +:ŋə́sidəŋgə +:čə́tke +:čə́tlukhige +:yade +:hennə-hennə +:ə́dəgi +:háyməllədə́nə +:ŋəmməktərədə́nə +:páyrədúnə +:thókle +:hátlurədəwni +:sumlaʔí +:ŋəsáygi-hannəgi +:bónsi +:pambi +:ŋayre +:oyrədúnə +:thórəkʔe +:thórəktúnə +:mə́khóynə +:íšiŋdə +:khóttə́nə +:háygətləkʔe +:háyrisi +:lawkhətləʔe +:kire +:ə́tónbísiŋnə +:hannə +:nəhángi +:núpádu +:tákpədəgi +:pakkhətle +:čénkhətkhidúnə +:mə́khóysi +:kákhətle +:kákhətləkʔə́gə +:nəhán +:ə́ykhóydə +:təwrəroy +:háyridi +:həŋbə-kansidə +:nə́khóynə +:nóy-nə́khóy +:nə́čínthíribə +:nóygi +:nə́maŋdənə +:nóynə +:thóʔu +:mə́khə́y +:kərimətə +:ímági +:íkáyre +:nə́čínthíbəgi +:íčəm-čəmbədi +:təwrəmməni +:háysi +:khə́ŋŋədə́nə +:həŋŋí +:pudúnə +:čə́tpra +:nə́yúmdə +:dayrek +:čumdriŋ +:nə́ttrə́gə +:lə́mbéndəgə +:təwbra +:kansidə +:niŋsə́ŋŋi +:prə́p-prə́p +:čə́tpədə +:mə́mthokkhidúnə +:yəwhəwdre +:oyrə́boyrəbədi +:nə́tawdo +:mə́dúnə +:sóydənə +:lə́wthokʔəmməni +:mə́khóygi +:ə́čəmbə +:nə́ŋŋóndə +:pírəmməni +:sawrənu +:nə́tawdu +:láknə́bə +:khútláy +:phúdúnə +:hóren +:həŋŋu +:kóŋgóy +:ə́məne +:məŋgé +:hélóysiŋnə +:nə́ŋna +:púlhənniŋbə +:mído +:pullo +:háyro +:pulhənniŋŋibə +:mídu +:pulləni +:hə́wrəkʔənni +:təwrə́gə +:phú-phúdúnə +:nə́tawsinə +:háydorəkʔəni +:həwǰíkki +:oybəne +:theŋgune +:ə́də́gidi +:nuŋdaŋdəgə +:lékčəkhige +:lakpəsi +:ŋə́raŋ +:nuŋdaŋsú +:phəzəkhrə́bə +:hə́rawre +:lékpikho +:túmməmŋəysidə +:ŋə́sisú +:yáwrəkpəni +:yeŋbirunu +:túmkhrə́bə +:ə́hiŋsidə +:yarəktre +:ŋə́raŋgi +:yáwrə-mane +:phəttəbənə +:oybəgə +:kóŋgóygəse +:yeŋniŋŋəktə́nə +:čə́ŋsəlləkʔe +:čə́ŋsəllə́gə +:təwriŋəysidə +:kekrúhənǰəbədi +:túmdri +:páybəgə +:mə́banisi +:pulle +:mə́də́y +:túp-túp +:hə́wrəke +:nakhətləkpə +:lə́wbəra +:lə́wdəbəra +:naməlləkʔədə́nə +:khúdópto +:yeŋniŋmənkhidə́nə +:phəzəməndə́nə +:lə́wthokhəwre +:yómsəndə́nə +:thəmkhrə́bəni +:kansidəgi +:oydrəbədi +:pídribə +:sirədəwni +:mə́khóysú +:namənlədə́nə +:ŋəmdrədə́nə +:tókʔo +:ə́séŋbədo +:puthoktúnə +:ə́séŋbədu +:phəŋŋəninə +:oybədune +:kóŋgóydune +:pulləp +:həlləkʔə́gə +:mə́másidə +:lakpə +:mə́mádi +:pə́ŋsawdə́-sawdúnə +:phí-phí +:kamdúnə +:háyrərəni +:sawbirənu +:ŋə́sidə +:ə́ranbə +:mə́sínə +:púnəmə́k +:thóktúnə +:nuŋŋayrədəwni +:ŋə́raŋsú +:sóykhrəninə +:wayga +:tə́ythoktúnə +:thádə́nə +:khúdópsi +:kə́tlə́gə +:ləŋbədə +:ŋáthoŋbə +:thórəktə́nə +:púŋŋə́k-ŋə́ʔe +:ŋə́sidəgidi +:tházəbə +:nuŋdaŋdi +:túmmiŋŋəysidə +:kekrúhənǰəbəsidi +:saniŋbə +:púnəmə́ksi +:həwgətlə́gə +:íhan-hanbədə +:ləŋbədəgi +:hannəgi +:mə́yúmsi +:ə́hənbə +:mə́yamgə +:mə́maŋ +:sə́ŋgóy +:təwdúnə +:ə́thənbə +:píkthənnə +:ə́məsú +:mə́nuŋsidə +:tə́wre +:iŋkholsi +:kházille +:thóŋgal +:phəǰəbə +:sabəgi +:thəwráŋsi +:loythokkhre +:hə́wgətləkpə +:púŋŋə́kŋə́kkhre +:khə́ŋdədúnə +:púŋŋáw-ŋáwre +:mə́təmdugi +:lə́ybáktugi +:niŋthəwdugi +:kekrúhənǰəbəsigi +:ə́nəwbə +:thókhəllibə +:yúmkə́ysiŋgə +:mannə́y +:púŋŋáw-ŋáwkhidə́nə +:təwrise +:íŋáw-ŋáwrəmmí +:ŋáwbirunu +:háyǰəbəduni +:niŋthəwdəwnə +:təwrəbəni +:mannərəbəni +:mə́mású +:yare +:lə́ybáksigi +:núpísi +:háyrurəge +:phiról +:núpánə +:konuŋdə +:núpí-háybə +:čə́tle +:mə́yamdi +:khə́ŋpóndri +:ínákkhulle +:čə́ŋŋerə́gə +:niŋthəwsidə +:ə́ŋəm-ə́thəwsiŋsidə +:həŋgəttə́nə +:phəzəkhrəbí +:núpági +:lakini +:háyǰəbəsidə +:tábədə +:niŋthəwgasi +:niŋŋəmmí +:háyrəkpəsidə +:móysi +:sawrəktə́nə +:nə́čá +:thə́bə́ksú +:súniŋdəbə +:kekrúdəwnə +:músin-múbə +:mə́sə́ksú +:mə́dúgidəmə́ktə́ +:núpíbu +:lakpədi +:ušit thəwoydəbəni +:láktə́nə +:íllu +:lák-láktúnə +:íllə́gə +:phúrəkpəsinə +:tusən +:hə́wgətlə́ +:ínləkpəsidə +:mə́máysi +:lə́ybáktə +:yə́yšəndə́nə +:mə́yasi +:íga +:thóŋgalsidə +:maŋgondə +:léppəgə +:yeŋbəsidə +:mə́mági +:mə́yadə +:thókpəsi +:ubəsidə +:niŋdúnə +:yabirə́bəra +:maŋgoldə +:kə́ppə-kə́ppəgə +:čə́ŋŋəkʔini +:ímábu +:sum-háynə +:láktúnə +:ílləkpədəgi +:yadə +:thókʔibəsini +:oyrəbordi +:təwrəgedo +:síǰinnədə́nə +:nékʔibə +:mísiŋsi +:khóŋlóy +:oynəbə +:mə́téŋpáŋbə +:ǰibəsiŋni +:ǰibəsiŋdu +:kəri-kərino +:khoygi +:khoyŋáŋ +:khoymú +:mə́thə́ŋdə +:čə́tnənə́bə +:čə́tnənə́bəsi +:čə́tpə +:yapónte +:hə́wdóŋtókpəsi +:hə́wdóŋtókpə +:kəwwí +:toŋkhətle +:mə́yamsinə +:theŋgusi +:purədúnə +:konuŋ +:šinnəy +:konuŋsidə +:ləyrəmbə +:číkkədəbəni +:núpíse +:mádəŋdi +:sinnəkhrə́bəni +:mə́də́ +:konuŋgi +:ə́ŋəm-ə́thəwsiŋnə +:khútláysi +:hə́wrəkʔe +:niŋthəwgi +:kə́drə́k-kə́drə́k-kə́drə́k +:punbə +:mə́nay-mə́səl +:pundə́nə +:hə́wre +:ə́məmnə +:mə́ŋa-mə́ŋa +:číkʔu +:sinnəkhidə́nə +:khoynə +:čírəkpədəgi +:həŋŋəkpə +:ímádə +:thínə +:təwrəkpə +:tathí-taoynə +:čə́tkhibə +:təwrəkpəgi +:lakʔibəni +:kəydəwrə́gə +:phəninə +:phúkhibəgidi +:nə́khóygi +:sinnərə́bə +:thádokpirəni +:sawrəroy +:číkpəgi +:wábəne +:theŋgunə +:thombəgi +:nabəne +:ŋəmləktədə́nə +:raǰkəynasi +:sinnəre +:lawthokʔe +:nóhóy +:phúbəsú +:púnəmə́ksú +:číkpə +:léppo +:raǰkəynačhi +:lə́wdə́nə +:purəkʔí +:mə́mágə +:ə́məsuŋ +:nuŋŋaynə +:oyrəmbə +:kəydəwŋəy +:lakʔəni +:háyge +:núpídi +:kə́máy +:təwge +:tombidi +:mə́khóydi +:təwrəktəbro +:sídə +:lakʔəni-khótkənigə +:háydəbəro +:ímphaldə +:thoydokpə +:háyrəkte +:ə́dúdi- +:dewalidi +:-- +:əča +:ə́yŋóndədi +:kandədə́ +:háyrəkpəne +:təwnenə +:ləyrəni +:ləyphəm +:háyrəkteye +:nehúgido +:ləytrenə +:píde +:kəynoni +:púnnə +:lísíŋ +:kəyagi +:oyrə-mane +:pər +:énəm +:háyrədi +:čámyáŋkhə́y +:čámyáŋkháy +:lakʔisinə +:həyeŋgi +:intərbyunine +:oǰánə +:lakʔu +:háydayne +:laʔubudi +:háyne +:həwǰík +:kandi +:mənipurdədi +:pəyságə +:píǰərə́bnine +:təwroydro +:kədaydəy +:ləytedə +:kərigiye +:həwǰíktə +:ə́dúk +:phəŋni +:həwǰíkmə́k +:ləyteynə +:pídri +:khə́ndəwri +:káŋbudo +:háyrəb +:ə́phəbə +:mínenə +:kəynəbu +:khə́nnə́bə +:čummí +:khə́nbəsi +:ophístə +:háyrə́bəni +:kəriginobu +:khə́nǰinle +:móydu +:təwre +:mənipurgumbə +:phəŋdəbə +:súkyamnə +:mə́phəmsidə +:khə́nəbəgi +:píroydəwnebə-- +:kəynodi +:čə́tkhige +:taŋ +:kungə +:tə́réttə +:thórəʔəni +:níŋŋolčákkəwbə +:thórəkʔəni +:ye +:ə́w +:yáwniye +:čə́tkəni +:háyhəwdudi-- +:čə́tkhide +:háyde +:kuntə́rettə +:čə́tte +:metrieldu +:šiloŋdə +:kə́nnədi +:təwribni +:laybreridə +:phəŋŋəmgədrə +:phəŋŋəmmoydrə +:tombibu +:təwbro +:mábo +:təwwí +:təwwe +:pepərdudi +:kəyam +:ə́hanbəydu +:yamdə-manne +:phíptiwankhə́ktəŋ +:čə́tmane +:ə́hanbəgi +:kəynodo +:thár +:semistərdo +:phiptiwan +:ə́hanbəy +:thər +:khə́ktə́ +:ə́ŋ +:ə́dumáynə +:phiptipaive +:yəwkhətkədoybə +:phot +:semistərdu +:phərəmgədrə +:hótnəghi-ǰatla +:hótnərəmbəsú +:tombidu +:oǰasiŋdunə +:phəttene +:sə́mnə +:háyrəbədə +:təwebə +:háyyebə +:ə́ygidi +:daytónninə +:phənəbə +:ə́ŋáŋni +:təwbəni +:təwrəmdoyno +:ləybəni +:ə́də́ygi +:thuŋŋə́bə +:baro +:laʔene +:kədaydəgi +:čə́tkhibədə +:páythoktə́nə +:sirəmdəwrəbni +:čəkakhə́y +:páythokkhidə́nə +:mə́pádə +:yəwdriŋəydudə +:ə́dúwaydə +:lə́mbídu +:pákʔəmbəy +:phəbəy +:wáni +:píkʔəmmədikó +:lókkhadə +:ónthəkhrədəwni +:ə́məra +:ə́níro +:ə́nímə́k +:tékʔə́gə +:mə́níŋgi +:mə́maŋgi +:éksə́ndu +:purá +:tékʔedə́nə +:bódise +:khótlə́gə +:bódidu +:čə́tkhrə́bnine +:sibu-sirəmnine +:mə́há +:dénǰərni +:mə́də́ydi +:garí +:tə́raməkháydəgi +:léppəkpədúnə +:tə́ramathoy +:mə́kháy +:barobháw +:léppe +:phəŋdre +:garísú +:ə́də́y +:učin-način +:blúhilginenə +:mə́dúdəydə +:bə́ssi +:ləytədə́nə +:dimapurpháw +:léppə +:čə́tlenə +:ŋáwdə́nə +:čə́tlibə +:ə́yambədi +:mə́yamdo +:mə́yamdə +:yáwkhrə́bnine +:həndoktro +:pəysású +:həndoktəbə +:draybə́rdusú +:čə́tkhrə́bə +:lə́yrughini +:nəŋnə́bə +:tháni +:háyrəmmə́gə +:ə́də́ydi +:móysi-- +:máwdəynəbu +:lakʔə́gə +:máwsú +:yəwdəbə +:ŋənbrəne +:mə́də́yidi +:dimapurdə +:garídu +:lakpro +:lakte +:lakteye +:dímapurdəsú +:kawntərdu +:kloǰ +:təwrəmme +:təwrəmbədudəydi +:dímapurdə +:háŋŋe +:koleǰgi +:učin-načinnə +:dimapurpháwbə +:dimapurdəydi +:gəwhatibháw +:gəwhatidəy +:yəwre +:khə́nkhre +:mə́túŋdədi +:mə́khadə +:suŋčə́t-čə́tləroy +:mə́thə́ktədə́ +:čə́tləgene +:təwribə +:sííditi +:intərbyuse +:ə́həlləmənnə +:phəŋŋədi +:təwhənniŋbro +:təwhənniŋdəbro +:ə́hənnə +:háybro +:təwnu +:háybrəbə +:həŋŋe +:loyrədoyrəno +:sumáyna +:disembərdə +:thiyoridi +:X +:kənanə +:həŋŋəkʔibə +:kəynonə +:laʔe +:həyeŋgidəmə́ktə́di +:khummədəbənine +:yúmgi +:həyeŋgidəməktə́di +:phəŋŋəkpəni +:bi e +:distiŋšə́nni +:sumáy təwdə́nə +:ǰunibərsitisida +:top +:təwrəkpəni +:ə́ysi +:hóldərni +:təwnə +:čumnə +:káydə́nə +:khumdəwni +:təwniŋŋi +:mə́kha +:təmniŋdrədi +:háyrənibə +:séŋnə +:háyrədəwni +:ə́həl +:ləməngasi +:páybə +:yabəsú +:eme +:mə́khadudi +:təwgenə +:háyrə́bsú +:risə́rč +:hótnəy +:niŋŋinə +:háyrədəwnibə +:úŋ +:tarə́bra +:tə́radə +:nə́ttrə +:nə́tómdə +:lakʔədra +:ítóm +:lakʔəniye +:niŋŋə +:lakʔo +:phəǰənəkó +:əmə +:ləybədubu +:kədaywaydəno +:bəzardə +:bəzardəni +:háybədudi +:əysu +:khəŋŋəmí +:ədudə +:əynə +:khəŋniŋlibədi +:bəzargi +:háybəduni +:əseŋbə +:ǰəgədi +:imasu +:khəŋdedə +:ədubu +:məkhá +:dukangi +:əduwaydə +:háybrə +:məmiŋdudi +:khəŋbra +:ima +:məmiŋ-məthadi +:imadi +:kənano +:kərinone +:nəŋnə +:khəŋde +:háyribədubo +:məmá +:Thokčomgi +:əykhoy +:tadəkhoygi +:ləybədugi +:məmiŋnidə́ +:prestu +:təwrəbəgene +:hə́ŋlibəbo +:əmətʔə́ +:nə́mge +:baǰi +:khəŋnə-čannəbədə +:nəttrəbədi +:mətəm +:həwǰik-həwǰiksisu +:layrikki +:siǰənninə +:thúnə +:nə́mlə́gə +:kə́ytheldə +:thádokhəwdrəbədi +:nə́msindúnə +:ləykhigədəwribəni +:layriknone +:ədugə +:siǰənni +:háyribədubu +:ipabu +:ita-tadedə́ +:satra-satrisiŋnə +:təmnə́bə +:bukki +:əyúkki +:skuldə +:satra-satrisiŋgi +:igədəwribərəne +:háyrisibo +:hoy +:mani +:imá +:ičánə +:ibə +:təmgədəwribə +:satra-satri +:məyam +:ədudi +:həyrənidə́ +:khəŋŋənidə́ +:tačawnə +:layriktu +:sítpu-sítkədrəne +:sítloydəwribə́ +:nəttrəgə +:bay +:tačawgi +:miŋthanidə́nə +:satra-satrisiŋnədi +:pə́ŋta-tarəmmoy +:ədunə +:məkhoynə +:layriktubu +:hoynehé +:ŋəsaynə +:khə́llibənine +:nəčá +:nupinə +:háygumlədə́nə +:nəŋgi +:pə́ŋsít-sítkədəbə +:mandedə́ +:máŋgədra +:khə́lline +:ipadi +:ədugiro +:sítkəniye +:sítkəni +:selsu +:mərə́mdi +:təwribəse +:biǰinesne +:layriktəbu +:yábrəne +:nipa +:məčá +:tánbədi +:nuŋaykhrə +:pótne +:láykhrəbə +:əməni +:kəmdəwnənone +:əduburo +:nə́mbədudə +:əygi +:yáwhənloy +:əʔibəgi +:háybədudəne +:en +:ekspiriens +:kóktháni +:ədudəgi +:mənipurdə +:khəbərsiŋdə +:təwrəni +:ədumnə +:təwrəbədi +:pabədə +:theŋnərəni +:dukandəsu +:thətkəni +:irə́gə +:ədudəydi +:layriktugi +:məgun +:yeŋniŋŋəkpə +:háybədu +:məsánə +:tabəne +:parurə́gədi +:yáwrəmmoy +:yáwgədəwribənine +:kədəydəgi +:yáwgədəwribənodə +:ah +:metriktəmək +:pas +:yábə +:həwnədebə́ +:kəriməttə́ +:nəttese +:táw +:ətəynəne +:hánnə +:layriksiŋdəgi +:khərə +:lə́wthokʔəgə +:wáhəywátá +:təwrə́gəne +:ənəwbə +:puthokpəgi +:wádəni +:ŋaykhonehé +:wási +:həwǰikki +:nə́mgədəwribə +:layrikto +:mətəmsu +:nəttre +:pərikhyadi +:həyeŋdə́-ŋayre +:təwnəgədəbə +:sítpu-sítpə +:ŋə́mkhidrə +:háymí +:layriktubo +:tarə́bədine +:mətəmdədi +:layriksi +:sítpəǰat +:nətte +:həyeŋdə-ŋayre +:numittudəne +:sítlibədi +:yonbə +:dukansiŋsu +:thase +:məyádə +:oynəribəne +:wásidi +:ipakhoy +:tabə +:ŋə́mdrebo +:iráy-hék-láybə +:wánise +:satra-satrisiŋsu +:láŋphaŋ-təwdúnə +:holdə +:hoteldə +:restorendə +:məyá +:yáwrəkʔə́gənə +:təwdəbə +:yáde +:həynə́bə +:desa upay +:mətaŋdudədi +:khwaydəgi +:láyribə +:əmətʔə́-ŋaybə-pampəydi +:layriktəgi +:notki +:layriksiŋ +:hə́ŋŋəkpə-yáy-tháǰəbə-wáhə́ŋsiŋgi +:páwkhumsiŋdo +:mənuŋdə +:pusəllibəne +:layriktusu +:čénə +:ségaykhrə́bəninə +:kánnəbədu +:mətəmdudənine +:əsinədi +:parubədəgi +:satrəsiŋ +:məsádə +:pə́khəwrəroynedudi +:phəŋdənigene +:phəŋhəwribədudi +:wáse +:əydi +:kəridə +:yániŋdribə́ +:padəbə +:khərədə́nə +:təwbənine +:khudiŋmək +:təwbədi +:nətʔe +:khərənə +:khudiŋməkpu +:čénthəhənbədudibə́ +:yániŋdedə́ +:tačaw +:məsi +:tádredo +:nətʔene +:ibema +:nəŋbo +:əyambədi +:noy +:háydubu +:təwdənə́bə +:oǰasiŋ +:háybibədi +:yádro +:wánodə́ +:təmniŋdrəbə +:həyniŋdrəbə +:satrədubu +:oǰanə +:təmhəngədəwribəno +:háybəsidine +:təmhənbə +:yápót +:təmniŋnə +:kandudə +:mídudə +:həyhənniŋŋikáydə́nə +:wárák-wátə́mdə́nə +:kərimtə́ +:phəŋpónte +:kərinə +:həyǰəniŋdrəbə́ +:ənáŋsiŋnə +:níŋthínə +:təmniŋdribəsi +:məmá-məpagisu +:əčəwbə +:əsóybə +:məsigi +:daytədi +:məmá-məpasu +:lə́wgədəbəni +:čúmmíne +:məčádubu +:pikʔiŋəydəgi +:təmniŋnə́bə +:layriktə +:məthway-yáwnə́bə +:hótnəbigədəbəni +:čáŋ-ŋaynə +:khudiŋgi +:əpháw-əpháwbə +:míwoy +:punsi +:líbidúnə +:məkhoybu +:phə́nənə́bə +:insinbə +:tarəkpə +:kəyamərum +:yeŋsinbirəbədi +:məčásiŋgi +:təmniŋbədə +:əmədi +:hápkənibə́ +:moy +:baǰinəsu +:háydi-háybiri +:əŋáŋsiŋnə +:təmniŋdribəsidə +:oǰasiŋgi +:čawrə́bə +:əduk +:tási +:əsinə +:phəŋniŋdúnə +:satrəsiŋbu +:məyumdə +:praybet +:təmbige +:yeŋbiyune +:ləykaygi +:Pebəmgi +:Ibotombinə +:yeŋbiyo +:əyúktə +:čamamuk +:əhúm-thóknə +:təmbire +:núŋthindəsu +:əni-thóknə +:húmphurom +:əməsu +:təmbiri +:satrəsiŋnəsu +:təllə́bəninə +:təmbiyu +:oǰasiŋdə +:háyǰəre +:oǰasu +:mínido +:pammí +:thagi +:tolobni +:phəŋlibə +:imuŋgi +:kónnədrə́bəninə +:məkhoysu +:sidəsu +:nətʔedə́ +:oǰasiŋgə +:satrəsiŋgəse +:kóynəkhidre +:ədudəbu +:kərəmbə +:satrənə +:oǰabu +:úsítkədəwribəno +:kinə +:čə́thəllə́gədədə́ +:təwhəllə́gə +:háybədo +:satrəsiŋnə +:ingədəwribəni +:nətʔrəne +:imagi +:wásisu +:čúmdəbədi +:ədubune +:pumnəməkki +:mərudi +:satra-satrisiŋni +:hótnəbə +:háybəsinə +:satra-satrisiŋgidəməktə́di +:təwdrəbə-yádrəbə +:məthəwni +:kalgi +:satrəgə +:əykhoynə +:oyriŋəy +:mətəmgə +:əhúm +:məri +:wátliŋəydəy +:əykhoydi +:tumbə-čábə +:čə́ŋləkte +:əhiŋ +:koybə +:čə́tləkte +:iráŋ-phə́láŋ +:yáwrəkte +:satra-satrisiŋsinə +:təwribəsi +:təmbu-təmniŋdəbəǰatni +:kunməri +:čupnə +:koyni-ləŋni +:ŋáwšənnə́y +:lépte +:numittəsu +:yáwhəw +:théŋnə +:čárə́gə +:pərikhyani +:hektə +:məčə́tkhí +:mədunəbu +:təwgədəwribənodə +:pastəmək +:təwniŋŋí +:layrikti +:paniŋde +:ədunəbu +:təwbəgi +:čaŋsi +:hánthərəʔlibəsinine +:tačawnine +:ədudəgine +:əməgə +:háyyune +:khərədi +:ənidəgə +:miŋ-čəllipótni +:kabənə +:əphə́bə +:koleǰdudə +:karə́gəne +:thábədənə +:koleǰdə +:kəriginone +:pusillə́gə +:sinbə +:yánənə́bəni +:təwrə́bəsu +:həytre +:míŋóndəgi +:sillə́gəne +:təwrəkpəninə +:məkhoy +:əse +:həytrə́bəni +:nupa +:oyyu +:nupi +:nəŋsuko +:əykhoygi +:ofistə +:nəwnə +:čə́ŋləkpə +:keranini +:əhum +:mərikhək +:məkhoy-məkhoygine +:čhutigi +:dərgaskə +:irəkpədudi +:bənán +:yáwdredo +:yáwdre +:əmətʔəŋ +:drapkə +:háyrubədusu +:həytrə́bə +:kawbəninə +:horengə +:həyeŋgə +:ədum +:mərəyrəbə́ +:kərəm +:metrik +:təwrək-ibəǰatnone +:məkhoydubo +:ədugi +:wádi +:nupadə́ +:nupisu +:baǰisu +:lə́mbida +:čə́tthok-čə́tsin +:təwbədə +:úbidro +:laysábi +:məčásiŋ +:təwribədubu +:karibəni +:saikəl +:əməməmgə +:khəŋŋí +:lə́mbidə +:məčásiŋgə +:čə́tminnərədə́nə +:mətuŋdə +:gari +:təllidə́ +:ŋáŋniŋdəbəǰatni +:ǰukse +:ǰuktə +:ollə́bəǰatni +:baǰinə +:həyte +:háyribədudi +:iŋraǰine +:mírolni +:phə́y +:məkhoy-məkhoynə +:həwrəkpədəgi +:təmləkʔibə +:čúmnə +:həytene +:nəhárolsiŋse +:nupiburo +:nupasu +:əniməkni +:kánnəde +:mərə́mdə +:əykhoynəne +:phə́tʔe +:khə́nnərə́bəsu +:ŋəsigi +:inbigədəbə +:kánnəni +:əwaŋŋomgine +:Nimaykhoygi +:yumdo +:púŋŋáw ŋáwhəwre +:kəydəwbəyno +:kərigini +:lakhəwwi +:háybəni +:lakʔibə́ +:Nimaybudi +:mábu +:təwrubəgino +:phə́khrə́bə +:iŋkhrə́bə +:mínidə +:təwrəmmi +:biyegi +:əsabə +:páyrə́gə +:təwrəmbəgini +:háyri +:wásibu +:sinidə́ +:təwdənə +:sasinnəbə +:lə́yrə́gəne +:təwrubəgine +:čanipandə +:lə́ybəni +:sadhəbigetto +:məhákti +:kənadəgi +:kəmdəwnə +:lə́wruribə́ +:ónthokpənidə́ko +:nuŋaytedə́ +:kənanəbu +:təwribəǰatnodə +:kənabu +:hunǰinlunigéne +:hunǰənbidrə́bəsu +:əranbə +:əčúmbə +:məkhoygi +:ərón-əthúptu +:ləyrisidi +:čanipandubu +:pamúydə +:čanipandudə́ +:thə́bə́ktu +:lisiŋməri +:lisiŋməridusune +:ləytədúnə +:kənadəgino +:píkhibəni +:lə́yruribədubo +:pə́ŋsu +:pə́ŋbəǰatnine +:Nimayse +:pərikhyadu +:fel +:oyrə́bəsu +:məthə́ŋ +:čəhidə +:tharə́gə +:təwgəni +:həwǰikti +:məhák +:ǰelsu +:čə́ŋŋəni +:thə́bə́ksu +:tokəni +:məmáŋdəsu +:iǰətsu +:khəbərdəsu +:hápləʔəni +:ədu-ədu +:kawbə +:təwrəmbəgi +:pulisnə +:ónthokpə +:míni +:oyrədi +:thə́bə́kkə +:təwroy +:ibuŋŋo +:mípum +:khudiŋməkse +:nəŋ-əygumnə +:təwdenehé +:pháni +:tokkəni +:iǰət +:máŋgəni +:másu +:khəŋǰədədúnə +:təwribəne +:phárəkkəni +:khəŋləmləbədi +:təwroydə́ +:ikaybə +:khəŋŋipótni +:ŋayháktəŋ +:yə́wbirugədrə +:kədaydənone +:lakhəwri +:háyribəsibu +:čə́tlurə́gə +:kəydəwdoynodə +:yároybəni +:ədu +:ləykayninə +:hə́ŋbibədi +:phə́ydə́nə +:luhóŋ-khóŋdoŋbə +:thókpədə +:hə́ŋbə +:hərəwbəni +:ədugəne +:húrán-činthí +:míhát +:mípungi +:thə́bə́ktə +:čə́tlubədi +:mídubu +:hərəwbəgi +:məhutʔə +:sawbu-sawniŋgənine +:čə́tlubəy +:kərisu +:səruk +:nə́mbəgi +:wáphə́mdo +:mədu +:əmuktə́ +:khə́nnəsi +:hə́yráŋniŋəydə +:yuráŋŋəkkhinu +:thə́bə́knine +:əygisisu +:tánge +:háybəne +:tánbəbu +:khutándudi +:satra-satrigi +:məpunsibunə +:phə́həwge +:wánibə́ +:mədudi +:satra-satribu +:tačawgisidi +:tadredo +:ithəndə́nə +:sémgətpə +:ŋə́mpót +:əŋáŋ +:layriksigumbə +:ənirəktəŋ +:phóŋbədə +:tóŋbə +:laybə́k +:phə́rəbədi +:əmətʔədi +:tóŋhəwnidə́nə +:nóŋ-phádoksu +:nəkhoysu +:məníŋdə +:tóŋniŋbə +:laʔoydro +:satrəsiŋsu +:əykhoysu +:təwsi +:layrikno +:phóŋŋəse +:úrə́gəne +:tóŋniŋbəǰatni +:yáwsinləkhənu +:tuminləyyune +:iráŋ-láŋgənune +:nəkhoynə +:əmuk +:lawribse +:tároko +:háybəse +:tuŋgi +:ǰatigi +:yumbini +:phə́rə́gə +:ləybák +:əsi +:phə́gədəwribəni +:čawkhətkədəwribəni +:phə́trə́gə +:ləykhátanə +:máŋgədəwribəni +:əduna +:oynənə́bə +:əhál +:khudiŋməkki +:phə́ttəbə +:lə́mǰiŋbədi +:isági +:khóŋsidə +:síŋǰə́ŋnə +:yansinǰəbəni +:háyribədo +:satrəsiŋgi +:kánnəbəǰat +:nəságidə́ +:thíbəni +:mədugi +:wákhəldo +:məsá-məsági +:hótnəǰədúnə +:təwǰəsənu +:mədudə́nə +:míthoy-míhenbə +:oygədəwribəni +:məsági +:thídúnə +:məpunsi +:əsidə +:ŋəsi +:məkhoynəsune +:khəŋbigədəbəni +:nəhárolsiŋdə +:páwták +:píbirəbədi +:čawkhətpə +:suksóy-sóydənə +:nəhárolbu +:lə́mǰiŋbibənə +:phə́brə +:pubənə +:phə́bərə +:əmuktəŋ +:khə́nthəkhisi +:mə́riŋdə +:mə́təmduy +:maybəsi +:pamləwsi +:máŋbədəgi +:nuŋŋaytre +:ə́mədi +:nuŋŋaytənə +:khóŋgúnsi +:thire +:khóŋgi +:khóŋgúnsi-khóŋgúnsi +:thibədə +:khóŋgúnsidə +:yaysi +:káppəmbəne +:ə́roybəsi +:tharə-thəmme +:məntrəsi +:həllə́gə +:mə́təmdədədi +:mə́məwse +:ə́súk +:čə́tlúy +:íkugi +:lə́wdudə +:čə́tlə́gə +:íkudi +:íkunə +:təwrəmbə +:ísúse +:thənnə +:mə́súdu +:ə́píkpə +:khomdu píthə́khəllə́gə +:ə́dəy +:nə́ŋdi +:yarəroydo +:íkudə +:dos +:təwgənu +:tharəmme +:khóŋgúndo +:mírə-háydə́nə +:khə́llubəni +:khóŋgún +:oyre +:hiŋŋəroy +:lunə-čannə +:təwrəmmu +:háydə +:ə́hənsebə +:təwrubə +:mə́khə́ydo +:təwrəroynə +:bidyadu +:mə́məwdusú +:mə́súdunə +:maybəsinə +:yókhəwwí +:ə́níkhə́k +:ə́waŋ +:nípá +:mə́miŋdi +:lə́yrə́bə +:khwáynə +:máhákpu +:khə́ŋnəre +:təwbəbudi +:laynə +:təmbə +:ə́ŋə́kpəni +:tálóydi +:phəzəkhəre +:nípádo +:mə́sə́ktu +:thí +:lə́yrə́bəgi +:núpído +:ə́dúgumbí +:lə́yrə́bədunə +:ínákkhunbədə +:tóynə +:čə́ŋŋəbədi +:lakpəni +:bíkhá +:íkáyrədə́nə +:čə́ŋŋəktəbə +:ínákkhunbənəsú +:čə́ŋniŋdəbə +:čannərəmbədəgi +:mági-mági +:thirə́bə +:lápthoknəkhəre +:nuŋŋaytrədə́nə +:mə́yúmdudədum +:čə́ttum-čə́tlukhige +:lakʔí +:ubədudə +:theŋnədrə́bədə +:nuŋŋaykhredə́ +:sómdə +:phida +:thay +:ítawnə +:ə́ykhóygidə +:léŋbirəkpəbo +:ə́təygi +:kuyredo +:ítawgidə +:laktəbə +:čáksi +:lə́yrə́bəni +:ítawbu +:kəwbəgi +:ítawsibo +:kəwgəni +:čáktu +:hawnə +:khawzaw +:təwni +:mə́rúpnə +:kəwbiyu +:yarədə́nə +:khudoŋčábədu +:čáǰəniŋŋibənine +:lakpiro +:ínákkhunbədunə +:ínuŋŋalle +:ínákkhunbənə +:ə́somdə +:məkhə́l-məkha +:ə́yambə +:mə́theldə +:ə́təy-ə́təy +:púmnəmə́kše +:thə́wráŋ +:čannərədə́nə +:loyrərini +:lə́yrə́bəsi +:čákínšaŋdu +:čákčá +:tókʔə́bə +:mə́ytəygi +:čə́tnəbí +:mə́tə́p +:təwwido +:dəkhínadu +:mə́siŋbu +:thídene +:ínákkhumbəsinə +:sə́mnə-háyrə́gə +:čə́ní +:čə́humdəgi +:tadəbə +:khaw +:sé +:thəmmu +:píye +:nuŋŋayredo +:lə́yrə́bəsinə +:khawǰawdumə +:pudə́nə +:čə́tkhre +:lə́yrə́bənə +:khə́llubə +:khə́llibənə +:kəwrə́bədi +:móygi +:phə́mdə́nə +:ŋayhák +:mə́sə́k +:phəǰəbído +:təwbədo +:ə́sígumbə +:mə́púkniŋgi +:khə́ndə́nə +:pírəkpə +:dəkhínani +:dəkhínadunə +:phəŋsi +:síǰinnəbə +:ítawgisi +:khəzíktəŋ +:mə́ridəŋ +:kaythókʔə́gə +:yammunu +:mə́ŋasi +:páykho +:mə́ŋa +:sínəne +:lə́yrəkkədəbəsi +:lóŋkhonbədə +:píkkhrə́bə +:khəzíktə́ +:núpídunə +:mə́mápókki +:páyǰədəbədúnə +:kə́ythen +:kákhibədudədi +:mə́máydu +:púmləŋ-ləŋkhre +:phəzəbəgi +:henna +:phəzəkhre +:páyrəbí +:síǰinnədúnə +:píšə́k +:mə́puróybədə +:ší +:kə́mdəwdəwribə +:čákkəwbəni +:lakʔədoribəni +:mə́thel +:lúkkóydi +:láŋŋu +:šəw +:hápčəllə́gə +:hápkədəbəni +:həwǰíknə +:yóktúnə +:háyrəkkəni +:lakkandə +:kəri-kəri +:sari +:kə́ythengə +:láppədə +:lə́yhəwdəre +:ə́də +:sawsənnərə́gə +:man +:hə́wdóŋdu +:puthorəkʔu +:túminnə +:phəni +:thoŋnə́bəgi +:tənan-tənan +:lakʔənibəgi +:séttə́nə +:čákhum +:mə́yádə +:lipə́t-lipə́t +:čə́ttə́nə +:ŋəntánə +:phə́mmurəge +:laktúnə +:mə́rúpki +:maŋgol +:yəwrəkʔe +:-də́nə +:phə́mbiyu +:phə́mhəlle +:wáríwátay +:say +:phəzəbídunə +:háyrəkʔí +:Íbémmá +:oyrə́bəno +:lakpəsigi +:čákpu +:hótnəribra +:čəmphút +:mə́thendi +:íbuŋŋo +:ŋági +:thə́bə́kti +:kə́ythennəgə +:láppibə +:nə́naydi +:kə́ythensú +:káhəwdre +:kə́máynə +:yabəra +:mə́čómpákti-náydrədə́nə +:kəwbədəbu +:yáwdəbə +:yabəro +:puthokhənge +:hótnərə-manenehé +:nə́naydə +:čəybirisibo +:čəydəbə +:yadəbənine +:háyrəkpə +:ə́ŋáŋdə́ +:pə́ŋčəy-čəybibəbo +:khə́ŋpót +:kəya-mə́rúm +:lóttúnə +:thəmmiye +:phóŋdokkədəy +:təwribəni +:lakʔə́gəbu +:píǰədəbə +:mandu +:nóykhə́rəbədu +:puthorəkʔe +:kəydəwdəwribəno +:pháhəndəwribəni +:púkhrídə +:túŋgóndugə +:purəkʔu +:mə́khadudə +:šə́w +:thaʔe +:ŋámu-ŋákrasi +:hápšillə́gə +:nákəndə +:mə́rúptu +:túŋgóndu +:pallə́gə +:hə́wdóŋgi +:mə́ŋə́ktə +:thók +:puthokʔə́gə +:púkhrígi +:ə́thénbə +:təwbədudə +:lawriye +:pízədəbə +:íšiŋdəgi +:phárəku +:ləŋthəkhibəni +:ləŋthəbəgə +:čótpədudə +:khəŋŋədúnə +:ə́thénbədudə +:kəŋphándə +:čoŋkhətləkʔe +:ə́pə́ŋbə +:ínákkhunbədudi +:khə́ŋdedo +:ə́siŋbə +:lə́yrəbəsinə +:mə́ŋŋə́k +:táp +:séttokʔə́gə +:súmaŋ +:thók-hék-uppədudə +:tə́rúk +:yáwrəmmene +:hə́wdóŋnə +:phábəsidi +:həndə́k-ŋə́si +:uribəsi-ŋáydənə +:ə́ŋə́kpə +:bidyado +:phəttəbənina +:ítawdə +:khə́ŋhəndəbəgi +:ə́dúgini +:čəyribose +:čáre +:dəkhínadi +:čákčárubə +:dəkhína khawǰaw +:ləyǰəpót +:nə́ttekó +:lupásimə +:ádə́ +:mə́rúptunə +:lə́wroy +:hə́wdóŋse +:həyrə́bodi +:tančabəni +:kə́ythel +:láppəgə +:kərigə +:čániŋbə +:numítta +:thadərə́gə +:lə́wni +:yonbə-yabə +:ə́ŋəwbígə +:ə́mubígə +:ə́raŋbə +:pókle +:lubəni +:ǰatki +:treniŋ +:hótnəbədə +:čə́ŋkhrbəne +:hə́wdóŋsidi +:pídə-yapót-nə́tte +:kəyano +:lə́wdə-yade +:mə́háyrəbədi +:čə́nídəydi +:čə́nídu +:pídu-ŋáydənə +:phirə́ydə +:yómdúnə +:purəkʔibə +:séndu +:čə́nní +:dəkhínagə +:ə́məttə́ +:hə́wdóŋdumə +:hənkhibədə +:kalimubí +:məsə́k +:thíbísinnə +:čákkəwbə +:čə́tkhrə́gə +:məŋgəlgi +:oyrə́bə +:páy +:lakʔibədi +:khə́ŋpótte +:túmin +:hə́wdóŋsi +:sə́rúkpudi +:ləyručó +:pháhəŋŋədəwribəni +:núpísisú +:čélləge +:mə́puróybədəgi +:mə́tə́y-mə́nawsú +:túmde +:nuŋŋaykhibənə +:həyeŋdi +:pátnuŋ +:pháhəŋgəni +:čawkhrə́bəduda +:mə́ridu +:merá-thə́wrínə +:níŋthəmthagi +:íŋkhrə́bə +:wákčiŋgi +:púkhrísi +:mə́yáydə +:khə́ytəŋ +:hobə-ə́hobə +:mə́páduda +:mə́ŋə́ktudə +:thə́wrídu +:ə́čəwbədugə +:mə́rə́ktə +:jə́báŋ +:thadəy +:íŋŋədə́nə +:phə́rə́ŋ-phə́rə́ŋ +:ŋáktəŋ +:čoŋŋí +:lə́yrə́gədi +:mə́sígidi +:nuŋŋaydədə́nə +:ə́nísi +:ə́hiŋsi +:khə́tnədə́nə +:ə́ŋáwbə +:hə́wdóŋnəbu +:pháy +:háybəra +:tókʔedo +:numíttə́di +:phúrurədəbəni +:lə́wruni +:sómdə-ə́sómdə́nə +:kə́mdəwri +:núpásinə +:lakʔənikó +:təwsənsi +:čə́tlu +:lə́yručó +:ə́məda +:háppə́gə +:thə́ŋbə +:máyádə +:mə́rə́ktudə +:phiŋayrúksi +:thəmmí +:phisabəgi +:ə́dúmə +:mə́rídu +:mə́rínə +:mə́də +:tə́ydə́nə +:mə́raŋ-mə́raŋ +:kačində +:puǰa +:háyriŋəyŋəydə +:noŋŋalləkpədə +:mə́rúpse +:čə́béŋ-čə́béŋ +:ŋáŋlakʔí +:hə́wdóŋbí +:ə́yŋóndəgi +:ə́raybəninehe +:hə́wdóŋbu +:sikhrə́brəne +:sirene +:oybədəgi +:čə́nídə́ +:təwruy +:thadəbəy +:kədayno +:ozadi +:yansəllə́gə +:thadərəbədi +:thókpənidə́nə +:sibəgi +:čátə́rúk +:čə́nídi +:ə́raybəni +:čə́nído +:čátrúk +:pírəkʔu +:yabra +:máŋǰərəsənu +:háyrəroy +:čannəy +:ləytəbrənehe +:láppənninə +:lə́yǰədre +:mə́həy +:puthoktə́nə +:utoŋdu +:purəku +:ə́raŋbədu +:ə́raŋbəsidine +:pəysádi +:yadekó +:pótki +:ǰatti +:ǰibəpanbə +:utoŋse +:tházədrəgə +:urururu +:tuləsibúŋdudə +:thəmmibə +:mə́pádudə +:khúdombídu +:nópthəbədə +:nyaw +:lawrəmmə́gə +:thumoktudə +:bák +:lawnə +:thumok +:thumoktu +:yeŋŋu-kandə +:ə́čáthə́kpə +:kánnəkhredə +:utoŋsi +:thókʔudə +:yabəni +:yadrise +:khə́ŋŋu +:kánnəbə +:nəhánsú +:káylakʔə́gə +:háygədra +:háyroydra +:káyrəbədi +:háyroy +:čátrét +:utoŋnisido +:tawudə́ +:mə́rúpkininə +:yeŋge-yeŋŋə́bədə +:čámə +:tage +:čámə́ŋa +:píni +:pírə́gə +:čə́tkhəre +:ínákkhunbəsinə +:pu-čə́tpədə +:khə́llidi +:khə́nde +:bhállo +:nuŋŋayre +:sə́nálupádi +:kəydəwnəni +:sə́kthíbído +:kalimubído +:ləyrəmdəbə +:kákhre +:kákhəriŋəygi +:tallə́k +:ururururu +:šə́ŋgóy +:kačin +:leŋgenə +:təwbənina +:həytədə́nə +:konthóŋlomdə +:mə́khathə́ŋbədə +:čawbə +:lukók +:mə́pám +:čə́tlubədəy +:həlləkʔebə +:phaygə́ndə +:utoŋdunə +:tabədudə +:ék +:lawrəkʔí +:čiŋsəlləkʔe +:təwribədudi +:utoŋsinə +:thókpəni +:oydəwribəni +:čawlukók +:háydu +:táye +:núpíne +:yadəge +:čoŋthorəkʔe +:ə́kóybədudə +:púmnəmə́ktudi +:ínákkhunbədəgi +:ŋáktə́ninə +:čawlukóknə +:čoŋthorəkpədə +:mə́khəwǰeŋ +:sókpə +:ípu +:ŋáktə́ +:ŋaykhre +:yómme +:mə́háraǰadə +:wákə́tle +:wákə́ttə́nə +:mə́háraǰdə +:wákə́tlubə +:khə́ŋdre +:utoŋdəy +:lə́ykaydumə +:thənnəbə +:pí +:čawbəgi +:káŋbunə +:núpíni +:luhoŋbə +:pírí +:wádu +:ŋəmdədúnə +:bərəməntrinə +:wá-yambinu +:čawbəgisú +:ínákkhunbəgisú +:mə́maŋsidə +:hunbədə +:ŋəmmə́bədi +:lə́wzəsənu +:də́nə +:lótkhro +:utoŋǰaw +:utoŋdo +:mə́yáysidə +:oyrəboydi +:yarəgəni +:oyrə́bəsú +:lə́wkhrədəwni +:lə́wzəkhisənu +:ŋəmməbədi +:utoŋǰəw +:khúdonbídə +:thókʔi +:mə́maŋdədi +:phəzəde +:mə́yásidə +:thókkhrə́gə +:uuu +:lə́yrəkpədudə +:mə́háraǰagi +:ə́tómbí +:tə́ragi +:mə́tuŋdə +:tə́ramathoysúbí +:kuydriye +:niŋthəwnə +:luhoŋbəse +:mə́dunə +:thókʔəni +:utoŋdəgi +:tházədrədúnə +:yeŋniŋbənə +:thókʔədəgi +:bə +:phəmnaybəsiŋdunə +:sə́náyathəŋni +:thókʔənu +:thókhəngədoy +:láknəri +:háydudə +:thókniŋmənkhrədə́nə +:mə́nuŋ +:ə́čəwbəbu +:ípunə +:thiŋŋəmbəro +:mə́háranise +:yenəkháromdə +:thókkhəre +:yenəkhádə +:ə́dómgi +:ləŋŋibəgi +:karə́ktudə +:yeŋdə́nə +:ləybənima +:utoŋnə +:uuuuu +:nánthorəkpədudə +:mə́háraǰgi +:ə́tómbídugi +:phaygə́n +:čiŋŋə́gə +:məntrinə +:ŋáŋge +:ŋáŋbinu +:loykhəre +:háyrurəbədi +:čóppəni +:yabiro +:yanəbə +:lə́mhenbí +:ə́tómbídune +:čawlukókki +:núpídune +:siŋdə +:pusənkhre +:mə́yánə +:thindokʔə́bədə +:yə́ysənbə +:prəmando +:oykhi +:séndəsú +:čawkhətləkpə +:núpídəsú +:čawkhəttə́nə +:ínákkhumbənə +:Meitei +:mərə́ktədi +:mətəygə +:mənáw nupigə +:ŋáŋnəbədi +:mətəy +:məkók +:khumdrə́bədi +:čakte +:háynə́y +:mənáw nupinə +:pukhridə +:iráknərə́gə +:mətəynə +:únə-únə +:ləytənə +:yeŋdúnə +:háynəribəni +:ləysáriŋəydə +:məmít-məna-thə́kpəgi +:məphə́mdə +:pháwrəʔí +:məyumdəsu +:hayphét +:thə́wdok +:khudiŋdəgi +:mətəygi +:thə́wdoktúnə +:helli +:pháwbə́ +:nóŋmə +:əyúkta +:thóŋliŋʔəydə +:Ibetombinə +:nupagi +:ŋəsini +:čákkhumdəgi +:prəp-prəp +:thórəʔəgə +:məŋónda +:nipadudə +:háyrúy +:phəŋlə́gə +:itəykhoygi +:siŋdriŋəydə +:phidu +:ləyhəwdoyniko +:mənáktə +:yeŋlubədədi +:oyrəmdre +:mətəydu +:mədudə +:ikaymənkhidúnə +:məháknə +:məníŋthóŋlomdə +:thórəkʔí +:məsidə +:ikaydə́nə +:məníŋthóŋdə +:mətəydudə +:khə́ŋboy-kəriboy +:nupani +:inthokpə +:təwrure +:itəydə +:nə́ŋni +:háyrəʔí +:í- +:nə́- +:mə́- +:-təgi +:-lu +:-nə +:-pu +:-lə́gə +:-čhú +:čhu +:ŋ +:-lom +:-e +:-kə +:ə́- +:-tə́nə +:-hən +:-ye +:-ni +:-tu +:-lək +:-ti +:-thə +:-ŋəy +:-mə́k +:-ləm +:-tə́ +:təŋ +:-hé +:-mən +:-pí +:-ki +:-čhiŋ +:-lə́bə +:hák +:khóy +:-ləbədi +:-u +:-čhin +:-nə́bə +:-hət +:-túnə +:-no +:-lə +:-toy +:-ŋək +:-kum +:pá +:-í +:-pə +:-loy +:-təw +:-ke +:-thok +:-thət +:-čhi +:-čhənu +:-təmək +:-thek +:-nu +:-li +:-pi +:-kən +:-čə +:-ne +:-o +:-həw +:-khi +:-ko +:-pot +:-min +:-khay +:-ǰat +:-ka +:-khət +:-khək +:-niŋ +:skuliŋsi +:həwdokhre +:meristə +:təwrebə +:merisdədəgi +:ten +:babánə +:strayk +:ə́də́ydəgi +:thahəllebə +:nə́mnə +:thahəlle +:háydi +:máŋninə +:pakhətpədo +:təwrə-kandudədi +:ímphaldəsi +:thasira +:khə́nbəni +:pure +:piyusi +:kəna-kəna +:ritahóygə +:təmminnəbrə +:təmminnə́yye +:piyu +:sayenstədi +:ímannəbə +:ə́níkhə́kkə +:mə́ri +:təmdro +:ə́ykhóygidi +:koleǰneba +:kəynodə +:mə́čákhə́ygədi +:təminnədredə́na +:nuŋŋayǰərinidə́ +:nuŋŋaybra +:nuŋŋay +:təwrəkʔo +:təwrəʔo +:təmniŋŋebə +:ozákhə́ygədo +:čəmmí +:čəmmebəkó +:swáygə +:mannədeʔəbə +:háytre +:oǰágase +:khawǰaw +:ə́məməm +:ə́ykhóydi +:garígasi +:oǰábu +:héktə +:thə́wwidə́nəkó +:adədi +:čə́tpísimsu +:čə́tnəydə́nə +:həsteldədi +:mə́risi +:ritagə +:kəyno-təwwi +:oǰákhə́ydusú +:phəydə́ +:khə́ŋdəbə +:ení +:həŋŋu-law-khótlu-law +:phíǰíkstə +:ləy-háybə +:ar +:beŋgolini +:másinə +:íbaynise +:nə́bəyni +:phərəmgəni +:ə́dúnəni +:nə́ttedə +:háyni +:babási +:mə́mannəbə +:mə́mannəbəsú +:konnə +:khə́ŋnərəkpədune +:khə́ŋnərəkpədəgidi +:khə́ŋnərə́bəninə +:enitaym +:nid +:help +:təwbí +:ə́də́ydə +:lokel +:gardəyəngə +:čə́p-mannənə +:təwwebə +:šiloŋdu +:phəzəy +:piyudu +:dumáytəwdə́nbə +:ímphalkoleǰdə +:naspati +:hékpəgi +:wari +:noŋma +:məŋə́ktə +:aŋəwba +:yallə́gə +:phurit +:higok +:litlə́gə +:khoŋraw +:grey +:setlə́gə +:khoŋup +:amuba +:toŋə́gə +:tupi +:uppə́gə +:maphla +:ə́ŋáŋba +:yetlə́gə +:masi +:lakʔə́mmí +:makhoŋda +:keyrək +:basket +:makhada +:thamme +:ada +:manə +:makhutta +:keynodu +:ə́məmam +:khawda +:hápčanle +:khawdəgi +:keyrəktagi +:kúmthərə́gə +:thumoktuda +:makhuttunə +:ləwthokʔə́gə +:thalle +:thalla +:kansida +:kakhatlə́gə +:hékʔe +:hápčanbada +:ə́məsu +:thallə́gə +:kakhatkhriŋey +:marəksida +:nipamə́čá +:sky +:blue +:gi +:T-širt +:half +:širt +:litpa +:jean +:setpa +:pakhaŋ +:hameŋ +:thəwri +:thurə́gə +:čiŋə́gə +:sarik +:yalli +:hameŋgi +:thəwridu +:makhoŋdu +:yəwbədu +:da +:hameŋduna +:leppi +:leppədu +:ŋammə́gə +:hameŋdu +:tuminna +:mətúŋ +:ŋayhak +:leyrə́gə +:ə́ŋáŋ +:teenage +:čahi +:tarə́məthoy +:taranithoy +:ədumayna +:təwba +:cycle +:thəwrəkʔi +:thəwrəkpasinə +:thəwrəkʔibə +:bicycle +:ə́ŋáŋbə +:carrier +:mə́məŋdə +:túŋdə +:paanbə +:hero +:hayriba +:asi +:uppi +:məŋə́ksamdə +:yetli +:ley +:maču +:awawbə +:litli +:khoŋrawnə +:mačugi +:setli +:maagi +:moǰa +:yawʔi +:moǰasu +:thəwrəkʔaʔkansidə +:masina +:thəwrəkpəsidə +:hékpə +:núpádudi +:kəyraktə +:kannə +:hékʔi +:tallaktudə +:naspatigi +:yawrə́gə +:leyrəmbəsidə +:ə́ŋáŋsina +:khámmə́gə +:inthurə́gə +:ma +:naspatisi +:puniŋŋe +:əduy +:mətúŋdə +:basketsi +:thanagtlə́gə +:cyclesi +:hugatlə́gə +:mə́məŋ +:thaŋba +:sida +:thəwrəkʔe +:hékʔibə +:nipasi +:udriŋey +:marəksidə +:təpnə-təpnə +:thəwrəkʔakansidə +:čə́tlakandə +:lambisigi +:nupimača +:thəwrəkʔə́gə +:nisi +:keyno +:onsinnarə́gə +:thəwnarəkʔi +:nupimačasina +:khittaŋ +:hendokkhibada +:nupimačasi +:yeŋbasida +:tupisi +:paythokhre +:paythokhriŋey +:masamsi +:samba +:oyna +:makhutsi +:nə́mə +:thədukʔə́gə +:makokta +:nanbasida +:mə́məysi +:hut +:leysinlə́gə +:leysanlə́gə +:nuŋ +:ačəwba +:leyrəmdənə +:theŋə́gə +:turə́gə +:I +:loyna +:heydokʔe +:heydokʔiʔŋey +:tallaksida +:tara +:adey +:tarə́humdoygumbagi +:size +:čawba +:khetnəbə +:khennəbə +:núpámə́čá +:ə́humsi +:litle +:cream +:little +:ə́humse +:long +:pant +:ŋakta +:moysi +:lakpa +:board +:payrəkʔi +:mayay +:oyrap +:ə́ŋáŋsidi +:uum +:payrə́gə +:thom-thom +:sanna +:tallaksidə +:ə́humsina +:turiba +:tusinlag +:leyrəmbasida +:heydoktənə +:leyrəmbə +:pot +:čeysiŋ +:khunǰanbire +:hugatpire +:nuŋdu +:inthokpikhre +:ədumaynə +:potsi +:thaŋkat +:khokattənə +:ə́ŋáŋsi +:makhoŋ +:sekli +:thəwdənə +:illə́gə +:hendokʔakanda +:čə́tpəsidə +:maniŋ +:eykhoygi +:litpə +:thaŋhəwbədəgi +:tabasida +:ubasida +:ə́ŋáŋsida +:piniŋ +:ŋaktənə +:huysen +:huy +:khoŋakanda +:ə́mədu +:pura +:čə́tkhiba +:tusanba +:leppakansida +:mə́məy +:hanna +:yeŋthokpə +:mətəmdə +:tupidu +:ə́məduna +:čenlə́gə +:čenboy +:thuna +:piraba +:mətúŋda +:puriba +:pirəkʔi +:pirəkʔaʔkansida +:ani +:čare +:amdi +:madi +:sannə +:tunə +:kok-kok +:lakpakansida +:somdəgi +:hékʔiba +:núpásina +:hékliba +:khawsi +:thandənə +:heyǰaŋe +:hápčaŋe +:haydənə +:hápčanlage +:haynakumthrəkpasida +:yə́wrəmdəbəsida +:iŋak +:luktharə́gə +:thumoksiŋda +:yeŋiŋey +:pareŋ +:ə́nísinə +:akonba +:sannəbədunə +:kok-kok-kok +:yeyrə́gə +:čə́tkhi +:naspatidudi +:mallə́gə +:haybədi +:ŋamdənə +:ədumək +:yeŋə́gə +:leyhəwʔi +:famər +:pers +:uhə́yšiŋ +:ə́du +:thəllə́bəgi +:kəyrak +:ə́dudəgi +:kúmthərəktúnə +:lə́ybák +:ləyrə́bə +:basketšiŋ +:ə́dudə +:hápsinləmmí +:hápsinbə +:loyrə́bə +:ə́tabə +:taribə +:ə́dubu +:khúŋəttúnə +:mə́ŋə́kšəmdə +:kiribə +:rumal +:ə́dunə +:tə́ythoklə́gǝ +:hápsinlǝmmí +:hékləmmí +:hékliŋəy mə́təmdə +:čiŋdúnə +:lakləmmi +:hayphéttə́ŋ +:yeŋləmlə́gə +:čə́tkhirəmmí +:pubə +:saykəl +:póláŋšiŋdu +:khámləmmi +:mə́nák +:lépləmmi +:ə́dugə +:yeŋlə́gə +:lə́wnə́bə +:hótnərəmmí +:ə́dugi +:mə́ʔóŋdu +:ləybəgi +:mandəbədə +:póláŋ +:ə́dumə +:tháŋdúnə +:purəkləmmi +:ə́məšuŋ +:mə́du +:saykəlgi +:háplə́gə +:thə́wrəkləmmí +:thə́wrəkpədə +:toŋbə +:məca +:máyyóknə́bədə +:mə́dudə +:thəynə́bədə +:takhirəmmi +:khə́ŋhəwdəbə +:míkúptə +:tadúnə +:ta +:tabədəgi +:póláŋdudə +:čakanə +:tə́kpədəgi +:tusənəmmi +:póláŋdə +:yáwribə +:persiŋ +:lóynə +:həydokləmmí +:tusənbədu +:mə́nák nə́kpə +:ə́dwaydə +:ə́ŋáŋšiŋnə +:čénšin +:lakləmmí +:mə́phi-mə́rólšiŋ +:kənthokpibəgə +:póláŋdu +:persšiŋ +:hápcinbirə́gə +:hápsinbirəmmí +:ínləmmi +:khittə́ŋ +:tahəwbə +:khunkətpirəmmí +:ə́məsúŋ +:mə́rə́ktəgi +:hənləkləmmí +:pírə́bə +:khunləklibə +:páydúnə +:mə́sén +:yénnədúnə +:čárəmmi +:ə́dómdə +:haygətləkləmmi +:yáw +:ə́ŋáŋšiŋ +:yə́wšilləkpə +:ə́dudi +:kúmthərəkləmmi +:lakpədusú +:kəriməttə +:maŋ +:ləyrəmdəbədudə +:thoydoknə +:nuŋaytəbə +:ə́wábəsú +:utpə +:ude +:ə́ŋáŋšiŋdudə +:ə́məttəsú +:háybəčhú +:təwkhide +:nuŋsa +:sabə +:sarəkpə +:mətəmni +:yensu +:khoŋlakle +:ə́məkhəknə +:naspatidə +:ləyrə́gə +:kúmthərəklə́gə +:naspatidu +:buckettudə +:hápčənləmmí +:tallək +:čiŋlə́gə +:hameŋdusu +:khoŋŋəmmí +:həwrəmmí +:məthəŋdə +:ə́məkhək +:háppə +:buckettu +:saykəldə +:hápkətlə́gə +:thəwdúnə +:čə́tləmmí +:lambidə +:ə́məkhəksu +:thəynə́bə +:tarəmmí +:suŋ +:ləydúnə +:núŋ +:theŋǰənbədəgi +:buckettəgi +:naspatisiŋdu +:həydoklə́bə +:mətúŋdudə +:phəmmə́gə +:uphul +:kənthoktúnə +:ləyriŋəydudə +:məmaŋdə +:14 +:ə́humkhəknə +:leptúnə +:ə́məkhəkti +:TTgi +:thombə +:khunbə +:thəwbə +:núpádunə +:saykəldu +:ínkhətlə́gə +:makhoy +:čəŋdunə +:khunǰənlə́gə +:ínlə́gə +:ə́humdusu +:ə́humdunə +:theŋnərəmmí +:khoŋdúnə +:čə́tkhribə +:núpámə́čádugi +:khámləmmí +:mapu +:pírəmmí +:núpámə́čádunə +:ə́humkhək +:mə́háktə +:məŋondə +:ə́mədugə +:məkhoŋdu +:ləmbi +:məpal +:oybəninə +:26 +:núpádusu +:kúmthərəkləmmí +:makhoysu +:makhoynə +:ə́humbu +:ləyhəwrəmmí +:lakpəsidə +:məthəktə +:kákhətkhre +:purəkʔi +:thənnə́bə +:héknə́bə +:kənnə +:hotnəy +:hotnə́bəsidə +:čiŋʔə́gə +:čiŋə +:məpasidə +:čəŋsinləkʔi +:nipadunə +:kúmthərəkʔə́gə +:ə́humsubədu +:məyay +:thəŋbədudə +:amunba +:yáwʔi +:məŋə́ksəmdə +:kirəkʔi +:amunbasi +:teythokʔə́gə +:póláŋsidə +:háppi +:háppəsidə +:činnəkʔibə +:nipasidə +:masinə +:hameŋsi +:piǰə́níŋdə́nə +:čiŋŋə́kpəsidə +:ləyyu yadre +:kákhətlə́bə +:mətúŋsidə +:məkhoŋsidə +:khámmí +:ləyge +:haynə +:nipadunədi +:udre +:ədə +:ə́ŋáŋsinədi +:haybəsimədi +:khə́ŋe +:khə́ŋbəsidə +:yeŋdə́nə khotnə +:purəgesi +:stand +:yáwrəmdəbə +:ədəy +:saykəlsi +:thok +:ínthure +:ínthurə́gə +:háplibə +:póláŋsi +:puthorəkʔə́gə +:ləybaksidə +:thəmmə́gə +:ínkhətləkʔe +:ínkhətləkʔə́gə +:məthəktudə +:thəwəkpəsidə +:nipasinədi +:sukʔu uhəwdre +:čə́tkhibəsi +:čə́tkhibədəgi +:uhəwdəbədəgi +:thəwrəkpədəgi +:ləmbisidə +:thəwrə́gə +:kúmthərəkpəni +:ləmbisi +:kúmthərəkpəsidə +:tupisigi +:səhumsidə +:thəwrəkpəyne +:səhumne +:theŋnəbəsidə +:tupidə +:theŋə́kpədəgi +:məmaŋsidə +:nuŋdum +:leybədu +:yeŋhəwdədənə +:nuŋdumsidə +:yəysinlə́gə +:həydokʔe +:həydokpədəgi +:həydokʔibəgi +:mari +:leyrəmmí +:ləyrəmbədəgi +:tusinlidu +:turidu +:nuŋaytədənə +:məkhoykhəy +:məphi məroldu +:uphul wayphul +:kanthokʔisiŋdu +:kənthokminnərə́gə +:hápčinminnərə́gə +:saykəlsidə +:ínkhəttə́nə +:thadorəkʔe +:thadorəkpədəgi +:ə́humsu +:ə́ŋáŋsiməsu +:khərə-khərə +:čə́tnə́bə +:həwnəkhibədudə +:məməŋsidə +:ə́humnə +:čə́təwribə +:ə́mətə +:ə́ŋáŋsigi +:oyrəmalle +:haydə́nə +:yeŋbədə +:magisi +:čiŋnə́bə +:malle +:khoŋʔə́gə +:kəwʔe +:kəwbəsidəgidi +:mənaksidə +:məmannə́bə +:čénbədəgi +:čénsillə́gə +:píbədəgi +:ə́ŋáŋdunə +:nuŋaydə́nə +:ə́humdə +:pírəkʔe +:moysu +:uppədusu +:pubədusu +:lakpədəgi +:moynə +:nipasinə +:məthəktəgi +:thəmməmbədu +:ə́məkhəktə +:ŋayrəmme +:ə́níkhəktə +:purə +:čə́tkhrəbəninə +:čiŋnədə́nə +:maygi +:čakhribədu +:maŋkhridu +:oyrə-boy níŋbra khə́nde +:haydi +:hayrubə +:čə́tpədi +:təŋək-təŋək +:ləyhəwʔi +:sannə sannə +:čiŋ +:čiŋgumlə́bə +:ləmbigi +:mətaywaydə +:hékʔəmmí +:pamunə +:pamǰanə +:thaway +:hékʔiŋey +:tanǰasidə +:eykhoy +:čiŋə-čiŋə +:hayphettaŋ +:naspatidudə +:ə́humni +:leyrisi +:yeŋəmmə́gə +:yáwdi +:čiŋa +:yáwsi +:čiŋbə +:mətəmsidə +:čə́tniŋboy +:čə́tniŋdəboy +:təwʔi +:ədey +:soda +:kúmthərəkʔe +:keynosidə +:ə́dumaynə +:khawdə +:hápčinlə́gə +:khawdu +:thalləkandə +:hápčinle +:hápčinləkandə +:ə́məkhəktaŋdi +:phisinə +:takthokʔə́gə +:hápčinkhre +:thəwrə +:lakpəkansidə +:məthə́ksidə +:yeŋkhətle +:yeŋkhətlə́gə +:məsinə +:lonnə +:purgenə +:khalle +:lə́wge +:khalləbəninə +:inthure +:thaŋə́kʔe +:thaŋə́kʔə́gə +:cyclesinə +:húgətle +:húgətlə́gə +:thaŋatlə́gə +:lakpədey +:thə́wrəkʔe +:thə́wrəkʔə́gə +:mə́čásinə +:sumaynə +:leŋtheynəbəsidə +:təwrəkpəsidə +:sat +:páythokkhre +:páythok +:hallə +:təwbəsidə +:somdə +:theŋǰillə́gə +:cycledu +:nalle +:nallə́gə +:kanthokʔe +:kanthokʔə́gə +:moǰagədu +:taktharə́gə +:ə́nəbədu +:nalliŋey +:puŋkak +:pharəkpə +:piktak +:leyrəmme +:ədəydə +:tubadu +:ure +:ubəsidəgidi +:čaŋsanlə́gə +:khunbədu +:khunǰanminnəre +:khunǰanminnərə́gə +:hankhare +:ə́ŋáŋsisu +:khunǰanləbəninə +:čə́tkhikansidə +:tahəwbədu +:čə́tminnəridudəgi +:thəŋə́gə +:ə́nídunə +:thəŋhəwʔi +:thəŋhəwkandə +:tabəsi +:ukansidə +:húrallə́gə +:pukhibə +:sisi +:huysensi +:khoŋə́gə +:tahəwrenə +:khoŋbə +:kəwbədi +:nattə́nə +:iŋit +:píbəkansidə +:məmaydu +:leythorəkʔe +:leythorəktə́nə +:čénsinlə +:pírəmme +:čanə́bə +:harawbaǰatni +:əməməm +:waridu +:núpási +:kúmthərəkpədə +:watləmbəsidə +:ŋə́kʔə́bə +:kamay +:təwriǰatlane +:məsibonə +:mədi +:hékʔiŋəydə +:ə́ŋáŋnə +:təwbədudi +:uhəwdre +:hótnəriŋeydə +:uhəwdrəbənəbə +:tanǰadunə +:uŋə́gə +:wakhalsi +:čaməmnəriŋeydudə +:lakʔə́bə +:yáwminnərəmbəse +:ə́humsidə +:oyriǰatlanenə +:khallə́gə +:iŋtharə́gə +:leyhəwre +:sannərə́gə +:pharmer +:pharmdəgi +:yonnə́bəgidəmək +:kərəgə +:héklə́gə +:mə́khowridə +:yanbə +:pullap +:hápčinli +:thanlə́bə +:kúmthərəkʔi +:baskettə +:hápčinləmmí +:ədukki +:matik +:hékpədə +:čeksinləmmí +:lə́ybak +:nanthəkhibə +:khuŋatlə́gə +:masadəgi +:skaf +:lə́wthoklə́gə +:téythoklə́gə +:toŋəkpə +:cyclegi +:thəwrəkpədə +:túŋlomdə +:onthoklə́gə +:theŋəydúna +:tusinle +:məyamdu +:hedokləmmí +:mənaktə +:čaŋakʔə́gə +:həwgətpirəmmí +:mateŋ +:khúŋətpədə +:paŋbirəmmí +:páythokkhibə +:ə́dusu +:khuŋətlə́gə +:pelladúnə +:ə́humdu +:əməməmm +:əyuksu +:kádúnə +:hékli +:ədəgidi +:mə +:pudunə +:lakpədəgidi +:yə́wrəkʔi +:yə́wrəkpədəgi +:čiŋduna +:čə́tkhibədəgidi +:naspa +:hékpədəgi +:thəwduna +:ubədəgi +:pik +:thənbə +:məthə́ktə +:hápkəttúnə +:héktúnə +:theŋ +:theŋaynə́bədə +:tahəwre +:tahəwbədəgidi +:thəwribə +:núŋdə +:yeysandúnə +:tukhibədəgi +:čaŋ-čaŋsinləktúnə +:naspatisiŋ +:khúnkətle +:khúnkətpədəgidi +:hunkətle +:hunkətpədəgidi +:ənəbə +:teythoktúnə +:khə́ŋle +:khə́ŋbədəgidi +:hápkətle +:hápkətpədəgidi +:laklibə +:dusu +:thəwrəkle +:thəwrəkpədəgidi +:khullə́gə +:kəwrəkpədəgidi +:khámme +:khámbədəgidi +:puribə +:píbədəgidi +:ə́ŋáŋnag +:ə́humgi +:mənəktə +:čaŋə́ktúnə +:yelle +:yellə́gə +:ə́ŋáŋdusu +:yə́wrəkʔe +:yə́wrəkpədəgidi +:phuritkhawdə +:háp +:hápčan-hápčanle +:hápčanbədəgi +:leyrəmdəbədudə +:wakhal +:khə́nbədəgi +:yə́wsanləkpədəgi +:hankhre +:numittu +:nipá +:məhaksu +:məhaknə +:núpadunə +:məhakki +:thəmlə́bə +:thumoktə +:thə́wdunə +:thə́wbə +:hékphəm +:ədomdə +:čə́ŋləkləmmí +:yeŋləmmí +:məpu +:yeŋkhətləmmí +:məhakŋon +:məhaktə +:yeŋək əmde +:cycledə +:thə́wrəkliŋəydə +:nupidu +:yeŋnə yeŋnə +:thə́wbədə +:məhak +:páydunə +:ə́nabəsiŋ +:mi +:léptúnə +:čə́ŋsinlə́gə +:mabu +:khunkətlə́gə +:hápčinbirəmmí +:háppəbə +:ə́ŋáŋsiŋ +:thumoksiŋdu +:hápkətpirəmmí +:thə́wkhirəmmí +:khittəŋ +:čə́tlə́bə +:khunləmmí +:khunlə́gə +:huysel +:məhakpu +:khamləmmí +:pírabə +:pírəkləmmí +:udəgi +:kúmləkləmmí +:masiŋ +:thirəmmí +:wátpə +:manbəgi +:wákhəl +:ə́ŋáŋsiŋdunə +:ə́ŋáŋsiŋdudə +:ŋə́ktúnə +:lə́mháŋ +:farmer +:ləyrəmmi +:ləybədudə +:phuritki +:háppəgə +:hékpədudə +:kəyraksidəgi +:thumoksidə +:hápsəllə́gə +:ə́humkhəkse +:hékləkpə +:ə́dəydə +:thumoksi +:ə́nídi +:thəlləkansidə +:ə́humsúbə +:hə́wrəkpəsidə +:ə́ma +:hékphəmsi +:pháwrə́gə +:čə́tpəsi +:ə́məkhəktə́ŋ +:čágedə́nə +:ə́məsi +:wákhə́lsi +:ŋáktədə +:ə́hoŋbə +:laktə́nə +:mə́hákpu +:tháŋgətlə́gə +:húrállə́gə +:lə́mbídə +:thumoksimə +:máyyóknə́bəsidə +:thəwrə lakpəsidəydə +:mə́koktə +:uppibə +:núpíməčásinə +:thə́k +:lə́wnə +:púlləp +:mə́təmdudəydə +:tubədu +:ubədudəydə +:hə́wgətpire +:hə́wgətpirə́gə +:ə́yamdu +:khúngət +:hápkətpire +:hápkətpirə́gə +:núpáməčádugə +:saykəldəgə +:tháŋgətpirə́gə +:məčádusú +:khúngətpidúnə +:núpáməčá +:ə́humdunəsú +:yéphəwre +:núpádudəgi +:yénnərə́gə +:čárə čárə́gə +:sómdə́nə +:farmərdunə +:kəyraktəgi +:hápkedə́nə +:máŋbəsidə +:oydə́nə +:ləybə +:taymiŋsidəydə +:číkʔə-číkʔə +:lakpəsidəydə +:mə́ŋóndəsú +:pótsibu +:húrálliǰatləne +:wákhə́ldumə +:khə́llə́gə +:wárisi +:loysille +:mə́khatə +:thumoksiŋ +:kádúnǝ +:héʔlǝmmí +:kúmthərəkpə +:ə́sidə +:tabəsu +:yáwrəmmí +:lə́ypáktə +:tapə +:mə́ki +:ŋə́ksəmtəki +:lə́wthoklə́gǝ +:khúngəttúnǝ +:tə́ythoklǝmmí +:hápcənlǝmmí +:təwdunə +:hápčənpə +:kákhətlǝmmí +:əsum +:kákhətliŋəy +:hékliŋəy +:pháwdúnə +:čə́tləmmi +:pháwdunə +:kúmthərə +:háyregə +:khəlləmmí +:khámlə́gə +:hápkhətlə́gə +:thəwdúna +:sitčinləktənə +:uplibə +:takhirəmmí +:yeŋbə +:uhə́wdədə́nə +:theŋjə́ndúnə +:həydokəmmí +:lak +:sannə́bə +:khungəttúnə +:hápcəlləmmí +:hə́wgətlə́gǝ +:háyrəgə +:məkhoŋnə +:təpnə +:ə́sidəydə +:čə́tkhirəmmi +:takhibə +:theŋnədúnə +:kəwrəmmí +:núpámə́čádusu +:čə́tkhire +:ə́dusú +:húribə +:krosiŋ +:mannərəmmí +:ə́tunə +:əkoybədə +:yeŋŋəmmí +:mətəmdudə +:čə́tpədudə +:məkhóynə +:čə́tkhibədu +:ŋə́ktə́nə +:yeŋdunə +:ә́mәnә +:әma +:mánә +:ә́du +:héklәmmí +:mәkhadә +:әni +:әhum +:thә́mdúnə +:әdu +:thә́nnәbә +:hékʔәmmi +:manә +:kumthәrәkpә +:mәtәm +:әsidә +:lәibaktә +:tabәsu +:yaurәmmi +:әdugә +:tabә +:ŋәksәmdәgi +:lumal +:lәuthoklə́gə +:mәdu +:khungәttunә +:tәithoklәmmí +:hapcәnlәmmí +:әsum +:tәudúnə +:әmuk +:hapcәnbә +:loirə́gə +:kakhәtlәmmí +:kakhәtliŋәi +:hékliŋәi +:әmәnә +:lәmbi +:phaudúnə +:cәtlәmmí +:әdudәgi +:ŋaihak +:lәirə́gә +:nupamәca +:héklibә +:әdugi +:laklәmmí +:әudәgi +:әdúnə +:mәphәm +:әdudә +:kumthәre +:hairə́gə +:lәuge +:hainә +:khәllәmmí +:әmәsuŋ +:khamlə́gə +:mai +:cycledә +:hapkәtlə́gə +:thәudúnə +:cәtkhirәmmi +:cәtpә +:lәmbidә +:nupimәca +:әmәsu +:theŋnәrәmmi +:kәnnә +:sitcinlәktәnә +:uplibә +:takhirәmmi +:taribә +:yeŋbә +:mәtәmdә +:uhәudәdәnә +:әmәdә +:theŋjәndúnə +:turәmmi +:hәidokʔәmmi +:turiŋәi +:mәtaŋ +:sannәdúnə +:sannәbә +:lakpә +:mәkhoi +:hapcәn +:thumoktudә +:әdәgi +:hә́úgәtlə́gə +:mәkhoŋnә +:tәpnә +:әsidәydә +:әdusu +:әdum +:ŋәsaigi +:takhibә +:theŋnәdúnə +:kәurәmmi +:pírәmmi +:hәujikki +:puribә +:nupamәcadúnə +:nupamәcadusu +:cәtkhre +:әŋaŋ +:húribә +:hékpә +:kumthәrәkpәgi +:mannәrәmmi +:hékʔibә +:lәirәmdәbәdudә +:ŋәktunә +:kóí-yeŋ +:yeŋŋәmmi +:hairibә +:mәtәmdudә +:mәnaktә +:cәtpәdudә +:mәkhoinә +:ca ca +:cәtkhibәdu +:urәmmi +:mәdudә +:ŋәktәnә +:lәihәurәmmi +:əŋənbə +:khoŋŋəkpə +:ədwaydəgi +:ə́nígumbəsi +:thəlle +:məkha +:hékthəge +:púkniŋ čəŋnə +:hə́ysi +:hekʔi +:khawdudə +:hápčilli +:tanja +:toŋŋəgə +:núpámə́čásinə +:yeŋŋəgə +:məpudunə +:yeŋŋəkpra yeŋŋəktəbra +:háydənə +:hayphetkə +:hə́ygi +:ŋəsay +:toŋŋəkpə +:čepthəhəllə́gə +:thəmbəni +:əma +:tháŋŋe +:tháŋŋəkʔəkansidəydi +:məthəksidə +:hápcillə́gə +:tháŋŋəkʔə́gə +:thə́wkhre +:núpásidi +:yeŋde +:kəymətə +:hékʔidudə +:hékʔə +:loyrəkansidəgi +:héktə́nə +:ləyrəkansidə +:ləmbidə +:núpímə́čási +:núpímə́čásidə +:cross +:təwnə́bəsidə +:təwnəbəsidə +:yeŋthokpəsidə +:hə́ydu +:kəynose +:əmədə +:theŋjənlebəko +:theŋjənbədəgidi +:tanjasidə +:potčəy +:hə́ygadu +:ə́humkhəksi +:walking +:lakʔibə +:ləmbidugi +:directionduməktədə +:moygə +:núpáməčásigə +:ə́humsinə +:núpáməčásigi +:məteŋsi paŋbire +:khungətle +:kəyka +:núpáməčásisu +:cyclegadu +:həwgətle +:məyamnə +:həydu +:khunjənbə +:hápčinbirə́gə +:cyclesidə +:núpáməcasinə +:əsway phaw +:həwrə +:əsaygi +:lapləknə +:tárə́gə +:núpáməčádu +:khamməgə +:tupise +:píbirəkʔe +:píbəsidə +:hərawmənkhidənə +:hərawbə +:haygdra +:kərínino +:səm +:phawdənə +:píribə +:pírəkʔi +:purəgə +:yénthoknəre +:yénthoknərə́gə +:ča-čadúnə +:ŋəsaygi +:hékʔiŋəy +:səmməgə +:kəymə +:hékʔidu +:mígi +:kəynodunə +:təwkhini +:čakhini khotkhini +:phəjənə +:yeŋdənə +:təwrəmdənə +:uthə́ktəgi +:kúmthərəkkansidə +:ləyrəmdəbəsidə +:iŋə́k-ŋə́knə +:kaydəno +:koyləy-ləyrə́gə +:ləyriŋəysidə +:sisinə +:čarə čarə́gə +:lakpəy wánidə +:iŋə́k-ŋə́kʔə́gə +:tuminnə +:ləyhəwbəy wani +:núpáməčásiŋdunə +:masu +:tiŋək-tiŋək +:ləyhəwre +:ŋǝnta +:ǝ́mǝnǝ +:ǝ́mǝdǝgi +:mǝ́si +:hékʔǝmbǝ +:hékʔǝmbǝsidǝ +:lǝyrǝmme +:then +:ǝ́múk +:kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ +:hə́yjǝnbǝ +:kandǝ +:ǝ́nísubǝ +:thǝlle +:ǝ́humsubǝ +:héknǝ́bǝ +:kákhǝtkhibǝ +:kákhǝtlibǝ +:mǝtǝmsidǝ +:mǝkhoŋsi +:lǝ́mbi +:oynǝ tǝwʔi +:lǝ́mbisidǝ +:čiŋŋǝgǝ +:ǝ́du +:lǝ́mbisi +:pháwrǝ́gǝ +:čǝ́tkhi +:hǝnnǝphaw yeŋlǝmde +:ǝdǝgi +:nákǝl +:ǝmǝ́romdǝgi +:ŋayhak lǝyrǝ́gǝ +:ǝ́ŋáŋ +:núpámǝčá +:ǝ́mǝ +:thǝ́wrǝ́gǝ +:ubǝdǝ +:čaniŋŋe +:ǝdǝy +:cyclese +:khámmǝ́gǝ +:lǝ́wge +:tǝwʔi +:ádǝ +:mǝthǝ́ktǝ +:hékʔibǝ +:mǝpusi +:yeŋkhǝtli +:ǝdǝ +:manǝ +:kǝymǝtǝ +:mǝŋondǝ +:yeŋŋǝktǝnǝ +:hékkǝdǝ́wbǝdu +:ǝdum +:lǝybǝdudǝ +:ǝmǝkhǝk +:khǝ́nlǝmbǝdǝgi +:póláŋdumǝ +:tháŋge +:haynǝ +:khǝllǝkʔe +:ǝdǝydi +:ǝ́múkkǝsu +:núpádunǝ +:mǝŋóndǝ +:yeŋŋǝktǝbǝdudǝ +:purǝ́gǝ +:mǝnáktǝ +:thǝmme +:hǝ́wgǝtlǝ́gǝ +:cyclesidǝ +:háppǝ́gǝ +:thǝ́wrǝkʔǝ +:ǝthǝnbǝ +:yáwbǝ +:póláŋse +:ǝdǝgidi +:khǝrǝ +:thawrǝkandǝ +:mǝmannǝbi +:núpímǝ́čá +:thǝ́wrǝ +:lakpǝsi +:mǝmannǝbisidǝ +:yeŋŋubǝ +:yeŋŋukandǝ +:páythokhǝ́wre +:ǝdu +:khúnde +:núpímǝ́čásidǝ +:yeŋŋǝkandǝ +:onnǝ tǝynǝnǝ +:ǝmǝdǝ +:theŋjǝnlǝ́gǝ +:lóynǝ +:hǝydokʔe +:sokpra +:khoŋgrawgasi +:takhǝtlǝ́gǝ +:khuʔuphaw +:khoŋupkasi +:moja +:sitthǝrǝ +:ǝduy +:tallǝktudǝ +:núpámǝ́čá +:ǝ́humkhǝk +:tuphǝmsidǝ +:lǝyrǝmmǝkandǝ +:table-tenniski +:ǝ́mǝgǝ +:boldu +:tok-tok +:thommǝ́gǝ +:sannǝrǝmmi +:tubǝdu +:čǝŋǝkʔǝ́gǝ +:mǝteŋ +:paŋŋe +:naspatigadu +:khungǝtpire +:hǝ́wgǝtle +:ǝdugǝ +:čawbǝ +:yáwbǝdúnǝ +:cycledudǝ +:tháŋgǝtle +:háppire +:hǝndǝkti +:thǝwdre +:tǝpnǝ-tǝpnǝ +:illǝgǝ +:ǝ́humdusu +:ball +:du +:páyrǝkandǝ +:khittǝŋ +:čǝ́tlǝkandǝ +:ŋǝsáy +:páythǝhǝ́wbǝ +:ǝ́ŋáŋdunǝ +:khúllǝ́gǝ +:soydǝnǝ +:oyrǝmmǝni +:khǝ́ŋdǝ́nǝ +:páybǝ +:khoŋŋǝ́gǝ +:kǝwre +:ǝ́ŋáŋse +:khoŋŋǝkandǝ +:ǝ́mǝdu +:phǝt-lawnǝ +:yeŋthorǝkʔi +:ukandǝ +:leppe +:ǝ́mǝdunǝ +:thillure +:thillukandǝ +:pírǝkʔe +:ǝ́mǝmǝm +:čanǝ́bǝ +:moynǝ +:pu +:lakʔǝ́gǝ +:yénnǝre +:yénnǝrǝ́gǝ +:čarǝ-čarǝ́gǝ +:lakpǝ +:lakʔǝkansidǝ +:ŋǝsáygi +:sigi +:ǝsidǝ +:yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ +:mǝkhoŋ +:hékpǝ +:ǝdunǝ +:thǝlhǝllǝgenǝ +:kúmthǝrǝkpǝdǝ +:hǝydokke +:tǝwkandudǝ +:lǝyrǝmdre +:mǝdu +:ubǝkandǝ +:ŋǝ́kʔiŋǝy +:talǝksidǝ +:ǝ́humsinǝ +:čarǝ́gǝ +:lakkansidǝ +:ǝ́humsidǝ +:munnǝ +:yeŋŋi +:ǝ́humjisu +:hannǝgi +:pótsidǝ +:naspatidudǝ +:hǝnnǝ tunǝ +:ǝmǝttǝ +:yeŋŋǝmde +:pirǝkpǝdu +:čárǝ́gǝ +:kǝrǝmaynǝ +:tǝwbǝno +:haybǝsi +:tadǝdunǝ +:kǝyraktudǝ +:ŋarǝ́gǝ +:lǝyre +:ǝyukki +:mǝtǝmni +:khoŋŋi +:ǝmǝdi +:héktúnǝ +:lǝy +:hékʔǝ́bǝ +:mǝtuŋsidǝ +:khawdudǝ +:thǝllǝdǝ́nǝ +:mǝthǝktǝgi +:mǝkhadǝ +:lǝyribǝdudǝ +:mǝnǝ +:hékpǝdǝ +:tahǝwbǝ +:khǝk +:pullibǝ +:lumandunǝgǝ +:lǝ́wthokʔǝ́gǝ +:nanthoktǝ́nǝ +:hayphetkǝ +:yeŋŋǝdǝ́nǝ +:ǝysi +:yǝ́wnǝ +:haybǝgi +:mǝʔoŋodǝ +:mǝdugi +:mǝtuŋdǝ +:kákhǝttǝ́nǝ +:hékkhre +:sumaynǝ +:tǝwriŋǝy +:tanjasidǝ +:cyclegǝ +:toŋŋǝ́gǝ +:tupigǝ +:uppǝ +:mǝdǝ +:mǝpadu +:yǝ́wbǝkandǝ +:khámmǝdǝ́nǝ +:haydunǝ +:thoydoknǝ +:kǝymtǝ +:yeŋŋǝ́kte +:ǝ́múksu +:tháŋgǝttǝ́nǝ +:thoydokpǝ +:yeŋŋǝ́ktre +:mǝdudǝgidi +:lǝyribǝ +:ǝ́humdudǝgi +:thǝllǝ́bǝ +:cycledudǝydǝ +:mǝdǝgi +:lakpǝsidǝysidǝ +:lǝ́mbigi +:opposite +:side +:haybǝ +:ǝdǝydǝgi +:núpímǝ́čádu +:mǝtǝmsidǝydǝ +:yeŋniŋdǝ́nǝ +:yeŋbǝdǝgidi +:tupisu +:páythokhǝwre +:čǝ́tlǝkansidǝ +:nuŋjaw +:lǝyrǝmmǝdǝ́nǝ +:theŋŋǝ́gǝ +:ǝdumaynǝ +:tudǝ́nǝ +:lǝyriŋǝysidǝ +:mǝkhóŋdǝ +:kǝri-kǝri +:sokʔi-sokte +:kaynǝ +:mǝphi mǝrolgadu +:kǝnthoktǝ́nǝ +:mǝkhoŋdǝ +:khóŋ-mojagadu +:sitthǝdǝ́nǝ +:tanjadudǝydǝ +:ǝykhoygi +:table +:tennis +:sannǝ́bǝ +:mǝri +:ǝ́hummukni +:ǝdudǝ +:lǝyrǝmmi +:ǝ́ŋáŋsiŋdunǝ +:tǝwribǝ +:mǝʔoŋdu +:ubǝdudǝ +:čénsinlǝklǝ́gǝ +:garigadu +:hǝ́wgǝtpidǝ́nǝ +:póláŋdudǝ +:hápčinbidǝnǝ́gǝ +:tǝwre +:thoŋgǝtpidǝ́nǝ +:ǝ́ní +:čǝŋdǝ́nǝ +:tháŋdǝ́nǝ +:hǝwjikki +:cycledǝ +:hápčǝ́nle +:toŋdre +:mǝkhoŋdu +:sekpǝdǝwnǝ́gǝ +:tǝpli-tǝpli +:illǝ́gǝ +:theŋnǝkhibǝ +:ǝ́humdunǝ +:tahǝwbǝdu +:khunbǝdǝgi +:huyselgǝ +:ǝ́ŋáŋdu +:khámhǝllǝ́gǝ +:ǝ́mǝkhǝknǝ +:mǝŋóndǝ́gǝ +:pírure +:mǝtǝmdudǝdi +:pubǝdu +:mǝkhoydǝ +:pírǝkʔi +:moygadu +:yeŋdǝ́nǝ +:ǝ́humdu +:yénnǝdǝ́nǝ +:loyrǝdǝ́nǝ +:kúmthǝrǝkpǝ +:mǝtǝmsidǝysidǝ +:lǝyrǝmdǝbǝsi +:wakhǝl +:khǝllǝ́gǝ +:kǝrino tǝwrisibo kayna +:khǝ́nbǝgi +:mǝʔoŋni +:tǝwridu +:mǝkhoŋdudǝ +:khǝ́ndúnǝ +:lǝyriŋǝy +:tanjadudǝ +:theŋnǝre +:kǝysudi +:hayde +:yeŋŋǝ́gǝ +:thǝmmibǝ +:póláŋsiŋdu +:kǝysu +:čabǝ +:thommǝ thommǝ́gǝ +:čǝ́tli +:čǝ́tkhre +:lǝyhǝwre +:hékləkpədə +:thəndunə +:purəklibə +:ə́humdudə +:hápčinnə́bə +:hékčinləkpənə +:thənləmmí +:thənlə́gə +:watlibə +:kákhətləmmí +:thokləklibə +:məphəm +:lallə́gə +:thəwrəklə́gə +:thəmlibə +:čə́tkədəwribəni +:lanbə +:ləwge +:karə́ydə +:ləyrige +:haydunə +:məmit +:koy-ot-otlə́gə +:udəbə +:thəwrəkləmmí +:lakləmmíbə +:magə +:čénkhirəmmí +:yeŋliŋəydə +:ləyrəmdúnə +:theŋjənlə́gə +:umm +:cycledugə +:masasu +:punnə +:tusənminnəre +:ə́dəydi +:mamannaboy +:tusinlibə +:khomjinlə́gə +:hannəgumnə +:čə́t-hənkhirəmmí +:məmannəbəsiŋ +:čə́tkədəwbə +:čə́tləkpədəgi +:húranbəgi +:tahəwribə +:yə́wrə́gə +:məmannəbə +:mərəktəgi +:khunbidunə +:húranbə +:huysennə +:kəwdunə +:čánə́bə +:pírəmbə +:húranbəsu +:čə́tkadəwribə +:thəllə́gə +:hápčənge +:thíbədə +:watləmmí +:húranbənə +:pírəmlibə +:khə́nləmmí +:soydənə +:oyrəmməni +:yenkhoŋ +:ə́hanbədəgi +:thənle +:tadunə +:maŋə́ktə +:yetlibə +:luman +:lə́ykhom +:ə́məgidə́mək +:hə́knə́bə +:kákhətkhi +:karimatta +:kallaktana +:mahak +:ŋayhakki +:thə́wdúna +:mitarəmmí +:čánə́bəgidəməktə +:páybədə +:loynəmək +:purəge +:khə́lləkʔi +:thə́wrəmmí +:thə́wdúnə +:mə́khoy +:thə́ynə́bədə +:páythok-khirəmmí +:núŋdum +:tusinlə́bə +:čəŋlaklə́gə +:həydokkhibə +:khungətpirəmmí +:háppirə́gə +:tahə́wribə +:khungətlə́gə +:ə́humdugi +:iŋgit +:pírəmmə́gə +:hə́klibə +:yə́wsinləkle +:kúmthərəklə́bədə +:yawrəmdre +:ŋə́kčanəriŋəydə +:lakkhirəmmí +:ŋə́kčanəribə +:oyrə́gə +:ə́məkhə́knə +:səŋgol +:ə́čəwbəmə +:húrálləge +:čə́ŋəkʔe +:tanǰa +:lakʔene +:háydo +:táy +:tanǰá +:təwkhrəge +:kəysi +:čə́ŋsəlləʔe +:kə́ppə +:tókkhəre +:ə́dúmə́ktədə́ +:čə́ŋŋidə́nə +:lakʔibəsi +:təptani +:čə́ŋŋəydúnə +:čə́ŋŋəkʔibə +:ə́séŋbədi +:húránbəduni +:mə́khútnə +:kəydu +:theŋnəde +:kibənə +:šway +:kəysinə +:təptanə +:čá-taredə́nə +:khə́lle +:nóybə +:sənni +:čiŋthorəkʔe +:nóybədu +:sənne +:kiməndə́nə +:páyre +:čiŋŋe +:yúmbu +:ímuŋdəgi +:ǰatla +:čə́ŋdəbə +:wákhə́n +:thunə +:čə́tniŋŋe +:čiŋgəni +:kəygi +:mə́thə́ksidə +:phə́t +:čoŋkhətle +:kəysisú +:toŋŋə́bədudə +:pə́ŋčə́ttə́-čə́tle +:kəysigi +:thə́wre +:thóŋgan +:yəwsəlləkʔe +:húránbənə +:mə́mə́ydə +:noŋ ŋansəlləkpədə +:toŋŋə́gə +:pə́ŋčéndə́-čénbədudə +:toŋŋibəsidi +:nə́ttredə́nə +:ə́nóybə +:kəyni +:kəynə +:khə́lləʔí +:toŋŋibə +:ə́mərómdə +:toŋŋibəsi +:ŋəsáydəgi +:niŋŋə́gə +:ə́məgə-ə́məgə +:kinədə́nə +:kimənkhrədə́nə +:khəŋčoŋ-čoŋkhətpədə +:čoŋkhəttə́nə +:ə́nímə́ksi +:háynərəbəno +:ǰəŋgəldə +:čénsinkhəre +:húránbədusú +:čélləkʔe +:məmáŋŋəydə +:ləybak +:məhákki +:oybədə +:nətʔənə +:ǰotisipanǰigi +:khubák +:məyi +:əsinəsiŋbə +:bhaygyəgi +:laybə́knə +:təmbəgi +:mərísi +:bidyasi +:təmmí +:təmmə́bə +:imuŋ-mənuŋgi +:ənáŋ +:əsigi +:phə́nənə́bədə +:prəǰagidi +:máŋŋənni +:nóŋmədi +:məraybə́k +:thíre +:landə +:məraybə́ktə +:úbədə +:niŋthə́wnə +:əygumbə +:ləyriŋŋəydə +:inaynə +:nəŋbəsi +:nuŋŋayte +:ŋə́mbəra +:yeŋge +:nə́mdúnə +:nuŋŋayhənge +:khə́llədə́nə +:khóŋsékpədu +:əməkhək +:čithidu +:mənuŋdudə +:ŋə́mbə +:məkhəy +:píkho +:kónnə +:təwnəsi +:niŋthə́wdunə +:mənuŋdədə́ +:khóŋsékpə +:tə́nnə +:čithisi +:treǰururdə +:laʔu +:píkhəre +:čə́tkhibədudə +:məsádədi +:láyrəw +:čə́ŋbədə +:khudóŋthírədə́nə +:čə́ŋhəndəre +:dolaypábənə +:əsu +:kəray +:pusinbige +:dolaypabənə +:pabəgi +:məkhuttə +:dolaypabədo +:čaysenpannəribə +:púkaypannəribə +:Selluŋbədudə +:pírúy +:parubədudə +:purəkibə +:háybəninə +:phə́bə +:konúŋ +:tarədə́nə +:kənaməta +:háydokte +:niŋthə́wse +:sóybəsidi +:həndəkti +:yúmlónnəbə +:niŋthə́wdudi +:oyri +:niŋthə́wsigi +:ǰubraǰanə +:hápkhibəni +:ǰubraǰadunə +:oykhərə́bə +:hukum +:ičá +:čithise +:məkhutnə +:iribədi +:nupado +:hápčillo +:məŋóndə +:təwro +:numithumni +:čə́ŋŋí +:yáwdriŋəykandə +:kúyrə́bə +:təmminnərəmbə +:mədə +:nuŋŋayrədə́nə +:imuŋdə +:thə́ktə́nə +:niŋthə́wdugi +:məróndə +:niŋthə́wgi +:hákthə́ŋ +:wárədə́nə +:sékʔí +:mərúpnə +:kabəninə +:məharaǰdə +:kə́tpiyu +:mərúpki +:khuttháŋdə +:píkhibədəgi +:məǰa-ibemasu +:phəŋhəwdre +:mərúptunə +:phə́mdusu +:oythokkhəre +:luhóŋ +:lə́wthokkhəre +:ərembədə +:čə́ŋnə +:mərəybáktə +:həlləkí +:thíbəse +:khudóŋ-čábə +:ənirək +:pháwbədə +:mədunə +:khə́ttoktə́nə +:nuŋaybə +:phəŋde +:məmə́ydədi +:thəbəktə́di +:phə́təbə +:thə́bə́ktə́di +:čúmbəra +:ǰelgi +:ǰelərbabudə +:babu +:raǰbidrohini +:məhákpu +:təruk +:yaŋkhə́y +:punə +:məháksi +:ǰeldə +:əčəwbəsiŋdunə +:nupasinə +:ŋaktə +:irəkpəni +:məharaǰanə +:kihəlle +:píbənə +:phə́gəni +:khuláygəga +:čə́ŋhəlloydəbəgi +:láknə́y +:məthəwnadə́ +:əsukki +:phə́khəre +:yáthə́ŋ +:mətuŋ +:purəkpədə +:thiŋbəgi +:nətik +:ləybəra +:lawdə́nə +:məsáməknə +:khuttháŋ +:təwdəre +:məkhutʔə +:ǰelərbabudunə +:yeŋŋubəkandə +:phúrə́gə +:irəmme +:yáthə́ŋdo +:ǰelərnə +:iyámbə +:nəraybə́kse +:məharaǰgi +:ónthokpənidə́ +:phə́tʔedə́ +:inakkhullu +:lə́wǰəw +:iphə́tphə́tlude +:phə́rubə +:kə́ptə́nə +:nuŋsáthírədúnə +:čə́lləkʔe +:bhaygə +:yeŋbəgi +:lə́wbədə +:inaysi +:əwábə +:tarə́bəni +:hukumdo +:kə́kthə́tlə́bəni +:thírə́bə +:nupase +:pukhí +:təmkhrebə́ +:phə́nə +:yámnə +:pukhətʔə́nəsu +:ŋə́mkhide +:ipa-ipúgi +:mətaŋ +:khə́tpə +:čə́ttoyno +:léptridə +:léptriye +:kəydəw +:háyno +:čə́ttarədi +:ŋaytabə +:phəŋbəgə +:lə́wčə́ttoybə +:hə́ŋčit +:čə́tsira +:khə́llebə +:ŋáŋnə́yno +:ə́ŋáŋkhə́ygi +:tháro +:khə́nbə +:yáwdrədi +:thábə +:ŋəmdro +:babádo +:čillebə +:məsəm +:lakʔebə +:klasto +:kəyno-təwrəmmo +:yáwrəmmo +:notkadu +:yúmdəgi +:ə́haw-ə́hawbə +:puhənləku +:níní +:thánigə +:háysinə +:kəmáy +:mə́yá +:náʔ +:payay +:ləyrə-kəydəwdoybə +:hóy +:lakʔəgə +:ə́ysú +:thárurə́gə +:lakʔəgebə +:təwrəmmukó +:həndə́kti +:təwdə-yapóntene +:yeŋŋune +:keriyarnebə +:rutinsi +:pírədi +:phədəwnikó +:seriyə́s +:oyšənnə́bə + diff --git a/lang_data/mni-fonipa/mni-fonipa_corpus.txt b/lang_data/mni-fonipa/mni-fonipa_corpus.txt new file mode 100644 index 0000000..9c3a8cb --- /dev/null +++ b/lang_data/mni-fonipa/mni-fonipa_corpus.txt @@ -0,0 +1,2091 @@ +khúdə́m oynə , yam waŋnə haygətnə kəyno təwbidrə́gəsú , tə́rahumdə oybəsú parti , koŋgrés ŋə́sidəgi čə́hí mə́ŋaromgi mə́maŋdə phə́mkhibə , mə́dúgi mə́thə́k čə́hí tə́ramúkki mə́maŋdə phə́mkhibə , kəya ə́mə píbə yay . +mə́dúy mə́nuŋdə , ə́ykhóynə lə́wǰəbə wárépsiŋgi , mə́nuŋdə héktə́ yáwrəmmənebə . +mə́dú lə́wbədúnəni : ə́ykhóygi ŋəsáygi ə́tóp-ə́tóppə mənipurdəy kádrə́gəsú , bhárə́tki ə́tóppə stettəgi kárəkpə ə́ykhóygi partigi émpisiŋnə , parlimentə , lok səbhádə , raǰyə səbhádə , mənipuri lól bhárə́tki səŋbidhangi nípalsúbə seduldə čəlhəngədəbəni , háybəgi , mə́hákkini . +mə́sá-mə́sánə pukhətčəbə yabə , háybə yabə , mə́sígi bil ə́síbu pukhətlədə́nə , phaynəl rulgi , kəynonəčiŋbə , pukhətlədə́nə , nəynəkhribə-tánəkhribə , mə́yam ə́mə . +mə́dúgi ithildu ləybədúnəni , bhárə́tki íhan-hanbə lok səbhági mə́təmdəgi həwnə ə́ykhóysiŋnə lawbə hə́wrəkkhibə . +kerəladəgi kárəkpə ə́ykhóygi parti ə́mənə , čə́tthərəkpə lok səbhági míphəm kəyadə , ítə́t-tə́ttə́nə lawdúnə lakkhibə , lóynənə beŋgoldəgi kárəkkhibə , ŋə́si həwǰíksú ləyribə , raǰyə səbhági émpi , oǰá mistərenə lawribə kárəmmedə́nə mású raǰyə səbhági émpi oyrəmme . +mánədi háydrədə́nə beŋgoldəgi kárəkpə ə́mənə mənipuri lólgi mə́taŋdə háyrəribəsi kərigino . +sí kərigino khə́nbigədəbəni mə́yamsú bičar təwbirobə . +mə́sí lawribəsi kərigino ? +mə́hákki partidugi polisi parti ə́sígi mə́hákki < obs > ə́dúgə mə́hákki wárépsiŋgi mə́nuŋdə yáwǰəbə pótni háybə . +mə́rə́m ə́dúnə təséŋnə-thə́moyšéŋnə , lól ə́sígi mə́taŋdə , səŋbidhandə yáwhənbə háybə tarə́gədi , nesnəl partinena ləynəribəsiŋsigi mə́nuŋdə təwnə́bə tárəgədi , mə́háki nesnəl levelgi oybə čə́pčábə phirép , čə́pčábə wárép , čə́pčábə mə́hákki , kəynomə , ləybə tay , daytó ə́mə lə́wbə táy . +mə́dú lə́wdənə , héktə́ háybənədi yaroy , oysú-oyroydəwbə pótni . +mə́rə́m ə́dúnə ə́ykhóynə háyǰəribsini ə́ykhoynə háyǰəbəsi mə́rə́m ə́dumni . +čiŋdə šátpí iŋenləy . +činnədə́nə kenkhibə . +hó ! +kəlləkka . +hó ! +kə́lləkk ... a ... íde . +ə́ynə kenge kendedo . +máləŋbən humbəgi kenbəni . +hó ! +kenbəni , +hó ! +kenbəni ... i ... de . +máləŋba , ‘ ə́ysu kəydəwde . +ləyraŋnə ləykhók lóybəgi . +hó ! +kenbəni . +hó ! +kenbəni ... i ... de .’ +čiŋdə šátpí iŋenləy . +činnədə́nə kenkhibə . +hó ! +kəlləkka . +hó ! +kəlləkka . +hó ! +kəlləkk ... a ... íde . +noŋpók čiŋkhə́y hulle . +kórə́w mə́sék lakle . +púkniŋ húna phəzəre . +šánəw nə́há nuŋšibə , +ə́yúkkə páŋkhə́k oyribə , +nə́mannəba nə́mannəbí kəyadi , +tha kábəna kákhəre . +həwro həwro yahəwro ! +tháyna tháyna mə́maŋŋəydə mígə laygə səmnəriŋəydə kal ə́dúdə hənúbə hənúbí palləmmi . +ə́ní ə́sí ə́súkki-mə́tík nuŋšinə́y mə́púróybəgi yathəŋ mə́túŋ innə mági núpí ə́dúnə tálóy ə́dúnə čə́tli , tálóy ə́dúnə háybə wádo mə́púróybədunə yamnə niŋthinə illí . +ə́sum háynə ə́ní ə́sí čannə-čínnənə palləbə , tháynə mə́maŋŋəygi mə́təmgi nípí-nípánido . +noŋmədi kəmdəwri , hənúbíduna máy núpádudə háyrəkʔe , ‘ íbúŋŋo ə́ykhóybu yúmbanlón ə́sídə ónthóknə wáredə́ , kə́ytheldəgi póttə́ lə́ydúnə sum čábəsi nuŋŋaytəre ; ə́dúnə , ə́ŋəmbə iŋkhol kóybəgi thə́bə́k khə́rədi təwbə čummína .’ +‘ čummídá íbémmá mə́ču-taydə́ nə́ŋ ə́sé , ə́dúnidə́nə yúmbanbáydudi , ə́də́ iŋkholnedə́nə təwribsinə ə́təy yénšaŋ thabədi íphə́t-phə́tʔedo , mə́sídə phəgədəbəsidi pángə tharəbədi yamnə phənihé .’ +‘ éʔ ! +ə́dúy wá oyrə́boyrədi , ə́ynə nəhál ə́dó , ‘ pán írónbə čáge háydə́nə pándu laytə́ŋ ə́mə hék lə́yrəkpəni ə́dúnə tharəbədi ónthoknə phəkhərənidə́ . +‘ óʔ ! +pu-puthorəkʔu , ə́y tharəge ,’ háydə́nə , mági núpí ə́sínə mukhí pán phəzəkhərə́bə nóy-nóy hék lə́wbədu , laytə́ŋ ə́mə puthorəkʔí . +hənúbəsinə pán laytə́ŋdumə purə́gə , mági iŋkhol phəǰənə tə́wrə́bədu , káŋkhún ə́sí phəzənə hə́ndúnə thəmmə́bə , ə́də́ , ‘ pán ə́sí thage ,’ háydə́nə , hék káŋkhúl ə́dúdə pán mə́nawsi hék phumbədudə , iŋkhol ə́dúdə ə́kóybə lə́m ə́dúdə ləybə yoŋǰaw khulákpə háybə , mígə čə́p-mannə siŋbə yoŋ ə́mə ləyye . +yoŋ ə́sínə phə́n čoŋthorəkʔə́gə , ‘ itú ! +ípú ,’ háynə . +hənúbədú kidə́nə yeŋŋí . +‘ itú ! +ípú ,’ háynə háy . +‘ kəyno háy , nə́ŋnə ə́yŋóndə , " itú ! +ípú ," háybədi ?’ +‘ ipúnə pán tharibədu lallene .’ +‘ kə́rəm-háynə lallibə ?’ +‘ čawrəroy mə́dúdi , yam kuynə hə́wroy . +ə́ydi ípúnə khə́ŋdrə́bənəni , ípúdəgi pháwbə , iŋkhol kóybədə ə́y yamnə həybə ǰatni .’ +‘ é ! +nə́ŋgumbə yoŋnəbu mídəy hennə siŋbə hə́wnəbrəne .’ +‘ é ! +" mí yoŋ hənúbədi yoŋ malli ," háybə wá ləy , hənúbəgi mə́təwdi yoŋ ə́ykhóygi mə́təw təmbəninə , tházədrə yeŋbiyu . +ə́y tákčəge . +həyeŋdu léphéktə́ thumgədəbəni . +ŋə́si thabəna həyeŋse pán lép yəwgədəbni waŋbədə .’ +‘ ya nə́činthídə́ yoŋsimə .’ +‘ é ! +" yoŋ yoŋ ," háynə háybinu . +ípú , se , pándu phəzənəne khétpiro . +khétle háyrə́gə , čə́phú ə́mədə phəǰənə ŋanthokpiro ŋanthokʔe háyrə́gə , lá-látóndo ə́dúnə phəǰənə mə́yóm-mə́yóm yómbiro . +pán ə́ní-ə́ní ə́hum-ə́hum ə́dúgə káŋkhún ə́dúdə thabirəmmo . +həyeŋ noŋŋalləkpədədi khwáŋmúk waŋgədəbənine .’ +‘ í ! +mə́dúdi phənəbu , natəy-čáyhé ,’ háydə́nə pə́ŋtə́k təwrə́bə ə́hən ə́sínə , ‘ phəre ! +ə́dúdi həyeŋ yeŋnəni . +sóybə tarəbədi nə́ŋ phúbə taydo .’ +‘ hé ! +phúbiyu ipú ,’ háynə . +mə́sídəgi hənúbəsinə čə́ŋŋədə́nə máy núpídə háyre , ‘ háy ! +pán thabədə həyrə́bə yoŋ khulákpəmə theŋnəre , yoŋǰaw khulákpə ə́mə . +mánə háybəbu , " phəǰənə khétokʔə́gə ŋallə́gə mə́yóm-mə́yóm thaw , həyeŋ khwáŋmúk waŋni ," háyrine , íbémmá .’ +‘ é ! +íbúŋŋo mə́dú natəy-ə́mə-čádedə́ . +mə́dú ə́y tháǰədedə́ . +" núpí lə́wsiŋni ," háydə́nə íbúŋŋo lə́wbiroydəbəra ?’ +‘ héy ! +núpí mə́wá lə́wde ə́y . +ə́ynə háyrisidə təw . +phútlu ,’ háydə́nə , pán ə́sí phəzənə phúttə́nə , mə́ku khókle háyrə́gə , lá-látóndunə yómmə-yómmə́gə káŋkhúl káŋkhúldudə thare . +phəzənə kúpsəllə́gə thəmməmmí . +nuŋdaŋ ə́dúdə móynə túmdúnə ləyriŋŋəy-kandudə , yoŋǰaw khullákpədunə yoŋ mə́yam purəktə́nə , káŋkhúl ə́məgə yoŋ ə́məgə , káŋkhúl ə́məgə yoŋ ə́məgə , loynə pán ə́dú haydoktə́nə , mə́khum haŋdoktə́nə lə́ykhómsú tə́ydre . +hawre , mónmón lə́wčáthokkhəre . +čénkhidúnə , túren khoŋbándə hə́wbə , khoŋbándə hə́wbə lə́mbán ə́čəwbədu purəkʔə́gə , loynə thazəlləmme . +ə́hən ə́sínə noŋŋallə́gə thórəkpə kandədi , pánsí ge-ge-ge-ge láwnə khwáŋ-khwáŋmúk waŋ-ləyrəmmedo . +‘ íš ! +nuŋšidə́ , yoŋ háysidi budhí ləydə́nə ,’ háynə mági núpígə mə́tə́y-mə́naw ə́níse hə́rəwnəre . +‘ ə́dúdi íbémmá pán ə́sídi čawgə-čawre . +ŋə́simək írón čábə yay . +laydə mə́ka ə́mə kə́tsi . +mə́ka ə́mənə ə́ykhóy írón čási ,’ háyye . +‘ yé ! +phəy phəy .’ +ə́dúdi , ‘ mə́ka hékʔo ,’ háydə́nə , ŋəsáygi lə́mbál ə́dúgi mə́kadu hékʔədə́nə , laygi khə́rə thəmme , mə́khóy írónnə́bə soydə́nə thəmme . +írónbəysidi mə́ytəy ə́ykhóygi čə́tnəbídə hénták nəttrə́gə ŋárí čə́ŋŋido . +tháynə mə́maŋŋəydədi hénták čə́tnərəmmí , ŋárí čə́tnərəmde . +hénták kə́mdəwnə sémmí : ŋákhási kəŋhəllerə́gə , kúpnə sugayre , háyrə́gə , utoŋdə nə́mdə́nə čə́phúdə nə́mme , háyrə́gə , sémbə , hénták kəwwído . +ə́dúgumbə hénták ə́sé mə́sí móygidi ləyrəmdədə́nə , mə́naw núpígidə lə́wbə čə́tli . +mə́naw núpígidə hénták káŋdrúm mə́čá písə́k ə́mə khítʔəŋ pírəkʔí . +máy núpísinə páynə lakpədə , wákhóŋ ə́dúdə nánthoktə́nə takhre . +ədə́gi thibəm khə́ŋdrə́bdudə , mə́dúgi mə́ʔóŋ manbə , tháŋgəyséŋbə héntákti nə́ttəbə , mə́sə́k-mə́təwdi manbə , ə́dúgə mə́nəm mə́hádi ludrə́bə tháŋgəyséŋbə héntákti nə́ttəbə , kərigumbə pót ə́məkhə́k phəŋŋe . +pót ə́dú purəkʔə́gə , čə́phú čə́máydə ŋalle háyrə́gə , ŋəsáygi lə́mbál ə́dúga íróndudədi hénták mə́nəm nəmdəre . +mə́nəm nuŋšidəbə , nəmthíbə pót ə́mə nəmme . +‘ é ! +kəyno nəmthíkhredá ! +sídi héntáknə phə́təbəne . +háybədudə pán ə́dúnədi lə́mbánninə léŋŋedo . +é ! +léŋbənə yadrenehé čábə yadrenehé ! +hénták hénták hénták hénták ,’ háynə ə́múksú lawwí . +ŋəsáy phəttəbə pótnə tádúnə tarə́gə sáribədo ə́dúsú ə́múk hék čárure . +‘ ə́múk hennə nəmthíkhəre ! +tukkəčəkhəre ! +óniŋkhəre ! +é ! +máŋŋenə təwrisidi , kədaydəynohé papi mə́čə́y níŋŋol ə́sídi , ə́dúgumbə héntákpu purəkpə hə́wnəbəro ,’ háynə mə́tə́y-mə́naw ə́sí pə́ŋkhə́t-khə́tnəre . +ədə́y konthə́ŋdə budhí ləybə ə́hən ə́sínə háy , ‘ túminləyro ! +yoŋ phúdrədi yarəroy . +móy ə́ybu həŋbə šóydənə lakkəni . +ə́y nasinnərəge kó . +ə́dúnə , nasinnəregəne , " nə́ŋ nə́púse ", nə́ŋ kə́ppune . +kəri háynə kə́pkədəge : háybu , " aaa pán čádúnə sikhibə máyren čádúnə həlləkʔu ," háynə , kə́psənnəw íbémmá . +ə́dúgə ə́y ə́šé khə́rúŋ ə́čəwbə ə́mədə hápčəllu . +hápčillerə́gə , " nə́púse sirə́bəni . +nóy čə́tlo , phummučo ," háynə háyyu . +móynə khə́rúŋ ə́sí páydə́nə ə́ybu phumməni , háydə́nə thaŋdorəkpədudə , konthóŋ ə́khúbədudə čoŋthokʔə́gə , čə́ynə phúthədə́nə , mə́sí héktə́ loysillə́gə loyre .’ +ə́dúnə , ‘ phəre ,’ háydə́nə háyribə núpísigə móy ə́ní tánəre . +mə́thə́ŋgi numít ə́dúdədi , hənúbəsi narədə́nə ŋəsáygi khə́rúŋ mə́nuŋdudə mə́sí čə́ŋdə́nə ləyre , širə́bəni háysinnədúnə . +máy núpísinə phi ə́mə kúpsəlle , háyrə́gə kə́ppí . +kə́rəm-háynə kə́ppí : ŋəsáy háykhibə ə́dum háynə , ‘ pán čádə́nə šikhibə aaaummm máyren čádúnə həlləkʔu ,’ háyye . +ə́dum háynə kə́ppədudə yoŋ mə́yamse lakʔe . +‘ íbén kəydəwre ?’ +‘ é ! +nə́púsi sirenehé . +kənasú ləytrene , mə́sígi phumbinə́bə .’ +tháynə mə́maŋŋəydə lidə́-libə mə́təmdə , míóybəse lə́ynúŋdə phumləmmí . +ə́dúgi mə́təwgumdə́nə , lə́ynuŋdə phumnənə́bəgi səŋskar-təwbə , həwǰíkki mə́róndə seŋdoknə́bəgidəməktə , ‘ puro nóy mə́yam čə́ŋdúnə ,’ háydə́nə yoŋyam ə́dúnə ŋəsáygi khə́rúŋ ə́dú páydə́nə thaŋdorəkʔí . +páydə́nə thaŋdorəkpədudə , konthóŋgi ə́khúbədudə , móy mə́yam líthokʔə-lítsinga hótnəriŋəydudə , ŋəsáygi ípú phə́n čoŋthoktə́nə , gadánə phúdə́nə , čə́ynə phúdə́nə , yoŋ mə́kók káybə yáwre , mə́na tə́tpə yáwre , yoŋ mə́čá sibə yáwre . +ə́dum háynə yoŋ mə́yam tanthokkhəre . +mə́sídəydi nuŋŋaytədə́nə yoŋ mə́yamsi káynə čénkhəre . +numídaŋdə mə́pú-mə́bén ə́nínə túmmiŋəydə yoŋ mə́yamnə háyre , ‘ ŋə́sidi ípú-íbénsi hátpə tare ,’ háydə́nə čə́ŋŋəkʔí . +hənúbəgi lə́wsiŋnə yoŋsiŋdo čə́ŋŋəkpədə , hənúbənə phə́yšúp mə́nuŋdə híptə́nə ləybə , phə́yšúp mə́nuŋdə híptúnə ləybədudə , yoŋ mə́yam lakpədudə , hék khəŋdúnə , phə́yšúptu sər háydokpədudə , mə́nəm ə́mə phə́r ! +lakʔi háybə , mə́nəm ə́dú yoŋgi mə́natondə thə́k hék yə́ybədudə , mə́nəmdu kəya mə́nəm nuŋšidəbə ǰatni . +nəmthíbə mə́nəmdo ə́dúnə yoŋgi mə́natondudə thə́k hék yə́ybədudə , ‘ mə́púsi pumme ,’ háydə́nə , yoŋ mə́yam káydúnə čénkhre . +ə́sum háynə yoŋ mə́yambu máythíbə píbə , ə́dúgə tháynəgi ‘ hənúbə hənúbígi lə́wsiŋnə yoŋsi máythíbə píkhí ,’ háybə phuŋgá wárí ləy . +mə́taŋ ə́sídə ŋə́sigidi ə́sum loysəlle . +tháynə mə́maŋŋəydə hənúbí ə́məkhə́k yúm ə́mədə ləyrəmboyre . +hənúbídugi kənam ləyǰəde . +mə́čá mə́súsú ləyǰəde . +hənúbíninə mə́wasú sikhre . +ə́dú hənúbísi láyrə́y , ə́hanbədə yam lə́yrə́y . +ə́də́gi , mági hənúbígi kəptreŋnə təreŋnə phi saǰədə́nə , nómǰə khótčədə́nə , sum-sum lélle , hənúbísi mə́punsi . +čánəbədi yamǰəde mə́tómdəni . +ə́də́gi , nuŋti-nuŋtigi mánə kə́n-kə́n nómǰəbədúnə , pəysáse sum-sum khə́rə-khə́rə khákčədə́nə , hənúbísi mə́təm čə́hí khə́rə ləyrə́gədi , ínák-yam-khunbə hənúbí ə́mə oyredo . +mínə kəlləknəre . +hənúbí sénǰaw páybí sámu lə́ybə ŋəmbí kaynə háynəre . +ə́dúdəgidi , noŋmə húránbə ə́mənə , ‘ éʔ ! +ímuŋ kənaməttə ləytəbə , hənúbísigi ímuŋdəbu ə́ynə húránbə pəysá húránbə ŋəm-oydəboy wá ləyte ,’ háydə́nə húránbəsi mə́thə́ŋ-mə́thə́ŋ čə́ŋsənkhidə́nə , hənúbísigi ə́mə́mbə ǰəgá ə́mədə ləyre . +pódón ə́mə thallí . +pódónsigi ə́mə́mbə mə́rumdə ŋəsáygi húránbəsinə phə́mme . +ə́də́gi hənúbísinə mə́tómdəni čə́ŋəkʔibə húránbədu mágə khə́tnəbə múknəbəsú ŋəmde háybə , hənúbísinə phəǰənə khə́ŋŋí . +hənúbísinə mə́tómdə khə́lli , ‘ mə́síbu ə́ynə kə́rəm-háynə təwdə́nə : mási čə́ŋəkʔibə húránbəsi phábə ŋəmgədəge ,’ háynə . +tanǰásidə ŋəsáygi lə́wsiŋ ləyrə́bə budhí ləyrəbí hənúbísinə , ‘ éʔ ! +mə́sídi kəynomə ləyre ,’ mánə háyre . +mə́tómdə təreŋ kəptreŋdu naynə-naynə háyre , ‘ ŋəsáygi ə́ygibu kənaməttə ləyǰəde ,’ ímaŋdə thallibə pódónsidəni . +‘ pódónsi , mə́sé ə́ygə nuŋtigi ítómdə ləyrə́bə kandə , wárí nuŋŋaynə-nuŋŋaynə šabənida . +Ítá pódón , ŋə́sidi nə́ŋbu ə́ynə ŋáŋbə khótpə ə́mətə́ khumdene , ítá ,’ háydə́nə hənúbísinə lawrəp hék ŋáŋŋí . +ə́dúdəgi , ‘ ítá pódón ’, háynə kəwbədudə , ŋəsáygi čə́ŋŋəkpə húránbə ə́sínə , ‘ háw !’ +háydə́nə hék khumməkpoyre . +ə́dúdə ŋəsáygi mə́pándə čə́ŋbə húránbəgi mə́khondu khə́rə tánənə́bə háydə́nə hənúbísinə khə́rə lawnə-lawnə hék kəwredo . +mə́mə́ydədi hənúbí , ŋəsáygi lə́wsiŋ ləybísinə , lə́ykaydə khə́ŋnənə́bə háydə́nə , mánə magi mə́yúmdə húránbə čə́ŋŋe , háybəsi khə́ŋŋe . +khə́ŋnənə́bə thawmə́ysidə hənǰən-hənǰən kəwdúnə ŋəsáygi lə́ykay tánənə́bə hənúbísinə khə́ŋhəlle . +mə́mə́ydədi lə́ykaynə khə́ŋŋedo , húránbə ə́mə mági mə́yúmdə ləyre . +íbén nə́ŋgi ímuŋdə thókʔidu kəri təwrəge , húránbə čə́ŋŋə́bro ,’ háydə́nə lə́ykaygi mísiŋnə hənúbísigi yúmsi íkóy-kóyšəlle . +hənúbídunə nuŋšibə wá ŋáŋŋí . +lə́ykaygi mə́yam kóysillibəsiŋsinə , ‘ hənúbígi ímuŋsida nuŋtigi thóktəbə , wáthokghotʔə́nə ə́mə thókʔe ,’ háybəgi mə́óŋdə hənúbígi yúmsi kóysəlle . +hənúbísinə ŋəsáygi yúm ə́sí loynə kóysəlle , háybə , khə́ŋbə tanǰádudədi , ‘ lə́ykay-lə́ykaysá , húránbə čə́ŋŋe ,’ háydə́nə lawre . +húránbədunə ímuŋdudəgi mə́pándə čénthokkhibə mə́təmdədi lə́ykaygi mísiŋ íkóy-íkóysindúnə ləyrəmdə́nə húránbədo lə́wsiŋbí hənúbídunə íráy-láynə pháre . +sum háynə təwdə́nə ŋəsáygi lə́wsiŋ ləybí hənúbísinə ŋəsáygi húránbədo phákhiye . +loyre . +tháynə mə́maŋŋəydə kekrúhənǰəbə háybə núpámə ləyrəmmí . +mə́hák ə́sí mə́má ə́dú lukhrabíni . +yamnə lə́yrə́y ə́dúgə , kekrúhənǰəbə háyribə núpá ə́sí yam tənbə thə́bə́k súniŋŋay ləytəbə ə́dúgumbə míšə́k ə́məni . +kekrúhənǰəbəsinə mə́má lukhrabí ə́sínə yóktháktúnə , sum təwrəkpə ə́sídə mási pákhə́ŋ phárəkʔe . +pákhə́ŋ phárəkpə mə́təmsidə mági thə́bə́k súniŋŋay sétniŋŋay čániŋŋay mə́púŋphánə ləyte . +tənnə-tənbəne , mə́má lukhrabí ə́dúnə thákpəne , mási yam wánə hiŋŋi . +ə́sumnə kekrúhənǰəbənə pákhə́ŋ phárəktə́nə čawrəklə́bə mə́təm ə́sídə , mə́háksú mə́mánə numít khúdíŋgi čəyrəkpəne , lə́yrə́bəne , kháŋbə ŋəmməktədə́nə mási pəysá phəŋniŋbəgi wákhə́l ə́mə lakʔəmmí . +mə́rə́m ə́sídəgi kekrúhənǰəbə ə́sínə noŋmə mə́má ə́sídə háyrəmmí , ‘ ímá ə́yhák thə́bə́k súbə čə́tluge . +tə́n tə́réttə́ həwbiyu ,’ háydə́nə mə́təmsidə mə́mánə tházəde . +yam tənbə máy mə́čá núpá ə́sí pókpədəgi thə́bə́k súniŋŋəktəbə , ítəndə́-təndə́nə lakpəninə , ə́múkʔə hənnə čəyšilləmmí . +ə́dúbu kekrúhənǰəbəna hənnə-hənnə ə́sum tə́knərəkpədəgi , mə́mási sawnə-sawnə mə́čágidəmə́ktə́ tə́n tə́rétkhə́k phəwsukhóŋdə čə́ŋŋə́gə , mə́dúdə tarəmbə čəgémgumbə waykúpkumbədugi čeŋ khə́ppəgə , mə́má ə́sínə píkʔə-píkʔə́bə tə́n tə́rétkhə́k həwbire . +mə́mánə tə́n həwbə loyrə-mə́təm mə́tuŋ ə́sídə , kekrúhənǰəbəsinə mági kólhiŋ kárə́bə , tháŋǰəw ə́mə ləy , háyribə tháŋǰəw ə́sí ləŋnə phéŋdətlə́gə , mə́réŋbándə thoŋgəttúnə , tə́n tə́rét ə́sí yómmə́gə , thə́bə́k súbə thórəkʔəmmí . +mə́pókŋəygi thə́bə́k súrəktəbə kekrúhənǰəbəni kədaydə súgədəwribəno háybəsú khə́ŋdəbəninə , mə́háknə ə́sum pə́ŋčə́ttə́-čə́tləmmí . +konthə́ŋdə másí čə́tməndə́nə sum wárəkʔəmmí . +wárəkpədəgi mə́háknə uməŋ ə́mədə čə́ŋsillə́gə , púkhrí ə́məgi mə́pándə hə́wrəmbə íkóy-kóynə hə́wbə khoŋnaŋ pámbí ə́məgi mə́thə́ktə toŋdúnə , pótharəmmí . +mə́təmsidə mánə wádə́nə , mə́réŋbándə tháŋǰəw ə́sí thoŋgətlə́gə , khoŋnaŋ mə́thə́k ə́sídə póthadúnə ləyriŋəydə , púkhrí ə́sídi íčəm-čəmbə púkhrí woyrəmdəbənina , laygi khóygi mə́čášiŋ hélóy tə́rétki sannəphəm íruǰəphəm oybə púkhríni . +ə́dúnə púkhrí ə́sídə hélóy tə́rétšiŋ ə́sé šannəbə thórəkʔəmmí . +numít ə́sí théŋǰilləkʔe . +kekrúhənǰəbənə sum ŋayriŋəysidə , póthariŋəysidə , hélóy tə́rétšiŋ ə́sínə sum púkhrí ə́sídə čoŋthədúnə , íroydúnə , šannədúnə , sum ləybəsi , kekrúhənǰəbənə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi urəmmí . +šum yeŋbədə kekrúhənǰəbəšisú gyan tade , mə́khóy layni . +hélóyni háybəsi má khə́ŋde . +mə́rə́m ə́sídəgi , mánə mə́khóy tə́rét ə́dúbu yeŋŋə́gə , mə́khóy tə́rét ə́sídə wonšillə́gə , mági tə́lsi mə́šiŋ thíbə oynə kekrúhənǰəbənə , ‘ ə́mə čásira , ə́ní čásira , ə́hum čásira , tə́rétmə́k loynə čáthokʔəge ,’ háydə́nə , mánə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi šum lawthərəmmí . +ədəgi , hélóyšiŋ ə́sínə sum íruǰərəmbədəgi , kekrúhənǰəbənə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi , ‘ ə́mə čásira , ə́ni čásira , ə́hum čásira , loynəmə́k čáthokʔəge tə́rétmə́k loynə hék čáthokʔəge ,’ háybəsi , hék-hék tárəmmí . +mə́də́gi , mə́khóy tə́rét oyrə́boy niŋŋədúnə , hélóy tə́rét ə́sínə kekrúhənǰəbədə mə́khóybu , čáthokpigənu ! +'nə́ŋnə pambə pót ə́mə niyu , ə́ykhóy píge ,’ háydə́nə kekrúhənǰəbəsidə háyrəmmí . +mə́təmsidə kekrúhənǰəbənə khudoŋčábəsi lə́wdúnə , khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi kúmthərəkʔəmmí , ə́dúgə , hélóyšiŋ ə́dúdə mánə pambə pót ədo ‘ nə́khóy píbə ŋəmgədəra ? +kərigumbə ŋəmgədəwbə oyrəbədi , nə́khóy tə́rét ə́sí ə́ynə kəysú təwbiroy ,’ háynə háyrəkpədəgi , hélóyšiŋ ə́dúnə , ‘ nə́ŋnə pambə póttu kərino ? +pírəge ,’ háydə́nə kekrúhənǰəbədə háyǰərəmmí . +mə́təmsidə , kekrúhənǰəbəna mádi yamnə láyrə́bənina , ə́múktəŋ ínákkhunniŋbəgi aša ə́sí mə́ŋóndə yamnə kə́nnə ləybəninə , kekrúhənǰəbənə hélóyšiŋ ə́sídə mánə pammibə pótsi ə́təy nə́tte . +‘ ə́ykhóy sə́ná khúdóp yay oybə , kərigumbə mə́sí ləŋŋə́gə , mánə pammibə pót púmnəmə́kši thókpə ŋəmbə , čániŋŋibə , thə́kniŋŋibə , lənthum púmnəmə́k puthokpə yabə , sə́ná khúdóp yay oybədu .’ +‘ nóy píbə ŋəmgədəra , ə́dú oyrəbədi , nə́khóybu hátpiroy . +kərisú təwbiroy ,’ háydúnə háybədəgi , hélóyšiŋ ə́dúnə mə́sábu hátpidrəbədi loyre háydúnə khə́ndúnə , kekrúhənǰəbəda háyribə khúdóp ə́sé yamnə čékšinnə šinnərəkʔəmmí . +khúdóp ə́sí síǰinnəbəgi mə́óŋsú kekrúhənǰəbəda hélóysiŋ ə́sínə háyrəmmí , ‘ nə́ŋnə khúdóp ə́sí ləŋŋəmdaydə waytə́ythokʔədəbəni , ə́dúga mági dhúpnúŋ thádúnə , yamnə púkniŋsi čékšənnə khóyrəmǰərə́ga , khúdóp ə́sí , " nə́ŋnə thókʔu , háyribə póttu thókʔu !" +háydúnə , čínnə háyrə́gə , ləŋgədəbəni ,’ háyribəsi kekrúhənǰəbənə hélóyšiŋdugi mə́maŋdə čáŋyeŋ təwhəlləmmí . +hélóyšiŋ ə́dúnə kekrúhənǰəbənə ‘ kəri pammi ,’ háydúnə həŋbədə , ‘ həwǰík-həwǰík ə́y čák čárəktrí . +ə́dúnə , čák púkhə́m phəzəbə ə́məgə , ŋá thoŋbə téŋkót ə́hawbə ə́məgə , ə́ygi ímaŋsidə thókhəllu ,’ háydúnə háybədə , hélóyšiŋ ə́dúnə kekrúhənǰəbəgi mə́maŋdə khúdóptu ləŋdúnə , háyribə čák púkhə́m phəzəbə ə́məgə , ŋá thoŋbə teŋkót phəzəbə ə́məgə , thókhəndúnə , kekrúhənǰəbənə čáthokʔəga , khúdóp ə́sí mági mótlə́bə mə́phi ə́dúdə yómmə́ga purəkʔəmmí . +sum lakpəsinə kekrúhənǰəbəsi mə́təmsi théŋdokʔəre . +magi mə́yúm yəwbə ŋəmdəre . +bónsidəgi mə́yúm həlləkpəgi lə́mbénsidə , kekrúhənǰəbənə mági tháynəgi mə́rúp ə́mə niŋsíŋŋəmmí , háyribə mə́rúp ə́sígi mə́yúmdə mási čə́ŋšəlləmmí . +‘ ítaw , ítaw ,’ háynə kəwre . +mə́rúp ə́sínə , ‘ kərino ?’ +háydúnə thórəkʔəmmí . +‘ ə́y ŋə́si ə́hiŋ ə́sé ŋayháktə́ léktəbə yadəre . +həyeŋ noŋŋallə́gə yúmdə yəwkhrəge . +ə́y lə́mbéndə thə́bə́k ə́mə čə́tlubədəgi mə́mthokkhəre ,’ háyrəmmí . +mə́təmsidə mági mə́tawsi mági núpígə mə́banidə́ ləybə yúmni . +nuŋdaŋsi čákíšiŋ mə́taw ə́sínə thoŋdúnə ə́múk píǰəre . +ə́dúgə , kekrúhənǰəbənə háyrəmmí , ‘ ítaw ə́ygi ə́mótpə phi ə́sínə yómmibə pótši sókpirunu . +mə́sí ə́ygi ə́rubə pót ə́mə yáwribəni ,’ háydúnə sinnərəmmí . +mə́də́gi , ‘ túmməsi ,’ háydúnə mə́khóyši nuŋdaŋsi túmme . +túmmiŋəysidə , ŋəsáygi mági mə́tawsigi mə́tə́y-mə́naw ə́sí , kekrúhənǰəbənə mági ə́mótpə phi mə́nuŋdə pót ə́mə yómmibəni háybəsi , khə́nbədə , mə́bani túmbə yadre . +‘ kəri oyrəmdoyno ,’ háydə́nə pə́ŋkhə́ndə́-khə́lle . +ə́dəgidi , mági mə́taw ə́sígi núpí ə́sínə ə́múk hənnə túmbə yadədúnə , mási hə́wgətləkʔe . +hə́wgətləʔə́gə , mági núpásidə háyrəmmí , ‘ ŋəsáy nə́ŋgi nə́tawnə mági phə́dí mə́čét ə́mótpəsidə yómnə pót ə́rubə ə́mə yómmí , háyribəsi mə́sí ə́y yamnə kə́nnə yeŋniŋŋəkʔe . +mə́sí ə́múktə́ yeŋǰəge ,’ háydə́nə háyre . +mə́də́gidi mági núpá ə́sísú mági núpí ə́sínə kə́nnə tə́kšilləkpəsidə kháŋbə ŋəmdərədə́nə , ‘ yeŋdə́-yeŋsi ,’ háydúnə , ‘ kekrúhənǰəbəsi túmbra yeŋŋe , mági phəmuŋdə čə́ŋŋəkʔə́gə .’ +kekrúhənǰəbə kə́nnə mádi wárudúnə saŋnə čə́tlubəne , kə́nnə túmdə́nə ləyrəmmí . +mə́dúdəgidi mə́tə́y-mə́naw ə́sínə kekrúhənǰəbəsi túmkhəre háybəsi khə́ŋŋədúnə , mági phə́dí mə́čét ə́mótpənə yómmibə pótsi , lónnə haŋdoktúnə yeŋŋə kandə , kasi sə́ná khúdóp yay oybəni mə́gun čawkhrə́bə , ə́dúnə phə́dí mə́rə́ksidə púŋləŋ-ləŋŋədə́nə sə́ná ə́sínə mə́ŋansi thóktə́nə , ŋəsáygi mádi lay oybə ə́məgə yáwribəninə , yamnə phəzənə ləyrəmmí . +mə́dú ubədə mə́tugi púkniŋsi húkhre . +mə́də́gi ‘ mə́síbu kəribu-oyrigabə ,’ háydə́nə , mə́bani sum čiŋnəre , ə́dəgidi , ‘ mə́sí lótšilhəwrəsi , máy mə́húttə khúdóp ə́mə ə́ykhóygi íčəmčəmbə khúdóp ə́mə ləy , mági núpígi mə́sí oynə hápšənkhrəsi ,’ háydə́nə kekrúhənǰəbəgi mə́tawgi núpí ə́sínə mági khúdóp íčəmčəmbədu hápčille , phə́dí mə́nuŋdudə , ə́dúgə yómšillə́gə , phəzənə thəmbikhre . +ə́séŋbə sə́ná khúdóp yáy oybəsinə həwǰíkʔi yúmbú ə́dúgi mə́tə́y-mə́naw ə́sínə lə́wsillə́gə , thəmhəwre . +mə́də́gi noŋŋalle , kekrúhənǰəbəsi hə́wgətle . +mádi čə́tniŋbənə mə́yúmsidə ləyphəm-čáphəm khə́ŋdrəbəni . +ə́dúnə , mánə , ‘ ítaw mə́čín mə́yagə seŋdokʔəge , ítaw , ə́y čə́tləge , ŋəntá . +ímánə ŋayrəmməni yúmdə ,’ háydúnə mə́tawsidəgi biday lə́wrə́gə , mási yúmdə həlləkʔe . +mə́də́gi mə́mánə hék ubədə , konthóŋdəgi má ubədə , ə́dum čəybə həwre . +mə́rə́mdi , mánə pəysá pusəlləkʔəni háybəgi wákhə́lsú , mə́má ə́sídə ləyte , mádi ə́tənbə núpáninə , thə́bə́k mə́punsigi súdribəni . +mə́mánə pə́ŋčə́ydə́-čə́yribə , hənǰilləkpəsidə , kekrúhənǰəbəšinə , ‘ ímá ŋə́sidi šawbirənu . +nə́čánə yamnə phərə́bə kərigumbə pót ə́mə purəkʔe . +mə́sígi mə́pannə ə́ykhóy ŋə́sidəgi ínákkhullədəwniga ,’ háybəsidə , mə́másinə , ‘ ə́múkʔə hennə nə́čínthínu ,’ háydə́nə henǰinnə čəysilləkʔe . +mə́sídəgi kekrúhənǰəbəsinə , ‘ yeŋŋu , yeŋŋu ímá ,’ háydúnə , ‘ həwǰik ə́ykhóynə čánə-thə́knəbə pótsi puthokʔe . +yeŋŋukó ímá ,’ háydúnə , mánə waytə́ydúnə dhúp thaŋmə́y thádúnə , sə́ná khúdópsidə , ‘ čák púkhə́m phəzəbə ə́nídəŋ thókʔu ! +hénǰaŋ téŋkót ə́hawbə ə́nídəŋgə thókʔu ,’ háydə́nə ləŋbə ə́sídə , ŋəsáygi ə́séŋbə khúdóp nə́ttəbəninə , ‘ koroŋgroŋgroŋ ,’ háydúnə ə́dum čénkhrə́gə , tókʔe . +mə́də́gi mə́dú ubədə , mə́mási ə́múkʔə hennə čəydúnə , kekrúhənǰəbəsi íkáybənə sire . +mə́də́gidi mási yamnə sawre , kekrúhənǰəbəsesú . +ə́dúnə kekrúhənǰəbənə , ‘ ŋə́sidi hélóyšiŋsi héktə́ hátləge , mə́čínthíre ,’ háydə́nə , ‘ ímá ŋə́sidəŋgə tə́n tə́réttə́ həwbikho . +ə́y ə́múktə́ čə́tke . +thə́bə́k ə́múktə́ čə́tlukhige ,’ háydúnə háyre . +‘ yade ,’ mə́má ə́sínə hennə-hennə čəy , ‘ nə́čínthínu ,’ háydúnə , ə́dəgi kekrúhənǰəbənə háyməllədə́nə , mə́má ə́sí kháŋbə ŋəmməktərədə́nə həwre , tə́n tə́rét ə́məgə . +háyribə tə́n tə́rét ə́sí yómšillədúnə , kekrúhənǰəbəsi , máy tháŋǰəw ə́dú páyrədúnə thókle , ‘ hélóy ə́sí hátlurədəwni ,’ háydúnə . +sumlaʔí sumlaʔí . +ŋəsáygi-hannəgi bónsi təmnə lakʔe . +háyribə bón ə́sídə ləyribə khoŋnaŋ pambi ə́sídə kákhətlə́gə , mási ŋayre . +ə́dəgi hélóy tə́rét ə́sí šannəbə mə́təm oyrədúnə thórəkʔe . +thórəktúnə , mə́khóynə íšiŋdə íroydúnə khóttə́nə sannərəkpə mə́təmsidə , kekrúhənǰəbəsinə ə́múk háygətləkʔe , ‘ ə́mə čásira , ə́ni čásira , ə́hum čásira , tə́rétmə́k loynə čáthokʔəge , ŋə́sidi ,’ háyrisi sum lawkhətləʔe , mánə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi . +mə́də́gidi hélóysiŋ ə́dú kire . +hélóy ə́tónbísiŋnə hannə úy . +‘ íčé íčé nəhángi núpádu ə́múk lakʔe . +mánə ə́ykhóy čáthokʔəge ə́múk ,’ háyre háynə mə́čésiŋ ə́dúdə tákpədəgi , mə́čésiŋ ə́dú pakkhətle . +míhun čénkhətkhidúnə mə́khóysi kákhətle . +kákhətləkʔə́gə , ‘ kəydəwre , nəhán nə́ŋnə ə́ykhóydə kərisú təwrəroy ,’ háydə́nə háyrə́gə , " ŋə́si ə́múk ə́ykhóy čáthokʔəge ," háyridi háybə həŋbə-kansidə , kekrúhənǰəbənə háyre , ‘ nəhán nə́khóynə khúdóp ə́yŋóndə nóy-nə́khóy nə́čínthíribə kərigino , nóygi nə́maŋdənə nóynə , " thóʔu ," háyribə mə́khə́y thókʔe . +ə́dúnə , ə́ynə yúmdə ləŋbədə́nə , kərimətə thóʔu yadre . +ə́də́gi ímági mə́maŋdə ə́ydi yamnə íkáyre . +ə́dúnə , nə́khóy nə́čínthíbəgi ŋə́sidi loynə hátpə tare ,’ háydúnə háyre . +mə́də́gi hélóysiŋ ə́sídi íčəm-čəmbədi ǰibə nə́ttəbəninə , mə́khóynə ŋəsáy kəynomə təwrəmməni háysi khə́ŋŋədə́nə , kekrúhənǰəbədə həŋŋí , ‘ nə́ŋ khúdóptu pudúnə čə́tpra , nə́yúmdə dayrek oynə čə́tpra ? +čumdriŋ čə́tpra , nə́ttrə́gə nə́ŋ lə́mbéndəgə lékʔu-khótlu təwbra ,’ háydə́nə háybə kansidə , kekrúhənǰəbəsinə niŋsə́ŋŋi , ‘ um , ə́y yúmdə numít ə́dú prə́p-prə́p čə́tpədə , mə́mthokkhidúnə , yúm yəwhəwdre . +lə́mbéndə ə́ygi ítaw ə́mə ləy . +mági mə́yúmdə ə́y lékʔuy , nuŋdaŋsi ,’ háynə háybədəgi , hélóysiŋ ə́sí gyan tare . +ə́dúnə , ‘ phəre . +ə́dú oyrə́boyrəbədi , nə́ŋgi nə́tawdo mə́dúnə nə́ŋgi khúdóptu sóydənə lə́wthokʔəmməni . +ə́dúgi mə́húttə mə́khóygi khúdóp ə́čəmbə ə́mə nə́ŋŋóndə pírəmməni . +ə́dúnə , ŋə́sidi nə́ŋ sawrənu . +nə́ŋgi nə́tawdu láknə́bə yabə khútláy ə́mə pírəge . +mə́sí purə́gə nə́tawdo phúdúnə hóren həŋŋu ,’ háydə́nə , hélóysiŋ ə́sínə thə́wrí kóŋgóy yay oybə ə́məne , məŋgé theŋgu ə́məne , kekrúhənǰəbəsidə píre . +mánə háy , hélóysiŋnə , ‘ thə́wrí kóŋgóy yay oybə nə́ŋna púlhənniŋbə mído , " pullo ," háydúnə háyro . +mə́təm ə́dúdə , thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə nə́ŋnə pulhənniŋŋibə mídu pulləni . +məŋgé theŋgu yay oybə , " nə́ŋnə phúdhəro ," hék háybədə mánə phúbə hə́wrəkʔənni ,’ háydúnə háy . +mə́də́gidi ‘ ə́dum háynə təwrə́gə , phú-phúdúnə həŋbədə , nə́ŋgi nə́tawsinə sóydənə háydorəkʔəni ,’ háynə háybədəgi , kekrúhənǰəbəsi ə́múk hə́rawdúnə , həwǰíkki thə́wrí kóŋgóy yay oybəne məŋgé theŋgune purə́gə həlləkʔe . +ə́də́gidi mánə mə́tawsi ə́múk kəwwi lə́mbéndə , ‘ ítaw ə́y ŋə́si nuŋdaŋdəgə lékčəkhige ,’ háynə háyre . +mə́də́gi mə́tə́y-mə́naw ə́ni ə́sídi kekrúhənǰəbə lakpəsi , ŋə́raŋ nuŋdaŋsú khúdóp phəzəkhrə́bə ə́mə phəŋdúnə , hə́rawre . +hə́rawdúnə , ‘ ítaw léŋsinbiro ! +léŋsinbiro !’ +ə́dúgə , ‘ lékpikho ,’ háynə háy . +ə́də́gi kekrúhənǰəbəsi túmme , nuŋdaŋsi . +má túmbə yade . +túmməmŋəysidə mánə háy , ‘ ítaw ŋə́sisú ə́y kərigumbə pót ə́rubə khə́rə yáwrəkpəni . +háyribə ə́ni ə́sé hóren yeŋbirunu , ə́ynə túmkhrə́bə kandə ,’ háydúnə sinnərəmmí . +mə́də́gidi ə́hiŋsidə mə́tə́y-mə́naw ə́sí ə́múksú túmbə yarəktre . +‘ ŋə́raŋgi ə́dúgumbə pót ə́mə yáwrə-mane , háydə́nə , phi mə́čét phəttəbənə yómmibə məŋgé theŋgu yay oybəgə thə́wrí kóŋgóygəse , mə́sí ə́múk yeŋniŋŋəktə́nə čə́ŋsəlləkʔe . +čə́ŋsəllə́gə , haŋdoktə́nə , təwriŋəysidə , kekrúhənǰəbədi túmdri , kekrúhənǰəbəsinə hék páybəgə , ‘ thə́wrí kóŋgóy yay oybə mə́banisi pullo ,’ háydúnə háy . +mə́də́gidi thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə pulle . +mə́də́y , ‘ məŋgé theŋgu , nə́ŋ phúdəro ,’ háydúnə háybədəgi , məŋgé theŋgu , ə́sínə mə́banisi túp-túp phúbə hə́wrəke . +mə́də́gidi sum nakhətləkpə kansidə mánə háyre , ‘ ítaw , nə́ŋ ə́ygi khúdóp lə́wbəra lə́wdəbəra ,’ háydə́nə sum kansidə , mə́tawsi naməlləkʔədə́nə , ‘ ítaw , ə́y ŋə́raŋ nuŋdaŋ nə́ŋgi khúdópto , ítaw nə́ŋnə , " sókunu ," háybədəgi , yeŋniŋmənkhidə́nə yeŋŋubədəgi , phəzəməndə́nə lə́wthokhəwre . +ə́dúgi mə́húttə ə́ykhóygi íčəm-čəmbə khúdóp ə́mə yómsəndə́nə thəmkhrə́bəni ,’ háydúnə háybə kansidəgi , ‘ ə́dú oydrəbədi ə́dú hék pídribə , mə́khə́y nə́ŋ phúdúnə , sirədəwni ,’ háydúnə háyre . +mə́də́gidi mə́khóysú namənlədə́nə kháŋbə ŋəmdrədə́nə , ‘ pírəge pírəge , ítaw ,’ háynə háyre . +ə́də́gidi mánə , ‘ tókʔo ,’ háydúnə háybədəgi , mə́khóy phúbə tókʔe . +ə́dúgə , ŋəsáygi khúdóp ə́séŋbədo puthoktúnə , píre . +mə́də́gidi kekrúhənǰəbəsinə khúdóp ə́séŋbədu phəŋŋəninə , məŋgé theŋgu yay oybədune , thə́wrí kóŋgóydune , pulləp purə́gə , mə́yúmdə həlləkʔe . +həlləkʔə́gə , mə́másidə háyre ... má lakpə ubədə mə́mádi pə́ŋsawdə́-sawdúnə , ‘ phí-phí ,’ kamdúnə mə́sígi , ‘ kə́tə́l ə́sí ə́múksú həlləkʔe . +tə́l həw háyrərəni ,’ ə́də́gidi mánə , ‘ ímá ŋə́sidi sawbirənu . +ə́y ŋə́sidə ŋə́raŋgi khúdópto ə́ranbə oyrəmme . +ə́séŋbə khúdóp purəkʔe . +ə́dúnə , mə́sínə ə́ykhóygi , " thókʔu ," háyribə púnəmə́k thóktúnə , ə́ykhóy ŋə́sidəgi nuŋŋayrədəwni ,’ háydúnə , mə́másidə háybədəgi , mə́mádi tházəde , ŋə́raŋsú má sóykhrəninə . +‘ ímá ə́múktə́ yeŋbiyu ,’ háynə háybədəgi , mánə wayga phəzənə tə́ythoktúnə , dhúk thaŋmə́y thádə́nə , khúdópsi kə́tlə́gə ləŋbədə , čák púkhə́m phəzəbə thókʔe , ŋáthoŋbə teŋkót phəzəbə thórəktə́nə , mə́mási púŋŋə́k-ŋə́ʔe . +mə́də́gidi mánə čáthokʔí . +ə́dúnə , ‘ ímá , ŋə́sidəgidi sawbirənu . +ə́ykhóy ŋə́sidəgidi nuŋŋayrədəwni ,’ háydúnə , mə́mási tházəbə həwre . +ə́də́gidi ŋə́si nuŋdaŋdi , ‘ túmməsi ,’ háydúnə túmme . +túmmiŋŋəysidə ŋəsáygi kekrúhənǰəbəsidi mági mə́yúm-mə́kə́y saniŋbə púnəmə́ksi , aša púnəmə́ksi , mádi páŋthokʔe háydúnə , ə́hiŋsidə həwgətlə́gə , mánə íhan-hanbədə , ‘ ə́ygi yúm yamnə phəzəbə , yamnə čawkhrə́bə ə́mə thókʔu ,’ háydúnə ləŋbədəgi hannəgi mə́yúmsi máŋthokkhre . +ə́dúgə , yúm phəzəbə ə́hənbə ka mə́yamgə ləybə ə́mə thókʔe . +mə́də́gi , ‘ mə́maŋ sə́ŋgóy ə́múk thókʔu ,’ háybədəgi , sə́ŋgóy thókʔe . +ə́dum háynə təwdúnə mági , ‘ sən səŋgon phəzəbə ə́thənbə ə́məgə thókʔu ,’ háybədəgi , sən píkthənnə ləybə səŋgon ə́məsú thókʔe . +mə́də́gi , ‘ ə́ygi púkhrí ə́nídəŋ tə́w ,’ háybədəgi púkhrí phəzəbə ə́ní ə́məsú mági iŋkhon mə́nuŋsidə tə́wre . +ə́də́gi mági ‘ iŋkholsi ə́múk səmbəl kházillu ,’ háydúnə ləŋbədəgi , səmbəl čə́p-čánə kházille . +‘ gét phəzəbə ə́mə pallu ,’ háybədəgi thóŋgal phəǰəbə ə́məsú palle . +ə́sum háynə təwdúnə , mə́mánə túmmiŋəysidə , kekrúhənǰəbənə nuŋdaŋsi loynə mági mə́yúm-mə́kə́y sabəgi thəwráŋsi , loythokkhre . +mə́də́gidi mə́mási hə́wgətləkpə kandə , mə́mási púŋŋə́kŋə́kkhre . +mádi máygáyga khə́ŋdədúnə púŋŋáw-ŋáwre . +mə́təmdugi lə́ybáktugi niŋthəwdugi konuŋgə həwǰíkki kekrúhənǰəbəsigi ə́nəwbə thókhəllibə yúmkə́ysiŋgə mannə́y háy . +mə́sídə mə́mási púŋŋáw-ŋáwkhidə́nə kərino təwrise < obs > háydúnə íŋáw-ŋáwrəmmí . +kekrúhənǰəbənə , ‘ ímá , ŋáwbirunu ! +ə́ynə háyǰəbəduni , həwǰik ə́y niŋthəwdəwnə təwrəbəni . +ə́dúnə , ə́ygi yúmsi konuŋgə mannərəbəni . +ə́dúnə , həwǰik ímá nə́ŋ niŋthəw mə́čá núpí háybiručó ,’ háydúnə háybədəgi , mə́mású yare . +phəre ! +phəre ! +ŋə́sidi lə́ybáksigi niŋthəw mə́čá núpísi háyrurəge ,’ háydúnə mə́másinə , phiról mági ə́hənbə mə́čá núpánə thókhəndúnə , mə́dú sétčárədúnə , konuŋdə niŋthəw mə́čá núpí-háybə čə́tle . +mə́təmsidə mə́yamdi khə́ŋpóndri , kekrúhənǰəbə ínákkhulle háybəsi . +mə́də́gi , mə́má ə́sínə konuŋdə čə́ŋŋerə́gə , niŋthəwsidə ə́ŋəm-ə́thəwsiŋsidə həŋgəttə́nə , mági mə́čá núpí raǰkəyna phəzəkhrəbí ə́sí , máy mə́čá núpági háynə siŋnəbə lakini , ‘ khə́rə píbiyu ,’ háyǰəbəsidə , tábədə , ə́ŋəm-ə́thəw púnəmə́k nóktə́nə , niŋthəwgasi ə́hanbədə phagi oyrə́boy niŋŋəmmí . +ə́də́gi , mánə ə́séŋbə oynə háyrəkpəsidə , móysi sawrəktə́nə , ‘ kəysú ləytəbə lukhrabí mə́čá , nə́ŋgumbə nə́čá thə́bə́ksú súniŋdəbə , kekrúdəwnə músin-múbə , mə́sə́ksú thíbə , mə́dúgidəmə́ktə́ nə́ŋnə niŋthəw mə́čá núpíbu háybə , lakpədi ə́ykhóybu ušit thəwoydəbəni ,’ háydə́nə , ‘ mási mə́ŋə́kšə́m láktə́nə íllu ,’ háybədəgi , ə́ŋəm-ə́thəwsiŋdunə mási lák-láktúnə íllə́gə , phúrəkpəsinə , ə́múk tusən , ə́múk hə́wgətlə́ , ə́múk ínləkpəsidə , mə́mási mə́máysi lə́ybáktə yə́yšəndə́nə mə́yasi íga thóktúnə , sum čə́ŋŋəkʔí , thóŋgalsidə . +mə́də́gi kekrúhənǰəbənə maŋgondə léppəgə yeŋbəsidə , mə́mági mə́yadə íga thókpəsi ubəsidə mánə kwá pízərəkʔiboy niŋdúnə , ‘ ímá , léŋsinbirəkʔu ! +yabirə́bəra ?’ +háydúnə maŋgoldə léppəgə lawwí . +mə́təmsidə mə́mádi kə́ppə-kə́ppəgə čə́ŋŋəkʔini . +‘ ímábu , sum-háynə təwdə́nə , lusə́m láktúnə , hənnə-hənnə ílləkpədəgi , ímági yadə íga thókʔibəsini ,’ háyrəkpədəgi , kekrúhənǰəbəsi sawre . +‘ ə́dú oyrəbordi , ŋə́sidi lan təwrəgedo ,’ háydə́nə , kekrúhənǰəbəsinə ŋəsáygi mági thə́wrí kóŋgóy yay oybə , ə́də́gi məŋgé theŋgu síǰinnədə́nə , mági khútláy ləyre . +ə́də́gi mánə mí khə́rə ə́məgə nékʔe . +mánə nékʔibə mísiŋsi mí nə́tte . +mági khóŋlóy oynəbə mə́téŋpáŋbə ǰibəsiŋni , háyribə ǰibəsiŋdu kəri-kərino khoygi mə́khə́lsiŋsini . +khoyŋáŋ , khoybíniŋthəw , unákhoy , ə́dú khoymú khoygi , mə́khə́l-mə́khə́l mə́yamsi kekrúhənǰəbənə nékʔe . +ə́də́gi mə́thə́ŋdə mági čə́tnənə́bə , kekrúhənǰəbənə čə́tnənə́bəsi , ləyte . +mə́khóŋ čə́tpə yapónte . +ə́dúnə , mánə lə́mhə́wdóŋ ə́čəwbə ə́mə nékʔe , háyribə hə́wdóŋtókpəsi hə́wdóŋtókpə kəwwí . +hə́wdóŋtókpəsi toŋkhətle . +khoy mə́yamsinə mági mə́teŋpáŋbə thórəkʔe . +ə́də́gi thə́wrí kóŋgóy yay oybə , məŋgé theŋgusi purədúnə mánə konuŋ təmnə lan təwbə haygətləkʔe . +ə́də́gi mánə loynə šinnəy , ‘ konuŋsidə ləyrəmbə púnəmə́k číkkədəbəni . +ə́dúgə , raǰkəynə niŋthəw mə́čá núpíse mádəŋdi nə́khóy číkʔunukó ’ háydúnə , khoy púnəmə́k sinnəkhrə́bəni . +mə́də́ konuŋdə , kekrúhənǰəbəsinə lan lakʔe , háybəsi tábədə , konuŋgi ə́ŋəm-ə́thəwsiŋnə sénnədúnə ləykhəre . +mə́də́gi kekrúhənǰəbənə mági khútláysi šízinnəbə hə́wrəkʔe . +mánə thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə , ‘ niŋthəwgi ə́ŋəm-ə́thəw púnəmə́k pullo ,’ háydə́nə thádokkhəre . +mə́təmsidə thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə loynə ‘ kə́drə́k-kə́drə́k-kə́drə́k ’ láktúnə punbə hə́wgətləkʔe . +mə́də́gi , ‘ məŋgé theŋgu , nóynə yə́yyo ,’ háydə́nə , niŋthəwgi ə́ŋəm-ə́thəw mə́nay-mə́səl niŋthəw pháwbə yáwnə loynə pundə́nə phúbə hə́wre . +mə́də́gidi , ‘ khoy nóynə , khoy ə́məmnə , mí mə́ŋa-mə́ŋa číkʔu ,’ háydə́nə , sinnəkhidə́nə , niŋthəwgi mí púnəmə́ksi khoynə mə́ŋa-mə́ŋa čírəkpədəgi , mə́khóysi kháŋbə ŋəmməktədə́nə , ‘ kərino ,’ həŋŋəkpə mə́təmsidə , ‘ nə́khóynə ə́ygi ímádə thínə təwrəkpə , tathí-taoynə təwrəkpə , ə́dúgə , " raǰkəyna píyu !" +háybə , čə́tkhibə ímábu nə́khóynə thínə təwrəkpəgi , ŋə́si ləmən khumbə lakʔibəni ,’ háydúnə háyre . +‘ ə́dú oyrəbədi nə́ŋ kəydəwrə́gə , phəninə ,’ háybədə , mə́dúgi ‘ ə́ygi ímá phúkhibəgidi , nə́khóynə nə́khóygi nə́čá núpí raǰkəyna ə́sí ə́yŋóndə sinnərə́bə oyrəbədi , nə́khóy thádokpirəni . +ə́dúgə , ə́y sawrəroy ,’ háynə háybədəgi , konthə́ŋdə khoy mə́yamnə číkpəgi wábəne , ə́də́gi məŋgé theŋgunə thombəgi nabəne , kháŋbə ŋəmləktədə́nə mə́khóynə raǰkəynasi sinnəre kekrúhənǰəbəsidə . +mə́də́y mánə kekrúhənǰəbənə lawthokʔe , ‘ həwǰik nóhóy punbə tókʔo . +phúbəsú tókʔo . +khoy púnəmə́ksú číkpə léppo ,’ háynə háybədəgi , raǰkəynačhi kekrúhənǰəbənə lə́wdə́nə mə́yúmdə purəkʔí . +ə́dúgə kekrúhənǰəbəgi mə́mágə kekrúhənǰəbə ə́məsuŋ raǰkəynasi lə́wdə́nə yamnə nuŋŋaynə pankhí . +tomba nə́khóygi aaa oǰá oyrəmbə kəyno daktər singh kəydəwŋəy lakʔəni háyge ? +dewali yáwbə nəŋnənə́bə . +há ! +dewali yáwbə nəŋnənə́bə . +máy núpídi kə́máy təwge , tombidi ? +yam nuŋŋaynə ləyhəwwi . +mə́khóydi kəyno təwrəktəbro ? +sídə lakʔəni-khótkənigə háydəbəro ímphaldə . +ə́dúdi thoydokpə háyrəkte . +há ! +ə́dúdi thoydokpə háyrəkte . +ə́dúdi- +[ dewalidi ] -- +[ əča ] nə́ŋgi ə́yŋóndədi nəhán , ‘ ə́ynə lakpə kandədə́ ,’ háyrəkpəne , kəyno təwnenə móy , ‘ sídə lakʔəni , sídə ləyrəni , ləyphəm sínləmmuga ,’ háynə . +thoydokpə háyrəkte . +ə́mətə́ háyrəkteye . +ə́dú nə́ŋgi nəhángi skolarsip nehúgido , ə́dú phəŋə́bro ? +aaa , pəysá ləytrenə , píde @. +@ tha ə́mədə lupá kəya phəŋdoybə ? +é , kəynoni púnnə lísíŋ ə́mə čánípan . +tha kəyagi ? +čə́hí ə́məgi oyrə-mane . +tha ə́məgi lísíŋ ə́mə [ čánípan ]. +[ hə , nə́tte , čə́hí ə́məgi ] pər énəm . +čə́hí ə́məgi lísíŋ ə́mə čánípan háyrədi lísíŋ ə́mə tha [ ə́mədə ] -- +[ čámyáŋkhə́y ]. +[ čámyáŋkháy ], yam phəy , ə́dúsú ə́dum khə́rə phəy . +ə́dúdi , nə́ŋ lakʔisinə həyeŋgi intərbyunine ?’ +oǰánə lakʔu háydayne @@! +@ ə́ynə ‘ laʔubudi ,’ háyne ? +ə́də́ nə́ŋ həwǰík kandi intərbyu mənipurdədi pəyságə yam píǰərə́bnine , bháy nə́ŋ təwroydro @@? +<@ kədaydəy pəysá ləytedə . @> +@ kərigiye ? +<@ pəysá ləyte @>. +nə́ŋ həwǰíktə ‘ skolarsip lupá lísíŋ ə́dúk yamnə phəŋni ,’ háyrə́gə . +həwǰík həwǰíkmə́k pəysá ləyteynə , pídri . +é , həyeŋ ə́y , yeŋŋu , ə́y khə́ndəwri káŋbudo phəǰənə háyrəb < ni >, nə́ŋ ə́phəbə mínenə , kəynəbu ə́ydi ə́phəbə khə́nnə́bə čummí , phəttəbə khə́nbəsi mə́sí ophístə máŋŋenə , phəǰənə háyrə́bəni , kəriginobu phəttəbə khə́nǰinle , móydu pumme . +ə́ykhóydə bədnam təwre . +mənipurgumbə thə́bə́k phəŋdəbə , súkyamnə ləybə , há ! +mə́phəmsidə phəttəbə khə́nəbəgi skóp píroydəwnebə-- & +um . +& ə́də́ kəynodi kəday čə́tkhige tombidi . +tombi ləyhəwri má taŋ kungə tə́réttə thórəʔəni , níŋŋolčákkəwbə yáwnə́bə . +thórəkʔəni [ ye ]? +[ ə́w ], níŋŋolčákkəwbə yáwniye . +má nəhán deli čə́tkəni háyhəwdudi-- +[ čə́tkhide .] +[ há ]! +háyde . +taŋ kuntə́rettə ímphal thórəkʔəni háy . +deli čə́tte ? +čə́tte . +ə́dó máy metrieldu phəŋbro šiloŋdə ? +khə́ŋde ə́ydi , má yam kə́nnədi təwribni . +həwǰík laybreridə phəŋŋəmgədrə phəŋŋəmmoydrə ə́y khə́ŋde . +é , tombibu phəǰənə wak təwbro , mábo ? +təwwí . +há ! +təwwe @@. +ə́də́ máy thiyori pepərdudi kəyam phəŋŋege . +ə́hanbəydu yamdə-manne . +kəya kəya ? +yamdə-manne . +phíptiwankhə́ktəŋ čə́tmane , ə́hanbəgi , kəynodo thár semistərdo . +phiptiwan pərsént ? +ə́w . +ə́hanbəy thər semistər phiptiwan pərsént [ khə́ktə́ ]? +[ ə́ŋ ə́dumáynə háy ]. +[ ə́dúnə kə́máy təwdə́nə ] má phiptipaive yəwkhətkədoybə , yəwgədro ? +khə́ŋde . +há ! +khə́ŋde < obs > phot semistərdu khə́rə phərəmgədrə . +phot semistər kə́nnə hótnəghi-ǰatla ? +khə́ŋde [ hótnərəmbəsú yay ] +[ tombidu ] nóy oǰasiŋdunə impresə́n yam phəttene . +ə́yŋóndə sə́mnə háyrəbədə kəyno təwebə , ə́dum háyyebə móynə . +ə́dú ə́ygidi ə́y daytónninə , móy púmnəmə́k phənəbə ə́dum yeŋŋu , ə́phəbə ə́ŋáŋni . +kəyno təwbəni . & +ə́ŋ . +& ə́dó móynə kə́máy təwrəmdoyno , khə́ŋde . +má skóp yamnə ləybəni , mági kəyno təwre . +ə́də́ygi , nə́ŋnə sídə thuŋnə́bnə kəydəwŋəy thuŋŋə́bə ? +ŋə́si . +há ! +ŋə́si púŋ baro . +kərino ? +eroplenna . +nə́ŋ eroplenna [ laʔene ]. +[ kədaydəgi ], nəhán čə́tkhibədə bə́s páythoktə́nə sirəmdəwrəbni , čəkakhə́y loynə páythokkhidə́nə . +kədaydəgi kəday mə́pádə . +ə , máo yəwdriŋəydudə , tə́dubi khə́rə həlləkpə́y ə́dúwaydə lə́mbídu khə́rə pákʔəmbəy phəbəy wáni khə́rə píkʔəmmədikó aaa lókkhadə ə́dum ónthəkhrədəwni . + ++ čəka ə́məra ə́níro ? +ə́nímə́k éksə́n tékʔə́gə +. ++ mə́níŋgi mə́maŋgi +? ++ mə́níŋgi . +mə́níŋgi éksə́ndu purá tékʔedə́nə , tékʔə́gə bódise khótlə́gə , bódidu ə́dum hótthokʔə́gə čə́tkhrə́bnine . +í ! +ə́dúdə sibu-sirəmnine . +ə́s ! +mə́há dénǰərni . +mə́də́ydi garí púŋ tə́raməkháydəgi léppəkpədúnə púŋ tə́ramathoy mə́kháy barobháw léppe . +garí phəŋdre . +ə́də́gidi man garísú ə́mətə́ phəŋdre . +ə́də́y učin-način blúhilginenə bə́s ə́mə lakʔe mə́dúdəydə ŋáŋnəre , ŋáŋnərə́gə bə́ssi sit ləytədə́nə aaa dimapurpháw ə́dum léppə čə́tlenə , [ kók ŋáwdə́nə ]. +[< nóy >] mí kəya léppə čə́tlibə ? +loynəmə́k ə́yambədi . +ə́dum mini bə́s ə́ykhóygi , trək mə́yamdo , trək mə́yamdə [ loynə yáwkhrə́bnine .] +[ ə́dúdi pəysá [ həndoktro ]] ? +[ pəysású həndoktəbə ], draybə́rdusú ímphal čə́tkhrə́bə , ‘ ə́y part lə́yrughini , ə́dúgə ə́y garí nəŋnə́bə tháni ,’ háyrəmmə́gə ə́də́ydi móysi-- . +máwdəynəbu lakʔə́gə ? +máwsú yəwdəbə . +ə́dúbu ŋənbrəne ? +ə́s ! +mə́də́yidi léppe bə́s mə́nuŋdə . +nə́tte ! +nóynə dimapurdə ləyriŋəydə móy garídu ə́múk lakpro ? +lakte . +lakteye . +dímapurdəsú móy Bluhil kawntərdu kloǰ təwrəmme . +kloǰ təwrəmbədudəydi dímapurdə sit khə́rə háŋŋe , satrə khə́rə kúmthəkhidə́nə bárkay koleǰgi . +ə́də́ydi , učin-načinnə sit phəŋŋe , dimapurpháwbə . +dimapurdəydi sit phəŋŋe , gəwhatibháw , ə́dum phəǰənə čə́tle . +gəwhatidəy šiloŋ yəwre ? +gəwhatidəy šiloŋ yəwre . +ə́də́gi , ə́y khə́nkhre mə́túŋdədi ə́y mə́khadə suŋčə́t-čə́tləroy , mə́thə́ktədə́ čə́tləgene @@. +əča nə́ŋnə həwǰík təwribə həyeŋgi sííditi intərbyuse , ə́həlləmənnə nə́ŋ thə́bə́k phəŋŋədi thə́bə́k təwhənniŋbro təwhənniŋdəbro ? +‘ ə́y həndə́k intərbyu yáwruge ,’ háydúnə háy . +-- +ə́hənnə təw háybro , təwnu háybrəbə ? +móynə həŋŋe , ‘ nə́ŋ təmbə loyrədoyrəno ?’ +‘ ə́ynə sumáyna təwdə́nə , ə́ykhóy disembərdə phot semistər loyre . +thiyoridi loyre .’ +< X X >. +kənanə həŋŋəkʔibə ? +kəynonə , ə́ykhóy mánə . +ná ná nə́ŋ laʔe həyeŋgidəmə́ktə́di loyrenə khummədəbənine & +ə́w . +& [ həyeŋgidəmə́ktə́di ]. +[ nə́tte yúmgi wáni ]. +həyeŋgidəməktə́di , ‘ ə́y loyre . +ə́y sum-háynə təwdə́nə skolarsip phəŋŋəkpəni . +ə́y bi e . +distiŋšə́nni . +ə́y sumáy təwdə́nə ǰunibərsitisida top təwrəkpəni ,’ kó ? +‘ ə́ysi skolarsip hóldərni ,’ háydə́nə yamnə kəyno təwnə , čumnə , yamnə phəǰənə , bebhar káydə́nə khumdəwni . +nə́ŋ həwǰík thə́bə́k təwniŋŋi . +kərigino mə́kha təmniŋdrədi háyrənibə , ə́dúdi , yam séŋnə háyrədəwni , ‘ ə́y ə́həl ləməngasi yamnə pəysá páybə , ínákkhunbə , sawn oybə káŋbu nə́tte . +ə́dúdə , ə́y təmbə yabəsú təmme . +ə́y eme mə́khadudi kəysú təwgenə , háyrə́bsú , sídə risə́rč təwdə́nə khóttə́nə təwgenə hótnəy , təwge ,’ niŋŋinə háyrədəwnibə . & +úŋ . +& gyan tarə́bra ? +həyeŋ púŋ tə́radə nə́ttrə ? +úŋ . +há ! +úŋ . +púŋ tə́radə nə́ŋ nə́tómdə lakʔədra ? +@ ítóm lakʔəni . +há ! +@@ ítóm lakʔəniye . +laygə niŋŋə lakʔo phəǰənəkó ? +ihé pres əmə ləybədubu kədaywaydəno ? +ah Khwairəmbəm bəzardə . +iʔhé bəzardəni háybədudi əysu khəŋŋəmí ədudə əynə khəŋniŋlibədi bəzargi kədaywaydəno háybəduni . +əseŋbə ǰəgədi imasu khəŋdedə ədubu məkhá dukangi əduwaydə lə́y háybrə kərino . +pres məmiŋdudi khəŋbra ima ? +khəŋdedə məmiŋ-məthadi imadi . +kənano kərinone nəŋnə khəŋde háyribədubo məmá ? +ho Thokčomgi əykhoy tadəkhoygi pres háybrə kərino layrik háybrə kərino layrik nə́mphə́m dukan əmə ləybədugi məmiŋnidə́ . +prestu kəri təwrəbəgene ? +kərigino pres məmiŋ hə́ŋlibəbo . +layrik əmətʔə́ nə́mge təwbəni baǰi . +khəŋnə-čannəbədə nəttrəbədi mətəm kuynə kuynə čə́ŋŋí . +həwǰik-həwǰiksisu layrikki siǰənninə thúnə nə́mlə́gə kə́ytheldə thádokhəwdrəbədi sel nə́msindúnə ləykhigədəwribəni . +kəri layriknone nəŋnə nə́mge háyribədubo ? +ədugə nəŋnə həwǰik layrik siǰənni háyribədubu kərino ipabu bhap əmə ita-tadedə́ . +héra koleǰgi satra-satrisiŋnə təmnə́bə teks bukki not əmə phóŋge təwbəni . +eʔ əyúkki skuldə oǰa oybə nəŋnə koleǰgi satra-satrisiŋgi layrik igədəwribərəne háyrisibo ? +hoy mani imá . +ičánə ibə layrik təmgədəwribə satra-satri məyam ədudi həyrənidə́ khəŋŋənidə́ . +tačawnə ibə layriktu sítpu-sítkədrəne ? +eʔ eʔ kərigi sítloydəwribə́ ? +əʔibə nəttrəgə bay háybədudə tačawgi miŋthanidə́nə koleǰgi satra-satrisiŋnədi tačawgi miŋ pə́ŋta-tarəmmoy ədunə məkhoynə layriktubu um ... +hoynehé əysu ŋəsaynə sum khə́llibənine nipaməčá . +nəčá nupinə háygumlədə́nə nəŋgi layriktubu pə́ŋsít-sítkədəbə mandedə́ sel máŋgədra khə́lline ipadi . +ədugiro ? +paǰi sítkəniye . +sóydənə sítkəni . +selsu máŋŋoy mərə́mdi əynə təwribəse baǰi biǰinesne . +héra layriktəbu biǰines yábrəne nipa məčá . +yáy baǰi layrik nə́mlə́gə sel tánbədi nuŋaykhrə pótne . +láykhrəbə khəbər əməni . +həymə kəmdəwnənone háyrisibo ? +əduburo imá layrik nə́mbədudə əygi miŋ yáwhənloy . +əʔibəgi nəttrəgə bay háybədudəne bay en ekspiriens tičər kóktháni ədudəgi mənipurdə phóŋlibə khəbərsiŋdə edvərtais kə́nnə təwrəni ədumnə təwrəbədi satra-satrisiŋnə khəbər pabədə sóydənə theŋnərəni layrik yonphə́m dukandəsu thətkəni irə́gə ədudəydi layriktugi məgun yeŋniŋŋəkpə háybədu məsánə tabəne . +ədubu layriktu parurə́gədi məgun əmətʔə́ yáwrəmmoy . +iʔhé yáwgədəwribənine imá . +kədəydəgi yáwgədəwribənodə ? +ah metriktəmək pas təwbə əyúkki skuldə oǰa oybə nəŋnə ibə layriktubu koleǰgi satra-satrisiŋnə təmbə yábə həwnədebə́ . +kəriməttə́ nəttese imá se múnnə táw . +mí ətəynəne hánnə phóŋkhrə́bə layriksiŋdəgi khərə khərə lə́wthokʔəgə wáhəywátá khərə əynə sémdok-sémǰin təwrə́gəne . +ənəwbə layrik əmə oynə puthokpəgi wádəni . +ədudi ŋaykhonehé . +phəre . +tokʔo nəŋ wási ! +nəŋnə həwǰikki nə́mgədəwribə layrikto həwǰik layrik təmbə mətəmsu nəttre pərikhyadi həyeŋdə́-ŋayre təwnəgədəbə sítpu-sítpə ŋə́mkhidrə háymí nəŋgi layriktubo . +baǰi təseŋnə háybə tarə́bədine layrik təmnə́bə mətəmdədi layriksi sítpəǰat nətte pərikhya . +həyeŋdə-ŋayre háybə numittudəne . +layrik sítlibədi ədugə layrik yonbə dukansiŋsu póynu thase pərikhya məyádə oynəribəne . +aʔ nəŋgi wásidi ipakhoy bhap tabə ŋə́mdrebo . +paǰi iráy-hék-láybə wánise . +layrik təmgədəbə mətəmdədi satra-satrisiŋsu láŋphaŋ-təwdúnə sinemə holdə khərə hoteldə restorendə khərə phə́mdúnə koydúnə ləythoʔi . +pərikhya məyá yáwrəkʔə́gənə pərikhyadi pas təwdəbə yáde háydúnə mánə mánə həynə́bə desa upay thinərəkʔí . +mətaŋdudədi pərikhya pas təwnə́bə khwaydəgi láyribə əmətʔə́-ŋaybə-pampəydi kə́ytheldə layriktəgi siŋbə ədunə thókpə notki layriksiŋ lə́yrə́gə hə́ŋŋəkpə-yáy-tháǰəbə-wáhə́ŋsiŋgi lə́yrə́gə páwkhumsiŋdo ségaydúnə pərikhya hol mənuŋdə pusəllibəne layriktusu čénə ségaykhrə́bəninə layriktugi kánnəbədu mətəmdudənine . +həyma nəŋnə háyribə wá əsinədi nəŋgi layriktu parubədəgi satrəsiŋ ədo kəriməttə́ məsádə pə́khəwrəroynedudi . +imá kərigi phəŋdənigene ? +layriktu ségayrə́gə siŋbə phəŋhəwribədudi . +tačawgi wáse əydi iyá-yáǰəniŋdeko ? +eʔ kəridə yániŋdribə́ ? +layrik padəbə satra khərədə́nə həwǰik tačawnə háybədu təwbənine . +satra khudiŋmək təwbədi nətʔe ədunə satra khərənə təwrə́gə khudiŋməkpu čénthəhənbədudibə́ əy yániŋdedə́ tačaw . +iʔhé məsi bhap tádredo . +əynə háybədi satra khudiŋmək təwwí háybə nətʔene ibema nəŋbo əyambədi təwwe háybə . +kərinone noy háydubu təwdənə́bə oǰasiŋ ədunə takpíbə háybibədi yádro . +háy kəri wánodə́ ? +nəŋ háyrisibo ha ? +məsánə layrik təmniŋdrəbə həyniŋdrəbə satrədubu oǰanə kərəmnə nə́mdə́nə təmhəngədəwribəno ? +layrik háybəsidine nə́mdə́nə təmhənbə yápót nətte . +məsánə təmniŋnə kandudə təmgədəwribə . +məsánə təmniŋdrəbə mídudə layrik həyhənniŋŋikáydə́nə phú-čəydə́nə wárák-wátə́mdə́nə kərimtə́ kánnəbə phəŋpónte . +kərinə məsánə həyǰəniŋdrəbə́ ? +ənáŋsiŋnə layrik níŋthínə təmniŋdribəsi məmá-məpagisu əčəwbə əsóybə ləy háybə baǰi . +məsigi daytədi məmá-məpasu lə́wgədəbəni . +ha čúmmíne ičánə . +háybə məčádubu pikʔiŋəydəgi həwnə layrik təmniŋnə́bə layriktə məthway-yáwnə́bə hótnəbigədəbəni . +čáŋ-ŋaynə numit khudiŋgi layrik takpíbə əpháw-əpháwbə míwoy kəyagi punsi wári líbidúnə məkhoybu phə́nənə́bə insinbə . +skuldə tarəkpə pəra kəyamərum ədo məmá-məpasiŋ ədunə yeŋsinbirəbədi məčásiŋgi layrik təmniŋbədə əčəwbə mud əmədi sóydənə hápkənibə́ . +hoy moy baǰinəsu háydi-háybiri háybəbu əŋáŋsiŋnə layrik təmniŋdribəsidə oǰasiŋgi čawrə́bə məral əmə lə́y . +ha háyyu háyyu ədudi nəŋgi motsu əduk tási háyyu . +oǰasiŋ əsinə sen phəŋniŋdúnə satrəsiŋbu məyumdə praybet təmbige háydúnə kəwre . +yeŋbiyune məkhá ləykaygi Pebəmgi Ibotombinə təwribəse yeŋbiyo . +əyúktə satra čamamuk mətəm əhúm-thóknə praybet təmbire . +núŋthindəsu mətəm əni-thóknə satra húmphurom əməsu təmbiri . +satrəsiŋnəsu layrik pabə təllə́bəninə həyeŋ pərikhya məyádə oǰanə koysən háydorəkʔəni khə́ndúnə praybet təmbiyu háydúnə oǰasiŋdə háyǰəre . +oǰasu mínido sel pammí . +thagi tolobni háydúnə khərə khərə phəŋlibə əsinədi imuŋgi čábə kónnədrə́bəninə məkhoysu praybet təmbire . +sidəsu nətʔedə́ oǰasiŋgə satrəsiŋgəse kərimətə kóynəkhidre . +čurup lánnədúnə thə́kminnəre yu thə́kminnəre ǰwar sannəminnəre . +ədudəbu kərəmbə satrənə oǰabu úsítkədəwribəno ? +oǰabu kinə lunə čə́thəllə́gədədə́ oǰabu bebhar təwhəllə́gə oǰanə háybədo satrəsiŋnə ingədəwribəni nətʔrəne moy baǰi . +um imagi wásisu čúmdəbədi nətʔe . +ədubune pumnəməkki mərudi satra-satrisiŋni hótnəbə háybəsinə satra-satrisiŋgidəməktə́di təwdrəbə-yádrəbə məthəwni guruməntrə . +həwǰik kalgi satrəgə əykhoynə satra oyriŋəy mətəmgə yamnə khə́nnə́y . +pərikhya tha əhúm məri wátliŋəydəy həwnə əykhoydi tumbə-čábə čə́ŋləkte . +əhiŋ əhiŋ həwgəttúnə layrik parəʔí . +koybə čə́tləkte . +iráŋ-phə́láŋ yáwrəkte . +ədubu həwǰik kalgi satra-satrisiŋsinə təwribəsi təmbu-təmniŋdəbəǰatni . +púŋ kunməri čupnə koyni-ləŋni ŋáwšənnə́y . +pərikhya numit pháwbə koybə lépte . +pərikhya numittəsu yáwhəw théŋnə həwgətlə́gə mánə čágədəbə khərə čárə́gə pərikhyani háydúnə layrik khərə yepsillə́gə hektə məčə́tkhí . +mədunəbu kədaydəgi pas təwgədəwribənodə ? +pastəmək təwniŋŋí layrikti paniŋde . +ədunəbu pərikhya pas təwbəgi čaŋsi čəhi khudiŋgi sum-sum hánthərəʔlibəsinine tačawnine . +ədudəgine nókníŋbə əməgə təmge . +háyyune . +mí khərədi koleǰ ənidəgə miŋ-čəllipótni . +ʔiʔi ! +kabənə məmiŋ ləybə əphə́bə koleǰdudə karə́gəne həyeŋ pərikhya thábədənə ənəwbə koleǰdə thare . +həyma kəriginone ədudi ? +héra imá layrik pusillə́gə sinbə yánənə́bəni . +ədunə pərikhya pas təwrə́bəsu layrikti həytre háydə́nə míŋóndəgi sillə́gəne not təwrə́gə pərikhya pas təwrəkpəninə kərigumbə əmətʔə́ məkhoy əse dərgas pháwbə ibə həytrə́bəni . +eʔ nupa oyyu nupi məčá nəŋsuko ! +əykhoygi ofistə həwǰik nəwnə čə́ŋləkpə məkhoy keranini háydə́nə əhum mərikhək lə́y . +ʔha məkhoy-məkhoygine čhutigi dərgaskə irəkpədudi loyrehé ičásá . +bənán yeŋŋí yáwdredo grəmar yeŋŋúy yáwdre . +kərigumbə əmətʔəŋ drapkə təw háyrubədusu həytrə́bə kawbəninə horengə həyeŋgə háydə́nə i kaʔ təwdə́nə ədum mərəyrəbə́ . +nətʔene ičásá məkhoy ədubu kərəm háynə təwrə́gə metrik pas təwrək-ibəǰatnone məkhoydubo . +ədugi wádi baǰi nupadə́ nətʔe nupisu . +baǰisu lə́mbida čə́tthok-čə́tsin təwbədə úbidro ? +laysábi məčásiŋ ədunə təwribədubu iskul koleǰ karibəni háydúnə saikəl əməməmgə ləyte khəŋŋí lə́mbidə nupa məčásiŋgə gega-gega khə́mbraŋ hek čə́tminnərədə́nə mətuŋdə gari laʔe háybə pháwbə khəŋde təllidə́ wá ŋáŋniŋdəbəǰatni . +məwóŋ əmədi təwrə́bəǰatniko . +baǰi həwǰikki ǰukse ǰuktə əmədi ollə́bəǰatni . +baǰinə ibə həyte háyribədudi iŋraǰine mírolni . +mədunəbu khərə phə́y . +məkhoy-məkhoynə ʔaa layrik təmbə hék həwrəkpədəgi təmləkʔibə məytəyrol pháwbə bənán čúmnə ibə həytene həwǰik kalgi nəhárolsiŋse . +tačawnə háyribədubu əykhoy nupiburo ? +nupisu nupasu əniməkni . +əʔ kánnəde . +məsigi mərə́mdə əykhoynə ŋáŋnərudə́nə əykhoynəne si phə́y si phə́tʔe háydə́nə khə́nnərə́bəsu ŋəsigi satrəsiŋnə səmaǰ inbigədəbə yábigədəbəsu ləyte kəri kánnəni . +baǰi baǰi əwaŋŋomgine Nimaykhoygi yumdo mínə púŋŋáw ŋáwhəwre baǰi . +ha kəydəwbəyno kərigini háyge ?! +pulissu yamnə lakhəwwi . +ədubu kəydəwbəyno háybəni ? +Nimay phábə lakʔibə́ . +həymə ?! +Nimaybudi !? +Nimaybudi kərigi phábə lakʔibə́ mábu kəri təwrubəgino ? +phə́khrə́bə iŋkhrə́bə mínidə mádi . +sadhəbiget lə́yrə́gə thə́bə́k təwrəmmi háyye . +sadhəbiget lə́yrə́gə thə́bə́k təwbə háybədi ? +biyegi sadhəbiget əsabə páyrə́gə thə́bə́k təwrəmbəgini háyye imá . +kərinone mánə háyri wásibu moy baǰi ? +héra sinidə́ imá biyegi pərikhya pas təwdənə pas təwwí háydə́nə sasinnəbə sadhəbiget əmə lə́yrə́gəne thə́bə́k təwrubəgine . +lupa čanipandə lə́ybəni háybrə kərino mági sadhəbigetto ? +məhákti kənadəgi kəmdəwnə lə́wruribə́ ? +ónthokpənidə́ko nuŋaytedə́ kənanəbu hunǰinbidúnə təwribəǰatnodə ? +héra kənabu hunǰinlunigéne ? +mínə hunǰənbidrə́bəsu əʔ əranbə əčúmbə əʔ ədudəgi məkhoygi ərón-əthúptu phánənə́bə háydə́nə viǰilens pulis háydə́nə ləyrisidi . +oh lupa čanipandubu əydi pamúydə ! +lupa čanipandudə́ nətʔene thə́bə́ktu təwbəgi lupa lisiŋməri əməsu píkhí háybəni . +lupa lisiŋməridusune ləytədúnə kənadəgino púrə́gə píkhibəni ? +ədubu kəydəwbəyno mánə sadhəbiget əsabə lə́yruribədubo ? +pə́ŋsu pə́ŋbəǰatnine ta Nimayse okhák . +pərikhyadu fel oyrə́bəsu məthə́ŋ čəhidə tharə́gə loyre . +pas təwgəni . +həwǰikti məhák selsu tiŋne ǰelsu čə́ŋŋəni thə́bə́ksu tokəni . +məyam məmáŋdəsu khóŋgoynəre iǰətsu máŋŋe . +khəbərdəsu hápləʔəni ədu-ədu kawbə əmə sadhəbiget lə́yrə́gə thə́bə́k təwrəmbəgi pulisnə pháre háynə . +ónthokpə míni əy oyrədi thə́bə́kkə əmətʔə́ təwroy . +ibuŋŋo mípum khudiŋməkse nəŋ-əygumnə təwdenehé . +pulisnə pháni thə́bə́k tokkəni iǰət máŋgəni háybə másu khəŋǰədədúnə təwribəne . +phárəkkəni khəŋləmləbədi másu təwroydə́ másu míni ikaybə khəŋŋipótni . +moy baǰi ŋayháktəŋ yə́wbirugədrə ? +kədaydənone ? +Nimay phábə lakhəwri háyribəsibu . +əynə čə́tlurə́gə kəydəwdoynodə ? +baǰinə thádokpəsu yároybəni . +ədu oyrə́bəsu ləykayninə ŋayháktəŋ hə́ŋbibədi phə́ydə́nə . +luhóŋ-khóŋdoŋbə əsi-əná thókpədə mí hə́ŋbə lakpədi hərəwbəni ədugəne húrán-činthí míhát mípungi thə́bə́ktə hə́ŋbə čə́tlubədi mídubu hərəwbəgi məhutʔə sawbu-sawniŋgənine imá . +ədunə baǰinə čə́tlubəy kərisu kánnəroy ədugi səruk əygi layrik nə́mbəgi wáphə́mdo mədu hə́nnə əmuktə́ khə́nnəsi . +əʔ hə́yráŋniŋəydə yuráŋŋəkkhinu nupa məčá . +nəŋgi wádo oybə yábə wá nətʔe əphə́bə oybə yábə thə́bə́ktə wá oynə khə́nnəsi . +ihé əphə́bə thə́bə́knine imá əygisisu . +sel tánge háybəne . +sel tánbəbu əphə́bə thə́bə́k nətʔrəne ? +tačawgi sel khutándudi satra-satrigi məpunsibunə máŋhənge tačawnə phə́həwge kánnəhəwge háybəgi wánibə́ ... +mədudi satra-satribu sə́mgətke háybə nətʔe máŋhənge háybəni tačawgisidi . +məsi gyan tadredo ? +əy ithəndə́nə sémgətpə máŋhənbə ŋə́mpót nətʔene əŋáŋ . +əynə phóŋge háyribə layriksigumbə ənirəktəŋ phóŋbədə skutər tóŋbə mí yamnə ləyre . +laybə́k phə́rəbədi əysu əmətʔədi tóŋhəwnidə́nə . +nóŋ-phádoksu nəkhoysu skutər məníŋdə tóŋniŋbə mətəm laʔoydro ? +satrəsiŋsu kánnəhəwsənu əykhoysu kánnəhəwsi háybəgi wáni . +tačaw təwsi . +yáyye . +kəri layrikno ? +phóŋŋəse . +mínə skutər tóŋbə úrə́gəne əykhoysu yamnə tóŋniŋbəǰatni . +háy nəŋgi nəthəw nətʔe nəŋ yáwsinləkhənu ! +ho kərino tuminləyyune ! +əʔ iráŋ-láŋgənune nəkhoynə kəriginone yəwyəw əmuk lawribse ? +se se əy wá háyge tároko ? +satra-satri háybəse tuŋgi ǰatigi yumbini . +məkhoynə phə́rə́gə əykhoygi ləybák əsi phə́gədəwribəni čawkhətkədəwribəni məkhoynə phə́trə́gə ləybák əse ləykhátanə máŋgədəwribəni . +əduna məkhoybu mətikčábə mí əmə oynənə́bə sémgətpə háybəse əhál oybə əykhoy khudiŋməkki məthəwni . +məkhoybu phə́ttəbə lə́mbidə čə́tnənə́bə insinbə lə́mǰiŋbədi isági khóŋsidə síŋǰə́ŋnə yansinǰəbəni . +ədunə Sərat nəŋnə layrik phóŋge háyribədo mədu satrəsiŋgi kánnəbəǰat nətʔe nəŋ nəságidə́ kánnəbə thíbəni . +mədugi wákhəldo mədu thádoʔu ibuŋŋo . +məsá-məsági budhi ədunə hótnəǰədúnə pərikhya pas təwǰəsənu . +mədudə́nə míthoy-míhenbə háybədu oygədəwribəni . +məsági kánnəbə thídúnə satrəsiŋgi məpunsi máŋnənə́bə hótnəbə míwoy kəya əməsu əykhoygi səmaǰ əsidə ŋəsi ləytəbə nətʔene . +məkhoynəsune satra nəhárol háybəsi kənano háybəsi múnnə khəŋbigədəbəni . +ədugə satra nəhárolsiŋdə əphə́bə lə́mǰiŋ əphə́bə páwták kəya píbirəbədi ǰatigi čawkhətpə háybəsi suksóy-sóydənə oygədəwribəni . +ičásá nəhárolbu əphə́bə lə́mbidə lə́mǰiŋbibənə phə́brə əranbə lə́mbidə pubənə phə́bərə əmuktəŋ khə́nthəkhisi . +tháynə phúnán mə́riŋdə tháynə maybə yamnə həybə mə́təmduy maybəsi ə́ykhóygi məntrə ǰadu yamnə həybə ə́məkhə́k ləyrəmmí . +mági pamləw ə́məkhə́k ləy . +pamləwsi mánə sum hék čə́tpə khúdíŋgi pótsi yamnə máŋbə , pótsi máŋbədəgi má mə́thwáy yam nuŋŋaytre . +noŋmə numít ə́mədi mánə nuŋŋaytənə yeŋŋe , khóŋgúnsi thire . +khóŋgi khóŋgúnsi-khóŋgúnsi thibədə , khóŋgúnsi ləyrəmme . +khóŋgúnsidə mánə yaysi káppəmbəne , ‘ nə́ŋ siro ,’ háydə́nə , ŋə́si yay ə́roybəsi káppə́gə má tharə-thəmme , məntrəsi sollə́gə . +má mə́yúmdə həlləkʔe . +həllə́gə ləybə mə́təmdədədi , mági mə́məwse mə́sí mə́sá nuŋŋaytənə sum ləyrəmme . +‘ íbémmá nə́ŋ kəri təwre , nə́sá ə́súk nuŋŋaytənə ləyrisidi , nə́ŋ kəday-kəday čə́tlúy ,’ háydə́nə , ‘ íkubók , ə́ydi íkugi pamləw lə́wdudə ə́y čə́tlə́gə máyren héklúy , siŋ phúklúy ,’ háydə́nə háyre . +‘ ə́s ! +ə́dúdi íbémmá íkudi həwǰík íkudi nə́ŋgi thə́bə́k loyre . +íkunə təwrəmbə thə́bə́k púmnəmə́k máŋŋedə́nə , ísúse ə́dúnə nə́ŋ khom íllo . +mə́búk thənnə píthə́ko ,’ háydə́nə , mə́súdu ə́píkpə mə́súdu thənnə píthə́kʔe . +khomdu píthə́khəllə́gə , ə́dəy , ‘ nə́ŋdi yarəroydo . +íkudə nə́ŋ dos təwgənu , íkunə yay tharəmme nə́ŋgi khóŋgúndo ə́tóppə mírə-háydə́nə khə́llubəni . +ə́dúbu , íbémmá nə́ŋgi khóŋgún oyre , nə́ŋdi ə́múk hənnə hiŋŋəroy . +ə́dúnə , ísúsibu lunə-čannə ə́múktə́ təwrəmmu ,’ háydə yamnə mə́thwáy nuŋŋaytənə , ə́hənsebə mánə təwrubə phəttəbə mə́khə́ydo ə́múk hənnə təwrəroynə , mású mági bidyadu máŋnə́bə háydə́nə yamnə wákhə́l nuŋŋaytənə ləykhi . +mə́məwdusú ə́dum sire . +mə́súdunə həwǰíkki phúnán maybəsinə yókhəwwí . +mə́ytəy lə́ybáktə mə́rúp ə́níkhə́k ləyrəmmí , mə́rúp ə́mənə ə́waŋ lə́ykaydə , mə́rúp ə́mənə mə́kha lə́ykaydə . +ə́waŋ lə́ykaydə ləyribə nípá ə́sí , ə́sígi mə́miŋdi ínákkhunbə kəwwi , ínákkhunbəninə . +mə́kha lə́ykaydə ləyribə mə́rúp ə́sí , khə́rə láyrə́y , lə́yrə́bə mə́rə́mnə khwáynə máhákpu lə́yrə́bə háyrə́gə ə́dum khə́ŋnəre . +təwbəbudi ‘ laynə təmbə ,’ háydə́nə , ‘ ə́ŋə́kpəni ’. +lə́yrə́bə mə́rúp ə́dúgi mági tálóydi ə́súkkimə́tík phəzəkhəre . +ínákkhunbə nípádo ə́dúgi tálóydi mə́sə́ktu yamnə thí . +wáphəm ə́sídəgi ínákkhunbə ə́sínə lə́yrə́bəgi núpído ə́dúgumbí núpí ə́mə mə́hákki núpí oybə pammí . +mə́rə́m ə́sínə ə́ní ə́sí yamnə lunə tinnərəmbədəgi káynəbəm oyre . +kəri-mə́rə́mnə lə́yrə́bədunə ínákkhunbədə tóynə čə́ŋŋəbədi , ‘ pəysá nibə lakpəni , bíkhá lakpəni ,’ háybəsidə , íkáyrədə́nə čə́ŋŋəktəbə , ínákkhunbənəsú lə́yrə́bəgi ímuŋdə čə́ŋniŋdəbə , ‘ sén nirəkʔədəra ,’ háydə́nə , wáphəm ə́sídəgi , mə́rúp ə́níse yamnə čannərəmbədəgi , mági-mági núpí thirə́bə túŋ ə́dúdə , lápthoknəkhəre . +noŋmədi , nuŋŋaytrədə́nə , ínákkhunbə ə́sínə , ‘ ə́ygi ítaw lə́yrə́bəgi mə́yúmdudədum čə́ttum-čə́tlukhige ,’ háydúnə lakʔí . +máy mə́rúp ə́mə lakpə ubədudə , ‘ éʔ ! +ítaw , mə́təm kuynə theŋnədrə́bədə , ŋə́si léŋŋəkpədi ónthoknə nuŋŋaykhredə́ . +sómdə léŋsəllu ,’ háydə́nə , phida thay . +‘ kərigino ítawnə ə́ykhóygidə léŋbirəkpəbo .’ +‘ herá ! +ítaw , ə́təygi nə́tte . +kərisú nə́tte . +kuyredo ítawgidə ə́ynə laktəbə , čáksi ə́múktə́ kəwnəsine .’ +‘ éʔ ! +kədaydəgi ítaw , ə́ydi lə́yrə́bəni . +ítawbu čák kəwbəgi ŋəmbə pəysá ə́yŋóndə ləyte .’ +‘ kərinone ítawsibo ə́ynə hannə kəwgəni . +ítawnə ə́ykhóydə čáktu hawnə čábirəro . +ə́dúga ə́ynə lupá khawzaw ə́mə dəkhína təwni . +ə́ygi lupá khawzaw dəkhína ə́dúnə mə́rúpnə ə́ybu čák ə́múk kəwbiyu . +yarədə́nə ə́dú oyrədi ?’ +‘ éʔ ! +ə́dúgumbə khudoŋčábədu ləyrəbədi , ítaw yam čáǰəniŋŋibənine .’ +‘ é ! +phəre phəre . +ə́dúdi həyeŋse héktə́ lakpiro ,’ háydə́nə , ínákkhunbədunə barton təwrəmme . +lə́yrə́bə mə́rúp ə́dúdə ínuŋŋalle . +noŋŋalle . +ínákkhunbənə ə́somdə máy mə́rúp lakʔəni , háydə́nə , məkhə́l-məkha ə́yambə ínšaŋ mə́theldə ŋá thoŋbə , ə́təy-ə́təy mə́rə́m púmnəmə́kše thə́wráŋ təwnə thəmme . +ə́dúgi , mə́təm ə́dú čannərədə́nə , ‘ čák loyrərini ,’ háybə kal ə́dúdə , mági mə́rúp lə́yrə́bəsi lakʔe . +čákínšaŋdu hawnə pízəre . +čákčá tókʔə́bə mə́túŋdədi , mə́ytəygi čə́tnəbí mə́túŋ innə , panə mə́tə́p ə́mə dəkhína təwwido . +dəkhínadu mə́siŋbu thídene ínákkhumbəsinə . +sə́mnə-háyrə́gə , khawzaw mə́čá ə́mə lupá čə́ní čə́humdəgi tadəbə yáwbə , khaw séŋgaw ə́mə , ‘ sé , ítaw ítaw mə́sí thəmmu ,’ háynə hék píye . +‘ nuŋŋayredo ,’ lə́yrə́bəsinə lupá khawǰawdumə pudə́nə mə́yúmdə čə́tkhre . +ínákkhunbənə kəri khə́lli háybəse , ‘ lə́yrə́bənə kərisú khə́llubə ləyte .’ +ínákkhunbənə khə́llibənə , ‘ ə́ybu čák kəwrə́bədi , móygi ímuŋdə mə́təm kuynə čádə́nə , phə́mdə́nə ləythokpə yay . +ŋayhák čák čádə́nə , phə́mdə́nə ləythokpə yay . +ə́dúgə , mági bharǰa mə́sə́k phəǰəbído , ə́dúnə seba təwbədo , ə́dú ə́y phəŋbə yay ,’ háybə , ə́sígumbə mə́púkniŋgi móttə́k təwbə , bháp ə́sí khə́ndə́nə , pírəkpə dəkhínani , háyribə dəkhínadunə nípá lə́yrə́bəsi budhí lə́wsiŋ ləy . +‘ mə́sígi dəkhína ə́sí sén phəŋsi síǰinnəbə yapónte , ítawgisi ,’ háydə́nə mánə lupá khəzíktəŋ ə́hum mə́ridəŋ kaythókʔə́gə , máy núpídə háyye , ‘ háy ! +čə́tlo . +lupá yammunu . +lupá mə́ŋasi páykho . +lupá mə́ŋa sínəne , nə́ŋnə lə́yrəkkədəbəsi , ŋámu-ŋákra ə́mə lə́yrəkʔu . +ə́dúgə , íl lóŋkhonbədə síǰinnəbə túŋgón mə́čá píkkhrə́bə , siki pəysá khəzíktə́ píbə , píkkhrə́bə ə́mə lə́yrəkʔu ,’ háydə́nə pakhonsí . +máy núpídunə mə́mápókki lupá kəysú páyǰədəbədúnə lupá mə́ŋa páydə́nə kə́ythen kákhibədudədi mə́máydu púmləŋ-ləŋkhre . +hannə phəzəbəgi , mə́thə́ktə henna phəzəkhre , lupá mə́ŋa páyrəbí núpídunə , ə́də́gi həwǰíkki kə́ythen háyribə ə́dú yəwre , háyrə́gə mánə mə́khóy ə́mə lupá ə́mə síǰinnədúnə , ŋá ə́hawbə ŋámu-ŋákra lə́yre . +túŋgón mə́čá píšə́k ə́məsú lə́yrə́gə máy mə́puróybədə píre . +‘ ší kə́mdəwdəwribə , íbúŋŋo ?’ +háy . +‘ həyeŋse ítaw čákkəwbəni , háydə́nə , sóydənə lakʔədoribəni . +nə́ŋ ə́təy-ə́təy mə́thel lúkkóydi ə́dum láŋŋu . +ŋá ə́sídi túŋgón mə́nuŋdə , šəw ə́mə sémmə́gə , mə́nuŋdə hápčəllə́gə hápkədəbəni . +həwǰíknə čə́phúdə yóktúnə thəmmo . +hóren ə́ynə kəri háyrəkkəni , ítaw lakkandə háy , " núpí nə́ŋ ŋá kəri-kəri sém sari ?" +" nə́nay ə́ybu kə́ythengə láppədə ŋá lə́yhəwdəre ," háynə hék khumməkʔu . +ə́də , ə́ynə sawsənnəge . +sawsənnərə́gə ə́ynə háy , " ə́ykhóygi həwáy man hə́wdóŋdu puthorəkʔu ," háynə , háyge . +hə́wdóŋ ə́dó ə́dúga túŋgón ə́dúnə , ə́yŋóndə héktə́ píyu . +mə́kha tabə , nə́ŋ túminnə ləyyu .’ +‘ phəni , phəni ,’ háydə́nə wátánnəbə loyre . +noŋŋalle . +čák ínšaŋ thoŋnə́bəgi thə́wráŋ təwnə ləy . +núpí mə́sə́m mə́na tənan-tənan háttúnə , mə́rúp ə́mə lakʔənibəgi , phi ə́séŋbə phəzəbə séttə́nə , čákhum mə́yádə lipə́t-lipə́t čə́ttə́nə ləyri , ŋəntánə ə́dum phə́mmurəge , háydúnə , aša čawrə́bə ínákkhunbə mə́sínə laktúnə mə́rúpki maŋgol yəwrəkʔe . +‘ éʔ ! +mə́rúp léŋŋəkʔe ’ -də́nə , ‘ phə́mbiyu phə́mbiyu ,’ phə́mhəlle . +ŋayhák wáríwátay say . +ŋəsáy nípá lə́yrə́bədunə máy núpí phəzəbídunə háyrəkʔí , ‘ hé ! +Íbémmá kəri oyrə́bəno ? +nə́ŋbu mə́rúp ə́məkhə́k lakpəsigi ŋá čákpu nə́ŋ hótnəribra ?’ +‘ útí ə́mə čəmphút ə́məgi mə́thendi ləyre , íbuŋŋo . +ə́dúbu , ŋági thə́bə́kti kə́ythennəgə láppibə nə́naydi kə́ythensú káhəwdre , kə́máynə təwni ?’ +‘ iyá ! +ə́dum təwbə yabəra ? +mə́čómpákti-náydrədə́nə , mə́rúp čák kəwbədəbu ŋá yáwdəbə yabəro ? +nə́ŋnə ə́ynə təmmuribə vidya púmnəmə́k puthokhənge hótnərə-manenehé !’ +‘ é kərino nə́naydə čəybirisibo ?’ +‘ čəydəbə yadəbənine ,’ ə́sum háyrəkpə kandə , máy mə́rúp ínákkhunbənə , ‘ kərino ítaw , núpí ə́ŋáŋdə́ ónsindúnə pə́ŋčəy-čəybibəbo ?’ +‘ herá ! +ítawnə khə́ŋpót nə́tte . +ə́ygi bidya kəya-mə́rúm lóttúnə thəmmiye . +mə́dú mánə phóŋdokkədəy təwribəni . +mə́rúp lakʔə́gəbu ŋá píǰədəbə yabəro ? +hə́wdóŋ həwáy mandu puthorəkʔu ,’ hék lawwi . +hə́wdóŋ həwáy man nóykhə́rəbədu puthorəkʔe . +‘ kəydəwdəwribəno ítaw ə́dúdi ?’ +‘ yé ! +ítaw ŋá pháhəndəwribəni . +púkhrídə túŋgóndugə purəkʔu ,’ háydə́nə , túŋgón mə́khadudə šə́w ə́mə thaʔe , háyrə́gə , mə́dúdə ŋámu-ŋákrasi hápšillə́gə núpísinə nákəndə yéptə́nə puthorəkʔí . +mə́rúptu khə́ŋpót nə́tte . +həwǰíkki lə́yrə́bə mə́rúp ə́sínə túŋgóndu mə́na ə́mə pallə́gə , hə́wdóŋgi mə́ŋə́ktə thók sizinbire . +pammə puthokʔə́gə , púkhrígi ə́thénbə kona oynə təwbədudə mə́ról ə́mə lawriye , ‘ hé ! +mə́rúp lakʔə́gə ŋá pízədəbə yabə nə́tte . +hə́wdóŋ , nə́ŋnə íšiŋdəgi ŋámu-ŋákra nə́ŋnə ŋəmbə phárəku ,’ háy , háydə́nə , íšiŋ ə́dúdə thák hék ləŋthəkhibəni . +hék ləŋthəbəgə , hə́wdóŋ ə́dú íšiŋ čótpədudə , khəŋŋədúnə , ə́thénbədudə néʔlə́gə , kəŋphándə čoŋkhətləkʔe . +ə́pə́ŋbə ínákkhunbədudi . +khə́ŋdedo . +ə́siŋbə lə́yrəbəsinə mə́ŋŋə́k táp pháre , háyrə́gə túŋgóndu séttokʔə́gə , mági mə́rúp ə́dúgi mə́maŋ ə́dúdə súmaŋ ə́dúdə thók-hék-uppədudə ŋámu-ŋákrasi mə́ŋa tə́rúk yáwrəmmene . +‘ é ! +Ítaw hə́wdóŋnə ŋá phábəsidi həndə́k-ŋə́si uribəsi-ŋáydənə ə́sígumbə ə́ŋə́kpə bidyado .’ +‘ ə́sígumbə ə́ŋə́kpə bidyado , ə́ygi núpísinə phəttəbənina , ítawdə khə́ŋhəndəbəgi təwribəne , ə́dúgini ə́ynə mábu čəyribose . +čə́tlo , mə́sí thoŋŋuro ,’ háynə píre . +ŋámu-ŋákra hawnə thoŋədə́nə čáre . +‘ ítaw ə́ygidi dəkhínadi ləyte . +ítawdə čákčárubə mə́təmdədi dəkhína khawǰaw ə́məni . +ə́ygidi dəkhína ləyǰəpót nə́ttekó . +sé lupásimə ,’ háynə lupá ə́mə dəkhína təwwí . +ádə́ máy ínákkhunbə mə́rúptunə , ‘ ítaw dəkhína lə́wroy . +ə́y ə́təy kánnəde . +nə́ŋgi hə́wdóŋse ŋá phábə həyrə́bodi , ónthoknə tančabəni . +kə́ythel láppəgə , kərigə ŋá čániŋbə , numítta , ə́ydi púkhrí khoŋbál pát yamnə ləy , thák thadərə́gə loyre . +kəya lə́wni mə́məl ?’ +yé ! +yonbə-yabə hə́wdóŋ nə́tte ! +yonbə-yabə hə́wdóŋ nə́tte ! +kərigi : hə́wdóŋ ə́ŋəwbígə ə́mubígə pannərə́gə , ə́raŋbə pókle , yam lubəni ǰatki mə́túŋ innə mə́sí treniŋ háybə , həwǰíkki mə́róndə təmbibə , hótnəbədə , lupá yamnə čə́ŋkhrbəne ə́dúnə ə́y hə́wdóŋsidi mə́sí ítawdə píbə yade . +‘ pídə-yapót-nə́tte , lupá kəyano ?’ +‘ é ! +ítawnə , " lə́wdə-yade ," mə́háyrəbədi , mə́sídi lupá čə́nídəydi tabə ləyte .’ +‘ čə́nídu pídu-ŋáydənə ,’ ínákkhunbədunə mági phirə́ydə yómdúnə , purəkʔibə séndu lupá čə́nní thírəmme . +‘ dəkhínagə ə́məttə́ lə́wde .’ +hə́wdóŋdumə kollə́gə nuŋthil ə́dú mə́yúmdə hənkhre . +mə́yúmdə hənkhibədə máy núpí kalimubí məsə́k thíbísinnə , ‘ kərino íbuŋŋo čákkəwbə čə́tkhrə́gə , o məŋgəlgi mə́sə́k oyrə́bə , hə́wdóŋ páy lakʔibədi ?’ +‘ é ! +nə́ŋnə khə́ŋpótte . +túmin ləyyu . +hə́wdóŋsi ŋá phábə həybə ǰatni . +ə́dúgi , sə́rúkpudi túŋgón ə́mə ləyručó ? +həyeŋ ə́yúk ŋəntá ŋá pháhəŋŋədəwribəni . +mági núpísisú hə́rawre . +‘ yé ! +ə́dúy oyrəbədi phəre . +ə́y čélləge ,’ háydə́nə , mə́puróybədəgi lupá khə́rə purə́gə , túŋgól ə́čəwbə ə́mə lə́yrure . +mə́tə́y-mə́nawsú ə́hiŋ túmde . +nuŋŋaykhibənə , ‘ həyeŋdi ŋá pátnuŋ ləyribə mə́yamsi hə́wdóŋnə ŋá pháhəŋgəni ,’ háydə́nə , túŋgón čawkhrə́bəduda mə́ridu merá-thə́wrínə pallədə́nə , níŋthəmthagi íŋkhrə́bə wákčiŋgi mə́təm ə́dúdə , mə́tə́y-mə́naw ə́ní ə́sí púkhrí ə́čəwbə mə́pándə thórəkʔe . +móygi púkhrísi kə́bokə́ŋ yamnə ləy . +mə́yáydə khə́ytəŋ hobə-ə́hobə ə́mə ləyye . +ə́dúgi mə́páduda hə́wdóŋ ə́sí mə́ŋə́ktudə thə́wrídu húkčəllerə́gə túŋgól ə́čəwbədugə lóynənə kə́bokə́ŋ mə́rə́ktə jə́báŋ hék thadəy . +íŋŋədə́nə phə́rə́ŋ-phə́rə́ŋ káwwi . +mə́khóy ə́nínə khə́lli , ‘ é ! +pháre pháre , ŋá pháre , ŋá pháre ,’ háydə́nə , ŋáktəŋ čoŋŋí , ŋayhák lə́yrə́gədi hə́wdóŋsi tiŋdə́nə sire . +mə́sígidi nuŋŋaydədə́nə mə́tə́y-mə́naw ə́nísi ə́hiŋsi khə́tnədə́nə , ‘ kədaydə ə́ŋáwbə hə́wdóŋnəbu ŋá pháy háybəra , si tókʔedo ?’ +‘ é ! +mánə ǰadu təwbə ítaw həyeŋgi numíttə́di phúrurədəbəni , pəysá nə́mdə́nə lə́wruni ,’ háydə́nə , mə́khóy ə́ní ŋáŋnədə́nə ləyri . +sómdə-ə́sómdə́nə , kə́mdəwri , lə́wsíŋ-čhíŋŋəbə lə́yrə́bə núpásinə háyre , ‘ háy ! +həyeŋdi , ítaw hə́wdóŋ sirədə́nə , ə́yŋóndə " siŋŋu ," háydə́nə , lakʔənikó ? +ə́dúy sə́rúkpudi thók ə́məgə təwsənsi . +čə́tlu , nə́ŋ phiŋayrúk mə́čá ə́mədə hə́y ə́dúgə , thum-morok yáwbə , ə́dúgə thə́knə́bə-čánə́bə , čúrúp hídák yáwbə pót khə́rə lə́yručó ?’ +háydə́nə ə́čá-ə́thə́k khə́rə lə́yrurədə́nə , phiŋayrúk mə́čá ə́məda háppə́gə , mə́khóygi mə́maŋ thə́ŋbə , sə́ŋgóy máyádə ləybə ču mə́rə́ktudə , phiŋayrúksi khində́nə thəmmí . +mági phisabəgi nát utoŋ háybə utoŋ ə́dúmə , mə́taŋ namə kháŋbə , mə́taŋ namə kə́kthətpə , mə́rídu kábrəŋ mə́rínə pallə́gə séttə́nə , mə́də sunu yayŋə́ŋ tə́ydə́nə , mə́raŋ-mə́raŋ həllə́gə , lá-látón ə́mə sémme háyrə́gə , mə́dúnə mági sə́námə́hí kačində puǰa təwdə́nə thəmme , háyriŋəyŋəydə , noŋŋalləkpədə mági mə́rúpse čə́béŋ-čə́béŋ ŋáŋlakʔí , ‘ hə́wdóŋbí ə́mə yonsəllegə , ə́yŋóndəgi lupá čə́ní lə́wbə , ə́ybu ə́pə́ŋbə ǰhútmút təwbə , nə́ŋ kərigino mə́rúp , ə́y lupá čə́ní píyu .’ +‘ háy ! +ə́ŋáwbə , nə́ŋgi lupá čə́ní ə́raybəninehe . +hə́wdóŋbu kəday sikhrə́brəne ?’ +‘ sirene .’ +‘ yéʔ ! +hə́wdóŋbu lupá čə́ní phəŋbəsú nə́tte . +nə́ŋ oybədəgi ə́ynə lupá čə́nídə́ píkhibəni . +kədaydəgi kə́rəm-háynə təwruy ?’ +‘ íšiŋdə ə́dum thadəbəy .’ +‘ kədayno ozadi khə́ndə́nə , hə́wdóŋbu ə́sum háynə kə́bokə́ŋ mə́rə́ktə , túŋgón čawkhrə́bə ə́mə yansəllə́gə , thadərəbədi . +məsánə sibəm thókpənidə́nə , hə́wdóŋ sibəgi həwǰík lupá čátə́rúk píyu . +nə́ŋgi lupá čə́nídi ə́raybəni . +həndokpige lupá čə́nído , hə́wdóŋgi mə́mən lupá čátrúk pírəkʔu .’ +‘ yé ! +kədaydəy ? +yade ə́dúdi ə́dú nə́ŋ pə́ŋŋáŋ-ŋáŋ yabra ?’ +‘ phəre máŋǰərəsənu . +mə́rúp háyrəroy ,’ háydə́nə ə́nísi čannəy . +ə́də́ydi , ‘ mə́rúpki čánə-thə́knəbə kəri ləy , ləytəbrənehe ?’ +‘ ə́y kə́ythengə láppənninə íbúŋŋo lə́yǰədre .’ +‘ yé ! +nə́ŋnə ə́múk ə́ygi mə́həy puthoktə́nə , ə́ygi utoŋdu purəku ,’ háy háydə́nə , utoŋ ə́raŋbədu purəkʔe . +‘ kəydəwdəwribəno ítaw mə́dúdi ?’ +‘ é ! +utoŋ ə́raŋbəsidine pəysádi thókʔu yadekó . +mə́rúp , pótki ǰatti ǰibəpanbə pháwbə thókpə yabə ǰatni . +ə́y utoŋse yeŋŋu tházədrəgə ,’ háydə́nə utoŋdu urururu háydə́nə tuləsibúŋdudə lə́yrə́gə ŋəsáygi phiŋayrúk thəmmibə mə́pádudə , mági khúdombídu hék nópthəbədə utoŋdu nyaw háydə́nə lawrəmmə́gə thumoktudə bák lawnə phúyye . +‘ íhe ! +thumok ə́mə thókʔe ,’ háydə́nə thumoktu puthorəkʔe . +yeŋŋu-kandə ə́čáthə́kpə loynə yáwrəmme . +‘ íš ! +mə́rúp kánnəkhredə . +ə́y utoŋsi ‘ thókʔu ,’ thókʔudə yabəni . +mánə yadrise , sé mə́rúp munnə khə́ŋŋu , pəysádi yade .’ +‘ yé ! +phəre ! +ə́dúdi utoŋsi kəya lə́wni ?’ +‘ nə́ŋnə kəy kánnəbə , nəhánsú hə́wdóŋ sirə́gə , " pəysá həllu ," háy . +utoŋsi ə́múk káylakʔə́gə , ə́yŋóndə , " pəysá həllu ," háygədra , háyroydra ?’ +‘ é ! +káyrəbədi , " pəysá həllu ," háyroy .’ +‘ é phəre ! +lupá čátrét lə́wgədəbəni utoŋnisido .’ +‘ khə́rədi tawudə́ ?’ +‘ mə́rúpkininə yeŋge-yeŋŋə́bədə , ə́y lupá čámə tage . +lupá čámə́ŋa pírəmmu .’ +‘ é ! +phəy píni ,’ háynə lupá čámə́ŋa pírə́gə , utoŋ ə́dú purə́gə , čə́tkhəre mə́rúp ínákkhunbəsinə . +utoŋ ə́dú pu-čə́tpədə , mánə khə́llidi ə́təy khə́nde . +‘ bhállo , nuŋŋayre , sə́nálupádi həwǰík kəydəwnəni , ə́yŋóndə píkthənnə ləy . +ə́ygi núpísi mə́sə́k thí . +ə́y ŋə́sidi , hey íšro íbuŋŋo , ə́ynə čə́tkhibədə , ə́ygi núpí sə́kthíbído , kalimubído , ləyrəmdəbə , mə́sídə " pínəbiyu ," háynə wákhə́l təwdə́nə lakpədə . +máy núpí sə́kthíbído kə́ythel kákhre . +kə́ythel kákhəriŋəygi tallə́k ə́dúdə , ŋəsáygi núpásinə utoŋdu ururururu lə́yre háyrə́gə , mági šə́ŋgóy kačin ə́dúdə leŋgenə təwbənina , khúdombídu haybə həytədə́nə , konthóŋlomdə haydokkhidə́nə , mə́khathə́ŋbədə ləybə čawbə lukók ə́dúgi , núpí ə́mə , mə́pám čə́tlubədəy həlləkʔebə , mə́dúgi phaygə́ndə ə́dúdə utoŋdunə sét hék tabədudə , ‘ ék , háynə hék lawrəkʔí .’ +‘ é ! +núpí ə́mə thókʔe ,’ háydə́nə , ŋəsáygi nípá ə́həl ə́sínə khúdaŋ táp páydə́nə , čiŋsəlləkʔe . +mə́yamnə , ‘ kərino khura təwribədudi ?’ +‘ háy ! +utoŋsinə thókpəni . +ə́ygi núpí oydəwribəni .’ +‘ hé čawlukók ,’ háydu héktə́ táye . +‘ iyó ! +kədaydəgi čawlukók ə́ygi núpíbu , hənúbə ínákkhunbəsinə máy núpíne , háybədi , kədaydəgi yadəge ,’ háydə́nə , líčə́y mə́ru ə́mə páydə́nə čoŋthorəkʔe . +ə́kóybədudə ləyribə mí púmnəmə́ktudi ínákkhunbədəgi sél púbə mí ŋáktə́ninə , čawlukóknə čoŋthorəkpədə mə́khəwǰeŋ táp héktə́ métli , ‘ də́t , nə́ŋ khura sókpə yabəra ? +ípu sókpə yabəra ?’ +háydə́nə máy míčən ŋáktə́ ŋaykhre . +núpí ə́dó íkáydúnə , mə́ru lúkthədə́nə ləyre . +mínə yómme . +‘ é ! +sum təwbədi yarəroy ,’ háydə́nə mə́háraǰadə wákə́tle . +wákə́ttə́nə , mə́háraǰdə wákə́tlubə kandudə , mə́háraǰa bičhar təwphəm khə́ŋdre . +kəri mə́rə́mnə , ínákkhunbənə , háy , ‘ ə́y utoŋdəy thókpəni háy .’ +šakhínə lə́ykaydumə thənnəbə pí . +ə́də́y čawbəgi káŋbunə čawbəgi núpíni . +‘ máy luhoŋbə ə́ykhóy yáwwí ,’ háydə́nə káŋbu ə́mənə šakhi pírí . +wádu ray tabə ŋəmdədúnə ləyriŋŋəy-kandudə , bərəməntrinə háyre , ‘ mə́háraǰa wá-yambinu . +čawbəgisú ínákkhunbəgisú bičhar ə́sé . +ə́ykhóygi səbhá mə́maŋsidə nípá utoŋ hullibə núpásinə hunbədə núpí ə́mə thókpə ŋəmmə́bədi mánə háybəsinə čummí . +máy núpísi mánə lə́wzəsənu ,’ də́nə , ‘ yare . +phəre . +ə́dúdi mə́phəm ə́sídə núpí ə́məttə́ ləybə yade . +ímuŋ mə́nuŋdə loynə lótkhro . +nípá ŋáktə́ ləyyu .’ +‘ háy ! +nípá utoŋǰaw əygya , nə́ŋgi utoŋdo dərbar mə́yáysidə núpí ə́mə thókhəllu . +ə́dú oyrəboydi , nə́ŋnə háybə loynə yarəgəni . +čawlukók nə́ŋgi wá lə́wroy ə́ykhóy nə́ŋgi núpí oyrə́bəsú mánə lə́wkhrədəwni .’ +‘ é ! +lə́wzəkhisənu ə́dúbu ŋəmməbədi ,’ əygya háynəre . +núpí púmnəmə́k thóŋ lóŋdúnə ləynəkhəre . +nípá utoŋǰəw ləŋdəwribə ínákkhunbəsinə , utoŋ ə́sí khúdonbídə thiŋǰəllə́gə lə́yge təwbə kandudə dərbar mə́maŋdə thókʔi , mánə háyre , ‘ dərbar mə́maŋdədi nə́nay phəzəde , khə́ytəŋ həndokčərə́gə ləykon mə́yásidə ləŋǰəge ,’ də́nə , ‘ ləŋŋu ləŋŋu ,’ háydə́nə , ləykon tannə thókkhrə́gə , utoŋ ə́dú páydə́nə , " uuu , uuu uuu uuu " háydə lə́yrəkpədudə , mə́háraǰagi páteysori , mə́hárani ə́tómbí , tə́ragi mə́tuŋdə ləybə tə́ramathoysúbí ə́mə , kuydriye niŋthəwnə luhoŋbəse , mə́dunə , ‘ núpí ə́mə thókʔəni utoŋdəgi ,’ háybəsi , tházədrədúnə yeŋniŋbənə , mə́hák ə́sí , ‘ mə́pán thókʔədəgi yam kə́nnə láknəre ’ bə , adə ! +phəmnaybəsiŋdunə , ‘ íbémmá , thókpə yade . +sə́náyathəŋni " núpí mə́pán-pán thókʔənu ." ’ +mí núpí thókhəngədoy yam kə́nnə láknəri háydudə , mánə thókniŋmənkhrədə́nə , ‘ herá ! +kərino . +ípu mə́nuŋ ə́čəwbəbu ípunə thiŋŋəmbəro ?’ +‘ yé ! +yé ! +mə́nuŋ ə́čəwbə oyrəbədi léŋŋo léŋŋo ,’ háydúnə ŋəsáygi mə́háraǰagi mə́háranise yenəkháromdə thókkhəre . +yenəkhádə thókčənnəkhrə́gə , mádi máygáy ə́dómgi utoŋ ləŋŋibəgi yenəkhá karə́ktudə lə́ydə́nə , sum-háynə yeŋdə́nə ləybənima utoŋnə uuuuu háynə təwrə́gə , thák nánthorəkpədudə , laynə təmbəninə , utoŋdunə paysəlləktúnə mə́háraǰgi mə́hárani ə́tómbídugi phaygə́n ə́dú utoŋdunə sét hék thabədə , ‘ aaa ,’ hék háyrəkʔe . +‘ é ! +núpí ə́mə thókʔe ,’ háydə́nə , núpá ə́dúnə čiŋŋə́gə , dərbar mə́maŋdə puthorəkʔe . +ə́də́gi məntrinə niŋthəwnə wá ŋáŋge təwbədə , məntrinə khamkhre . +‘ mə́háraǰ wá ŋáŋbinu , mə́sí keso loykhəre . +mə́háraǰagi núpíni háyrurəbədi yam čóppəni . +máy utoŋdəy thókpəni , háybə , ə́dum yabiro ?’ +keso ə́sí loybə yanəbə háydúnə məntrinə háybədəgi niŋthəw túminnə ləykhre . +lə́mhenbí núpí mə́hárani ə́tómbídune , čawlukókki núpídune . +ŋəsáygi ínákkhunbədunə mági núpígi siŋdə pusənkhre . +‘ sámu mə́yánə thindokʔə́bədə məŋgé theŋgunə yə́ysənbə yade ,’ háybə prəmando mə́taŋ ə́sídə oykhi . +ə́sum háynə séndəsú čawkhətləkpə , núpídəsú čawkhəttə́nə ínákkhumbənə núpí ə́ní phəŋkhiye . +sóybə Meitei məčá mərə́ktədi mətəygə mənáw nupigə yamnə kinə ləynə́y . +ŋáŋnəbədi ləyrədə́nə mətəy ubədə məkók khumdrə́bədi sirəbə kandə mə́y čakte háynə́y . +mənáw nupinə pukhridə iráknərə́gə mətəynə únə-únə upay ləytənə yeŋdúnə lə́y háynəribəni . +Ibetombi ləysáriŋəydə məmít-məna-thə́kpəgi mərə́mdə məphə́mdə pháwrəʔí +nupa məyumdəsu hayphét məmiŋ čə́tle . +ədubu thə́wdok khudiŋdəgi mətəygi thə́wdoktúnə helli pháwbə́ . +nóŋmə əyúkta čák thóŋliŋʔəydə Ibetombinə khə́ŋníŋ-níŋsiŋləʔí mági nupagi tələb phəŋbə numit ŋəsini . +čákkhumdəgi prəp-prəp thórəʔəgə məŋónda phə́mlibə nipadudə háyrúy horel tələb phəŋlə́gə itəykhoygi pəysa siŋdriŋəydə əygi phidu hánnə ləyhəwdoyniko ? +məsi háyrə́gə mənáktə phə́mlə́y . +ədubu yeŋlubədədi mági nupa oyrəmdre mətəydu oyrəmme . +mədudə ikaymənkhidúnə məháknə məníŋthóŋlomdə thórəkʔí . +məsidə ikaydə́nə məníŋthóŋdə thórəkpə mətəydudə əmuk theŋnərure . +khə́ŋboy-kəriboy mági nupani khə́ndúnə əydi inthokpə thə́bə́k əmə təwrure itəydə nə́ŋni háydúnə tələb níŋrure háyrəʔí . +í- nə́- mə́- -təgi -lu -nə -pu -lə́gə -čhú / čhu ( ŋ ) -lom -e -kə ə́- -tə́nə -hən -nə -ye -ni -tə -tu -lək -ti -thə -nə -ŋəy -mə́k -ləm -tə́ / təŋ -hé -mən pí -pí -ki -čhiŋ -lə́bə hák khóy -ləbədi -u -čhin -nə́bə -hət -túnə -no -nə -lə -toy -ŋək -kum -tə pá -lək -tə -tə -í mə́- -pə -loy -təw -mə́k -ke -thok -thət -pu -čhi -lə -čhənu -kə -təmək -thek -lə -nu -li -lə -pí -pi -nə -kən -čə -ne -o -həw -khi -čhi -ko -pot -min -khay -ǰat -ka -khət -khək -niŋ +nə́ŋgi skuliŋsi kədaydəy həwdokhre ? +ə́y meristə təwrebə . +merisdədəgi klas ten təmmə kandə , ə́ykhóy babánə strayk təwbədo , ə́də́ydəgi dímapurdə čə́tlə́gə , ‘ metrik thase ,’ háydə́nə babánə nə́mdə́nə thahəllebə . +nə́mnə thahəlle háydi čə́hí máŋninə , pakhətpədo . +ə́də́gi ə́dúdə pas təwre . +pas təwrə-kandudədi , ə́ysi ímphaldəsi ə́dum ə́múksú pərikha thasira , háynə khə́nbəni . +ə́dúdə , babánə , ‘ šiloŋdə oynə təmmo ,’ háynə šiloŋdə pure . +ó ! +é ! +šiloŋdə nə́ŋ piyusi təmme ə́dúde . +təmme . +é ! +kəna-kəna təmminnə́y ə́dúdi ? +ritahóygə təmminnəbrə ? +ə́w ritahóygə təmminnə́yye . +ə́dú piyu sayenstədi ə́ykhóy mí mágə ə́ygə ə́ykhóy ímannəbə ə́tóppə ə́níkhə́kkə ə́ykhóy mə́ri təmminnəybə . +hm ! +núpá ə́təy mə́ytəy mə́čá təmdro ? +mə́ytəy mə́čá təmme . +ə́dó , ə́ykhóygidi garlz koleǰneba , ə́dúnə , kəynodə , ə́dum núpá mə́čákhə́ygədi təminnədredə́na . +nə́ŋdi nuŋŋayǰərinidə́ ə́ydi šiloŋdə yamnə təmniŋŋe , ə́ydi . +nuŋŋaybra ? +nuŋŋay . +təwrəkʔo wárí khə́rə təwrəʔo . +təmniŋŋebə . +ə́s ! +ozákhə́ygədo kəyam čəmmí yam thínə čəmmebəkó . +ə́ykhóy swáygə mannədeʔəbə . +adə ə́ykhóygi kəri háytre . +oǰágase kəyam čəmmí , khawǰaw ə́məməm yallə-yallə́gəbə , ə́dum khóŋnə loynə čə́tli sídə , ə́ykhóydi garígasi kolej oǰábu oyrədi , garígasi héktə thə́wwidə́nəkó ? +adədi ə́dum khóŋnə čə́tpísimsu čə́tnəydə́nə ə́dúnə ə́dum təwwe . +ə́də́gi mə́khóynə , həsteldədi ə́ykhóy ímannəbə ə́ykhóy mə́risi , ə́ykhóy ə́nídəŋ ləyye . +ritagə ə́ygə ə́dúnə ə́dum , kəyno-təwwi , oǰákhə́ydusú , phəydə́ yamnə , móy ə́dum khə́ŋdəbə , kandə , ení khə́ŋdəbə kandə , kəyno ə́dum ‘ həŋŋu-law-khótlu-law ,’ háynə təwwí . +phíǰíkstə ə́ykhóy oǰá ə́məsú ləy-háybə ar tagor háynə beŋgolini . +másinə kəyam lunə təwwí , rita íbaynise . +[ rita nə́bəyni layrík phərəmgəni ə́dúnəni .] @ +[ é ! +ə́dúgi nə́ttedə . +kəri háyni ?] +@@ mási ə́ykhóy babási mə́mannəbə sídə ə́mə ləyye . +ə́dúgi mə́mannəbəsú oybə , ə́dúnə móy intrədus təwrə́gə konnə khə́ŋnərəkpədune , ə́dú khə́ŋnərəkpədəgidi ə́dum khə́ŋnərə́bəninə sum kəri háy tare sum : ‘ enitaym ə́ykhóynə nid oybə kandə help təwbí ,’ háynə , ə́dum háybədo , ə́də́ydə mánə ə́dum kəy háyni , ‘ ə́ygi lokel gardəyəngə čə́p-mannənə ə́dum help təwwebə .’ +ə́dumáynə təwbəni . +nuŋŋay . +šiloŋdu ə́dum phəzəy . +piyudu ə́dum loyre . +dumáytəwdə́nbə ə́dum loysənləʔe . +ə́dúgə ə́múk sídə lakʔə́gə ímphalkoleǰdə ə́dum təmme . +naspati hékpəgi wari +noŋma əyuk ə́məda +núpá ə́mənə məŋə́ktə +khaw aŋəwba ə́mə yallə́gə +phurit higok ə́mə litlə́gə +khoŋraw grey ə́mə setlə́gə +khoŋup amuba ə́mə toŋə́gə +tupi aŋəwba ə́mə uppə́gə litlə́gə +maphla ə́ŋáŋba ə́mə yetlə́gə +masi lakʔə́mmí . +naspati makhoŋda keyrək ə́mə thare . +basket ə́hum ə́mə makhada +thamme ada manə makhutta keynodu hék ə́məmam +sum hékʔə́gə khawda sum hápčanle . +khawdəgi keyrəktagi ə́múk kúmthərə́gə +khawdəgi ə́múk thumoktuda makhuttunə ləwthokʔə́gə +sum háppə́gə thumok ə́mə thalle basket ə́mə thalle thalla kansida ə́múk +ə́múk su kakhatlə́gə +ə́múk su hékʔe hékʔə́gə +ə́múk kúmthərə́gə +ə́múk khawdəgi ləwthokʔə́gə +hápčanbada thumok ə́məsu +ə́múk thalle ədu thallə́gə +manə kakhatkhriŋey marəksida +nipamə́čá sky blue gi phurit T-širt half širt litpa jean khoŋraw setpa +núpá pakhaŋ ə́mə hameŋ ə́mə thəwri məŋə́ktə thəwri thurə́gə +čiŋə́gə magi mə́ŋə́ktudə sarik ə́məsu yalli hameŋgi mə́ŋə́ktudə ədu +manə čiŋə́gə thəwridu čiŋə́gə +sum lakpədə naspati makhoŋdu yəwbədu da hameŋduna leppi leppədu +manə ŋammə́gə thəwridu čiŋə́gə +magi hameŋdu ədum purə́gə tuminna ədum čə́tkhre +ədugi mətúŋ ŋayhak leyrə́gə +ə́ŋáŋ teenage gi čahi tarə́məthoy taranithoy ədumayna təwba +ə́ŋáŋ ə́mə cycle thəwrəkʔi cycle thəwrəkpasinə manə thəwrəkʔibə cycle si bicycle +ə́ŋáŋbə carrier mə́məŋdə túŋdə paanbə cycle hero cycle mə́čá ə́mə thəwrəkʔi hayriba +ə́ŋáŋ asi tupi ə́mə uppi məŋə́ksamdə maphla +ə́ŋáŋbə ə́mə yalli yetli +ədəgi phurit ley maču awawbə ə́mə litli +khoŋrawnə i mačugi khoŋraw ə́mə setli khoŋup uppi +ədugə maagi moǰa ə́məsu yawʔi moǰasu uppi ədumayna təwdúnə +thəwrəkʔaʔkansidə masina sum cycle thəwrəkpəsidə naspati hékpə +núpádudi magi aa kəyraktə kákhətlə́gə +naspati kannə hékʔi tallaktudə manə naspatigi thallə́gə +thumoktuda yawrə́gə thallə́gə leyrəmbəsidə +ə́ŋáŋsina cycle si khámmə́gə inthurə́gə ma naspatisi puniŋŋe ə́mə hannə pay ədəgi +əduy mətúŋdə manə basketsi thanagtlə́gə magi cyclesi hugatlə́gə +magi mə́məŋ thaŋba carrier sida háppə́gə +cyclesi sum thəwrəkʔe aa hékʔibə nipasi udriŋey marəksidə masina cyclesi +sum təpnə-təpnə thəwrəkʔe thəwrəkʔakansidə ŋayhak čə́tlakandə manə čə́tlibə lambisigi sida teenage gi +nupimača ə́mə cycle thəwrəkʔə́gə +moy nisi may may keyno onsinnarə́gə +cycle si thəwnarəkʔi nupimačasina khittaŋ hendokkhibada +manə nupimačasi yeŋbasida magi tupisi paythokhre +tupi paythokhriŋey marəksida may masamsi samba oyna makhutsi nə́mə thədukʔə́gə +manə masamsi makokta nanbasida mə́məysi hut leysinlə́gə +cycle mə́məysi hut leysanlə́gə nuŋ ačəwba ə́mə leyrəmdənə ədu da theŋə́gə +may cyclesi ture turə́gə I naspatisi loyna heydokʔe heydokʔiʔŋey tallaksida +ə́ŋáŋ ə́hum lakʔi čahi tara gi ə́mə tarə́məthoy gi ə́mə adey tarə́humdoygumbagi size +ə́ŋáŋ čawba khetnəbə čahi khennəbə ə́ŋáŋ ə́hum lakʔi +núpámə́čá ə́hum núpámə́čá ə́humsi ə́mənə sky blue litle ə́mənə cream maču little +ə́ŋáŋ ə́humse ədugə khoŋraw long pant ŋakta setli ə́mədi tupi uppi moysi lakpa ə́mədi TT board payrəkʔi mayay oyrap təwba +ə́ŋáŋsidi TT board si uum bat si payrə́gə +may thom-thom sum sanna sanna lakʔi tallaksidə +ə́ŋáŋ ə́humsina magi turiba naspati purəkʔibə +ə́ŋáŋsina cycle tusinlag leyrəmbasida heydoktənə leyrəmbə pot čeysiŋ si ə́mə khunǰanbire +ədəgi ə́mənə cycle hugatpire ə́mənə nuŋdu inthokpikhre ədumaynə təwdənə magi potsi thaŋkat khokattənə təwrə́gə +ə́ŋáŋsi makhoŋ sekli sekli təwrə́gə +cyclesi thəwdənə naspatisi háppə́gə illə́gə čə́tkhre khittaŋ hendokʔakanda +nipamə́čá ə́humsina sum čə́tpəsidə maniŋ thaŋba eykhoygi +ə́ŋáŋ khittaŋ sky blue gi phurit litpə +ə́ŋáŋsina khittaŋ mayay oybə ə́ŋáŋsina moy ə́hum lakpədə khərə čahi mayay oybə +ə́ŋáŋsina maniŋ thaŋhəwbədəgi may tupi tabasida ubasida manə +ə́ŋáŋsida piniŋ ŋaktənə huysen khoŋi huy khoŋakanda +ə́ŋáŋ ə́mədu leppi naspati pura illə́gə čə́tkhiba cycle tusanba +ə́ŋáŋsi leppi leppakansida mə́məy hanna yeŋthokpə mətəmdə may tupidu ə́məduna čenlə́gə +čenboy khərə thuna čə́tlə́gə +may tupidu píre piraba mətúŋda naspati puriba +ə́ŋáŋsina ə́múk naspati ə́hum pirəkʔi naspati ə́humsi pirəkʔaʔkansida +ə́ŋáŋ ani ə́mə čare amdi madi sum sannə +sannədənə sum lakʔe magi TT bat tunə kok-kok təwrə́gə +lakpakansida somdəgi naspati hékʔiba núpásina magi hékliba khawsi thandənə +ə́múk heyǰaŋe ə́múk hápčaŋe haydənə thumoktuda hápčanlage +haynakumthrəkpasida naspatisi yə́wrəmdəbəsida masi iŋak ŋaktənə luktharə́gə +thumoksiŋda yeŋiŋey tallaksida +ə́ŋáŋ ə́humsi pareŋ lakʔi ə́ŋáŋ ə́nísinə ča-ča lakʔi adey +ə́ŋáŋ akonba TT sannəbədunə kok-kok-kok yeyrə́gə +sum čə́tkhi masi magi naspatidudi mallə́gə +haybədi ŋamdənə ədumək yeŋə́gə leyhəwʔi . +famər ə́mənə pers pámbí kákhəttúnə +uhə́yšiŋ ə́du hékləmmi . +uhə́yšiŋ ə́du héklə́bə mə́túŋdə +mə́háknə yallibə khaw ə́du thəllə́bəgi mə́túŋdə +kəyrak ə́dudəgi kúmthərəktúnə +lə́ybák mə́khadə ah ləyrə́bə basketšiŋ +ə́dudə hápsinləmmí . +khawdəgi hápsinbə loyrə́bə +yallibə khawdəgi hápsinbə loyrə́bə mə́túŋdə +ah ə́tabə lə́ybák mə́khadə taribə pers ə́dubu khúŋəttúnə +mə́hákki mə́ŋə́kšəmdə kiribə rumal ə́dunə tə́ythoklə́gǝ +ə́múk hápsinlǝmmí . +ə́dudəgi mə́háknə kəyrak mə́thə́ktə ə́múk kákhəttúnə +pers hékləmmí . +mə́háknə hékliŋəy mə́təmdə +famər ə́mənə hameŋ ə́mə čiŋdúnə lakləmmi . +ə́məsuŋ mə́háknə ah héklibə ə́du hayphéttə́ŋ yeŋləmlə́gə ah +čə́tkhirəmmí . +hameŋ pubə famər ə́dunə čə́tkhrə́bə mə́túŋdə +ə́ŋáŋ ə́mənə saykəl toŋdúnǝ lakləmmi . +mə́háknə ah pers póláŋšiŋdu ubədə +saykəl ə́du khámləmmi . +ə́məsuŋ ah +basket mə́nák ə́dudə lépləmmi . +ə́dugə héklibə núpá ə́dubu yeŋlə́gə +mə́háknə pers ə́mə lə́wnə́bə hótnərəmmí . +héklibə mí ə́dugi mə́ʔóŋdu mə́háknə ŋayhák yeŋlə́gə +mə́hák ləybəgi mə́ʔóŋdu ə́du kərimətə khə́ŋbə mandəbədə +mə́háknə póláŋ ə́dumə tháŋdúnə purəkləmmi . +ə́məšuŋ mə́du mə́hákki saykəlgi mə́maŋdə háplə́gə thə́wrəkləmmí . +mə́háknə ə́sum thə́wrəkpədə +mə́hák saykəl toŋbə nupi məca ə́məsú mə́hákki máyyóknə́bədə lakləmmi . +mə́dudə hayphét yeŋlə́gə thəynə́bədə +mə́hákki tupidu takhirəmmi . +ə́məsuŋ khə́ŋhəwdəbə míkúptə mə́hák pers pámbí ah pers póláŋ ə́du saykəl mə́thə́ktəgi tadúnə +ah pers póláŋ ə́du ta ... +saykəl mə́thə́ktəgi tabədəgi póláŋ ə́dunə [ saykəl .... +póláŋdudə ] saykəlgi mə́maŋgi čakanə tə́kpədəgi +saykəl ə́du tusənəmmi . +lóynənə póláŋdə yáwribə persiŋ lóynə həydokləmmí . +mə́háknə tusənbədu ubədə +mə́nák nə́kpə ə́dwaydə ləyrəmbə ə́ŋáŋšiŋnə +čénšin lakləmmí . +ə́məsuŋ mə́hákki mə́phi-mə́rólšiŋ ə́du kənthokpibəgə +lóynənə póláŋdu persšiŋ ə́du hápcinbirə́gə hápsinbirəmmí . +ə́dudəgi mə́háknə saykəl ə́du +póláŋ ə́du ə́múk saykəl mə́thə́ktə háplə́gə ínləmmi . +khittə́ŋ čə́tlə́gə mə́hák núpá mə́čášiŋ ə́dunə mə́hákki tahəwbə tupi ə́du +khunkətpirəmmí . +ə́məsúŋ mə́khóygi mə́rə́ktəgi ə́mənə tupi ə́du +ə́múk mə́ŋóndə píbə hənləkləmmí . +tupi ə́du pírə́bə mə́túŋdə +tupi khunləklibə ə́ŋáŋ ə́dunə +pers ə́hum páydúnə lakləmmí . +ə́dugə mə́khóy mə́sén ə́məməm yénnədúnə čárəmmi . +mə́khóynə pers héklibə ə́dómdə šum haygətləkləmmi . +mə́khóy yáw .... +ə́ŋáŋšiŋ ə́dunə yə́wšilləkpə mə́təmdə +famər ə́dudi kəyrak mə́thə́ktəgi ə́múk kúmthərəkləmmi . +ə́məsuŋ mə́háknə ə́ŋáŋšiŋ ə́dunə pers ə́məməm čábə ə́dunə lakpədusú urəmmí . +ə́dubu mə́háknə kəriməttə háydə́nə +mə́háknə pers ə́du maŋ ... póláŋ ləyrəmdəbədudə +hayphéttə́ŋ [.. +ah ] thoydoknə nuŋaytəbə ə́məsuŋ +ə́wábəsú thoydoknə utpə ude . +ə́dugə ə́ŋáŋšiŋdudə mə́háknə kərigumbə wá ə́məttəsú háybəčhú təwkhide . +nuŋsa sabə mə́təm nuŋsa khərə kannə sarəkpə mətəmni +yensu khoŋlakle . +mə́təm ə́dudə núpá ə́məkhəknə naspatidə kəyrak tharə́gə +kadúnə naspati hékləmmí . +ə́məsuŋ ŋayhak ləyrə́gə +kúmthərəklə́gə . +naspati həydokləmmí +khawdəgi naspatidu magi buckettudə hápčənləmmí +tallək ə́dudə núpá ə́məkhəknə hameŋ ə́mə čiŋlə́gə +lakləmmí . +hameŋdusu khoŋŋəmmí +ə́dudəgi núpá ə́du kákhətlə́gə . +naspati hékpə həwrəmmí +məthəŋdə ə́ŋáŋ núpá mə́čá ə́məkhək saykəl toŋdúnə +lakləmmí . +ə́dugə magi naspati háppə buckettu saykəldə hápkətlə́gə thəwdúnə +čə́tləmmí . +mə́təm ə́dudə lambidə nupi mə́čá ə́məkhəksu saykəl thəwdúnə lakləmmí . +məkhoy ə́ní thəynə́bə +mə́təmdə mə́hákki núpámə́čá ə́dugi tupi ə́du tarəmmí +ə́mə suŋ ləydúnə +yeŋŋə čə́tpə mə́təmdə magi saykəl ə́dunə núŋ ə́mədə theŋǰənbədəgi . +núpá mə́čá ə́du turəmmí +ə́məsuŋ buckettəgi naspatisiŋdu həydokləmmí +həydoklə́bə . +mətúŋdudə mə́háknə phəmmə́gə uphul kənthoktúnə ləyriŋəydudə mə́hákki məmaŋdə [ 14 ] núpámə́čá ə́humkhəknə leptúnə ləyrəmmí . +núpámə́čá ə́məkhəkti TTgi bat páydúnə +bol thombə sannərəmmí . +ə́ní ə́mənə naspatidu khunbə həwrəmmí . +ə́məsuŋ saykəl thəwbə núpádunə +magi saykəldu ínkhətlə́gə +ləyrəmmí . +makhoy ə́hum čəŋdunə +khunǰənlə́gə +ə́múk bucket ə́du saykəldə háppə́gə ínlə́gə +čə́tpə čə́tləmmí . +ə́məsuŋ núpámə́čá ə́humdusu čə́tkhirəmmí . +khərə čə́tkhrə́bə mətuŋdə núpámə́čá ə́humdunə mə́hákki tahəwbə tupi ə́du theŋnərəmmí +ə́məsuŋ huy khoŋdúnə +čə́tkhribə naspati pudúnə +čə́tkhribə núpámə́čádugi huy khámləmmí . +ədəgi čə́tlə́gə +tupi ə́du mapu núpámə́čá ə́dudə pírəmmí . +ədəgi naspati purəkʔibə núpámə́čádunə naspati ə́humkhək mə́háktə məŋondə pírə́gə +hənləkləmmí . +ədəgi makhoy ə́hum yénnədúnə +čárəmmí . +ə́mədugə sum lakpədə +ŋəsáygi naspati məkhoŋdu ləmbi +məpal oybəninə [ 26 ] ə́dudə sum lakpə mə́təmdə núpá ŋəsáygi naspati hékpə núpádusu kúmthərəkləmmí . +makhoysu lakpədudə theŋnərəmmí . +ədəgi makhoynə ədum núpámə́čá ə́humdunə +ədum čə́tkhirəmmí . +ədəgi naspati hékpə núpá ə́həndúnə +makhoy ə́humbu ədum yeŋdúnə +ləyhəwrəmmí . +nóŋmə nipa ə́mənə naspati hékpə lakʔi +naspati hékpə lakpəsidə +manə naspati məthəktə kákhətkhre +kákhətlə́gə +magi póláŋ ə́humkhək purəkʔi +magi póláŋ ə́humsi thənnə́bə +naspatisi manə héknə́bə +yamnə kənnə hotnəy +hotnə́bəsidə noŋmə nipa ə́məkhəknə hameŋ ə́mə čiŋʔə́gə +lakʔi +hameŋ ə́mə čiŋə lakpəsidə +magi naspati məpasidə +sum čəŋsinləkʔi +ŋəsáy naspati hékʔibə nipadunə kúmthərəkʔə́gə +magi póláŋ ə́humsubədu məyay thəŋbədudə +naspati amunba ə́mə yáwʔi +may məŋə́ksəmdə rumal ə́mə kirəkʔi +nipasi amunbasi teythokʔə́gə +may póláŋsidə háppi +póláŋsidə háppəsidə +ŋəsáygi hameŋ činnəkʔibə nipasidə , masinə hameŋsi piǰə́níŋdə́nə +manə sum čiŋŋə́kpəsidə +ləyyu yadre hameŋsi +ədəgi nipasi ədum hameŋsi čiŋə́gə +čə́tkhre +ədugə ŋayhak leyrə́gə +manə ə́múk ə́múk naspatisi kákhətkhre +hékpə ə́múk kákhətkhre +kákhətlə́bə mətúŋsidə ə́ŋáŋ nipamə́čá ə́məkhək saykəl təwrə́gə lakʔi +saykəl təwrə́gə lakpəsidə +ŋəsáygi sum may naspatigi məkhoŋsidə hayphet khámmí +kəna-kəna ləyge haynə +ma yeŋŋí +ədubu məthəktə naspati hékʔibə nipadunədi ŋəsáy ə́ŋáŋsi udre +ədə ə́ŋáŋsinədi naspati hékʔi haybəsimədi khə́ŋe +khə́ŋbəsidə ma sum yeŋdə́nə khotnə təwrə́gə +ŋəsáy naspatisi purəgesi +manə khə́ndə́nə ə́ŋáŋsi saykəl stand yáwrəmdəbə malli +masi ədəy stand yáwdəbə manə saykəlsi thok ínthure +ínthurə́gə +ma ŋəsáygi naspati háplibə póláŋsi manə puthorəkʔe +puthorəkʔə́gə +ə́múk ləybaksidə thəmme +thəmmə́gə +saykəlsi ə́múk ínkhətləkʔe +saykəlsi ínkhətləkʔə́gə +naspatisi magi saykəlgi póláŋ məthəktudə hápkətlə́gə +masi thəwrəkʔe +thəwəkpəsidə ŋəsáygi naspati hékʔibə nipasinədi sukʔu uhəwdre +manə čə́tkhibəsi +čə́tkhibədəgi +uhəwdəbədəgi +masi sum lakʔe +sum thəwrəkʔe sum thəwrəkʔe +thəwrəkpədəgi +manə ləmbisidə núpímə́čá ə́məkhəksu ə́múk saykəlsi thəwrə́gə +kúmthərəkpəni +ŋəsáy ləmbisi kúmthərəkpəsidə +ma ŋəsáygi tupi uppə́gə lakpəsidə +tupisigi kəyno səhumsidə saykəl thəwrəkpəyne +may tupisigi səhumne theŋnəbəsidə tupidə theŋə́kpədəgi +məmaŋsidə nuŋdum ə́mə leybədu manə yeŋhəwdədənə +nuŋdumsidə yəysinlə́gə +ŋəsáy may naspatidu loynə həydokʔe +həydokpədəgi +magi ŋəsáy həydokʔibəgi mə́maŋsidə +ə́ŋáŋ mə́čá moy ə́hum mari sannədənə leyrəmmí +badminton sannə ləyrəmmí +sannə ləyrəmbədəgi a +manə hey tusinlidu ŋayhak yeŋŋí +moy ŋayhak yeŋə́bə mətúŋsidə +magi turidu nuŋaytədənə +məkhoykhəy loynə məphi məroldu uphul wayphul kanthokʔisiŋdu loynə kənthokminnərə́gə +magi naspatisiŋdu póláŋdə ə́múk loynə hápčinminnərə́gə +ə́ŋáŋsi saykəlsidə ínkhəttə́nə +masi ə́múk thadorəkʔe +thadorəkpədəgi +moy ə́humsu ə́múk ŋəsáy ləmbisidə +ədum čə́tkhre +ə́ŋáŋsiməsu saykəlsi ínlə́gə +čə́tkhige +təwre +khərə-khərə čə́tnə́bə həwnəkhibədudə a +məməŋsidə moy ə́humnə čə́təwribə məmaŋsidə tupi ə́mətə ləyre +tupisi ŋəsáygi ə́ŋáŋsigi oyrəmalle haydə́nə +moy hayphet yeŋbədə magisi čiŋnə́bə malle haynə yeŋbədə +tupisi moy huysen khoŋʔə́gə +kəwʔe +kəwbəsidəgidi +ə́ŋáŋsigi kəyno mənaksidə +ŋəsáy məmannə́bə ə́ŋáŋ ə́mənə purə́gə čénbədəgi +čénsillə́gə píre +píbədəgi +ə́ŋáŋdunə masi nuŋaydə́nə +moy ə́humdə naspatisi ə́məməm čaw haydənə pírəkʔe +ədum lakʔe +moysu ədum tupi uppədusu ədum čə́tkhre +pót pubədusu lakpədəgi +moy ə́humsi naspatidu ča-ča lakpədəgi +ŋəsáygi moynə sum čə́tpəsidə +ŋəsáygi naspati hékʔibə nipasinə magi məthəktəgi kúmthərəkʔə́gə +ma ŋəsáy póláŋ ə́hum thəmməmbədu +ə́məkhəktə ŋayrəmme +ə́níkhəktə ŋayrəmme +ə́mədi ŋəsáygi nipadunə purə čə́tkhrəbəninə +ədunə moy ə́humnə naspati hékʔibə +nipasinə čiŋnədə́nə maygi pót čakhribədu +čiŋnədə́nə maŋkhridu čiŋnədə́nə oyrə-boy níŋbra khə́nde haydi hayrubə ŋəmde +ədum moy čə́tkhre +ədum čə́tpədi ma təŋək-təŋək yeŋə́gə ləyhəwʔi ədəgi +moy ə́hum m ədum m sannə sannə ədum čə́tkhre . +čiŋ čiŋgumlə́bə eykhoygi ləmbigi mətaywaydə naspati pámbí ə́čəwbə ə́mə həwrəmmí , +mədudə nipa ə́mənə kəyrak tharə́gə , +manə karə́gə naspati hékʔəmmí , +naspatisi manə yamnə pamunə yam pamǰanə thaway yáwnə hékʔəmmí , +manə naspati hékʔiŋey tanǰasidə , +eykhoy yáw pubə yáw senbə nipa ə́mə yáw čiŋə-čiŋə lakʔi , +ədə manə hayphettaŋ manə naspatidudə manə hayphet póláŋ ə́hum naspatisi póláŋ ə́humni leyrisi , +ədə póláŋ aa naspati póláŋsidə manə hayphet yeŋəmmə́gə , +yáwdi čiŋa čə́tkhre , +yáwsi čiŋbə mətəmsidə čə́tniŋboy čə́tniŋdəboy təwʔi , +ədugə nipasinə ədum čiŋa čə́tkhre , +ədey naspati hékpə nipa soda naspatisi keyno təwʔi , +masi hékʔi , +ədey masinə naspatisi kúmthərəkʔe , +ə́múk kúmthərəkʔə́gə , +manə keynosidə aa manə karə́gə , +hékʔe hékʔə́gə ə́dumaynə khawdə hápčinlə́gə , +may khawdu thalle , +thalləkandə masi ə́múk kúmthərəkʔə́gə , +naspatisi may póláŋdudə hápčinle , +hápčinləkandə manə naspati ə́məkhəktaŋdi man phisinə takthokʔə́gə təwrə́gə . +yam pamunə masinə ə́múk hápčinkhre , +ədey masi ə́múk naspatisi ə́múk hékpə ə́múk kakhre , +ə́du kakhrə mətúŋsidə , +ə́múk tanǰasidə ə́ŋáŋ nipamə́čá ə́mə cycle thəwrə lakʔe , +lakpəkansidə manə naspatisi nipa naspati hékpə məthə́ksidə hayphet yeŋkhətle , +yeŋkhətlə́gə məsinə , +naspatisi manə lonnə masi purgenə khalle , +lonnə manə póláŋ ə́mə aa keyno təwʔi póláŋ ə́mədi manə magi cycle keyno cyclesi manə naspatisi lə́wge khalləbəninə , +cyclesi inthure , +inthurə́gə məsinə póláŋsi aa thaŋə́kʔe , +cycle mənáktə thaŋə́kʔə́gə , +ədugə manə ə́múk aa cyclesinə manə cyclesi húgətle , +húgətlə́gə naspati póláŋsi thaŋatlə́gə , +masi cycle thəwrə́gə lakʔe , +cycle thəwrə́gə lakpədey , +masi sum lakpəkansidə , +nupi ə́ŋáŋ núpímə́čá ə́məsu cycle thə́wrəkʔe , +cycle thə́wrəkʔə́gə , +moy ə́nísi thəynə́bə mətəmsidə , +ŋəsáygi ə́ŋáŋ nupi mə́čásinə magi sumaynə leŋtheynəbəsidə may tupisi keyno təwrəkpəsidə sat may tupidu páythokkhre , +páythok kansidə masi sumaynə hallə yeŋ kansidə , +masi tupidu keyno təwbəsidə somdə núŋ ə́čəwbə ə́mə leyrəmbəsidə , +cyclesi theŋǰillə́gə ture . +cycledu naspati póláŋsi loynə heydokʔe , +ədugə masi cyclesinə hayphet nalle , +nallə́gə manə məkhoŋdu kanthokʔe , +kanthokʔə́gə , +moǰagədu hayphet taktharə́gə , +may ə́nəbədu nalle , +ədugi manə nalliŋey tanǰasidə , +eykhoygi khərə puŋkak pakhaŋ puŋkak pharəkpə ə́ní əməgə eykhoy ə́ŋáŋ mə́čá khərə piktak təwbə ə́məgə moy ə́humsi sannə leyrəmme , +ədəydə ə́mə moynə tubadu ure , +ubəsidəgidi , +moysi čaŋsanlə́gə , +naspatidu khunbədu khunǰanminnəre , +naspatisi khunǰanminnərə́gə , +ədəydə ə́ŋáŋsi moy ə́humsi keyno təwre sannə sannədənə , +ə́múk hankhare , +ə́ŋáŋsisu may khunǰanləbəninə , +may cyclesi thəwrə ə́múk čə́tkhikansidə . +ə́ŋáŋsigi tupisi keyno aa tupi tahəwbədu , +madi khə́ŋdre , +cycle si ədum thəwrə čə́tkhre , +ədəy ə́ŋáŋ moy čə́tminnəridudəgi , +khərə čawbə ə́mə túŋdə thəŋə́gə , +ə́nídunə maŋ čə́tkhrə́gə , +manə túŋ thəŋhəwʔi , +ədə túŋ thəŋhəwkandə , +may tupi tabəsi ure , +ukansidə ŋəsáygi naspati keyno təwbə aa húrallə́gə pukhibə ə́ŋáŋsi sisi moynə huysensi khoŋə́gə , +khoŋə́gə may tupi tahəwrenə +huysen khoŋbə kəwbədi nattə́nə iŋit píbəkansidə , +məmaydu leythorəkʔe , +leythorəktə́nə ədəy həwǰikki nipasinə čénsinlə manə čə́tlə́gə +tupisi píre tupisi píbədəgi nipasinə naspati ə́hum pírəmme +moy ə́hum čanə́bə tupi keyno təwbədudə harawbaǰatni +ədəy moy ə́ŋáŋ ə́humsi naspatisi ŋəsáygi núpá lakʔe , +lakʔə́gə naspati əməməm píre moy ə́humse , +ədugə lakpəkansidə , +moy naspati somdə ə́múk ədugi waridu ə́múk thəmmə́gə , +somdə naspati hékpə núpási naspatisi hékpə loyrə́gə kúmthərəkpədə , +naspati póláŋ ə́mə watləmbəsidə , +masi ŋə́kʔə́bə , +kamay manə təwriǰatlane , +məsibonə mədi ŋəsáy manə hékʔiŋəydə , +ə́ŋáŋnə keyno təwbədudi uhəwdre , +mədi somdə naspatidu kannə hékpə hótnəriŋeydə uhəwdrəbənəbə , +ə́du may tanǰadunə manə ədumaynə uŋə́gə , +wakhalsi čaməmnəriŋeydudə , +ŋəsáygi ə́ŋáŋ ə́humsi lakʔə́bə , +naspati khunbə yáwminnərəmbəse , +ədəgi həwǰikki aa naspati páybə ə́ŋáŋ ə́humsidə munnə yeŋə́gə manə moynə oyriǰatlanenə khallə́gə +masi iŋtharə́gə leyhəwre , +ədugə ə́ŋáŋ ə́humdunə ədum sannə sannərə́gə ədum čə́tkhre . +pharmer ə́məkhəknə magi pharmdəgi naspati yonnə́bəgidəmək hékləmmí . +mə́háknə kəyrak ə́mədə kərəgə +naspati ə́du héklə héklə́gə +mə́khowridə yanbə +khaw ə́mədə pullap hápčinli +ədugə khaw ə́du thanlə́bə kandə kúmthərəkʔi +kúmthərə́gə baskettə pullap hápčinləmmí +mə́háknə ədukki matik naspatidu hékpədə čeksinləmmí +mədudi naspatidu hékpədə lə́ybak mə́khadə +ə́məkhək nanthəkhibə pháwbə khuŋatlə́gə +masadəgi skaf lə́wthoklə́gə téythoklə́gə baskettə ə́múk hápčinləmmí +ŋayhak leyrə́gə núpá mə́čá ə́mə ləybə lakləmmí +ədugə mə́háknə toŋəkpə cyclegi baskettə naspati basket ə́mə hápčinlə́gə purə́gə +thəwrəkpədə túŋlomdə onthoklə́gə yeŋbədə núŋ ə́mədə theŋəydúna tusinle +ədugə naspati məyamdu loynə hedokləmmí +mənaktə ləyrəmbə núpá mə́čá ə́humkhəknə čaŋakʔə́gə həwgətpirəmmí +ədugə naspatidu khúŋəttúnə +mateŋ khúŋətpədə mateŋ paŋbirəmmí +ədugə mə́hákki páythokkhibə tupi ə́dusu khuŋətlə́gə pírəmmí +núpámə́čá ədunə mədudə pelladúnə naspati ə́hum pírəmmí +núpámə́čá ə́humdu ə́du naspati əməməmm páyrə́gə čə́tkhirəmmí . +əyuksu malli yen ə́məsu khoŋli yen +ə́məsu khoŋli núpá ə́mənə naspati kádúnə naspati sum hékli ədəgidi mə +ədəgidi hameŋ hameŋ ə́mə pudunə núpá ə́mə sum lakʔi +lakpədəgidi mə́hákki naspati məkhoŋ yə́wrəkʔi yə́wrəkpədəgi hameŋ ə́du čiŋduna ədum čə́tkhre +čə́tkhibədəgidi naspa núpádunə naspati ədum hékli +hékpədəgi ə́ŋáŋ ə́mə cycle thəwduna lakle lakpədəgidi +mə́hákki naspati póláŋ ə́du ubədəgi naspati póláŋ ə́mə pik thənbə ə́mə cycle məthə́ktə hápkəttúnə thəwrə́gə čə́tkhre +naspati hékpə núpádu ədum héktúnə leyhəwre +nupi ə́məsu lakle cycle thəwdúnə cycle theŋ theŋaynə́bədə tupi ə́du tahəwre +tupi tahəwbədəgidi ə́ŋáŋ ə́dunə cycle thəwribə ə́du núŋdə yeysandúnə tukhre +tukhibədəgi núpá ə́hum ə́mənə čaŋ-čaŋsinləktúnə naspatisiŋ khúnkətle +khúnkətpədəgidi cycle ə́du hunkətle +hunkətpədəgidi ənəbə phurit khoŋraw teythoktúnə ənəbə ə́du khə́ŋle +khə́ŋbədəgidi naspatidu cycle məthə́ktə hápkətle +hápkətpədəgidi makhoy ə́humsu čə́tkhre cycle naspati pudúnə laklibə cycle dusu thəwrəkle +thəwrəkpədəgidi mə́hákki tupidu tahəwbədu ubədə núpá ə́mənə khullə́gə kəwre +kəwrəkpədəgidi cycle ə́du khámme +khámbədəgidi núpá ə́dunə tupi píge təwbədudə naspati puribə +ə́ŋáŋ ə́dunə naspati ə́hum píre +píbədəgidi ə́ŋáŋnag ə́du +makhoy ə́humgi mənəktə čaŋə́ktúnə naspati əməməm yelle +yellə́gə čarə́gə sum čə́tkhre núpá cycle thəwribə ə́ŋáŋdusu čə́tkhre ədəgidi naspati héklibə +núpá ə́dugi mənəktə +makhoy núpá ə́humdu ə́múk yə́wrəkʔe +yə́wrəkpədəgidi naspati héklibə núpá ə́du phuritkhawdə naspati háp póláŋdə hápčan-hápčanle +hápčanbədəgi póláŋ póláŋ ə́mə leyrəmdəbədudə mə́hák wakhal təwre khə́nbədəgi +núpá ə́humdu yə́wsanləkle yə́wsanləkpədəgi makoy ədum hankhre . +numittu yeŋbədə +əyuk manli +yen khoŋi +nipá ə́mə magi u kádunə +kəyrak təwrə́gə kádunə +naspati hékləmmí +nupá ə́məsu khəŋhəwdə́nə +yaw hameŋ čiŋʔə́gə lakləmmí | +məhaksu məhaknə héklibə naspatidu yeŋləmlə́gə čə́tkhi | +ŋayhak ləyrə́gə núpadunə məhakki khaw ədu thəmlə́bə mətuŋdə +kúmthərəklə́gə , +thumoktə hápčənləmmí | +məhakki naspatisiŋdu khəŋhəwdə́nə , +ə́ŋáŋ əmə cycle thə́wdunə , lakləmmí | +cycle thə́wbə ə́ŋáŋ ədunə naspati hékphəm ədomdə čə́ŋləkləmmí +məhaknə naspati əmə payrə́gə | yeŋləmmí +məthəktə məpu ədudə məhaknə məthəktə yeŋkhətləmmí +məpu ədunə məhakŋon məhaktə yeŋək əmde +məhaknə naspati thumok əmə payrə́gə +məhaknə məhakki cycledə háppə́gə | thə́wrəkləmmí +məhaknə cycledu thə́wrəklə́bə +mətúŋ | thə́wrəkliŋəydə | khəŋhəwdə́nə +nupi ə́ŋáŋ nupi əmə lakləmmí +məhaknə ə́ŋáŋ nupidu yeŋnə yeŋnə thə́wbədə | khəŋhəwdə́nə +məhak núŋdə tusinləmmí +məhakki naspatisiŋdu hə́ydokləmmí +məhaknə tusinlə́gə | həwgətləkí +məkhóŋdu páydunə | ə́nabəsiŋ nanləmmí +mənáktə məhakki lóŋgá oybə mi ə́hum léptúnə ləyrəmmí +məkhoynə čə́ŋsinlə́gə +mabu məhakki naspatisiŋdu khunkətlə́gə +məhakki thumoktə hápčinbirəmmí +məhaknə naspatisiŋ háppəbə mətúŋdə +moynə [ thumok ] ə́ŋáŋsiŋ ədunə [ məhakki thumoksiŋdu ] thumoktu cycle məthəktə hápkətpirəmmí +ədugə nupa ə́ŋáŋ ədu cycle thə́wkhirəmmí +məkhoynə khittəŋ čə́tlə́bə mətúŋdə məhakki tupidu khunləmmí +khunlə́gə məhak ə́ŋáŋ ə́mənə huysel khoŋdunə +məhakpu khamləmmí +tupi ədu ə́ŋáŋ ə́mənə məŋondə pírəmmí +ədu tupidu pírabə mətúŋdə ə́ŋáŋdunə naspati ə́hum məkhoy ə́humdə pírəkləmmí +naspatidu məhaknə purə́gə +ə́ŋáŋ ə́humdunə čarə́gə | lakləmmí +núpá naspati hékpə núpádusu udəgi kúmləkləmmí +məhaknə ( məhak kúmləklə́bə mətúŋdə ) +məhakki naspati khərə masiŋ thirəmmí +khərə wátpə manbəgi | wákhəl təwʔi +mə́háknə naspatidu ə́ŋáŋsiŋdunə mə́hákki mənáktə čarə́gə lakləmmí +mə́háknə čaribə ə́ŋáŋsiŋdudə yeŋlə́gə | ŋə́ktúnə | ləyrəmmí . +lə́mháŋ ə́mədə farmer ə́mənə naspati pámbídə kákhətlə́gə +naspati hékʔə́gə +mə́háknə naspati héktúnə ləyrəmmi . +ləybədudə mánə naspatisi mági phuritki phurit khawdə háppə háppəgə +ŋəsáygi mánə hékpəsi kəyrak ə́mədə kákhətlə kákhətlə hékpədudə +kəyraksidəgi kúmthərə-kúmthərəkʔə́gə ə́múk ə́múk mági thumoksidə hápsəllə́gə +mánə thumok ə́humkhəkse thənnə́bə hékləkpə +ə́dəydə ŋəsáygi thumoksi ə́nídi thəlləkansidə +mánə ə́humsúbə thumoksi thənnə́bə naspatisi hékpə hə́wrəkpəsidə +ŋəsáygi núpá ə́ma hameŋ čiŋŋə́gə lakʔi . +hameŋ čiŋŋə́gə lakpə núpási mági naspati hékphəmsi pháwrə́gə čə́tpəsi yeŋŋə yeŋŋə́gə čə́tkhre . +mə́thə́ŋdə ə́ŋáŋ saykəl thə́wbə núpá ə́ma ə́múk lakʔe . +lakpədudə mə́háknə həwǰíkki naspati mə́yamsi ubəsidə +mə́háknə ə́məkhəktə́ŋ čágedə́nə ə́məsi lə́wrə́gə páyrə́gə čə́tke təwrəmmi . +máy wákhə́lsi ŋáktədə ə́hoŋbə ə́ma laktə́nə +mánə ŋəsáygi hékʔibə núpádunə mə́hákpu ubra udəbra yeŋŋə́gə +mánə naspati thumok ə́ma mági saykəlsidə tháŋgətlə́gə +mánə húrállə́gə purə́gə čə́tkhre . +čə́tpəsidə mə́háknə lə́mbídə saykəlsi naspati thumoksimə háppəgə thəwrə́gə lakpəsidə +núpímə́čá ə́məsú saykəl thəwrə́gə mə́hákkə máyyóknə́bəsidə thəwrə lakpəsidəydə +mági mə́koktə uppibə tupidu núpíməčásinə thə́k lə́wnə khə́tthəbəsidə +mású núŋ ə́məkhəktə mági saykəldu theŋǰənbədəgi turə́gə +naspati mə́yamsi púlləp həydokʔe . +mə́təmdudəydə mə́khóy ə́humkhək lakpədə ə́ŋáŋsi tubədu ubədudəydə +ŋəsáygi tubədu hə́wgətpire . +moynə hə́wgətpirə́gə mági naspati ə́yamdu khúngət pírə́gə +ə́múk hápkətpire . +ə́dugə hápkətpirə́gə núpádu núpáməčádugə mági saykəldəgə tháŋgətpirə́gə +núpá məčádusú nuŋaydə́nə moynə khúngətpidúnə yeŋŋə yeŋŋə́gə čə́tkhre . +núpáməčá ŋəsáygi ə́humdunəsú naspati ə́hum ə́mə yéphəwre . +núpádudəgi yéphəwrə́gə mə́khóy ə́hum ə́məməm yénnərə́gə +čárə čárə́gə lakʔi . +sómdə́nə kəmdəwri ŋəsáygi naspati hékpə núpádunə farmərdunə +mánə kəyraktəgi kúmthərəkʔə́gə mági ə́humsúbə thumoktu thənnə́bə hápkedə́nə +naspatisi təwbə mə́təmdudəydə +mági thumok ə́ma máŋbəsidə mági ə́ŋə́kpə ə́mə oydə́nə yeŋŋə́gə ləyre . +yeŋŋə́gə ləybə taymiŋsidəydə +ŋəsáygi ə́ŋáŋ núpámə́čá núpímə́čá moy ə́humdunə naspati ə́məməm číkʔə-číkʔə lakpəsidəydə +mə́ŋóndəsú ŋəsáygi pótsibu moynə húrálliǰatləne háybə +wákhə́ldumə khə́llə́gə wárisi loysille . +núpá ə́mənə naspati pámbí ə́mə kádunǝ mánə naspati ə́du hékʔǝmmí . +mánə mə́khatə thumok ə́ní ə́hum thǝmdúnǝ thumoksiŋ ə́du thənnə́bə naspati ə́du a kádúnǝ sum héʔlǝmmí . +mánə a héklə́gə kúmthərəkpə mə́təm ə́sidə naspati ə́du lə́ybáktə tabəsu yáwrəmmí . +ədugə lə́ypáktə tapə naspati ə́du mə́ki ŋə́ksəmtəki rumal ə́mə lə́wthoklə́gǝ mədu khúngəttúnǝ tə́ythoklǝmmí ədugə hápcənlǝmmí . +ə́sum təwdunə mánə sum ə́múk hápčənpə loyrə́gə ə́múk kákhətlǝmmí . +mánə əsum kákhətliŋəy hékliŋəy mə́təm ə́sidə núpá ə́mənə hameŋ pudunə magi ləmbi ədu pháwdúnə čə́tləmmi . +ə́dudəgi ŋayhák ləyrə́gə ə́múk a núpámə́čá ə́mənə mánə héklibə pámbí ə́dugi ə́du pháwdunə cycle toŋdúnə núpámə́čá ə́ma lakləmmi . +ə́dudəgi núpámə́čá ə́dunə mə́phəm ə́dudə kúmthərə háyregə naspati ə́du mánə lə́wge háynə khəlləmmí ə́məsuŋ mánə cycle ə́du khámlə́gə cycle ə́du khámlə́gə mánə naspati thumok ə́du may cycledə hápkhətlə́gə mánə thəwdúna čə́tkhirəmmí . +mánə ə́sum čə́tpə mətəm ə́sidə a lə́mbidə núpímə́čá ə́məsu theŋnərəmmí . +mətəm ə́sidə nuŋsit kənnə sitčinləktənə magi uplibə tupi ə́du lə́ybáktə takhirəmmí . +mánə taribə yeŋbə tupi mətəmdə mánə uhə́wdədə́nə núŋ ə́mədə theŋjə́ndúnə magi cycle ədu turəmmí ə́məsuŋ a naspati thumok ə́du həydokəmmí . +ə́dudəgi núpá ə́dudəgi mánə turiŋəi mə́taŋ ə́sidə a lə́mbídə sannədúnə lak sannə́bə lakpə núpámə́čá ə́hum theŋnərəmmí . +mə́khóy ə́dunə naspati thumok ə́du khungəttúnə hápcəlləmmí a naspatidu . +ədugə ə́dəgi cycle ə́du hə́wgətlə́gǝ háyrəgə núpá mə́čá ə́dunə ə́múk čə́tkhirəmmí . +məkhoŋnə təpnə čə́tpə mə́təm ə́sidəydə a ə́dəgi núpámə́čá ə́hum ə́dusu ədum čə́tkhirəmmi . +núpá məčá ə́hum ə́dunə mági ŋəsáygi takhibə tupi ə́du theŋnədúnə núpámə́čá ə́du kəwrəmmí ə́dugə tupi ə́du ə́múk pírəmmí . +píbə mə́təm ə́dudə núpá həwjikki núpámə́čá naspati puribə núpámə́čádunə naspati ə́hum pírəmmí . +ə́sum təwdúnə núpámə́čádusu ədum čə́tkhire sannəbə ə́ŋáŋ ə́hum ə́dusú ŋəsáygi naspati húribə mə́phəm ə́dudə krosiŋ təwdunə lakləmmi . +lakpə mə́təm ə́sidə ŋəsáygi naspati hékpə núpá ə́dunə kúmthərəkpə mə́təm ə́dugə mannərəmmí . +ə́məsuŋ naspa … həwǰikki naspati hékipə ə́tunə kúmthərəkpə mə́təmdə mági thumok ə́mə ləyrəmdəbədudə mánə ŋə́ktúnə əkoybədə yeŋ yeŋŋəmmí . +yeŋbə mətəm ədudə núpámə́čá ə́hum ə́dusu háyribə mətəmdudə mənáktə pháwdunə čə́tpədudə məkhóynə naspati ča-ča čə́tkhibədu urəmmí . +mə́dudə mánə ŋə́ktə́nə yeŋdunə ləyhəwrəmmí . +nupa ә́mәnә naspati pambi әma kadúnə +mánә naspati ә́du héklәmmí +mánә mәkhadә thumok әni әhum thә́mdúnə +thumoksiŋ әdu thә́nnәbә +naspati әdu a : kadúnə +sum hékʔәmmi +manә héklə́gə kumthәrәkpә mәtәm әsidә +naspati әdu lәibaktә tabәsu yaurәmmi +әdugә lәibaktә tabә naspati әdu mánə mági ŋәksәmdәgi lumal әma lәuthoklə́gə +mәdu khungәttunә tәithoklәmmí әdugә hapcәnlәmmí +әsum tәudúnə +mánә sum әmuk hapcәnbә loirə́gə +әmuk kakhәtlәmmí +mánә әsum kakhәtliŋәi hékliŋәi mәtәm әsidә +nupa әmәnә hameŋ pudúnə +magi lәmbi әdu phaudúnə cәtlәmmí +әdudәgi ŋaihak lәirə́gә +әmuk nupamәca әmәnә mánә héklibә pambi әdugi +әdu phaudúnə +cycle toŋdúnə nupamәca әma laklәmmí +әudәgi nupamәca әdúnə mәphәm әdudә kumthәre hairə́gə +naspati әdu mánә lәuge hainә khәllәmmí +әmәsuŋ mánә cycle әdu khamlə́gə +cycle әdu khamlə́gə +mánә naspati thumok әdu mai cycledә hapkәtlə́gə +mánә thәudúnə cәtkhirәmmi +mánә әsum cәtpә mәtәm әsidә +a : lәmbidә nupimәca әmәsu theŋnәrәmmi +mәtәm әsidә nuŋsit kәnnә sitcinlәktәnә +magi uplibә tupi әdu lәibaktә takhirәmmi +mánә taribә tupi әdu yeŋbә mәtәmdә +mánә uhәudәdәnә núŋ әmәdә theŋjәndúnə +magi cycle әdu turәmmi +әmәsuŋ naspati thumok әdu hәidokʔәmmi +әdudәgi +nupa әdudәgi mánә turiŋәi mәtaŋ әsidә +a : lәmbidә sannәdúnə [ lak ...] +sannәbә lakpә nupamәca әhum theŋnәrәmmi +mәkhoi әdúnə naspati thumok әdu khungәttunә hapcәn ... +a naspatidu khungәttunә + +thumoktudә hapcәnlәmmí +әdugә әdәgi cycle әdu hә́úgәtlə́gə hairə́gə + +nupamәca әdúnə әmuk cәtkhirәmmi +mәkhoŋnә tәpnә cәtpә mәtәm әsidәydә +a : әdәgi nupamәca әhum әdusu әdum cәtkhirәmmi +nupamәca әhum әdúnə magi ŋәsaigi takhibә tupi әdu theŋnәdúnə +nupamәca әdu kәurәmmi + +әdugә tupi әdu әmuk pírәmmi +píbə mәtәm әdudә +nupa hәujikki nupamәca naspati puribә nupamәcadúnə naspati әhum pírәmmi +әsum tәudúnə nupamәcadusu әdum cәtkhre + +sannәbә әŋaŋ әhum әdusu ŋәsaigi naspati húribә mәphәm әdudә +krosiŋ tәudúnə laklәmmí + +lakpә mәtәm әsidә + +ŋәsaigi naspati hékpә nupa әdúnə kumthәrәkpәgi mәtәm әdugә + +mannәrәmmi . +әmәsuŋ naspa .... + +hәujikki naspati hékʔibә әdúnə kumthәrәkpә mәtәmdә + +magi thumok әma lәirәmdәbәdudә + +mánә ŋәktunә kóí-yeŋ yeŋŋәmmi + +ə́ni yeŋbә mәtәm әdudә +nupamәca әhum әdusu hairibә mәtәmdudә + +mәnaktә phaudúnə cәtpәdudә + +mәkhoinә naspati ca ca cәtkhibәdu urәmmi +mәdudә mánә ŋәktәnә yeŋdúnə lәihәurәmmi + +noŋmə núpá ə́mənə əyuk hek əŋənbə yen khoŋŋəkpə ədwaydəgi hə́y hékpə hə́wbə manə . +hə́y hékpəsi manə thumok ə́nígumbəsi thəlle . +ədəy ə́múk manə məkha hə́y hékthəge háydə́nə u məthə́ksidə kákhətlə́gə ma ədum púkniŋ čəŋnə hə́ysi hekʔi . +ədugə may khawdudə sum hápčilli . +tanja əsidə núpámə́čá ə́ma cycle toŋŋəgə lakʔe . +cycle toŋŋəgə lakpə núpámə́čásinə hayphet hayphet yeŋŋəgə məpudunə yeŋŋəkpra yeŋŋəktəbra háydənə hayphetkə yeŋbə . +manə hə́ygi thumoksi ŋəsay manə toŋŋəkpə cyclesi čepthəhəllə́gə thəmbəni . +ədugə manə hə́ygi thumoksi əma tháŋŋe . +tháŋŋəkʔəkansidəydi manə hə́ysi bicycle məthəksidə hápcillə́gə hayphetkə yeŋŋəgə tháŋŋəkʔə́gə manə may cycledə hápcillə́gə may cyclesi thə́wkhre . +hə́y hékpə núpásidi hənnə yeŋde . +kəymətə yeŋde maygi hə́y hékʔidudə ədum hékʔə ləyre . +ədudəgi ədumaynə hə́y hékpə loyrəkansidəgi hə́y héktə́nə ədum ləyrəkansidə núpámə́čásinə sum ləmbidə cyclesi thəwrə lakpəsidə ləmbidə núpímə́čá əma ə́múk theŋnəre . +núpímə́čási theŋnəbəsidə manə núpímə́čásidə hayphet cross təwnə́bəsidə ləmbidə cross təwnəbəsidə hayphet yeŋthokpəsidə may hə́ydu maygi kəynose may cyclesi yeŋhəwdədənə ma núŋ əmədə theŋjənlebəko . +núŋ ə́mədə theŋjənbədəgidi may cyclesi ture . +tanjasidə may potčəy hə́ygadu loynə həydokʔe . +ədəgidi ləmbidə núpá əma núpáməčá ə́humkhəksi lakʔe . +moy ləmbidə walking čə́tpə magi lakʔibə ləmbidugi directionduməktədə sum lakpədə moygə ŋəsay núpáməčásigə theŋnəre . +ədugə moy ə́humsinə mabu núpáməčásigi məteŋsi paŋbire . +hə́ydu khungətle ədəy may kəyka núpáməčásisu may cyclegadu həwgətle . +moy məyamnə həydu əmuk loynə khunjənbə loyrə́gə may thumoksidə hápčinbirə́gə əmuk may cyclesidə hápkətpirə́gə moy ə́hum čə́tkhre əmuk . +ədəgi núpáməcasinə may cyclesi íllə́gə təpnə sum lakpəsidə əsway phaw khərə čə́tpə həwrə kansidə somdəgi núpá ə́humsinə sum čə́tpədə ləmbidə may əsaygi tupidu khərə lapləknə tárə́gə ləybə tupidu tupisi ubədəgi núpáməčádu khamməgə may tupise píbirəkʔe . +ədəydə tupisi píbəsidə núpáməcasinə hərawmənkhidənə hərawbə haygdra kərínino səm məŋondə kəyno əma phawdənə manə ŋəsáygi núpá tupi píribə núpásidə hə́y čaw háydənə pírəkʔi . +hə́ysi purəgə lakʔi . +moy ə́məməm yénthoknəre . +ə́məməm yénthoknərə́gə ča-čadúnə ləmbidə sum lakʔe +sum lakpə mətəmsidə ŋəsaygi núpádudi hə́y ədum hékʔi . +ədə hə́y hékʔiŋəy tanjasidə núpá ə́məsu hameŋ ə́ma purə́gə maygi hə́y hékpəgi məkhoŋ hə́y məkhoŋsidə səmməgə čə́tli . +ədə madi kəymə khə́ŋde +may hə́y hékʔidu ədum mígi hə́ydu manə kəynodunə təwkhini háynə manə čakhini khotkhini haydənə ŋəsay may hameŋdu phəjənə purə čə́tkhre . +madi hə́ydu kəymətə kəyno yeŋdənə təwrəmdənə . +ədə ŋəsay uthə́ktəgi núpási ədum hə́y hékʔi . +ədugə manə hə́ysi hékpə loyrə́gə kúmthərəkpə kandədi ŋəsáygi hə́y hék loyrə́gə kúmthərəkkansidə may hə́y thumok ə́ma ləyrəmdəbəsidə masi iŋə́k-ŋə́knə yeŋŋəgə kaydəno háynə koyləy-ləyrə́gə yeŋŋə ləyriŋəysidə núpámə́čá ə́humsi sisinə magi hə́ydu čarə čarə́gə lakpəy wánidə . +ədugə čarə́gə lakpəkansidə iŋə́k-ŋə́kʔə́gə moy ə́humsidə yeŋŋəgə tuminnə yeŋŋəgə ləyhəwbəy wani . +núpáməčásiŋdunə čə́tkhre masu moy ə́humdə ədum tiŋək-tiŋək yeŋdənə ləyhəwre . +ǝyuk ŋǝnta nóŋ ŋallǝkpǝsidǝ a . +núpá ǝ́mǝnǝ naspati pámbí ǝ́mǝdǝgi mǝ́si kǝyrak tharǝ́gǝ naspati hékʔǝmbǝ . +hékʔǝmbǝsidǝ mǝ́si pólaŋ ǝ́hum purǝkʔi . +ǝykhoynǝ ubǝ kandǝ masi póláŋ ǝ́mǝ hannǝ thǝllǝ́gǝ lǝyrǝmme . +then masi ǝ́múk kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ hə́yjǝnbǝ kandǝ ǝ́nísubǝ póláŋsi thǝlle . +ǝ́humsubǝ póláŋsi héknǝ́bǝ ma ǝ́múk kákhǝtkhibǝ . +ma kákhǝtlibǝ mǝtǝmsidǝ magi naspati mǝkhoŋsi lǝ́mbi oynǝ tǝwʔi . +lǝ́mbisidǝ nipa ǝ́mǝnǝ hameŋ ǝ́mǝ čiŋŋǝgǝ lakʔi . +ǝ́du may lǝ́mbisi pháwrǝ́gǝ čǝ́tkhi . +may naspatidu hǝnnǝphaw yeŋlǝmde . +ma ǝdǝgi ǝ́múk nákǝl ǝmǝ́romdǝgi ŋayhak lǝyrǝ́gǝ ǝ́ŋáŋ núpámǝčá ǝ́mǝ cycle thǝ́wrǝ́gǝ lakʔe . +ma naspatidu ubǝdǝ ma naspatidu čaniŋŋe . +ǝdǝy ma khámme . +khámme , cyclese khámmǝ́gǝ ma naspatisi lǝ́wge tǝwʔi . +ádǝ mǝthǝ́ktǝ hékʔibǝ naspati mǝpusi ma hayphettǝŋ yeŋkhǝtli . +ǝdǝ manǝ kǝymǝtǝ mǝŋondǝ hǝnnǝ-tunǝ yeŋŋǝktǝnǝ magi . +hékkǝdǝ́wbǝdu ǝdum hék lǝybǝdudǝ masi ǝmǝkhǝk lǝ́wge khǝ́nlǝmbǝdǝgi . +ma póláŋdumǝ tháŋge haynǝ khǝllǝkʔe . +ǝdǝydi ma ǝ́múkkǝsu yeŋkhǝtli . +ǝdǝydi núpádunǝ kǝymǝtǝ mǝŋóndǝ hǝnnǝ-tunǝ yeŋŋǝktǝbǝdudǝ . +ma póláŋsi purǝ́gǝ cycle mǝnáktǝ thǝmme . +ǝdǝy cyclesi hǝ́wgǝtlǝ́gǝ . +ma cyclesidǝ háppǝ́gǝ , +póláŋsi háppǝ́gǝ thǝ́wrǝkʔǝ +ǝthǝnbǝ naspati yáwbǝ póláŋse +ǝdǝgidi khǝrǝ thawrǝkandǝ magi mǝmannǝbi ǝ́ŋáŋ núpímǝ́čá ǝ́mǝ cycle thǝ́wrǝ lakpǝsi ubǝdǝ . +mǝmannǝbisidǝ yeŋŋubǝ . +manǝ yeŋŋukandǝ magi tupisi páythokhǝ́wre . +ǝdu ma tupisi khúnde ǝdum núpímǝ́čásidǝ mǝmannǝbisidǝ yeŋŋǝkandǝ . +masi onnǝ tǝynǝnǝ núŋ ǝmǝdǝ theŋjǝnlǝ́gǝ . +masi ture . +naspati lóynǝ hǝydokʔe . +ǝdǝy masu khǝrǝ sokpra haynǝ yeŋŋe . +khoŋgrawgasi takhǝtlǝ́gǝ khuʔuphaw khoŋupkasi moja sitthǝrǝ yeŋŋe . +ǝduy tallǝktudǝ ǝ́ŋáŋ núpámǝ́čá ǝ́humkhǝk magi tuphǝmsidǝ lǝyrǝmme . +lǝyrǝmmǝkandǝ moysi table-tenniski bat ǝ́mǝgǝ bol ǝ́mǝgǝ páy . +ǝ́mǝnǝ boldu tok-tok thommǝ́gǝ sannǝrǝmmi . +ǝdǝy ma tubǝdu ubǝdǝ moysi čǝŋǝkʔǝ́gǝ mǝŋondǝ mǝteŋ paŋŋe . +naspatigadu khungǝtpire ǝdǝgi cycle manǝ hǝ́wgǝtle . +ǝdugǝ khǝrǝ čawbǝ ǝ́mǝ yáwbǝdúnǝ naspatidu may cycledudǝ póláŋdu tháŋgǝtle ǝ́múk háppire . +ma hǝndǝkti thǝwdre tǝpnǝ-tǝpnǝ illǝgǝ lakʔe . +ǝdǝy ǝ́ŋáŋ ǝ́humdusu moy ball du páyrǝkandǝ tok-tok thommǝ́gǝ ǝdum lakʔe . +ǝdǝy khittǝŋ čǝ́tlǝkandǝ ŋǝsáy may páythǝhǝ́wbǝ tupidu ǝ́ŋáŋdunǝ ure . +ǝdǝydi manǝ tupidu khúllǝ́gǝ magi soydǝnǝ oyrǝmmǝni khǝ́ŋdǝ́nǝ . +ŋǝsáy bat páybǝ ǝ́ŋáŋdunǝ huy khoŋŋǝ́gǝ kǝwre . +ǝ́ŋáŋse huy khoŋŋǝkandǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́mǝdu phǝt-lawnǝ yeŋthorǝkʔi . +ǝdǝy may tupidu ukandǝ masi leppe . +ǝdǝgi ǝ́mǝdunǝ tupidu thillure . +tupidu thillukandǝ hǝndǝkti ma a naspati ǝ́humkhǝk pírǝkʔe . +moy ǝ́hum ǝ́mǝmǝm čanǝ́bǝ ǝdǝy moynǝ pu lakʔǝ́gǝ . +moy ǝ́hum ǝ́mǝmǝm yénnǝre . +ǝdǝy moysi yénnǝrǝ́gǝ . +moysi čarǝ-čarǝ́gǝ sum lakpǝ . +lakʔǝkansidǝ ŋǝsáygi sigi tanja ǝsidǝ moynǝ yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ naspati mǝkhoŋ yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ . +naspati hékpǝ núpá ǝdunǝ ǝ́humsubǝ póláŋdu thǝlhǝllǝgenǝ . +masi kúmthǝrǝkpǝdǝ hǝydokke tǝwkandudǝ . +magi póláŋ ǝthǝnbǝ ǝ́mǝ lǝyrǝmdre . +mǝdu ubǝkandǝ . +masi um hayphet ŋǝ́kʔiŋǝy talǝksidǝ . +ǝ́ŋáŋ ǝ́humsinǝ naspatidu čarǝ́gǝ . +magi lǝ́mbisi pháwrǝ́gǝ lakkansidǝ . +ma ǝ́ŋáŋ ǝ́humsidǝ munnǝ yeŋŋi . +ǝ́ŋáŋ ǝ́humjisu magi hannǝgi pótsidǝ naspatidudǝ hǝnnǝ tunǝ ǝmǝttǝ yeŋŋǝmde . +ŋǝsáygi ǝ́ŋáŋdunǝ pirǝkpǝdu . +ǝdum čárǝ́gǝ ǝdum čǝ́tkhi . +ǝdǝy núpási kǝrǝmaynǝ tǝwbǝno haybǝsi gyan tadǝdunǝ . +magi kǝyraktudǝ ŋarǝ́gǝ ǝdum yeŋ lǝyre . +ǝyukki mǝtǝmni yensu khoŋŋi . +ǝdǝ núpá ǝmǝdi naspati héktúnǝ lǝy . +ǝdǝgi ŋayhak hékʔǝ́bǝ mǝtuŋsidǝ sum ǝ́múk magi magi khawdudǝ thǝllǝdǝ́nǝ mǝthǝktǝgi kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ ǝ́múk magi basket mǝkhadǝ lǝyribǝdudǝ ǝ́múk hápčilli . +ǝdǝgi mǝnǝ ǝ́múk manǝ hékpǝdǝ tahǝwbǝ naspati ǝ́mǝ khǝk magi pullibǝ lumandunǝgǝ lǝ́wthokʔǝ́gǝ nanthoktǝ́nǝ hayphetkǝ yeŋŋǝdǝ́nǝ ǝysi si yǝ́wnǝ thǝlle haybǝgi mǝʔoŋodǝ manǝ yeŋŋi . +ǝdǝgi ǝ́múk mǝdugi mǝtuŋdǝ ǝ́múk kákhǝttǝ́nǝ naspati hékkhre . +sumaynǝ tǝwriŋǝy tanjasidǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́mǝ cyclegǝ toŋŋǝ́gǝ tupigǝ uppǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́mǝ lakʔi . +mǝdǝ ma may mǝpadu yǝ́wbǝkandǝ masu cyclegadu khámmǝdǝ́nǝ lǝyre . +ǝdǝgi ma naspati ǝ́mǝ lǝ́wge haydunǝ ma tǝwʔi . +ǝdǝy ma yeŋkhǝtli . +ŋǝsáy hékʔibǝ mídu thoydoknǝ mǝŋóndǝ kǝymtǝ a yeŋŋǝ́kte . +ǝdǝgi ǝ́múksu ǝ́múk tháŋgǝttǝ́nǝ yeŋŋi . +ma thoydokpǝ yeŋŋǝ́ktre . +mǝdudǝgidi lǝyribǝ basket ǝ́humdudǝgi thǝllǝ́bǝ basket ǝ́mǝ manǝ magi cycledudǝydǝ hápčille . +mǝdǝgi ma sum thǝ́wrǝ́gǝ lakʔi . +sum lakpǝsidǝysidǝ magi lǝ́mbigi opposite side haybǝ tare ǝdǝydǝgi núpímǝ́čá ǝ́mǝ cycle toŋŋǝ́gǝ lakpǝ . +núpímǝ́čádu ubǝ mǝtǝmsidǝydǝ masu hayphet yeŋniŋdǝ́nǝ yeŋŋe . +ǝdǝgidi yeŋbǝdǝgidi tupisu páythokhǝwre . +ǝdǝgi khittǝŋ čǝ́tlǝkansidǝ nuŋjaw ǝ́mǝ lǝyrǝmmǝdǝ́nǝ masi theŋŋǝ́gǝ ture . +ǝdumaynǝ tudǝ́nǝ lǝyriŋǝysidǝ manǝ magi mǝkhóŋdǝ kǝri-kǝri sokʔi-sokte kaynǝ yeŋŋǝdǝ́nǝ mǝphi mǝrolgadu kǝnthoktǝ́nǝ ǝdǝgi magi mǝkhoŋdǝ sokpra kaynǝ magi khóŋ-mojagadu sitthǝdǝ́nǝ yeŋŋi . +ǝdǝgi tanjadudǝydǝ ǝykhoygi table tennis sannǝ́bǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́hum mǝri ǝ́hummukni haybǝ tare ǝdudǝ lǝyrǝmmi . +moy ǝ́ŋáŋsiŋdunǝ manǝ tǝwribǝ mǝʔoŋdu ubǝdudǝ čénsinlǝklǝ́gǝ may garigadu hǝ́wgǝtpidǝ́nǝ ǝdǝgi naspatigadu magi póláŋdudǝ hápčinbidǝnǝ́gǝ tǝwre . +ǝdǝgi thoŋgǝtpidǝ́nǝ moy ǝ́ní čǝŋdǝ́nǝ tháŋdǝ́nǝ hǝwjikki magi naspatidu magi cycledǝ hápčǝ́nle . +ǝdǝgi ǝ́múk masi lakʔe . +hǝndǝkti ma cyclesi toŋdre . +ǝdugǝ masi khittǝŋ mǝkhoŋdu sekpǝdǝwnǝ́gǝ sum tǝpli-tǝpli illǝ́gǝ lakʔi . +ǝdǝgi khǝrǝ čǝ́tlǝkandǝ moy a theŋnǝkhibǝ moy núpámǝ́čá ǝ́humdunǝ tupi tahǝwbǝdu manǝ moynǝ khunbǝdǝgi manǝ huyselgǝ khoŋŋǝ́gǝ ǝ́múk hǝwjikki ǝ́ŋáŋdu khámhǝllǝ́gǝ moy ǝ́mǝkhǝknǝ tupidu mǝŋóndǝ́gǝ pírure . +mǝtǝmdudǝdi hǝwjikki núpámǝ́čá naspati pubǝdu mǝkhoydǝ naspati ǝ́humkhǝk čanǝ́bǝ pírǝkʔi . +moygadu yeŋdǝ́nǝ moy ǝ́humdu yénnǝdǝ́nǝ čarǝ́gǝ sum lakʔi . +ǝdǝgi núpádudi ŋǝsáy magi hékpǝ loyrǝdǝ́nǝ ma kúmthǝrǝkpǝ mǝtǝmsidǝysidǝ póláŋ ǝ́mǝ lǝyrǝmdǝbǝsi ma ure . +ǝdǝy masi wakhǝl khǝllǝ́gǝ kǝrino tǝwrisibo kayna khǝ́nbǝgi mǝʔoŋni . +manǝ tǝwridu may kǝyrak mǝkhoŋdudǝ ŋarǝ́gǝ khǝ́ndúnǝ sum lǝyriŋǝy tanjadudǝ moy ǝ́hum naspati čarǝ́gǝ lakpǝ ǝ́humdu theŋnǝre . +ǝdu ma kǝysudi hayde . +yeŋŋi yeŋŋǝ́gǝ moysi manǝ thǝmmibǝ naspatigi póláŋsiŋdu kǝysu thoydoknǝ ǝmǝttǝ yeŋde . +moy khǝrǝ čabǝ ǝdǝgi ǝ́mǝnǝ table-tenniski ball du ǝdum thommǝ thommǝ́gǝ čǝ́tli . +mǝdǝgi moy ǝdum čǝ́tkhre . +ǝdugǝ núpásidi yeŋŋǝ́gǝ ǝdum lǝyhǝwre . +nipa ə́mə ləyrəmmí +nipa ə́mə ləyrəmmí . +ah naspati héklə́gə +manə sum naspati hékpədə +naspati sum hékləkpədə khaw ə́du thəndunə . +manə purəklibə póláŋ ə́humdudə hápčinnə́bə kúmthərəkləmmí +ə́dugə manə héklibə naspatidu sum hékčinləkpənə +póláŋ ə́ní thənləmmí +póláŋ ə́ní thənlə́gə hékliŋəy tanja ə́dudə +nipa ə́mə yaw senbə lakləmmí +manə naspati póláŋ ə́du thənlə́gə +ə́mə watlibə póláŋ ə́du thənnə́bə hékpə kákhətləmmí +nipa ə́mə yaw senbə thokləklibə +nipa ə́du manə héklibə naspati məphəm ə́dubu lallə́gə čə́tkhirəmmí +naspati ə́du yeŋlə́gə +manə sum naspati hékləmmí +ədəgi nipa mə́čá ə́mə cycle thəwrə́gə lakləmmí +cycle thəwrəklə́gə laklibə +nipa mə́čá ə́dunə magi naspati thəmlibə +póláŋ ə́dugi məphəm ə́du lallə́gə čə́tkədəwribəni ədə +manə lanbə kandə naspati póláŋ ə́du yeŋlə́gə čə́tləmmí +naspati póláŋ ə́du yeŋlə́gə khərə čə́tlə́gə magi cycle ə́du khámlə́gə +naspati ə́dubu ə́mə ləwge təwbədə +ma naspati mapu karə́ydə ləyrige haydunə +məmit koy-ot-otlə́gə yeŋləmmí +ədəgi udəbə ədəgi manə naspati póláŋ ə́mə húrallə́gə magi cycledə háplə́gə čə́tləmmí +manə sum cycle du thəwrə́gə naspati húrallə́gə lakləmmí sum thəwrəkləmmí +manə thəwrəkpədəgi núpí mə́čá ə́dusu cycle thəwrə́gə lakləmmí +cycle thəwrə́gə lakləmmíbə nupi mə́čá ə́dugə magə ləmbi thəynədəwre thəynə́bə mətəmdə magi tupi ə́du thəynə́bədə čénkhirəmmí +nupi ə́dunə ə́dugə tupi ə́du yeŋliŋəydə magi cycle məmaŋdə núŋ ə́mə ləyrəmdúnə núŋ ə́dudə theŋjənlə́gə umm cycledugə masasu punnə tusənminnəre +ə́dəydi magi mamannaboy ləmbidə čə́tpə núpámə́čá ə́humkhək ləyrəmmí . +núpámə́čá ə́humdu ə́dunə manə tusinlibə məphəm ə́du mabu həwgətlə́gə naspati póláŋdudə +naspati loynə khomjinlə́gə hápčinlə́gə hannəgumnə manə laklibə ləmbi ə́dudə čə́t-hənkhirəmmí . +məmannəbəsiŋ ə́dusu moynə čə́tkədəwbə ləmbi ə́dudə čə́tləmmí +sum čə́tləkpədəgi +məmannəbəsiŋ ə́dunə manə húranbəgi tupi tahəwribə məphəm ə́du yə́wrə́gə húranbəgi tupi ə́du +məmannəbə moy ə́humgi mərəktəgi ə́mənə ah khunbidunə húranbə ə́dudə huysennə kəwdunə tupi ə́du pírəmmí +tupi ə́du píbədəgi húranbə ə́dunə naspati ə́hum +moy ə́hum čánə́bə pírəkləmmí pírəmbə ədəgidi húranbəsu magi ləmbidə čə́tləmmí +məmannəbə ə́humdusu +moynə čə́tkadəwribə ləmbi ə́dudə čə́tləmmí . +naspati héklibə nipa ə́dunə magi héklibə khaw ə́du thəllə́gə kúmthərəklə́gə +khaw póláŋ ə́mədə hápčənge haydunə kúmthərəkləmmí +manə kúmthərəkpə mətəmdə póláŋdu masiŋ thíbədə ə́mə watləmmí +manə sum khallə́gə ləyriŋəy tanja ə́dudə húranbənə pírəmlibə naspati ə́du čárə́gə +məkhoygi məmannəbə ə́hum ə́dunə manə héklibə məphəm ə́du lallə́gə čə́tkhirəmmí +məhaknə khə́nləmmí moynə soydənə oyrəmməni haynə khə́nləmmí . +nipa ə́mənə yenkhoŋ ə́hanbədəgi naspati hékpədə +nipa ə́dunə naspati póláŋ ə́ní ə́mədi thənle +ə́ní ə́mə háppə kansidə +ə́mədi tadunə +magi maŋə́ktə yetlibə luman ə́dunə lə́ykhom ə́du téythoklə́gə háppi +ədugə ə́múk kákhətlə́gə +póláŋ ə́məgidə́mək hə́knə́bə kákhətkhi +ədəgi núpá ə́mə hameŋ čiŋduna lakpədə +məhaknə naspatidu karimatta kallaktana +mahak čə́tkhirəmmí +ŋayhakki mətuŋdə núpá ə́ŋáŋ ə́mə saykəl thə́wdúna lakləmmí +ə́ŋáŋ ə́dunə naspatidu mitarəmmí +məhaknə ə́mə čánə́bəgidəməktə +páybədə ə́ŋáŋ ə́dunə +loynəmək póláŋ ə́du purəge +wakhal khə́lləkʔi +mə́háknə saykəl ə́dudə póláŋ ə́du hápkətlə́gə thə́wrəmmí +ŋayhakki mə́túŋdə núpímə́čá ə́mə saykəl thə́wdúnə lakləmmí +mə́khoy ə́ní thə́ynə́bədə məhakki tupi ə́du páythok-khirəmmí +páythokkhibə tupi ə́du yeŋliŋəydə +núŋdum ə́mə ləyrəmbədəgi +saykəl ə́du tusinle +tusinlə́bə mə́túŋ ə́dudə núpá mə́čá ə́hum ləyrəmmí +mə́khoy ə́hum ə́du čəŋlaklə́gə +núpámə́čá ə́dugi həydokkhibə póláŋ ə́dudə naspati ə́du khungətpirəmmí +ədugə mə́khoy ə́hum ə́dunə ə́múk saykəl ə́dudə háppirə́gə +mə́hákpu čə́tkhirəmmí +ədəgi mə́hákki tahə́wribə tupi ə́du khungətlə́gə +núpámə́čá ə́humdugi mərəktəgi ə́mənə huysel khoŋdúnə +həwǰikki naspati puribə núpá ə́dudə iŋgit ə́mə pírəkʔi +mə́hákki tupi ə́du mə́hák mə́ŋóndə ə́múk pírəmmí +ədugə núpá ə́dunə naspati ə́hum ə́múk pírəmmə́gə +mə́khoy ə́hum ča-čadúnə lakləmmí +naspati hə́klibə núpá ə́dugi məkhoŋ yə́wsinləkle +naspati hə́klibə núpá ə́dunə kúmthərəklə́bədə +naspati póláŋ ə́mədi yawrəmdre +mə́háknə ŋayhak ŋə́kčanəriŋəydə +núpá mə́čá ə́hum ə́du lakkhirəmmí +mə́háknə ŋə́kčanəribə mətúŋ ŋayhak oyrə́gə núpá mə́čá ə́hum ə́du čə́tkhirəmmí . +tháynə mə́maŋŋəydə , húránbə ə́məkhə́knə səŋgol ə́mədə , ‘ səl ə́čəwbəmə húrálləge ,’ háydə́nə , čə́ŋəkʔe . +mə́sígi tanǰa ə́sídə ímuŋdə ə́ŋáŋ ə́mə kə́ppənə , yam kə́ppe . +ə́ŋáŋ ə́sí mə́má ə́sí phənənə́bə háydə́nə háy , ‘ təptə laʔe ,’ háy , ‘ təpta lakʔene ,’ háydə́nə lawre . +ə́də́gi , ŋəsáygi húránbə ə́sínə , ŋəsáygi ímuŋdə , ‘ təpta lakʔe , təpta lakʔe ,’ háydo mə́dú táy . +tanǰá ə́sídə kəri-kəri təwkhrəge háybəbu ..., ə́s ! +sən ə́məsú kəy ə́mənə čádəgi , kəysi ímuŋ ə́dúdə čə́ŋsəlləʔe . +ə́də́gi mə́má ə́dúnə , ‘ təpta lakʔe , təpta lakʔe ,’ háynə lawbə ə́dúdə ə́ŋáŋ ə́dú kə́ppə tókkhəre . +tanǰá ə́dúmə́ktədə́ , səŋgol ə́dúdə húránbə ə́məsú ŋəsáygi čə́ŋŋidə́nə háykhəre . +kəy ə́dúnə khə́lli , ‘ lakʔibəsi təptani ə́dúnədi ə́y sibə tare .’ +kəy ə́dúnə lóttúnə ləyre . +təpta čə́ŋŋəydúnə , čə́ŋŋəkʔibə ə́séŋbədi , ŋəsáygi húránbəduni sən húránbədunə čə́ŋŋəkʔə́gə , ŋəsáygi kəy ə́sínə təptani háydə́nə , kidə́nə , lóttúnə ləyre . +húránbəsinə mə́khútnə madúnə yay yeŋbədə , kəydu theŋnəre , sən theŋnəde . +kəy ə́dú kibənə , ‘ təptani ,’ háydə́nə , šway lawre . +kəysinə ‘ ŋə́si ə́y təptanə čá-taredə́nə ,’ háynə khə́lle . +ə́dúdə , ‘ mə́sá nóybə sənni ,’ háydə́nə , húránbə ə́dúnədi ŋəsáygi kəydu čiŋthorəkʔe . +kəydu , ‘ mə́sá yamnə nóybədu , sənne ,’ háydə́nə khə́ndə́nə , húránbədunə čiŋthorəkʔe . +ə́dúdəgi kəydusú , húránbədu təptani , háydə́nə khə́ndə́nə , kiməndə́nə , húránbədunə kəydu mə́na páyre yare , mə́khóŋ páydə́nə čiŋŋe yare , puthorəkʔe . +yúmbu núpá ə́dúnə ímuŋdəgi khəwdemməkʔe . +húránbədu čə́ŋbə ǰatla čə́ŋdəbə ǰatla háydə́nə , čiŋnə́bə wákhə́n ə́mədə húránbədunə thunə čə́tniŋŋe . +‘ mə́sí kə́máynə čiŋgəni ,’ háynə khə́lle . +mánə mə́dúdəgidi kəygi mə́thə́ksidə phə́t lawnə čoŋkhətle . +mə́də́gi kəysisú təptanə mə́nə́ŋgə́ndə toŋŋə́bədudə , kiməndə́nə pə́ŋčə́ttə́-čə́tle . +tanǰá ə́sídə ŋəsáygi kəysigi mə́nə́ŋgə́ndə húránbədunə toŋŋə́gə thə́wre . +thóŋgan lánthorəkʔe , mə́də́gi lə́mháŋ tare . +ləphút yəwsəlləkʔe . +mə́də́gi húránbənə mə́mə́ydə noŋ ŋansəlləkpədə , kəy ə́dú toŋŋə́gə pə́ŋčéndə́-čénbədudə háy , ‘ ə́ynə toŋŋibəsidi sən nə́ttredə́nə , sən ə́nóybə nə́tte , kəyni ! +ə́dúnədi ə́y kə́máy təwni ?’ +kəynə khə́lləʔí , ‘ toŋŋibə húránbədu təptani .’ +ə́mərómdə húránbənə khə́lli , ‘ ə́ynə toŋŋibəsi ŋəsáydəgi sən oyrə́boy niŋŋə́gə , təpta oyrəmme .’ +mə́khóy ə́ní ə́sí ə́məgə-ə́məgə kə́nnə kinədə́nə , ə́məttə́ ə́məgə-ə́məgə hənnə yeŋnəbə , ləytənə čélli . +tanǰá ə́dúdə húránbə ə́dúnə kimənkhrədə́nə , khəŋčoŋ-čoŋkhətpədə , kəydusú čoŋkhəttə́nə , húránbədu púp lawnə tare . +mə́dúdəgidi mə́khóy ə́nímə́ksi , ə́mənə ə́mədə ‘ kəri háynərəbəno ? +ə́s ! +sirəmgənidə́ ,’ háydə́nə , lawnərəmmə́gə , kəydusú ǰəŋgəldə čénsinkhəre , húránbədusú mə́yúm tannə čélləkʔe . +tháynə məmáŋŋəydə niŋthə́w əmə ləyrəmmí . +niŋthə́w ədugi məmiŋ əsi ləybak khəŋŋí čawbə məharaǰa háynə . +háyribə ləybak čawbə məharaǰa əsi məhákki thə́bə́k kərino háybədə niŋthə́w oybədə nətʔənə ǰotisipanǰigi thə́bə́ksu pammí . +mərə́m ədunə niŋthə́w əsinə mígi khubák məyi yeŋbə kuthi yeŋbə əsinəsiŋbə bhaygyəgi laybə́knə təmbəgi mərísi məhák bidyasi təmmí . +əsum háynə təmmə́bə niŋthə́w əsinə məhákki imuŋ-mənuŋgi nupi ənáŋ əsigi phə́nənə́bədə yeŋŋí . +prəǰagidi má yeŋŋubə yáde iǰət əmə máŋŋənni háydə́nə . +nóŋmədi kəmdəwri məhákki ǰuwari əmə lə́y . +ǰuwari əsi məraybə́k thíre . +landə məkhóŋ əsi sóktə́nə məkhóŋ séktə́nə lə́y . +ǰuwari əsigi məraybə́ktə ləyribə məyi ədu niŋthə́w əsinə yeŋbədə ónthoknə məraybə́k thínə təmmí . +mədu úbədə niŋthə́wnə khə́lli əygumbə niŋthə́w əmə ləyriŋŋəydə əygi inaynə nəŋbəsi nuŋŋayte . +laynə ŋə́mbəra əynə ŋə́mbəra yeŋge . +həwǰik nə́mdúnə nuŋŋayhənge háynə khə́llədə́nə ŋəsay khóŋsékpədu ədubu kawsəlle háyrə́gə mági mənáktə ləyhəlli ədugə lónnə čithi əməkhək í . +čithidu envəlop mənuŋdudə í kəri háybə í teǰurur čə́tkhribə nupa ədudə mánə hek pubə ŋə́mbə sen məkhəy píkho kónnə hisap təwnəsi háydə́nə niŋthə́wdunə soy təwrə́gə envəlop mənuŋdədə́ hápčille háyrə́gə nipa khóŋsékpə ədudə pí . +čə́tlu khóŋsékpə treǰəri ofis tə́nnə čə́tlu čithisi treǰururdə píyu ədugə nəŋ laʔu háydə́nə čithidu píkhəre . +čithidu pudə́nə čə́tkhibədudə mági məsádədi láyrəw háydə́nə təmbəninə numil ədo treǰəri čə́ŋbədə yamnə khudóŋthírədə́nə čəmprasi ədunə čə́ŋhəndəre . +dolaypábənə kəri háynə čithi əsu kəray əykhoy pusinbige háydə́nə dolaypabənə pabəgi məkhuttə píkhəre . +dolaypabədo ədunə čaysenpannəribə púkaypannəribə Selluŋbədudə čithidu pírúy . +čithi ədo parubədudə sen pannəbə nupa ədunə nupa ədunə čithi purəkibə nupa ədudə sen píkho háybəninə məraybə́k phə́bə dolaypabədo ədudə sen píkhəre mánə pubə ŋə́mbə məkhəy . +khóŋsékpə ədunə čithi thə́mnəmə́gə konúŋ tə́nnə hənkhí . +páw əsi niŋthə́wnə tarədə́nə mí kənaməta háydokte . +nuŋŋaytəre . +niŋthə́wse háy háynə háybədə əmuk sóybəsidi həndəkti əygi yúmlónnəbə niŋthə́w əsidə čithi əmə pírə́gə yúmlónnəbə niŋthə́wdudi kənanə oyri . +mági məčá nupa niŋthə́wsigi məčá nupa ǰubraǰanə niŋthə́w hápkhibəni məčá nupa ǰubraǰadunə niŋthə́w oykhərə́bə lə́m ədudə mánə niŋthə́w əsinə sé əmə hukum əmə ire kəri háynə čə́tlu kənano khóŋsékpə nəŋ čə́tlu . +əygi ičá nupa məharaǰ ədo ədudə čithise məkhutnə pírəmmu ! +čithi mənuŋdə iribədi kəri háynə í čə́tkhribə nupado mədu nəŋgi ləybak ədudə məntri məkók hápčillo ədugə əygi ičá nupi əmə ləybədo məŋóndə bibahkərmə təwro háynə í . +nipa əsi čə́tkhəre čithi əsi pudə́nə . +numithumni čə́ŋŋí . +ləybák ədu yáwrə́gə məháknə konúŋ yáwdriŋəykandə məhákki kúyrə́bə mərúp əmə layrik təmminnərəmbə theŋnəre . +mədə nuŋŋayrədə́nə mərúp ədugi imuŋdə čádə́nə thə́ktə́nə ləythoke . +mərúp ədudi kəri oyrəmme háyribə niŋthə́wdugi praybet seketəri həwǰikki məróndə háyrə́gə niŋthə́wgi hákthə́ŋ háydu oyrəmme ədudə mánə wárədə́nə əydi khóŋsu sékʔí mərúpnə konúŋ kabəninə čithise məharaǰdə kə́tpiyu háydə́nə čithidu mərúpki khuttháŋdə píkhibədəgi məháknə məǰa-ibemasu phəŋhəwdre phə́bə mərúptunə məntri phə́mdusu oythokkhəre məǰa-ibemasu luhóŋ lə́wthokkhəre . +məháknə ərembədə numithumni čə́ŋnə əmuk mərəybáktə həlləkí . +əsum təwdə́nə nipa məraybə́k thíbəse niŋthə́wnə khudóŋ-čábə ənirək lónnə lónnə čithi idə́nə pírə́bə pháwbədə lay čəykhétpi ədo háybədo mədunə khə́ttoktə́nə məsi nuŋaybə phəŋde . +məmə́ydədi niŋthə́wnə sawre . +məsi əphə́bə thəbəktə́di yáde phə́təbə thə́bə́ktə́di čúmbəra yeŋge háydə́nə lónnə čithi əmə irə́gə ǰelgi ǰelərbabudə háy babu čə́tkhribə nupa ədu raǰbidrohini mərə́m ədunə məhákpu tha təruk ǰel píyu ədugə mági mági mətuŋdə ličə́y yaŋkhə́y phú háynə ire . +čithi ədu punə čə́tkhibə mətəmdə məháksi thəwna yamnə phə́y ǰeldə čə́ŋbədə . +ǰelgi wardərsiŋ ləyribə əčəwbəsiŋdunə khə́nnə́y nupasinə purəkpə čithise yamnə laybə́k phə́bə ŋaktə irəkpəni məharaǰanə mábu kihəlle háyrə́gə čithisi məkhutʔəgi mullə́gə əykhoynə ǰelərbabudə píbənə phə́gəni háydə́nə wardərsiŋ ədunə mági khuláygəga páydə́nə mábu čə́ŋhəlloydəbəgi láknə́y . +numit ədudə nupa ədugi məthəwnadə́ əsukki əsukki mətik phə́khəre háy niŋthə́wgi yáthə́ŋ mətuŋ innə əynə čithi purəkpədə nəkhoynə thiŋbəgi nətik ləybəra thóŋ thádoʔu háydə́nə lawdə́nə məyam əsi kidə́nə həndokkhəre . +məsáməknə čə́ŋŋə́gə ǰelərbabudə čithi əsi khuttháŋ təwdəre məkhutʔə hektə píre . +ǰelərbabudunə pháktoktə́nə yeŋŋubəkandə raǰbidrohini mətuŋdə čəy yaŋkhə́y phúrə́gə tha təruk ǰel píyu háydə́nə irəmme yáthə́ŋdo . +ǰelərnə iyámbə nəŋgi nəraybə́kse ónthoknə thíbəni . +həwǰik məharaǰgi raǰbidrohini ədunə nəŋ həwǰik čə́y yaŋkhə́y phúbə tare tha təruk ǰel píbə tare háynə hukum pathoʔe . +mədudə nupa əse kə́ppe ónthokpənidə́ dəsa əsi ónthoknə phə́tʔedə́ inakkhullu pəysa lə́wǰəw háynə ibə mətəmdədi əynə thəwna iphə́tphə́tlude ədugə phádok taw háybədi əynə thəwna əsi yáwnə phə́rubə kərino háydə́nə nupa əsinə kə́ptə́nə ləyriŋəy kandudə niŋthə́wnə nuŋsáthírədúnə čə́lləkʔe háy əynə əygi bhaygə bišatapanǰi təmmubəsi čúmbəra háynə yeŋbəgi pərikhya lə́wbədə əygi inaysi əwábə tarə́bəni ədunə hukumdo əynə əmuk kə́kthə́tlə́bəni má phádok píbə yáde háydə́nə niŋthə́wnə həwǰikki məraybə́k thírə́bə nupase konúŋ tə́nnə pukhí . +əsum háynə laynə təmkhrebə́ háybəse niŋthə́w ədunə phə́nə yámnə pukhətʔə́nəsu ŋə́mkhide háybə ipa-ipúgi wári lə́y . +mətaŋ əsidə laybə́knə khə́tpə təmbə yáde háybə wárisi loyre . +yúmdə kəydəwŋəy čə́ttoyno ? +khə́ŋde léptridə . +léptriye ? +ə́dó nə́ŋ kəydəw čə́tke háyno , nə́ŋ čə́tkəni nəhán háydayne ? +čə́ttarədi mə́thə́ŋgi tha ə́mə ŋaytabə , baǰi tolop phəŋbəgə , lə́wčə́ttoybə . +óh ! +ə́ydi khə́ŋde . +hə́ŋčit čə́tsira háynə khə́llebə . +kəri-kəri ŋáŋnə́yno ? +khə́ŋde . +mági babánə , ‘ ə́ŋáŋkhə́ygi , pəyságə tháro law ,’ háynə háybədo , ə́dúdə čə́tsira háynə khə́nbə . +hm ! +nə́ŋ yáwdrədi babánə ə́dum thábə ŋəmdro ? +babádo yúmdə thə́bə́k khə́rə čillebə , <@@> ə́dúnəni . +<@@> ### ə́dó ə́y həyeŋ hə́ŋčit čə́tlə́gə məsəm ə́múk lakʔebə . +ə́dó klasto phəzənə , kəyno-təwrəmmo , yáwrəmmo , hənləkʔə́gə notkadu ə́y singebə . +yénsaŋ khə́rə purəku , yúmdəgi ə́haw-ə́hawbə . +o ! +kó . +úŋ ! +purəkʔe . @ +@ ŋá mə́túm tawrə́gə puhənləku . @ +ə́dú həndə́k khə́rə noŋ níní suti thánigə háysinə kəmáy təwbə ? +ə́dú pərikha mə́yá , ə́s ! +náʔ ə́sídə layrík payay , kəyno sum yúm ləyrə-kəydəwdoybə ? +hóy ! +thunə lakʔəgə ə́dó . +ə́ysú pəysá thárurə́gə ə́dum thunə lakʔəgebə nóy phəzənə kəyno təwrəmmukó ? +úm ! +həndə́kti pripərešə́n kə́nnə təwdə-yapóntene . +yeŋŋune . +ə́ykhóy keriyarnebə yeŋŋu . +úm ! +nə́ŋ yúm pə́ŋləy-ləythoʔí , thunə hənləkčəw . +rutinsi khə́rə thunə pírədi phədəwnikó , seriyə́s oyšənnə́bə , kó ? +úŋ . diff --git a/lang_data/mni-fonipa/morph_mni-fonipa.lexd b/lang_data/mni-fonipa/morph_mni-fonipa.lexd new file mode 100644 index 0000000..0cb3ef4 --- /dev/null +++ b/lang_data/mni-fonipa/morph_mni-fonipa.lexd @@ -0,0 +1,223 @@ +PATTERNS +stem suffix enclitic stem +prefix stem stem +stem enclitic stem suffix enclitic suffix +stem suffix suffix suffix enclitic stem +prefix stem prefix stem enclitic enclitic +stem stem suffix suffix enclitic enclitic +stem enclitic suffix suffix +stem suffix enclitic enclitic +stem suffix suffix enclitic suffix enclitic +stem stem suffix stem +stem enclitic stem +stem enclitic stem suffix suffix +stem stem stem suffix suffix +stem stem enclitic suffix +prefix stem suffix suffix enclitic enclitic +stem stem suffix suffix suffix +stem suffix suffix suffix stem suffix suffix suffix +stem suffix stem suffix suffix suffix suffix enclitic +stem suffix stem suffix suffix enclitic enclitic +stem suffix suffix suffix suffix enclitic suffix +stem prefix stem enclitic suffix enclitic +prefix stem stem suffix enclitic enclitic +enclitic enclitic enclitic +prefix enclitic enclitic +stem suffix stem +stem enclitic stem suffix +stem stem suffix suffix +stem stem stem suffix enclitic +stem prefix stem +stem suffix suffix prefix stem enclitic +stem stem suffix stem suffix suffix enclitic +suffix suffix +stem enclitic suffix enclitic +stem suffix suffix suffix stem enclitic +stem enclitic stem suffix enclitic enclitic +prefix stem suffix suffix suffix +stem prefix stem suffix +stem stem suffix stem stem suffix +prefix stem enclitic prefix stem +stem stem enclitic enclitic +stem suffix suffix suffix suffix enclitic enclitic +suffix suffix suffix +prefix stem enclitic enclitic enclitic +prefix stem suffix stem suffix +prefix suffix suffix +prefix stem enclitic suffix enclitic +prefix stem stem suffix suffix +stem suffix stem suffix +prefix stem prefix stem suffix enclitic enclitic +stem suffix suffix suffix +stem enclitic suffix suffix suffix +stem suffix stem enclitic enclitic enclitic +stem suffix enclitic suffix enclitic enclitic +prefix stem prefix stem stem suffix enclitic +stem suffix enclitic enclitic enclitic +stem suffix suffix stem enclitic enclitic +prefix stem prefix stem enclitic +prefix suffix +prefix stem stem enclitic enclitic +stem suffix suffix suffix suffix suffix +stem stem enclitic enclitic enclitic +stem enclitic enclitic suffix +stem enclitic +stem stem +stem suffix enclitic stem suffix enclitic +stem stem suffix stem suffix +stem suffix suffix suffix enclitic enclitic enclitic +prefix stem prefix stem enclitic suffix +prefix stem enclitic enclitic stem +prefix stem stem suffix suffix suffix suffix enclitic +stem enclitic stem stem suffix suffix +stem suffix suffix suffix enclitic +stem suffix suffix stem suffix stem suffix stem stem suffix enclitic +suffix +stem stem suffix enclitic suffix enclitic enclitic +stem prefix stem stem enclitic suffix suffix +prefix stem enclitic enclitic +prefix stem enclitic prefix stem enclitic +stem enclitic enclitic +prefix stem suffix suffix +stem stem suffix suffix suffix suffix +stem stem suffix suffix enclitic +prefix enclitic enclitic enclitic enclitic +stem stem stem enclitic +prefix stem stem suffix suffix suffix +prefix stem stem suffix suffix enclitic +stem suffix suffix enclitic +prefix stem suffix +stem suffix suffix suffix stem +stem stem suffix stem enclitic +stem suffix suffix suffix stem suffix suffix suffix suffix +stem +stem suffix suffix stem enclitic +stem suffix stem suffix suffix enclitic +stem stem stem stem enclitic +stem suffix stem suffix enclitic enclitic +stem stem suffix enclitic enclitic +prefix stem suffix enclitic enclitic +stem suffix stem stem suffix suffix +stem suffix suffix enclitic stem suffix suffix +prefix enclitic +stem enclitic stem suffix suffix suffix suffix enclitic +stem suffix suffix stem +prefix stem suffix suffix enclitic +stem stem prefix stem enclitic enclitic +prefix stem prefix stem +stem suffix suffix enclitic enclitic enclitic +stem suffix suffix enclitic stem suffix enclitic +stem stem stem stem suffix suffix +stem stem enclitic +stem stem suffix stem enclitic suffix +stem enclitic suffix enclitic enclitic +prefix stem stem suffix +stem suffix suffix suffix enclitic enclitic +stem suffix suffix enclitic suffix suffix +stem stem stem enclitic suffix +prefix stem prefix stem suffix +stem stem stem suffix enclitic enclitic +stem stem stem stem stem +stem enclitic enclitic enclitic +stem stem stem suffix suffix suffix +prefix stem enclitic infix +prefix enclitic stem enclitic +stem stem suffix suffix suffix enclitic +stem stem stem stem suffix +stem stem suffix enclitic suffix +prefix enclitic suffix +prefix stem suffix stem suffix stem suffix enclitic enclitic +prefix stem stem stem enclitic enclitic +stem suffix suffix enclitic suffix infix +stem enclitic suffix suffix enclitic +stem suffix enclitic +stem suffix enclitic suffix suffix +stem suffix enclitic suffix enclitic +stem suffix suffix +stem suffix enclitic suffix +stem suffix enclitic stem enclitic +prefix enclitic enclitic enclitic suffix +prefix enclitic prefix stem +stem suffix stem stem stem +enclitic +stem enclitic stem suffix enclitic +stem stem stem suffix suffix enclitic +prefix enclitic prefix enclitic +stem stem stem enclitic enclitic +stem suffix suffix suffix suffix suffix enclitic enclitic +stem stem suffix stem suffix enclitic +phrase +stem stem prefix stem enclitic suffix +stem suffix suffix enclitic enclitic +prefix stem stem suffix enclitic +enclitic enclitic suffix +prefix stem enclitic +stem suffix suffix suffix enclitic stem suffix +stem stem enclitic stem +stem enclitic stem suffix suffix enclitic enclitic +stem suffix enclitic enclitic infix +stem stem suffix enclitic stem +stem stem suffix suffix stem suffix +prefix stem suffix stem enclitic +prefix stem stem stem +stem stem suffix suffix suffix suffix enclitic +prefix stem enclitic enclitic enclitic enclitic +stem stem suffix +prefix stem enclitic suffix +stem enclitic prefix stem suffix +stem suffix suffix suffix suffix suffix enclitic +prefix stem prefix stem suffix enclitic +stem stem enclitic stem stem enclitic +prefix suffix suffix suffix suffix +stem suffix suffix suffix suffix enclitic +prefix stem suffix enclitic suffix +stem suffix suffix suffix enclitic suffix +stem stem stem stem enclitic enclitic +prefix stem stem enclitic +stem stem stem +stem suffix +stem prefix stem enclitic +stem suffix suffix stem suffix suffix +prefix stem stem enclitic suffix enclitic +stem enclitic stem enclitic +prefix stem suffix enclitic enclitic suffix +stem suffix stem suffix suffix +stem stem suffix stem suffix enclitic enclitic +stem suffix stem enclitic enclitic +prefix stem stem stem suffix +stem enclitic stem suffix suffix suffix +prefix stem +stem stem enclitic enclitic suffix suffix +stem stem suffix suffix enclitic suffix +stem suffix prefix stem suffix +stem stem suffix stem suffix suffix +prefix stem stem stem enclitic +stem stem enclitic enclitic suffix +stem suffix suffix enclitic enclitic suffix +stem suffix stem suffix suffix suffix +stem suffix suffix suffix stem suffix +prefix stem suffix enclitic enclitic enclitic +stem enclitic suffix stem +stem stem stem suffix +prefix enclitic enclitic enclitic +stem enclitic suffix +stem suffix stem stem stem enclitic +stem suffix suffix stem suffix suffix suffix +prefix +stem suffix stem suffix stem suffix stem suffix +prefix stem enclitic suffix suffix +stem suffix stem suffix enclitic +prefix stem suffix enclitic +stem suffix enclitic stem suffix +stem stem stem stem +stem suffix stem enclitic +stem stem prefix stem +stem suffix suffix enclitic stem +stem suffix suffix suffix suffix +prefix enclitic enclitic suffix suffix +stem suffix prefix stem +stem suffix enclitic stem suffix enclitic enclitic +stem stem suffix enclitic +stem suffix suffix enclitic suffix +stem suffix enclitic enclitic suffix +stem suffix suffix stem suffix diff --git a/lang_data/testing.flextext b/lang_data/testing.flextext new file mode 100644 index 0000000..9654bfa --- /dev/null +++ b/lang_data/testing.flextext @@ -0,0 +1,337148 @@ + + + + The Right Attitude, the Right Form + Čə́pčábə Phirép, Čə́pčábə Wárép + + + + + khúdə́m oynə, yam waŋnə haygətnə kəyno təwbidrə́gəsú, tə́rahumdə oybəsú parti, koŋgrés ŋə́sidəgi čə́hí mə́ŋaromgi mə́maŋdə phə́mkhibə, mə́dúgi mə́thə́k čə́hí tə́ramúkki mə́maŋdə phə́mkhibə, kəya ə́mə píbə yay. + 1 + + + khúdə́m + + + khúd + khút + hand + n + + + də́m + lə́m + path + n + + + for example + n + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being + + + , + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + waŋnə + + + waŋ + waŋ + high + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a long time ago + + + haygətnə + + + hay + hay + 1 + sway + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + turning back pages + v + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + təwbidrə́gəsú + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even after not doing, + + + , + + + tə́rahumdə + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the thirteenth + + + oybəsú + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that one also + + + parti + + + parti + parti + party + n + + + party, + n + + + , + + + koŋgrés + + + koŋgrés + koŋgrés + Congress + n + + + Congress + n + + + ŋə́sidəgi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from today + + + čə́hí + + + čə́hí + čə́hí + year + n + + + year + n + + + mə́ŋaromgi + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + -rom + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of about five + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + ago + + + phə́mkhibə + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + those in power, + + + , + + + mə́dúgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mə́thə́k + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + further + + + čə́hí + + + čə́hí + čə́hí + year + n + + + year + n + + + tə́ramúkki + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of even ten + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + ago + + + phə́mkhibə + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + those in power, + + + , + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how many + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to give + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + are able. + n + + + . + + + ...for example, even if you don't turn back the pages further than fifteen to twenty years ago, you can think of appropriate examples. That thirteenth Congress that was in power five years ago, and also the ones that were in power ten years previous to those five years, these can be given as examples. + + + + + + + mə́dúy mə́nuŋdə, ə́ykhóynə lə́wǰəbə wárépsiŋgi, mə́nuŋdə héktə́ yáwrəmmənebə. + 2 + + + mə́dúy + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + but + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside, + + + , + + + ə́ykhóynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + we + + + lə́wǰəbə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + adopted + + + wárépsiŋgi + + + wá + wá + 3 + word + n + + + rép + lép + stop + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + resolutions, + + + , + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + exactly + + + yáwrəmmənebə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + are fully included, as you know, see. + + + . + + + In those Congresses, they fully included our party's resolutions. + + + + + + + mə́dú lə́wbədúnəni: ə́ykhóygi ŋəsáygi ə́tóp-ə́tóppə mənipurdəy kádrə́gəsú, bhárə́tki ə́tóppə stettəgi kárəkpə ə́ykhóygi partigi émpisiŋnə, parlimentə, lok səbhádə, raǰyə səbhádə, mənipuri lól bhárə́tki səŋbidhangi nípalsúbə seduldə čəlhəngədəbəni, háybəgi, mə́hákkini. + 3 + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + about + + + lə́wbədúnəni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + its being adopted: + + + : + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + ə́tóp-ə́tóppə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóp + tóp + 2 + distinct + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóp + tóp + 2 + distinct + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + each individual one + + + mənipurdəy + + + mənipur + mənipur + Manipur + n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from Manipur + + + kádrə́gəsú + + + ká + ká + climb + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even if after not winning, + + + , + + + bhárə́tki + + + bhárə́t + bhárə́t + India + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + India's + + + ə́tóppə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóp + tóp + 2 + distinct + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + other ones + + + stettəgi + + + stet + stet + state + n + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from states + + + kárəkpə + + + ká + ká + climb + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + those who have won + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + partigi + + + parti + parti + party + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of party + + + émpisiŋnə + + + ém + ém + M + <Not Sure> + + + pi + pi + P + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + of MPs, + + + , + + + parlimentə + + + parliment + parliment + Parliament + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the Parliament, + n + + + , + + + lok + + + lok + lok + people + n + + + House of the People + n + + + səbhádə + + + səbhá + səbhá + meeting + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the meeting, + + + , + + + raǰyə + + + raǰyə + raǰyə + kingly + <Not Sure> + + + Council of States + + + səbhádə + + + səbhá + səbhá + meeting + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the meeting, + + + , + + + mənipuri + + + mənipuri + mənipuri + Manipuri + <Not Sure> + + + Manipuri + + + lól + + + lól + lón + 2 + language + n + + + language + n + + + bhárə́tki + + + bhárə́t + bhárə́t + India + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + India's + + + səŋbidhangi + + + səŋbidhan + səŋbidhan + Constitution + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + Constitution's + + + nípalsúbə + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + pal + pan + 3 + subtract + v + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the eighth one + n + + + seduldə + + + sedul + sedul + schedule + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that schedule + + + čəlhəngədəbəni + + + čəl + čən + 2 + enlist + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + must cause to be included, + + + , + + + háybəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + towards that, + + + , + + + mə́hákkini + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is theirs. + + + . + + + Even though no one from our party in Manipur won a seat in Parliament, the many other Members of Parliament from our party around India must propose the inclusion of Manipuri in the Eighth Schedule of India to the Council of States and the House of the People. + + + + + + + mə́sá-mə́sánə pukhətčəbə yabə, háybə yabə, mə́sígi bil ə́síbu pukhətlədə́nə, phaynəl rulgi, kəynonəčiŋbə, pukhətlədə́nə, nəynəkhribə-tánəkhribə, mə́yam ə́mə. + 4 + + + mə́sá-mə́sánə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + individually + + + pukhətčəbə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to propose + + + yabə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + whatever they can, + + + , + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to say + + + yabə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be able, + + + , + + + mə́sígi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + however + + + bil + + + bil + bil + bill + n + + + bill + n + + + ə́síbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + this + + + pukhətlədə́nə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when brought up, + + + , + + + phaynəl + + + phaynəl + phaynəl + final + <Not Sure> + + + final + + + rulgi + + + rul + rul + rule + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of rule, + + + , + + + kəynonəčiŋbə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -čiŋ + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + some reason or other, + + + , + + + pukhətlədə́nə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when brought up, + + + , + + + nəynəkhribə-tánəkhribə + + + nəynə + nəynə + discuss + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + there has been discussion about it already, + + + , + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + a lot + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + it. + + + . + + + Each Member of Parliament had the opportunity to respectfully propose this, but when the bill was brought up for final rule, for whatever reason, they were all unable to negotiate anything about it. + + + + + + + mə́dúgi ithildu ləybədúnəni, bhárə́tki íhan-hanbə lok səbhági mə́təmdəgi həwnə ə́ykhóysiŋnə lawbə hə́wrəkkhibə. + 5 + + + mə́dúgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + however + + + ithildu + + + ithil + ithin + influence + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pressure + + + ləybədúnəni + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + has been in existence, + + + , + + + bhárə́tki + + + bhárə́t + bhárə́t + India + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + India's + + + íhan-hanbə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + han + han + first + <Not Sure> + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the very first one + + + lok + + + lok + lok + people + n + + + House of the People + n + + + səbhági + + + səbhá + səbhá + meeting + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the meeting + + + mə́təmdəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + that time + + + həwnə + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + from the first + + + ə́ykhóysiŋnə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + our party members + + + lawbə + + + law + law + shout + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to raise our voices + n + + + hə́wrəkkhibə + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + began. + + + . + + + But that bill has been around and, from the very first session of the House of the People, our party members began to force this issue through that resolution. + + + + + + + kerəladəgi kárəkpə ə́ykhóygi parti ə́mənə, čə́tthərəkpə lok səbhági míphəm kəyadə, ítə́t-tə́ttə́nə lawdúnə lakkhibə, lóynənə beŋgoldəgi kárəkkhibə, ŋə́si həwǰíksú ləyribə, raǰyə səbhági émpi, oǰá mistərenə lawribə kárəmmedə́nə mású raǰyə səbhági émpi oyrəmme. + 6 + + + kerəladəgi + + + kerəla + kerəla + Kerala + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from Kerala + + + kárəkpə + + + ká + ká + climb + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + who has won + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of our + + + parti + + + parti + parti + party + n + + + party + n + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one, + + + , + + + čə́tthərəkpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who is there + + + lok + + + lok + lok + people + n + + + House of the People + n + + + səbhági + + + səbhá + səbhá + meeting + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the meeting + + + míphəm + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + phəm + phəm + place + <Not Sure> + + + session meeting + + + kəyadə + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to how many, + + + , + + + ítə́t-tə́ttə́nə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + tə́t + tə́t + break + v + + + tə́t + tə́t + break + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + frequently + + + lawdúnə + + + law + law + shout + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + by forcefully + + + lakkhibə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + discussing, + + + , + + + lóynənə + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + in addition to that + + + beŋgoldəgi + + + beŋgol + beŋgol + Bengal + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from Bengal + + + kárəkkhibə + + + ká + ká + climb + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who has won, + + + , + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + həwǰíksú + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + now too + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who is, + n + + + , + + + raǰyə + + + raǰyə + raǰyə + kingly + <Not Sure> + + + Council of States + + + səbhági + + + səbhá + səbhá + meeting + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of meeting + + + émpi + + + ém + ém + M + <Not Sure> + + + pi + pi + P + <Not Sure> + + + Minister of Parliament + + + , + + + oǰá + + + oǰá + oǰa + teacher + n + + + teacher + n + + + mistərenə + + + mistər + mistər + Mister + <Not Sure> + + + e + e + A + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Mister A. + + + lawribə + + + law + law + shout + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + raised the issue + + + kárəmmedə́nə + + + ká + ká + climb + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + one who had also been elected + + + mású + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + he too + + + raǰyə + + + raǰyə + raǰyə + kingly + <Not Sure> + + + Council of States + + + səbhági + + + səbhá + səbhá + meeting + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the meeting + + + émpi + + + ém + ém + M + <Not Sure> + + + pi + pi + P + <Not Sure> + + + Minister of Parliament + + + oyrəmme + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is. + + + . + + + Our party member elected from Kerala very frequently and forcefully discusses this issue with all of the other Ministers of Parliament from the House of the People. Also, the Minister of Parliament from the Council of States who was elected from Bengal, that still is Mr A., he has also raised the issue. + + + + + + + mánədi háydrədə́nə beŋgoldəgi kárəkpə ə́mənə mənipuri lólgi mə́taŋdə háyrəribəsi kərigino. + 7 + + + mánədi + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + instead of him + + + háydrədə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not telling + + + beŋgoldəgi + + + beŋgol + beŋgol + Bengal + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from Bengal + + + kárəkpə + + + ká + ká + climb + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + who won + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the one + + + mənipuri + + + mənipuri + mənipuri + Manipuri + <Not Sure> + + + Manipuri + + + lólgi + + + lól + lón + 2 + language + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + language + + + mə́taŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + joint + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + chapter + + + háyrəribəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + have to make this proposition + + + kərigino + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + why is it. + + + . + + + Why is it that the Minister of Parliament from Bengal has to propose this? + + + + + + + sí kərigino khə́nbigədəbəni mə́yamsú bičar təwbirobə. + 8 + + + sí + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + kərigino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + why is it so + + + khə́nbigədəbəni + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + think it out for your own sake + + + mə́yamsú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + all of you + + + bičar + + + bičar + bičar + judge + <Not Sure> + + + judge + + + təwbirobə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + won't you do. + + + . + + + All of you should evaluate and pass judgment on why this is so. + + + + + + + mə́sí lawribəsi kərigino? + 9 + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + it + + + lawribəsi + + + law + law + shout + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + raised the issue + + + kərigino + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + why is it? + + + ? + + + Why did they take this responsibility? + + + + + + + mə́hákki partidugi polisi parti ə́sígi mə́hákki <obs> ə́dúgə mə́hákki wárépsiŋgi mə́nuŋdə yáwǰəbə pótni háybə. + 10 + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + partidugi + + + parti + parti + party + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from the party + + + polisi + + + polisi + polisi + policy + n + + + policy + n + + + parti + + + parti + parti + party + n + + + party + n + + + ə́sígi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + < + + + obs + + + > + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with that + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + wárépsiŋgi + + + wá + wá + 3 + word + n + + + rép + lép + stop + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + resolutions + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + within + + + yáwǰəbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to include + n + + + pótni + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + that is + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + said. + + + . + + + It is the policy of his party, it is stated in the resolutions of his party, that he must do so. + + + + + + + mə́rə́m ə́dúnə təséŋnə-thə́moyšéŋnə, lól ə́sígi mə́taŋdə, səŋbidhandə yáwhənbə háybə tarə́gədi, nesnəl partinena ləynəribəsiŋsigi mə́nuŋdə təwnə́bə tárəgədi, mə́háki nesnəl levelgi oybə čə́pčábə phirép, čə́pčábə wárép, čə́pčábə mə́hákki, kəynomə, ləybə tay, daytó ə́mə lə́wbə táy. + 11 + + + mə́rə́m + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + that reason + n + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + təséŋnə-thə́moyšéŋnə + + + tə + + + šéŋ + true + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thə́moy + thə́moy + heart + n + + + šéŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + earnestly, + n + + + , + + + lól + + + lól + lón + 2 + language + n + + + language + n + + + ə́sígi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + mə́taŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + joint + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + chapter, + + + , + + + səŋbidhandə + + + səŋbidhan + səŋbidhan + Constitution + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the Constitution + + + yáwhənbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one which is caused to participate + n + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + tarə́gədi + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after it happens, + + + , + + + nesnəl + + + nesnəl + nesnəl + National + <Not Sure> + + + National + + + partinena + + + parti + parti + party + n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being the Party + + + ləynəribəsiŋsigi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + being of this entity + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + təwnə́bə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to complete + + + tárəgədi + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -rəgə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after hearing, + v + + + , + + + mə́háki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + its + + + nesnəl + + + nesnəl + nesnəl + National + <Not Sure> + + + National + + + levelgi + + + level + level + level + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the level + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who is of one + + + čə́pčábə + + + čə́p + čə́p + compress + v + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + with the exact + + + phirép + + + phirép + phirép + attitude + n + + + attitude, + n + + + , + + + čə́pčábə + + + čə́p + čə́p + compress + v + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one with the exact + + + wárép + + + wá + wá + 3 + word + n + + + rép + lép + stop + <Not Sure> + + + form, + + + , + + + čə́pčábə + + + čə́p + čə́p + compress + v + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one with the exact + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their, + + + , + + + kəynomə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + what should I say, + + + , + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + v + + + tay + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + falls, + v + + + , + + + daytó + + + daytó + daytó + responsibility + n + + + responsibility + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lə́wbə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to adopt + + + táy + + + tá + tá + 2 + fall + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + falls. + v + + + . + + + So, suppose we earnestly talk about the history of our language and its inclusion in the Eighth Schedule. In order for it to be within the national party level, those in the national party should have exactly the right attitude, and exactly the right form. The responsibility for getting Manipuri included in the Eighth schedule falls on them. + + + + + + + mə́dú lə́wdənə, héktə́ háybənədi yaroy, oysú-oyroydəwbə pótni. + 12 + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + lə́wdənə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + not deciding, + + + , + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + with no changes + + + háybənədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if that is + + + yaroy + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + not possible, + + + , + + + oysú-oyroydəwbə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + impossible + + + pótni + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is such a thing. + + + . + + + If they make no other changes, that won't do. That is unacceptable. + + + + + + + mə́rə́m ə́dúnə ə́ykhóynə háyǰəribsini ə́ykhoynə háyǰəbəsi mə́rə́m ə́dumni. + 13 + + + mə́rə́m + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + that reason + n + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + ə́ykhóynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + our + + + háyǰəribsini + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + for us this is what we have been saying + + + ə́ykhoynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + our + + + háyǰəbəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + for us this said + + + mə́rə́m + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + that reason + n + + + ə́dumni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is thus. + + + . + + + That is the reason for what I have been saying. That is the reason for what I have said. + + + + + + + + + + + Hill Flower + Čiŋdə Šátpí Iŋenləy + + + + + čiŋdə šátpí iŋenləy. + 1 + + + čiŋdə + + + čiŋ + čiŋ + 2 + hill + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the hill + + + šátpí + + + šát + čhát + blossom + <Not Sure> + + + -pí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + blooming + + + iŋenləy + + + iŋen + iŋen + July + <Not Sure> + + + ləy + ləy + 2 + flower + n + + + orchid. + n + + + . + + + + + + + + + + činnədə́nə kenkhibə. + 2 + + + činnədə́nə + + + čin + čin + 5 + adorn + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when adorning + v + + + kenkhibə + + + ken + ken + fall + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + fall on the ground. + n + + + . + + + + + + + + + + hó! + 3.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kəlləkka. + 3.2 + + + kəlləkka + + + kəllək + kəllək + jealous + <Not Sure> + + + -ka + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + desire it. + + + . + + + + + + + + + + hó! + 4.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kə́lləkk...a...íde. + 4.2 + + + kə́lləkk + + + kə́lləkk + kəllək + jealous + <Not Sure> + + + my desire + + + ... + + + a + + + a + + + + + ... + + + íde + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + unable to satisfy. + + + . + + + Oh, orchid which blooms on the hill! When I am adorning my hair with you, you fall away! Oh, I desire you. Oh, I am unable to satisfy my desire for you. + + + + + + + ə́ynə kenge kendedo. + 5 + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + kenge + + + ken + ken + fall + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will fall + + + kendedo + + + ken + ken + fall + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + am not falling on purpose. + + + . + + + + + + + + + + máləŋbən humbəgi kenbəni. + 6 + + + máləŋbən + + + máləŋ + máləŋ + breeze + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =n + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the one which is the breeze + n + + + humbəgi + + + hum + hun + throw.down + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + because blowing down + + + kenbəni + + + ken + ken + fall + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + am fallen. + + + . + + + + + + + + + + hó! + 7.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kenbəni, + 7.2 + + + kenbəni + + + ken + ken + fall + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + am fallen, + + + , + + + + + + + + + + hó! + 8.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kenbəni...i...de. + 8.2 + + + kenbəni + + + ken + ken + fall + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + fallen of my own accord + + + ... + + + i + + + i + + + + + ... + + + de + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have not. + + + . + + + It is not that I want to fall. The breeze is blowing me down. No, I do not fall of my own accord. + + + + + + + máləŋba, ‘ə́ysu kəydəwde. + 9 + + + máləŋba + + + máləŋ + máləŋ + breeze + n + + + -ba + -pə + -NMZ + v>n + + + the one which is the breeze, + + + , + + + ‘ + + + ə́ysu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + 'I too + + + kəydəwde + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have done nothing. + + + . + + + + + + + + + + ləyraŋnə ləykhók lóybəgi. + 10 + + + ləyraŋnə + + + ləy + ləy + 2 + flower + n + + + raŋ + laŋ + 1 + mixed.color + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the colorful flower + + + ləykhók + + + ləy + ləy + 2 + flower + n + + + khók + khók + 2 + type.of.bamboo + n + + + stalk + n + + + lóybəgi + + + lóy + lóy + 2 + heavy.with.fruit + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + heavy and weak with fruit. + + + . + + + + + + + + + + hó! + 11.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kenbəni. + 11.2 + + + kenbəni + + + ken + ken + fall + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is fallen. + + + . + + + + + + + + + + hó! + 12.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kenbəni...i...de.’ + 12.2 + + + kenbəni + + + ken + ken + fall + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + to fall + + + ... + + + i + + + i + + + + + ... + + + de + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + I did not cause it. + + + .’ + + + The breeze says, ‘I too am doing nothing. The flower breaks because the stalk is weak. Oh, it has fallen, but I have not caused it to fall.' + + + + + + + čiŋdə šátpí iŋenləy. + 13 + + + čiŋdə + + + čiŋ + čiŋ + 2 + hill + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the hill + + + šátpí + + + šát + čhát + blossom + <Not Sure> + + + -pí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + blooming + + + iŋenləy + + + iŋen + iŋen + July + <Not Sure> + + + ləy + ləy + 2 + flower + n + + + orchid. + n + + + . + + + + + + + + + + činnədə́nə kenkhibə. + 14 + + + činnədə́nə + + + čin + čin + 5 + adorn + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when adorning + v + + + kenkhibə + + + ken + ken + fall + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + fall on the ground. + n + + + . + + + + + + + + + + hó! + 15.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kəlləkka. + 15.2 + + + kəlləkka + + + kəllək + kəllək + jealous + <Not Sure> + + + -ka + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + desire it. + + + . + + + + + + + + + + hó! + 16.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kəlləkka. + 16.2 + + + kəlləkka + + + kəllək + kəllək + jealous + <Not Sure> + + + -ka + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + desire it. + + + . + + + + + + + + + + hó! + 17.1 + + + hó + + + hó + hó + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + kəlləkk...a...íde. + 17.2 + + + kəlləkk + + + kəlləkk + kəllək + jealous + <Not Sure> + + + jealous + + + ... + + + a + + + a + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -NHYP + + + ... + + + íde + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + unable to satisfy. + + + . + + + ‘Oh, orchid which blooms on the hill! When I am adorning my hair with you, you fall away! Oh, I desire you. Oh, I am unable to satisfy my desire for you.' + + + + + + + + + + + + Dawn + Ə́yúk-Ə́ŋənbə + + + + + noŋpók čiŋkhə́y hulle. + 1 + + + noŋpók + + + noŋ + noŋ + day + n + + + pók + pók + born + <Not Sure> + + + East + + + čiŋkhə́y + + + čiŋ + čiŋ + 2 + hill + n + + + khə́y + kháy + share + <Not Sure> + + + northeast + + + hulle + + + hul + hun + throw.down + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + turn about. + + + . + + + Dawn breaks in the East. + + + + + + + kórə́w mə́sék lakle. + 2 + + + kórə́w + + + kórə́w + kórə́w + heaven + n + + + heaven + n + + + mə́sék + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sék + čhék + ray + n + + + ray + n + + + lakle + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + . + + + Heavenly rays come. + + + + + + + púkniŋ húna phəzəre. + 3 + + + púkniŋ + + + púk + púk + belly + n + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + mind + + + húna + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + stealing + + + phəzəre + + + phəzə + phəǰə + beauty + n + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is beautiful. + n + + + . + + + The mind is overcome with beauty. + + + + + + + šánəw nə́há nuŋšibə, + 4 + + + šánəw + + + šá + čhá + body + n + + + nəw + naw + 1 + young + <Not Sure> + + + children + + + nə́há + + + nə́há + nə́há + younger.brother + n + + + younger brother + n + + + nuŋšibə + + + nuŋši + nuŋčhi + love + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being happy, + n + + + , + + + Lovely young ones, + + + + + + + ə́yúkkə páŋkhə́k oyribə, + 5 + + + ə́yúkkə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yúk + yúk + morning + n + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + morning + + + páŋkhə́k + + + páŋ + páŋ + perform + v + + + khə́k + khə́k + stop + <Not Sure> + + + similar + + + oyribə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being, + + + , + + + The same as the early morning, + + + + + + + nə́mannəba nə́mannəbí kəyadi, + 6 + + + nə́mannəba + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + + + -ba + -pə + -NMZ + v>n + + + male friend + + + nə́mannəbí + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + female friend + + + kəyadi + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + so many, + + + , + + + Boys and girls everywhere, + + + + + + + tha kábəna kákhəre. + 7 + + + tha + + + tha + tha + 2 + moon + n + + + moon + n + + + kábəna + + + ká + ká + climb + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + climbing + + + kákhəre + + + ká + ká + climb + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + climbed. + + + . + + + Some have tried and touched the moon. + + + + + + + həwro həwro yahəwro! + 8 + + + həwro + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + begin + + + həwro + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + begin + + + yahəwro + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + awake! + + + ! + + + Onward, onward, awake and do more! + + + + + + + + + + + The Planting of Pán by the Old Man and Woman + Hənúba Hənúbí Pán Thabə Wári + 7apr2011, tpu + + + + + tháyna tháyna mə́maŋŋəydə mígə laygə səmnəriŋəydə kal ə́dúdə hənúbə hənúbí palləmmi. + 1 + + + tháyna + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long ago + + + tháyna + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long.ago + + + mə́maŋŋəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the past + + + mígə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + mankind and + + + laygə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + god and + + + səmnəriŋəydə + + + čhəm + čhəm + 2 + fasten + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + during the joining together + + + kal + + + kal + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + hənúbə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + old man + + + hənúbí + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + old woman + + + palləmmi + + + pan + pan + 1 + rule + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + lived + v + + + . + + + A long, long time ago when the gods and man lived as one, there lived an old married couple. + + + + + + + ə́ní ə́sí ə́súkki-mə́tík nuŋšinə́y mə́púróybəgi yathəŋ mə́túŋ innə mági núpí ə́dúnə tálóy ə́dúnə čə́tli, tálóy ə́dúnə háybə wádo mə́púróybədunə yamnə niŋthinə illí. + 2 + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + ə́súkki-mə́tík + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + súk + čhúk + all + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tík + tík + fit + v + + + overwhelming + v + + + nuŋšinə́y + + + nuŋčhi + nuŋčhi + love + v + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + love each other + v + + + mə́púróybəgi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + róy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of her husband + + + yathəŋ + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + thəŋ + thəŋ + help + <Not Sure> + + + order + + + mə́túŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + behind + <Not Sure> + + + behind + + + innə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + follow + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + tálóy + + + tá + tá + 1 + relative + n + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + wife + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + čə́tli + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + following, + + + , + + + tálóy + + + tá + tá + 1 + relative + n + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + wife + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that one + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + wádo + + + wá + wá + 1 + word + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + every word + + + mə́púróybədunə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + róy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + male + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + niŋthinə + + + niŋthi + niŋthi + nice + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + nicely + + + illí + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + follows + + + . + + + These two loved each other so much that the old man's wife, his dear one, obeyed her husband's every command, and the old man lived according to every wish of his wife. + + + + + + + ə́sum háynə ə́ní ə́sí čannə-čínnənə palləbə, tháynə mə́maŋŋəygi mə́təmgi nípí-nípánido. + 3 + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that way + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + čannə-čínnənə + + + čan + čan + get.along + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by getting along well together + + + palləbə + + + pal + pan + 1 + rule + v + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + lived, + v + + + , + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + mə́maŋŋəygi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the past + + + mə́təmgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of time + + + nípí-nípánido + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that man and woman were. + + + . + + + They were a man and woman of ancient times who lived with love for each other. + + + + + + + noŋmədi kəmdəwri, hənúbíduna máy núpádudə háyrəkʔe, ‘íbúŋŋo ə́ykhóybu yúmbanlón ə́sídə ónthóknə wáredə́, kə́ytheldəgi póttə́ lə́ydúnə sum čábəsi nuŋŋaytəre; ə́dúnə, ə́ŋəmbə iŋkhol kóybəgi thə́bə́k khə́rədi təwbə čummína.’ + 4 + + + noŋmədi + + + noŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + one day + + + kəmdəwri + + + kəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + how was doing + + + , + + + hənúbíduna + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =na + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that old woman + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpádudə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to her husband + + + háyrəkʔe + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + says + + + , + + + ‘ + + + íbúŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + búŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + 'my dear + + + ə́ykhóybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + to us + pro-form + + + yúmbanlón + + + yúm + yúm + house + n + + + ban + pan + 1 + rule + v + + + lón + lón + 2 + language + n + + + running the household + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + ónthóknə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thók + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + extreme amount + + + wáredə́ + + + wá + wá + 1 + worry + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + is hard + + + , + + + kə́ytheldəgi + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the market + + + póttə́ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + all things + + + lə́ydúnə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + buying + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + in this way + + + čábəsi + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + eating + + + nuŋŋaytəre + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not pleasing; + + + ; + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so, + + + , + + + ə́ŋəmbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + whatever we can + + + iŋkhol + + + iŋkhol + iŋkhon + garden + n + + + garden + n + + + kóybəgi + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + khə́rədi + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + some + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + čummína + + + čum + čum + right + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + is desirable,' saying + + + .’ + + + One day what happened to this old man and woman of ancient times? The old woman said to her husband, 'Dear, the way we are running our household, buying everything from the market, this is very difficult for us. So, it would be best to plant a vegetable garden and do some kind of gardening.' + + + + + + + ‘čummídá íbémmá mə́ču-taydə́ nə́ŋ ə́sé, ə́dúnidə́nə yúmbanbáydudi, ə́də́ iŋkholnedə́nə təwribsinə ə́təy yénšaŋ thabədi íphə́t-phə́tʔedo, mə́sídə phəgədəbəsidi pángə tharəbədi yamnə phənihé.’ + 5 + + + ‘ + + + čummídá + + + čum + čum + right + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -dá + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + 'exactly right + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my dear + + + mə́ču-taydə́ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ču + ču + 1 + hue + <Not Sure> + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + have foresight + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + ə́sé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + the one, + + + , + + + ə́dúnidə́nə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + that being + + + yúmbanbáydudi + + + yúm + yúm + house + n + + + ban + pan + 1 + rule + v + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that is known as running the household, + + + , + + + ə́də́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə́ + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + iŋkholnedə́nə + + + iŋkhol + iŋkhon + garden + n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + 0 + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + about this garden + + + təwribsinə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by doing that + + + ə́təy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + other + + + yénšaŋ + + + yénšaŋ + yénčhaŋ + vegetable + n + + + vegetable + + + thabədi + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that planting + + + íphə́t-phə́tʔedo + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + not at all good, + + + , + + + mə́sídə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + regarding this + + + phəgədəbəsidi + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that will be good + + + pángə + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with arum + + + tharəbədi + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if we plant + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + phənihé + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + it will be good, I say.' + + + .’ + + + The husband replied, 'My dear lady, you are absolutely right. You have much foresight and that's what makes this household run. Now, if we plant this garden you are talking about, it wouldn't be good if we planted just any vegetable. Regarding this, it would be best if we planted arum.' + + + + + + + ‘éʔ! + 6.1 + + + ‘ + + + éʔ + + + éʔ + éʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Great! + + + ! + + + + + + ə́dúy wá oyrə́boyrədi, ə́ynə nəhál ə́dó, ‘pán írónbə čáge háydə́nə pándu laytə́ŋ ə́mə hék lə́yrəkpəni ə́dúnə tharəbədi ónthoknə phəkhərənidə́. + 6.2 + + + ə́dúy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + idea + + + oyrə́boyrədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + if that is to be so + + + , + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + nəhál + + + nəhál + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + other day + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + the, + + + , + + + ‘ + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + "arum + + + írónbə + + + í + í + 3 + water + <Not Sure> + + + rón + lón + 3 + boil + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + chutney + v + + + čáge + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + intend to eat," + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + pándu + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + arum + + + laytə́ŋ + + + lay + lay + 2 + basket + <Not Sure> + + + tə́ŋ + tə́ŋ + amount + <Not Sure> + + + twelve-kilo grain basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + just now + v + + + lə́yrəkpəni + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + have bought + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + tharəbədi + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if we plant + + + ónthoknə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + extreme amount + + + phəkhərənidə́ + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + going to be perfect.' + + + . + + + She said, 'Well, if that is so, just a few days ago, wanting to eat chutney made of arum, I bought a basket of arum. So, if we plant that, it would be very suitable to our needs.' + + + + + + + ‘óʔ! + 7.1 + + + ‘ + + + óʔ + + + óʔ + óʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Good! + + + ! + + + + + + pu-puthorəkʔu, ə́y tharəge,’ háydə́nə, mági núpí ə́sínə mukhí pán phəzəkhərə́bə nóy-nóy hék lə́wbədu, laytə́ŋ ə́mə puthorəkʔí. + 7.2 + + + pu-puthorəkʔu + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + bring it out, + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + tharəge + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to plant,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + mukhí + + + mukhí + mukhí + mukhi + <Not Sure> + + + best variety + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + phəzəkhərə́bə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being beautiful + + + nóy-nóy + + + nóy + nóy + plump + <Not Sure> + + + nóy + nóy + plump + <Not Sure> + + + very plump + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + just now + v + + + lə́wbədu + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + taking that out, + + + , + + + laytə́ŋ + + + lay + lay + 2 + basket + <Not Sure> + + + tə́ŋ + tə́ŋ + amount + <Not Sure> + + + twelve-kilo grain basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + puthorəkʔí + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + brought out + + + . + + + 'Good, bring it out,' he said, 'I'll plant it.' And in the manner he had commanded her, the wife brought out a big basket full of fat, healthy-looking arum of the best variety. + + + + + + + hənúbəsinə pán laytə́ŋdumə purə́gə, mági iŋkhol phəǰənə tə́wrə́bədu, káŋkhún ə́sí phəzənə hə́ndúnə thəmmə́bə, ə́də́, ‘pán ə́sí thage,’ háydə́nə, hék káŋkhúl ə́dúdə pán mə́nawsi hék phumbədudə, iŋkhol ə́dúdə ə́kóybə lə́m ə́dúdə ləybə yoŋǰaw khulákpə háybə, mígə čə́p-mannə siŋbə yoŋ ə́mə ləyye. + 8 + + + hənúbəsinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that old man + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + laytə́ŋdumə + + + lay + lay + 2 + basket + <Not Sure> + + + tə́ŋ + tə́ŋ + amount + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + a twelve-kilo grain basket + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after bringing + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + iŋkhol + + + iŋkhol + iŋkhon + garden + n + + + garden + n + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + tə́wrə́bədu + + + tə́w + tə́w + dig + v + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + after digging, + v + + + , + + + káŋkhún + + + káŋ + káŋ + intervene + <Not Sure> + + + khún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + furrow + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + hə́ndúnə + + + hə́n + hə́n + 1 + remove.splinter + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + planting + + + thəmmə́bə + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having put + v + + + , + + + ə́də́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + then + + + , + + + ‘ + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + thage + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + intend to plant,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying this, + + + , + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + readily + v + + + káŋkhúl + + + káŋ + káŋ + intervene + <Not Sure> + + + khúl + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + furrow + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + mə́nawsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + naw + naw + 1 + young + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this young one + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + readily + v + + + phumbədudə + + + phum + phum + bury + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when planting, + v + + + , + + + iŋkhol + + + iŋkhol + iŋkhon + garden + n + + + garden + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that + + + ə́kóybə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + surrounding + + + lə́m + + + lə́m + lə́m + path + n + + + area + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + v + + + yoŋǰaw + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + big monkey + n + + + khulákpə + + + khun + khun + 2 + village + n + + + lák + lák + 1 + dominance + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + chief + n + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that, + + + , + + + mígə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with man + + + čə́p-mannə + + + čə́p + čə́p + compress + v + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + exactly alike + + + siŋbə + + + čhíŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being wise + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyye + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + lived. + v + + + . + + + Once the basket of arum had been brought out, this old man hoed the garden well, made perfect furrows and began to place the new arum in each furrow and cover each furrow with earth. Now, at that time, in the surrounding land, there lived a big monkey chief, who was just as clever as a man. + + + + + + + yoŋ ə́sínə phə́n čoŋthorəkʔə́gə, ‘itú! + 9.1 + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this one + + + phə́n + + + phə́n + phə́n + suddenly + <Not Sure> + + + suddenly + + + čoŋthorəkʔə́gə + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after jumping out + v + + + , + + + ‘ + + + itú + + + itú + itú + (intj) + interj + + + 'Yoo-hoo! + interj + + + ! + + + + + + ípú,’ háynə. + 9.2 + + + ípú + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + my grandfather,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + said that. + + + . + + + This monkey, jumping out with a jerk, said, 'Yoo-hoo! Grandpa!' + + + + + + + hənúbədú kidə́nə yeŋŋí. + 10 + + + hənúbədú + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dú + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that old man + + + kidə́nə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + fearfully + + + yeŋŋí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + looked. + + + . + + + The old man looked around fearfully. + + + + + + + ‘itú! + 11.1 + + + ‘ + + + itú + + + itú + itú + (intj) + interj + + + 'Yoo-hoo! + interj + + + ! + + + + + + ípú,’ háynə háy. + 11.2 + + + ípú + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + Grandfather,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + + + . + + + 'Yoo-hoo! Grandfather!' the monkey called. + + + + + + + ‘kəyno háy, nə́ŋnə ə́yŋóndə, "itú! + 12.1 + + + ‘ + + + kəyno + + + kəyno + kərino + what.is.it + <Not Sure> + + + 'what + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + are saying + + + , + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + , + + + " + + + itú + + + itú + itú + (intj) + interj + + + "Yoo-hoo! + interj + + + ! + + + + + + ípú," háybədi?’ + 12.2 + + + ípú + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + my grandfather," + + + ," + + + háybədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that saying?' + + + ?’ + + + The old man said, 'What is it? Why do you keep calling out, "Yoo-hoo! Grandfather!" to me?' + + + + + + + ‘ipúnə pán tharibədu lallene.’ + 13 + + + ‘ + + + ipúnə + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'my grandfather + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + tharibədu + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that planting + + + lallene + + + lal + lan + 1 + wrong + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is wrong, you know.' + + + .’ + + + The monkey replied, 'Grandfather, your method of planting arum is not correct.' + + + + + + + ‘kə́rəm-háynə lallibə?’ + 14 + + + ‘ + + + kə́rəm-háynə + + + kə́rəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + 'in what way + + + lallibə + + + lal + lan + 1 + wrong + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + it is wrong?' + + + ?’ + + + 'Why do you say that I am wrong?' + + + + + + + ‘čawrəroy mə́dúdi, yam kuynə hə́wroy. + 15.1 + + + ‘ + + + čawrəroy + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + 'won't get big + + + mə́dúdi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that is + + + , + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + lot + + + kuynə + + + kuy + kuy + long.after + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + hə́wroy + + + hə́w + hə́w + grow + v + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + won't start to grow. + v + + + . + + + + + + ə́ydi ípúnə khə́ŋdrə́bənəni, ípúdəgi pháwbə, iŋkhol kóybədə ə́y yamnə həybə ǰatni.’ + 15.2 + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + ípúnə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my grandfather + + + khə́ŋdrə́bənəni + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + because of not knowing, + + + , + + + ípúdəgi + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from my grandfather + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + till + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + compared to + + + , + + + iŋkhol + + + iŋkhol + iŋkhon + garden + n + + + garden + n + + + kóybədə + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + cultivating + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + həybə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being proficient + + + ǰatni + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + type is. + + + .’ + + + The monkey said, 'It will not be big. It will not start to grow for a long time. You don't realize, my grandfather, but I am more adept at gardening than you are.' + + + + + + + ‘é! + 16.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + nə́ŋgumbə yoŋnəbu mídəy hennə siŋbə hə́wnəbrəne.’ + 16.2 + + + nə́ŋgumbə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being like you + pro-form + + + yoŋnəbu + + + mídəy + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the man + + + hennə + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + more + + + siŋbə + + + čhíŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being wise + + + hə́wnəbrəne + + + hə́w + hə́w + start + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is that a fact?' + + + .’ + + + The old man said, 'Oh yeah? Is it true that a monkey like you can be more clever than man?' + + + + + + + ‘é! + 17.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + "mí yoŋ hənúbədi yoŋ malli," háybə wá ləy, hənúbəgi mə́təwdi yoŋ ə́ykhóygi mə́təw təmbəninə, tházədrə yeŋbiyu. + 17.2 + + + " + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + "man + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + hənúbədi + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that old man + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + malli + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + seeming," + + + ," + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + idea + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + be, + v + + + , + + + hənúbəgi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of old man + + + mə́təwdi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + behavior + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + mə́təw + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + method + + + təmbəninə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because of imitating, + v + + + , + + + tházədrə + + + tházə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + do you not believe + + + yeŋbiyu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please look + + + . + + + + + + ə́y tákčəge. + 17.3 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + tákčəge + + + ták + ták + 1 + teach + v + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + respectfully want to teach + v + + + . + + + + + + həyeŋdu léphéktə́ thumgədəbəni. + 17.4 + + + həyeŋdu + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + tomorrow + + + léphéktə́ + + + lép + lép + stand + v + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + absolutely stand + v + + + thumgədəbəni + + + thum + thum + sweet + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will certainly become tasty + + + . + + + + + + ŋə́si thabəna həyeŋse pán lép yəwgədəbni waŋbədə.’ + 17.5 + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + thabəna + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by planting + + + həyeŋse + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + by tomorrow + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + lép + + + lép + lép + height + <Not Sure> + + + height + + + yəwgədəbni + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will certainly reach + + + waŋbədə + + + waŋ + waŋ + high + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + becoming that height.' + + + .’ + + + The monkey replied, 'Hey! There is the saying about men and monkeys. "Old men and monkeys are similar to each other." So, old men imitate the behavior of monkeys. If you have no confidence in me, please watch. I'll teach you. The arum you plant today will certainly grow to be your height by tomorrow.' + + + + + + + ‘ya nə́činthídə́ yoŋsimə.’ + 18 + + + ‘ + + + ya + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + 'Sure! + + + nə́činthídə́ + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čin + čin + 1 + word + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + your telling of lies + + + yoŋsimə + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + this monkey.' + + + .’ + + + The old man replied, 'Sure! Telling lies, that's what this monkey is doing.' + + + + + + + ‘é! + 19.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + "yoŋ yoŋ," háynə háybinu. + 19.2 + + + " + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + ," + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háybinu + + + . + + + + + + ípú, se, pándu phəzənəne khétpiro. + 19.3 + + + ípú + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + my grandfather, + + + , + + + se + + + se + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + , + + + pándu + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + arum + + + phəzənəne + + + khétpiro + + + khét + khét + peel + v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + peel, won't you please. + v + + + . + + + + + + khétle háyrə́gə, čə́phú ə́mədə phəǰənə ŋanthokpiro ŋanthokʔe háyrə́gə, lá-látóndo ə́dúnə phəǰənə mə́yóm-mə́yóm yómbiro. + 19.4 + + + khétle + + + khét + khét + peel + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + peeled + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done, + + + , + + + čə́phú + + + čə́phú + čə́phú + pot + n + + + pot + n + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in a + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + ŋanthokpiro + + + ŋan + ŋan + 1 + steam + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + steam, won't you please. + v + + + ŋanthokʔe + + + ŋan + ŋan + 1 + steam + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + steamed well + v + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done, + + + , + + + lá-látóndo + + + lá + lá + banana.leaf + n + + + lá + lá + banana.leaf + n + + + tón + tón + top + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + top of banana leaves + n + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + mə́yóm-mə́yóm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yóm + yóm + wrap + v + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yóm + yóm + wrap + v + + + in bundles + v + + + yómbiro + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you wrap. + + + . + + + + + + pán ə́ní-ə́ní ə́hum-ə́hum ə́dúgə káŋkhún ə́dúdə thabirəmmo. + 19.5 + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + ə́ní-ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two by two + + + ə́hum-ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three by three + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with + + + káŋkhún + + + káŋ + káŋ + intervene + <Not Sure> + + + khún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + furrows + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in those + + + thabirəmmo + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -m + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you then plant. + + + . + + + + + + həyeŋ noŋŋalləkpədədi khwáŋmúk waŋgədəbənine.’ + 19.6 + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + Tomorrow + + + noŋŋalləkpədədi + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋan + ŋan + 2 + shine + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + when dawn has broken + + + khwáŋmúk + + + khwáŋ + khwáŋ + waist + n + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + waist high + + + waŋgədəbənine + + + waŋ + waŋ + high + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is certainly going to be high, you know. + + + .’ + + + The monkey replied, 'Come on, my grandfather! Please don't keep calling me, "Monkey, monkey." Are you ready? Please peel that arum well. After steaming the arum, nicely make packets of two or three pieces in a banana leaf and put one packet in each furrow. Tomorrow, when dawn breaks, the arum will be as high as your waist.' + + + + + + + ‘í! + 20.1 + + + ‘ + + + í + + + í + í + 4 + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + mə́dúdi phənəbu, natəy-čáyhé,’ háydə́nə pə́ŋtə́k təwrə́bə ə́hən ə́sínə, ‘phəre! + 20.2 + + + mə́dúdi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that is + + + phənəbu + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + being good, + + + , + + + natəy-čáyhé + + + natəy + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + hé + =IF:EXASP + + + is reasonable,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying + + + pə́ŋtə́k + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + tə́k + tə́k + 2 + somewhat + adv + + + somewhat dimwitted + v + + + təwrə́bə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + one who does + + + ə́hən + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + elder + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + ‘ + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'that's good! + + + ! + + + + + + ə́dúdi həyeŋ yeŋnəni. + 20.3 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + yeŋnəni + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + we will see. + + + . + + + + + + sóybə tarəbədi nə́ŋ phúbə taydo.’ + 20.4 + + + sóybə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + mistaken + + + tarəbədi + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if it falls out + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + phúbə + + + phú + phú + beat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + beating + v + + + taydo + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + will fall out.' + + + .’ + + + 'That's as wonderful as can be,' this dolt of an old man said. 'OK, let's see what happens tomorrow. Then, if it turns out that there is some mistake, I'll surely beat you.' + + + + + + + ‘hé! + 21.1 + + + ‘ + + + hé + + + hé + hé + (intj) + interj + + + 'Sure thing! + interj + + + ! + + + + + + phúbiyu ipú,’ háynə. + 21.2 + + + phúbiyu + + + phú + phú + beat + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please beat + + + ipú + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + my grandfather,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + said that. + + + . + + + 'Please go ahead and beat me, grandfather,' said the monkey. + + + + + + + mə́sídəgi hənúbəsinə čə́ŋŋədə́nə máy núpídə háyre, ‘háy! + 22.1 + + + mə́sídəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + after this + + + hənúbəsinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that old man + + + čə́ŋŋədə́nə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + entering + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpídə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his wife + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + háy + + + háy + háy + 2 + (intj) + interj + + + 'Listen! + interj + + + ! + + + + + + pán thabədə həyrə́bə yoŋ khulákpəmə theŋnəre, yoŋǰaw khulákpə ə́mə. + 22.2 + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + thabədə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + about planting + + + həyrə́bə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + one who is proficient + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + khulákpəmə + + + khu + khun + 2 + village + n + + + lák + lák + 1 + dominance + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + a chief + + + theŋnəre + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + met, + + + , + + + yoŋǰaw + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + big monkey + n + + + khulákpə + + + khun + khun + 2 + village + n + + + lák + lák + 1 + dominance + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + chief + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one. + + + . + + + + + + mánə háybəbu, "phəǰənə khétokʔə́gə ŋallə́gə mə́yóm-mə́yóm thaw, həyeŋ khwáŋmúk waŋni," háyrine, íbémmá.’ + 22.3 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his + + + háybəbu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + according to that, + + + , + + + " + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + "beautifully + + + khétokʔə́gə + + + khé + khét + scrape + v + + + -tok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after scraping well + v + + + ŋallə́gə + + + ŋal + ŋan + 1 + steam + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after steaming well + v + + + mə́yóm-mə́yóm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yóm + yóm + wrap + v + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yóm + yóm + wrap + v + + + in each packet + v + + + thaw + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + plant, + + + , + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + khwáŋmúk + + + khwáŋ + khwáŋ + waist + n + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + around waist + + + waŋni + + + waŋ + waŋ + high + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be tall," + + + ," + + + háyrine + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that is what he says, + + + , + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my dear woman. + + + .’ + + + Then entering his house, the old man said to his wife, 'Listen! I've met a monkey who is certainly well trained in the art of planting arum. According to what he said, the arum should be planted after being well peeled and steamed. He said it will be about waist high tomorrow, my dear.' + + + + + + + ‘é! + 23.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Listen! + interj + + + ! + + + + + + íbúŋŋo mə́dú natəy-ə́mə-čádedə́. + 23.2 + + + íbúŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + búŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + my dear man + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + natəy-ə́mə-čádedə́ + + + natəy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + this is an impossible thing. + v + + + . + + + + + + mə́dú ə́y tháǰədedə́. + 23.3 + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + tháǰədedə́ + + + tháǰə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + don't believe at all. + + + . + + + + + + "núpí lə́wsiŋni," háydə́nə íbúŋŋo lə́wbiroydəbəra?’ + 23.4 + + + " + + + núpí lə́wsiŋni + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + "women's wisdom," + + + ," + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying + + + íbúŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + búŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + my dear man + + + lə́wbiroydəbəra + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + won't you please take?' + + + ?’ + + + The old woman said, 'Listen dear, what you were told is not possible. I do not believe it. Will you not believe me because you think it's "a woman's wisdom," dear?' + + + + + + + ‘héy! + 24.1 + + + ‘ + + + héy + + + héy + héy + (intj) + interj + + + 'What! + interj + + + ! + + + + + + núpí mə́wá lə́wde ə́y. + 24.2 + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + woman's + + + mə́wá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + lə́wde + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't take + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + . + + + + + + ə́ynə háyrisidə təw. + 24.3 + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + háyrisidə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that I am saying + + + təw + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + do. + + + . + + + + + + phútlu,’ háydə́nə, pán ə́sí phəzənə phúttə́nə, mə́ku khókle háyrə́gə, lá-látóndunə yómmə-yómmə́gə káŋkhúl káŋkhúldudə thare. + 24.4 + + + phútlu + + + phút + phút + boil + v + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + boil,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + and then + + + , + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + phúttə́nə + + + phút + phút + boil + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + boiling, + + + , + + + mə́ku + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ku + ku + 1 + skin + <Not Sure> + + + skin + + + khókle + + + khók + khók + 1 + peel + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was peeled off + v + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after that, + + + , + + + lá-látóndunə + + + lá + lá + banana.leaf + n + + + lá + lá + banana.leaf + n + + + tón + tón + top + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + =SR:INST + <Not Sure> + + + with top of banana leaves + + + yómmə-yómmə́gə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after packing + v + + + káŋkhúl + + + káŋ + káŋ + intervene + <Not Sure> + + + khúl + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + furrow + + + káŋkhúldudə + + + káŋ + káŋ + intervene + <Not Sure> + + + khúl + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in each furrow + + + thare + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + planted. + + + . + + + 'What! I don't take advice from a woman! Not I! Do as I tell you. Steam them,' he said. After the pieces of arum were steamed, he said, 'Peel off the skin.' The pieces of arum were peeled and wrapped in banana leaves in individual packets and were planted in the furrows. + + + + + + + phəzənə kúpsəllə́gə thəmməmmí. + 25 + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + kúpsəllə́gə + + + kúp + kúp + 1 + cover + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after covering + + + thəmməmmí + + + thəm + thəm + keep + v + + + -məm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + placed. + v + + + . + + + They buried the packets in the earth properly. + + + + + + + nuŋdaŋ ə́dúdə móynə túmdúnə ləyriŋŋəy-kandudə, yoŋǰaw khullákpədunə yoŋ mə́yam purəktə́nə, káŋkhúl ə́məgə yoŋ ə́məgə, káŋkhúl ə́məgə yoŋ ə́məgə, loynə pán ə́dú haydoktə́nə, mə́khum haŋdoktə́nə lə́ykhómsú tə́ydre. + 26.1 + + + nuŋdaŋ + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + night + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on that + + + móynə + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + túmdúnə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + sleeping + v + + + ləyriŋŋəy-kandudə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -riŋ + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time they were, + v + + + , + + + yoŋǰaw + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + big monkey + n + + + khullákpədunə + + + khullák + khullák + chief + n + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that chief + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + many + + + purəktə́nə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + bringing from there + + + , + + + káŋkhúl + + + káŋ + káŋ + intervene + <Not Sure> + + + khúl + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + furrow + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + within each + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + , + + + káŋkhúl + + + káŋ + káŋ + intervene + <Not Sure> + + + khúl + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + furrow + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one, + + + , + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + haydoktə́nə + + + hay + hay + 2 + uncover + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by shaking open, + v + + + , + + + mə́khum + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khum + khum + cover + <Not Sure> + + + wrapping + + + haŋdoktə́nə + + + haŋ + haŋ + open + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by opening + v + + + lə́ykhómsú + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + khóm + khóm + collect + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + collection of dirt too + n + + + tə́ydre + + + tə́y + tə́y + 1 + smear + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not smeared. + + + . + + + + + + hawre, mónmón lə́wčáthokkhəre. + 26.2 + + + hawre + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + how tasty + + + , + + + mónmón + + + món + món + soft + <Not Sure> + + + món + món + soft + <Not Sure> + + + soft + + + lə́wčáthokkhəre + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + took and ate completely. + v + + + . + + + That night, while the husband and wife were sleeping, the monkey chief came, bringing a large number of monkeys. There was one monkey for each furrow. Cleaning off all the dirt, opening up the packets, being careful not to smear them with mud, the monkeys found the arum so tasty and soft. They ate them all up. + + + + + + + čénkhidúnə, túren khoŋbándə hə́wbə, khoŋbándə hə́wbə lə́mbán ə́čəwbədu purəkʔə́gə, loynə thazəlləmme. + 27 + + + čénkhidúnə + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + having run, + + + , + + + túren + + + tú + tú + stream + <Not Sure> + + + ren + len + best + <Not Sure> + + + stream + + + khoŋbándə + + + khoŋ + khoŋ + 1 + ditch + <Not Sure> + + + bán + pán + 2 + bank + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the canal + + + hə́wbə + + + hə́w + hə́w + grow + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + growing + v + + + , + + + khoŋbándə + + + khoŋ + khoŋ + 1 + ditch + <Not Sure> + + + bán + pán + 2 + bank + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the canal + + + hə́wbə + + + hə́w + hə́w + grow + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + growing + v + + + lə́mbán + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + wild arum + + + ə́čəwbədu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that big one + + + purəkʔə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after bringing, + + + , + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + thazəlləmme + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -zəl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + planted over there. + + + . + + + Running to the bank of the canal where wild arum grew, the monkeys brought back wild arum and planted it (in place of the good arum). + + + + + + + ə́hən ə́sínə noŋŋallə́gə thórəkpə kandədi, pánsí ge-ge-ge-ge láwnə khwáŋ-khwáŋmúk waŋ-ləyrəmmedo. + 28 + + + ə́hən + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + old man + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + noŋŋallə́gə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋan + ŋan + 2 + shine + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after daybreak + + + thórəkpə + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to come out + + + kandədi + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time, + + + , + + + pánsí + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + =sí + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this arum + + + ge-ge-ge-ge + + + ge-ge-ge-ge + + + (onomatopoeia) + + + láwnə + + + láw + láw + soft + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fresh [?] + + + khwáŋ-khwáŋmúk + + + khwáŋ + khwáŋ + waist + n + + + khwáŋ + khwáŋ + waist + n + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + about waist + + + waŋ-ləyrəmmedo + + + waŋ + waŋ + tall + <Not Sure> + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + they had become that tall. + v + + + . + + + When the old man and woman came out after daybreak and found the arum, it looked so, so succulent, and was almost waist-high! + + + + + + + ‘íš! + 29.1 + + + ‘ + + + íš + + + íš + íš + (intj) + interj + + + 'Wonder of wonders!' + interj + + + ! + + + + + + nuŋšidə́, yoŋ háysidi budhí ləydə́nə,’ háynə mági núpígə mə́tə́y-mə́naw ə́níse hə́rəwnəre. + 29.2 + + + nuŋšidə́ + + + nuŋčhi + nuŋčhi + joy + <Not Sure> + + + =də́ + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + how sweet, + + + , + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + háysidi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + as said + + + budhí + + + budhí + budhí + intelligence + n + + + wisdom + n + + + ləydə́nə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having,' + v + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpígə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with wife + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́níse + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these two + + + hə́rəwnəre + + + hə́rəw + hə́rəw + happy + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were happy together. + + + . + + + The husband said, 'Gosh! isn't it wonderful that these monkeys have such intelligence!' And they were both so happy. + + + + + + + ‘ə́dúdi íbémmá pán ə́sídi čawgə-čawre. + 30.1 + + + ‘ + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + 'so + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my dear + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + ə́sídi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + čawgə-čawre + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gotten very big. + + + . + + + + + + ŋə́simək írón čábə yay. + 30.2 + + + ŋə́simək + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =mək + =mək + 2 + ==IS:RSTR + <Not Sure> + + + this day, right away + + + írón + + + írón + írón + chutney + n + + + chutney + n + + + čábə + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to eat + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + since they are all big we don't have to wait. + + + . + + + + + + laydə mə́ka ə́mə kə́tsi. + 30.3 + + + laydə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to God + + + mə́ka + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ka + ka + 1 + stalk + <Not Sure> + + + portion + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + kə́tsi + + + kə́t + kə́t + offer + <Not Sure> + + + -si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + let's offer. + + + . + + + + + + mə́ka ə́mənə ə́ykhóy írón čási,’ háyye. + 30.4 + + + mə́ka + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ka + ka + 1 + stalk + <Not Sure> + + + a portion + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + a + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + írón + + + írón + írón + chutney + n + + + chutney + n + + + čási + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let's eat,' + v + + + ,’ + + + háyye + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + they say that. + + + . + + + The old man said, 'Well, my dear, this arum is already big. We can eat some chutney today. Let us offer a portion of an arum plant to the gods and eat one stalk in chutney.' + + + + + + + ‘yé! + 31.1 + + + ‘ + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + 'Great! + interj + + + ! + + + + + + phəy phəy.’ + 31.2 + + + phəy + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good + + + phəy + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good.' + + + .’ + + + 'Oh, that's a good idea,' the old woman said... + + + + + + + ə́dúdi, ‘mə́ka hékʔo,’ háydə́nə, ŋəsáygi lə́mbál ə́dúgi mə́kadu hékʔədə́nə, laygi khə́rə thəmme, mə́khóy írónnə́bə soydə́nə thəmme. + 32 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + , + + + ‘ + + + mə́ka + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ka + ka + 1 + stalk + <Not Sure> + + + a portion + + + hékʔo + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you pluck,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + lə́mbál + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bál + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + wild arum + n + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mə́kadu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ka + ka + 1 + stalk + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that stalk + + + hékʔədə́nə + + + hék + hék + pick + v + + + -ʔə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having harvested + v + + + , + + + laygi + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for God + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + thəmme + + + thəm + thəm + keep + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + kept, + + + , + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + írónnə́bə + + + írón + írón + chutney + n + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + for making chutney + + + soydə́nə + + + soy + čhoy + slice + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + [by slicing] + + + thəmme + + + thəm + thəm + keep + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + kept. + + + . + + + ...Then 'pluck the stalk,' he said, and so this stalk mentioned a while ago was plucked, then some was put aside for an offering for the gods and some was sliced and put aside for the chutney. + + + + + + + írónbəysidi mə́ytəy ə́ykhóygi čə́tnəbídə hénták nəttrə́gə ŋárí čə́ŋŋido. + 33 + + + írónbəysidi + + + írón + írón + chutney + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + for this chutney + + + mə́ytəy + + + mə́ytəy + mə́ytəy + Meitei + <Not Sure> + + + Meitei + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + čə́tnəbídə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in custom + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + nəttrə́gə + + + nətt + nəttə + not + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + or + + + ŋárí + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + rí + lí + 2 + cane + <Not Sure> + + + fermented fish + n + + + čə́ŋŋido + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + require + v + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + it is required. + v + + + . + + + For this chutney it is our Meitei custom to use hénták or seasoned fish. [NOTE 28. Hénták is made by grinding together small dry fish, the stalk of arum and onions. These are then rolled into balls, sealed in airtight containers for at least two weeks, repounded and then used as flavoring bases for chutneys such as írónba. NOTE 29. As discussed in Chelliah (2000), the female nominalizer -pí grammaticalizes to form a part-whole marker.] + + + + + + + tháynə mə́maŋŋəydədi hénták čə́tnərəmmí, ŋárí čə́tnərəmde. + 34 + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + mə́maŋŋəydədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + during the time before + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + čə́tnərəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was customary, + + + , + + + ŋárí + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + rí + lí + 2 + cane + <Not Sure> + + + fermented fish + n + + + čə́tnərəmde + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not customary. + + + . + + + In the olden days, hénták was popular, but ŋárí was not. + + + + + + + hénták kə́mdəwnə sémmí: ŋákhási kəŋhəllerə́gə, kúpnə sugayre, háyrə́gə, utoŋdə nə́mdə́nə čə́phúdə nə́mme, háyrə́gə, sémbə, hénták kəwwído. + 35 + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + kə́mdəwnə + + + kə́m + kə́rəm + how + adv + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + how + adv + + + sémmí + + + čhém + čhém + prepare + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + seasoned: + v + + + : + + + ŋákhási + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + khá + khá + 1 + bitter + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bitter fish + + + kəŋhəllerə́gə + + + kəŋ + kəŋ + dry + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after making dry, + + + , + + + kúpnə + + + kúp + kúp + 2 + fine + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + finely + + + sugayre + + + su + čhu + 1 + impress + v + + + -gay + -khay + -VAFFECT:TOTAL + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + pounded, + v + + + , + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done, + + + , + + + utoŋdə + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + cylinder + n + + + nə́mdə́nə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by pressing + v + + + čə́phúdə + + + čə́phú + čə́phú + clay.pot + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in a pot + + + nə́mme + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + pressed, + v + + + , + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done, + + + , + + + sémbə + + + sém + čhém + prepare + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + preparing, + v + + + , + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + kəwwído + + + kəw + kəw + call + v + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that is called. + v + + + . + + + How was the hénták ‎‎seasoned? The bitter fish was first dried, then pounded with a cylinder into a fine powder pot. That is what is known as ŋárí. + + + + + + + ə́dúgumbə hénták ə́sé mə́sí móygidi ləyrəmdədə́nə, mə́naw núpígidə lə́wbə čə́tli. + 36 + + + ə́dúgumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + this kind of + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + ə́sé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this here + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + móygidi + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + their + + + ləyrəmdədə́nə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + =də + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + finding they didn't have, + + + , + + + mə́naw + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + naw + naw + 1 + young + <Not Sure> + + + little + + + núpígidə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the woman's + + + lə́wbə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to take + + + čə́tli + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + going. + + + . + + + Since they did not have any hénták that day, the woman went to her younger sister's to get some. + + + + + + + mə́naw núpígidə hénták káŋdrúm mə́čá písə́k ə́mə khítʔəŋ pírəkʔí. + 37 + + + mə́naw + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + naw + naw + 1 + young + <Not Sure> + + + little + + + núpígidə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at sister's + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + káŋdrúm + + + káŋ + káŋ + field + <Not Sure> + + + drúm + drúm + (unid) + <Not Sure> + + + ball for hockey/polo + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + písə́k + + + pí + pík + small + <Not Sure> + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + a small one + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + khítʔəŋ + + + khít + khəǰík + little + <Not Sure> + + + -ʔəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + little + + + pírəkʔí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave + + + . + + + + + + + + + + máy núpísinə páynə lakpədə, wákhóŋ ə́dúdə nánthoktə́nə takhre. + 38 + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpísinə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + wife + + + páynə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + holding + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + coming, + + + , + + + wákhóŋ + + + wá + wá + 2 + bamboo + n + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + bamboo + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + nánthoktə́nə + + + nán + nán + slip + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + slipping + v + + + takhre + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + fell. + + + . + + + The wife, on her way home, while holding that piece of fish base, came upon a bamboo grove, where she slipped and fell. + + + + + + + ədə́gi thibəm khə́ŋdrə́bdudə, mə́dúgi mə́ʔóŋ manbə, tháŋgəyséŋbə héntákti nə́ttəbə, mə́sə́k-mə́təwdi manbə, ə́dúgə mə́nəm mə́hádi ludrə́bə tháŋgəyséŋbə héntákti nə́ttəbə, kərigumbə pót ə́məkhə́k phəŋŋe. + 39 + + + ədə́gi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + thibəm + + + thi + thi + search + <Not Sure> + + + bəm + phəm + seat + n + + + where to look for it + n + + + khə́ŋdrə́bdudə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + not knowing, + + + , + + + mə́dúgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mə́ʔóŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ʔóŋ + ʔóŋ + shape + <Not Sure> + + + shape + + + manbə + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being alike, + + + , + + + tháŋgəyséŋbə + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transfer + <Not Sure> + + + gəy + khəy + end + <Not Sure> + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the thing which was apparently + + + héntákti + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that fish base + + + nə́ttəbə + + + nə́ttə + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not being, + + + , + + + mə́sə́k-mə́təwdi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + look and behavior + + + manbə + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being alike, + + + , + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + mə́nəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + smell + + + mə́hádi + + + mə́há + mə́há + strong + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + strong + + + ludrə́bə + + + lu + lu + 1 + clear.water + n + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + thing which is foul + n + + + tháŋgəyséŋbə + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transfer + <Not Sure> + + + gəy + khəy + end + <Not Sure> + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the thing which was really + + + héntákti + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that fish base + + + nə́ttəbə + + + nə́ttə + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not being, + + + , + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + something + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́məkhə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + just one + + + phəŋŋe + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + found. + v + + + . + + + Then, since she did not know where the little ball was, she looked and found something that was similarly shaped, but in fact was not hénták. It was like the hénták in every way, except that it had a strong foul odor that was certainly not that of hénták. + + + + + + + pót ə́dú purəkʔə́gə, čə́phú čə́máydə ŋalle háyrə́gə, ŋəsáygi lə́mbál ə́dúga íróndudədi hénták mə́nəm nəmdəre. + 40 + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + purəkʔə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after bringing there, + + + , + + + čə́phú + + + čə́phú + čə́phú + pot + n + + + clay pot + n + + + čə́máydə + + + čə́ + čə́ + rice + n + + + máy + máy + face + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + top of cooking rice + + + ŋalle + + + ŋal + ŋan + 1 + steam + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + steamed + v + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + that one, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + lə́mbál + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bál + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + wild arum + n + + + ə́dúga + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with that + + + íróndudədi + + + írón + írón + chutney + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + of that chutney + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + mə́nəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + smell + + + nəmdəre + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not smell. + + + . + + + Having brought the thing home, and having steamed it on the surface of the pot of rice that was cooking, they found that the resulting chutney with the wild arum about which we heard some time ago did not have the smell of hénták. + + + + + + + mə́nəm nuŋšidəbə, nəmthíbə pót ə́mə nəmme. + 41 + + + mə́nəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + smell + + + nuŋšidəbə + + + nuŋši + nuŋčhi + joy + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is not good, + + + , + + + nəmthíbə + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is bad smelling + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + nəmme + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + smelled. + + + . + + + The smell was not pleasant. They smelled something bad. + + + + + + + ‘é! + 42.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Oh! + interj + + + ! + + + + + + kəyno nəmthíkhredá! + 42.2 + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what + n + + + nəmthíkhredá + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =dá + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + that is smelling bad! + + + ! + + + + + + sídi héntáknə phə́təbəne. + 42.3 + + + sídi + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + héntáknə + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + fish base + + + phə́təbəne + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is bad, you know. + + + . + + + + + + háybədudə pán ə́dúnədi lə́mbánninə léŋŋedo. + 42.4 + + + háybədudə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that which is called + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + ə́dúnədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + then that is why + + + lə́mbánninə + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because of the wild arum + + + léŋŋedo + + + léŋ + léŋ + 1 + irritate + v + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + throat is irritated. + v + + + . + + + + + + é! + 42.5 + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Oh! + interj + + + ! + + + + + + léŋbənə yadrenehé čábə yadrenehé! + 42.6 + + + léŋbənə + + + léŋ + léŋ + 1 + irritate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 3 + =SR:INST + <Not Sure> + + + from throat irritation + v + + + yadrenehé + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + is unbearable, I tell you + + + čábə + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to eat + + + yadrenehé + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + am unable, I tell you! + + + ! + + + + + + hénták hénták hénták hénták,’ háynə ə́múksú lawwí. + 42.7 + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base + + + hénták + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + fish base,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + ə́múksú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + over and over + + + lawwí + + + law + law + shout + v + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + shouted. + + + . + + + The man said, 'Oh! What is going on? The smell is terrible! This hénták is bad! It is because of the hénták that my throat is irritated. Oh! I cannot bear the irritation. I can't bear to eat it! I need some hénták, hénták, hénták, hénták, right now!' + + + + + + + ŋəsáy phəttəbə pótnə tádúnə tarə́gə sáribədo ə́dúsú ə́múk hék čárure. + 43 + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + phəttəbə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ttə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + pótnə + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + thing + + + tádúnə + + + tá + tá + 2 + fall + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + falling + + + tarə́gə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after it fell + + + sáribədo + + + sá + čha + make + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that being made + v + + + ə́dúsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + and that he went ahead and + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + just then + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + with no hesitation + v + + + čárure + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + ate. + v + + + . + + + Remember that bad thing that was in the shape of a ball? The old man ate some of it at that point. + + + + + + + ‘ə́múk hennə nəmthíkhəre! + 44.1 + + + ‘ + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + 'once + + + hennə + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + more + + + nəmthíkhəre + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + it smells even worse + + + ! + + + + + + tukkəčəkhəre! + 44.2 + + + tukkəčəkhəre + + + tukkə + tukkə + spite + n + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + + + ! + + + + + + óniŋkhəre! + 44.3 + + + óniŋkhəre + + + ó + ó + 1 + vomit + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + feel like vomiting! + v + + + ! + + + + + + é! + 44.4 + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + Oh no! + interj + + + ! + + + + + + máŋŋenə təwrisidi, kədaydəynohé papi mə́čə́y níŋŋol ə́sídi, ə́dúgumbə héntákpu purəkpə hə́wnəbəro,’ háynə mə́tə́y-mə́naw ə́sí pə́ŋkhə́t-khə́tnəre. + 44.5 + + + máŋŋenə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all is lost-- + v + + + təwrisidi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + what to do? + + + , + + + kədaydəynohé + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + from where is it, I ask you + adv + + + papi + + + papi + papi + wicked + <Not Sure> + + + wicked + n + + + mə́čə́y níŋŋol + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čə́y + čə́y + 2 + sister + n + + + níŋŋol + níŋŋol + clan.girl + <Not Sure> + + + sister-in-law + n + + + ə́sídi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + ə́dúgumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being like that + + + héntákpu + + + hén + hén + fish + n + + + ták + ták + 2 + base + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that fish base + + + purəkpə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + having brought here + + + hə́wnəbəro + + + hə́w + hə́w + start + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + what have you done,' + v + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so saying + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + pə́ŋkhə́t-khə́tnəre + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + khə́t + khə́t + 1 + fight + <Not Sure> + + + khə́t + khə́t + 1 + fight + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + kept fighting. + + + . + + + The old man cried out again, 'It smells worse than before! This disgusts me! I feel like vomiting! Oh you child of a sinner from who-knows-where, is this the thing to do, bring such hénták?' After he said this, the husband and wife argued like crazy. + + + + + + + ədə́y konthə́ŋdə budhí ləybə ə́hən ə́sínə háy, ‘túminləyro! + 45.1 + + + ədə́y + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + konthə́ŋdə + + + kon + kon + 1 + after + <Not Sure> + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next.to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at last + + + budhí + + + budhí + budhí + intelligence + n + + + intelligence + n + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + having + v + + + ə́hən + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + old man + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + interj + + + , + + + ‘ + + + túminləyro + + + túmin + túmin + silent + <Not Sure> + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + 'be quiet, OK? + + + ! + + + + + + yoŋ phúdrədi yarəroy. + 45.2 + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + phúdrədi + + + phú + phú + beat + v + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + if not beat + + + yarəroy + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not be acceptable. + + + . + + + + + + móy ə́ybu həŋbə šóydənə lakkəni. + 45.3 + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́ybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + of me + pro-form + + + həŋbə + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to ask + v + + + šóydənə + + + šóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + certainly + + + lakkəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come. + + + . + + + + + + ə́y nasinnərəge kó. + 45.4 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + nasinnərəge + + + nasinnə + načhinnə + pretend.to.be.sick + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + after pretending to be sick, + v + + + kó + + + kó + kó + 1 + tag + interj + + + OK? + interj + + + . + + + + + + ə́dúnə, nasinnəregəne, "nə́ŋ nə́púse", nə́ŋ kə́ppune. + 45.5 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + nasinnəregəne + + + nasinnə + načhinnə + pretend.to.be.sick + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + after I pretend to be sick, + + + , + + + " + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + "you + pro-form + + + nə́púse + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this your grandfather," + + + ", + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + kə́ppune + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + cry, you know. + + + . + + + + + + kəri háynə kə́pkədəge: háybu, "aaa pán čádúnə sikhibə máyren čádúnə həlləkʔu," háynə, kə́psənnəw íbémmá. + 45.6 + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + kə́pkədəge + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will you cry: + v + + + : + + + háybu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + opposing that, + + + , + + + " + + + aaa + + + aaa + aaa + (humming) + interj + + + "aaa + interj + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + čádúnə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + eating + v + + + sikhibə + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who has died + v + + + máyren + + + máyren + máyren + pumpkin + n + + + pumpkin + n + + + čádúnə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + by eating + v + + + həlləkʔu + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + return," + + + ," + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that, + + + , + + + kə́psənnəw + + + kə́psənnə + kə́pčhinnə + pretend.to.cry + v + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + pretend to cry + v + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my dear lady. + + + . + + + + + + ə́dúgə ə́y ə́šé khə́rúŋ ə́čəwbə ə́mədə hápčəllu. + 45.7 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ə́šé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + šé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + khə́rúŋ + + + khə́rúŋ + khə́rúŋ + jar + n + + + pitcher + n + + + ə́čəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in one + + + hápčəllu + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čəl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + put in. + + + . + + + + + + hápčillerə́gə, "nə́púse sirə́bəni. + 45.8 + + + hápčillerə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting in, + + + , + + + " + + + nə́púse + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + "this your grandfather + + + sirə́bəni + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + having died + + + . + + + + + + nóy čə́tlo, phummučo," háynə háyyu. + 45.9 + + + nóy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + you + + + čə́tlo + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you go + + + , + + + phummučo + + + phum + phum + bury + v + + + -m + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + -č + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + go and bury, OK" + v + + + ," + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háyyu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + say. + + + . + + + + + + móynə khə́rúŋ ə́sí páydə́nə ə́ybu phumməni, háydə́nə thaŋdorəkpədudə, konthóŋ ə́khúbədudə čoŋthokʔə́gə, čə́ynə phúthədə́nə, mə́sí héktə́ loysillə́gə loyre.’ + 45.10 + + + móynə + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + khə́rúŋ + + + khə́rúŋ + khə́rúŋ + jar + n + + + pitcher + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding + + + ə́ybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + me + pro-form + + + phumməni + + + phum + phum + bury + v + + + -mə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will bury, + v + + + , + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + and then + + + thaŋdorəkpədudə + + + thaŋ + thaŋ + carry + v + + + -do + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when carrying out, + v + + + , + + + konthóŋ + + + kon + kon + 2 + area + n + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + gate + n + + + ə́khúbədudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + khú + khú + narrow + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the narrow + + + čoŋthokʔə́gə + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + will jump out, + + + , + + + čə́ynə + + + čə́y + čə́y + 1 + stick + n + + + -nə + -nə + 3 + =SR:INST + <Not Sure> + + + with a stick + n + + + phúthədə́nə + + + phú + phú + beat + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by beating down, + + + , + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + just + + + loysillə́gə + + + loy + loy + finish + v + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing in + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished.' + + + .’ + + + Then at last this sensible old man said, 'Hey, keep quiet! It will not be good if we do not beat the monkeys. They will surely come to ask how I am. I shall pretend to be ill, alright? When I pretend to be ill, you cry in the following way, "You died by eating arum. Return to life by eating pumpkin!" Then put me in a big earthen pot. After putting me in the pot, say, "Your grandfather is dead so go and bury him." They will carry the pot out with the intention of burying me, then I will jump out when they cross the narrow part of the gate, and I will beat those monkeys with a stick! I will finish off those monkeys right then and there.' + + + + + + + ə́dúnə, ‘phəre,’ háydə́nə háyribə núpísigə móy ə́ní tánəre. + 46 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ‘ + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'that's good,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying, + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + after that + + + núpísigə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with his wife + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + tánəre + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + discussed. + v + + + . + + + 'That's good,' the old woman said, and thus these two discussed it. + + + + + + + mə́thə́ŋgi numít ə́dúdədi, hənúbəsi narədə́nə ŋəsáygi khə́rúŋ mə́nuŋdudə mə́sí čə́ŋdə́nə ləyre, širə́bəni háysinnədúnə. + 47 + + + mə́thə́ŋgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the next + + + numít + + + numít + numít + day + n + + + day + n + + + ə́dúdədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that very, + + + , + + + hənúbəsi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this old man + + + narədə́nə + + + na + na + 1 + sick + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + from being sick + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + khə́rúŋ + + + khə́rúŋ + khə́rúŋ + jar + n + + + jar + n + + + mə́nuŋdudə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + the inside of + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + čə́ŋdə́nə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + entering + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was, + v + + + , + + + širə́bəni + + + ši + čhi + 2 + die + v + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being dead + v + + + háysinnədúnə + + + háysinnə + háyčhinnə + wrongly.claim + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + wrongly claimed. + v + + + . + + + The next day, the old man, feigning death, hid inside the aforementioned jar. + + + + + + + máy núpísinə phi ə́mə kúpsəlle, háyrə́gə kə́ppí. + 48 + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpísinə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this woman + + + phi + + + phi + phi + cloth + n + + + cloth + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + kúpsəlle + + + kúp + kúp + 1 + cover + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + covered, + + + , + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done + + + kə́ppí + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + cried. + v + + + . + + + His wife covered the jar with a cloth and then cried. + + + + + + + kə́rəm-háynə kə́ppí: ŋəsáy háykhibə ə́dum háynə, ‘pán čádə́nə šikhibə aaaummm máyren čádúnə həlləkʔu,’ háyye. + 49 + + + kə́rəm-háynə + + + kə́rəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + how saying + + + kə́ppí + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + cried: + v + + + : + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + háykhibə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which was said + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that said, + + + , + + + ‘ + + + pán + + + pán + pán + 1 + arum + <Not Sure> + + + arum + + + čádə́nə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + eating + v + + + šikhibə + + + ši + čhi + 2 + die + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + having died + + + aaaummm + + + aaaummm + + + (humming) + + + máyren + + + máyren + máyren + pumpkin + n + + + pumpkin + n + + + čádúnə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + eating + v + + + həlləkʔu + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + return,' + + + ,’ + + + háyye + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said that. + + + . + + + How did she cry? As she was instructed before, she said, 'You've died by eating arum. Come back to life by eating pumpkin!' + + + + + + + ə́dum háynə kə́ppədudə yoŋ mə́yamse lakʔe. + 50 + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + kə́ppədudə + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + crying at that time + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yamse + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + all those + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + When she cried like this a lot of monkeys came. + + + + + + + ‘íbén kəydəwre?’ + 51 + + + ‘ + + + íbén + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + 'my grandmother + + + kəydəwre + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + what are you doing?' + + + ?’ + + + (The monkeys said,) 'My grandmother, what happened?' + + + + + + + ‘é! + 52.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + nə́púsi sirenehé. + 52.2 + + + nə́púsi + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this, your grandfather + + + sirenehé + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + is dead, as you see. + + + . + + + + + + kənasú ləytrene, mə́sígi phumbinə́bə.’ + 52.3 + + + kənasú + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nobody + + + ləytrene + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + there is not, you see, + + + , + + + mə́sígi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + phumbinə́bə + + + phum + phum + bury + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to bury.' + + + .’ + + + She said, 'Oh! Look! Your grandfather is dead (what are you going to do about it?). There is nobody to bury him, you see.' + + + + + + + tháynə mə́maŋŋəydə lidə́-libə mə́təmdə, míóybəse lə́ynúŋdə phumləmmí. + 53 + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + mə́maŋŋəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the past + + + lidə́-libə + + + li + li + 1 + ancient + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + li + li + 1 + ancient + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being most ancient + + + mə́təmdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + time, + + + , + + + míóybəse + + + míóy + míóy + human.being + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these human beings + + + lə́ynúŋdə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + núŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + underground + + + phumləmmí + + + phum + phum + bury + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + buried. + + + . + + + A long time ago, in very ancient times, people were buried underground. + + + + + + + ə́dúgi mə́təwgumdə́nə, lə́ynuŋdə phumnənə́bəgi səŋskar-təwbə, həwǰíkki mə́róndə seŋdoknə́bəgidəməktə, ‘puro nóy mə́yam čə́ŋdúnə,’ háydə́nə yoŋyam ə́dúnə ŋəsáygi khə́rúŋ ə́dú páydə́nə thaŋdorəkʔí. + 54 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + so + + + mə́təwgumdə́nə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + doing in the same way, + + + , + + + lə́ynuŋdə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + underground + + + phumnənə́bəgi + + + phum + phum + bury + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + in order to bury together + + + səŋskar-təwbə + + + səŋskar + səŋskar + world + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + final rites, + + + , + + + həwǰíkki mə́róndə + + + seŋdoknə́bəgidəməktə + + + seŋ + čheŋ + clear + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -dəmək + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + for that purification, + + + , + + + ‘ + + + puro + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + 'won't you carry + + + nóy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + you + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + many + + + čə́ŋdúnə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + entering,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying, + + + yoŋyam + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + bunch of monkeys + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + then + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + khə́rúŋ + + + khə́rúŋ + khə́rúŋ + jar + n + + + jar + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding + + + thaŋdorəkʔí + + + thaŋ + thaŋ + carry + v + + + -do + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + carried out. + v + + + . + + + In order to bury the old man underground accordingly, for what is nowadays called the final rites with cremation, for the purpose of clarification, she said to the monkeys, 'Won't you all carry him?' Then all the monkeys lifted the earthen pot of which we heard a while ago and carried it out. + + + + + + + páydə́nə thaŋdorəkpədudə, konthóŋgi ə́khúbədudə, móy mə́yam líthokʔə-lítsinga hótnəriŋəydudə, ŋəsáygi ípú phə́n čoŋthoktə́nə, gadánə phúdə́nə, čə́ynə phúdə́nə, yoŋ mə́kók káybə yáwre, mə́na tə́tpə yáwre, yoŋ mə́čá sibə yáwre. + 55 + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding + + + thaŋdorəkpədudə + + + thaŋ + thaŋ + carry + v + + + -do + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when carrying that out, + v + + + , + + + konthóŋgi + + + kon + kon + 2 + area + n + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the gate + + + ə́khúbədudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + khú + khú + narrow + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the narrow, + + + , + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + many + + + líthokʔə-lítsinga + + + lí + lí + 3 + behavior + n + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + =ʔə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + lí + lí + 3 + behavior + n + + + -tsin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + going out at the same time + n + + + hótnəriŋəydudə + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when trying that, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + ípú + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + my grandfather + + + phə́n + + + phə́n + phə́n + (ideo) + <Not Sure> + + + pounce + + + čoŋthoktə́nə + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + in this way jumping out, + + + , + + + gadánə + + + gadá + gadá + club + n + + + -nə + -nə + 3 + =SR:INST + <Not Sure> + + + with a club + n + + + phúdə́nə + + + phú + phú + beat + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by beating, + + + , + + + čə́ynə + + + čə́y + čə́y + 1 + stick + n + + + -nə + -nə + 3 + =SR:INST + <Not Sure> + + + with a stick + n + + + phúdə́nə + + + phú + phú + beat + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by beating, + + + , + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́kók + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kók + kok + head + <Not Sure> + + + their head + + + káybə + + + káy + káy + 1 + break + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + break + v + + + yáwre + + + yáw + yáw + participate + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + accomplished, + v + + + , + + + mə́na + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + na + na + 2 + ear + n + + + eartheir ears + n + + + tə́tpə + + + tə́t + tə́t + break + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + breaking + v + + + yáwre + + + yáw + yáw + participate + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + accomplished, + v + + + , + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + sibə + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + dying + + + yáwre + + + yáw + yáw + participate + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + accomplished. + v + + + . + + + When they were lifting the jar up and carrying it out, they were going back and forth trying to get the jar out of the narrow opening of the gate. The old man, of whom we heard some time ago, jumped out and beat the monkeys with a club and a stick. In this way, some monkeys' heads were broken, some monkeys' ears were broken, and some small monkeys were killed. + + + + + + + ə́dum háynə yoŋ mə́yam tanthokkhəre. + 56 + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + many + + + tanthokkhəre + + + tan + tan + 1 + chase + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + chased out. + v + + + . + + + Thus, many monkeys were driven out. + + + + + + + mə́sídəydi nuŋŋaytədə́nə yoŋ mə́yamsi káynə čénkhəre. + 57 + + + mə́sídəydi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + because of just this + + + nuŋŋaytədə́nə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being upset + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yamsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + many + + + káynə + + + káy + káy + 1 + break + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + disbanding + v + + + čénkhəre + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + ran away. + + + . + + + Then the monkeys were unhappy and scattered and ran away. + + + + + + + numídaŋdə mə́pú-mə́bén ə́nínə túmmiŋəydə yoŋ mə́yamnə háyre, ‘ŋə́sidi ípú-íbénsi hátpə tare,’ háydə́nə čə́ŋŋəkʔí. + 58 + + + numídaŋdə + + + numí + numít + day + n + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that night + + + mə́pú-mə́bén + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́nínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those two + + + túmmiŋəydə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when sleeping + v + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yamnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + many + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + 'this day + + + ípú-íbénsi + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + í + í + 1 + 1P + <Not Sure> + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + our grandparents + + + hátpə + + + hát + hát + 1 + kill + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + killing + v + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + will have to,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying, + + + čə́ŋŋəkʔí + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then entered. + + + . + + + That night, when the grandmother and grandfather were sleeping, the monkeys said, 'We must kill this grandfather and grandmother of ours.' And so they entered (the house). + + + + + + + hənúbəgi lə́wsiŋnə yoŋsiŋdo čə́ŋŋəkpədə, hənúbənə phə́yšúp mə́nuŋdə híptə́nə ləybə, phə́yšúp mə́nuŋdə híptúnə ləybədudə, yoŋ mə́yam lakpədudə, hék khəŋdúnə, phə́yšúptu sər háydokpədudə, mə́nəm ə́mə phə́r! + 59.1 + + + hənúbəgi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of old man + + + lə́wsiŋnə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + wisdom + + + yoŋsiŋdo + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those monkeys + n + + + čə́ŋŋəkpədə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at entering, + + + , + + + hənúbənə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + old man + + + phə́yšúp + + + phə́y + phə́y + slanted + <Not Sure> + + + šúp + čhúp + cover + n + + + bed cover + n + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + híptə́nə + + + híp + híp + rest + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + while resting + v + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to be, + v + + + , + + + phə́yšúp + + + phə́y + phə́y + slanted + <Not Sure> + + + šúp + čhúp + cover + n + + + bed cover + n + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + híptúnə + + + híp + híp + rest + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + resting + + + ləybədudə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when doing that, + v + + + , + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + many + + + lakpədudə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that coming, + + + , + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + with no warning + v + + + khəŋdúnə + + + khəŋ + khəŋ + startle + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + startling + + + , + + + phə́yšúptu + + + phə́y + phə́y + slanted + <Not Sure> + + + šúp + čhúp + cover + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bed cover + + + sər + + + sər + sər + (ideo) + interj + + + whoosh + interj + + + háydokpədudə + + + háy + háy + 3 + open + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when opening, + v + + + , + + + mə́nəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + smell + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + phə́r + + + phə́r + phə́r + (ideo) + interj + + + stinky! + interj + + + ! + + + + + + lakʔi háybə, mə́nəm ə́dú yoŋgi mə́natondə thə́k hék yə́ybədudə, mə́nəmdu kəya mə́nəm nuŋšidəbə ǰatni. + 59.2 + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that, + + + , + + + mə́nəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + smell + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yoŋgi + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + monkey's + + + mə́natondə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + na + na + 2 + ear + n + + + ton + ton + low + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to their noses + + + thə́k + + + thə́k + thə́k + 2 + (ideo) + interj + + + wham + interj + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + yə́ybədudə + + + yə́y + yə́y + strike + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + strike + v + + + , + + + mə́nəmdu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that smell + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how.many + + + mə́nəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + smell + + + nuŋšidəbə + + + nuŋši + nuŋčhi + love + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not pleasing + + + ǰatni + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is the type. + + + . + + + When all those monkeys came in, the wise old man appeared to be sleeping with a blanket covering his face. He threw off the blanket and when he threw it off, immediately a smell came out and hit their noses and that smell was not of a good type. + + + + + + + nəmthíbə mə́nəmdo ə́dúnə yoŋgi mə́natondudə thə́k hék yə́ybədudə, ‘mə́púsi pumme,’ háydə́nə, yoŋ mə́yam káydúnə čénkhre. + 60 + + + nəmthíbə + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is bad smelling + + + mə́nəmdo + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nəm + nəm + smell + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that smell + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + yoŋgi + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + monkey's + + + mə́natondudə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + na + na + 2 + ear + n + + + ton + ton + low + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to their noses + + + thə́k + + + thə́k + thə́k + 2 + (ideo) + interj + + + wham + interj + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + yə́ybədudə + + + yə́y + yə́y + strike + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + striking on, + v + + + , + + + ‘ + + + mə́púsi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'our grandfather + + + pumme + + + pum + pum + rot + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is decomposed,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying, + + + , + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + many + + + káydúnə + + + káy + káy + 1 + break.apart + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + disbanding + v + + + čénkhre + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + ran away. + + + . + + + When this bad smell reached the monkeys' noses, they said, 'Our grandpa has begun to decompose!' and thus all the monkeys scattered and ran away. + + + + + + + ə́sum háynə yoŋ mə́yambu máythíbə píbə, ə́dúgə tháynəgi ‘hənúbə hənúbígi lə́wsiŋnə yoŋsi máythíbə píkhí,’ háybə phuŋgá wárí ləy. + 61 + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + yoŋ + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + monkey + n + + + mə́yambu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + of all + + + máythíbə + + + máy + máy + face + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to defeat + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving, + + + , + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + tháynəgi + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of long ago + + + ‘ + + + hənúbə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + 'old man + + + hənúbígi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + old woman's + + + lə́wsiŋnə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by wisdom + + + yoŋsi + + + yoŋ + yoŋ + monkey + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this monkey + + + máythíbə + + + máy + máy + face + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to defeat + + + píkhí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave,' + + + ,’ + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + phuŋgá + + + phuŋgá + phuŋgá + fireside + n + + + fireside + n + + + wárí + + + wá + wá + 1 + word + n + + + rí + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + story + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is. + v + + + . + + + Like this, many monkeys were defeated. And so, this hearth tale exists, of the old man and old woman of long ago, who with their cleverness managed to defeat the monkeys. + + + + + + + mə́taŋ ə́sídə ŋə́sigidi ə́sum loysəlle. + 62 + + + mə́taŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + joint + n + + + chapter + n + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + ŋə́sigidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + of today + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + loysəlle + + + loy + loy + finish + v + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is finished. + + + . + + + The episode for today is finished. + + + + + + + + + + + My Friend the Oil Lamp + Ítá Thawmə́y + + + + + tháynə mə́maŋŋəydə hənúbí ə́məkhə́k yúm ə́mədə ləyrəmboyre. + 1 + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + mə́maŋŋəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + before + + + hənúbí + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + old woman + + + ə́məkhə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + just one + + + yúm + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in one + + + ləyrəmboyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + certainly lived. + + + . + + + A long time ago there lived an old woman in a house. + + + + + + + hənúbídugi kənam ləyǰəde. + 2 + + + hənúbídugi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this old woman + + + kənam + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + [no one] + + + ləyǰəde + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not own. + + + . + + + She had no close relations. + + + + + + + mə́čá mə́súsú ləyǰəde. + 3 + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + child + + + mə́súsú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sú + čhú + 2 + grandchild + n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + or grandchild + n + + + ləyǰəde + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not have. + + + . + + + She did not have any children or grandchildren. + + + + + + + hənúbíninə mə́wasú sikhre. + 4 + + + hənúbíninə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + since she was an old woman + + + mə́wasú + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + wa + wa + husband + n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + husband + + + sikhre + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + died. + v + + + . + + + Her husband had also died. + + + + + + + ə́dú hənúbísi láyrə́y, ə́hanbədə yam lə́yrə́y. + 5 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hənúbísi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this old woman + + + láyrə́y + + + láy + láy + 1 + (unid) + <Not Sure> + + + -rə́ + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + + + , + + + ə́hanbədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the beginning + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + lə́yrə́y + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was poor, + + + . + + + At first this woman was poor. She was very poor. + + + + + + + ə́də́gi, mági hənúbígi kəptreŋnə təreŋnə phi saǰədə́nə, nómǰə khótčədə́nə, sum-sum lélle, hənúbísi mə́punsi. + 6 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + hənúbígi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the old woman + + + kəptreŋnə + + + kəptreŋ + kəptreŋ + cotton.gin + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + with the cotton gin + + + təreŋnə + + + təreŋ + təreŋ + spinning.wheel + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + with the spinning wheel + + + phi + + + phi + phi + cloth + n + + + clothes + n + + + saǰədə́nə + + + sa + čha + make + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by weaving, + v + + + , + + + nómǰə khótčədə́nə + + + nóm + nóm + work + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + khót + khót + scratch + v + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + poor thing trying on her own + + + , + + + sum-sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + in this way + + + lélle + + + lél + lén + spend.time + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + survived, + v + + + , + + + hənúbísi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this old woman + + + mə́punsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pun + pun + 2 + life + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this life. + + + . + + + However, the old woman managed to eke out a living through her weaving. + + + + + + + čánəbədi yamǰəde mə́tómdəni. + 7 + + + čánəbədi + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + things to eat + + + yamǰəde + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not much + + + mə́tómdəni + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + being alone. + + + . + + + There wasn't much food around but then she just had to feed herself. + + + + + + + ə́də́gi, nuŋti-nuŋtigi mánə kə́n-kə́n nómǰəbədúnə, pəysáse sum-sum khə́rə-khə́rə khákčədə́nə, hənúbísi mə́təm čə́hí khə́rə ləyrə́gədi, ínák-yam-khunbə hənúbí ə́mə oyredo. + 8 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + nuŋti-nuŋtigi + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + -ti + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + day after day + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + kə́n-kə́n + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + very hard + adv + + + nómǰəbədúnə + + + nóm + nóm + work + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + working, + + + , + + + pəysáse + + + pəysá + pəysá + money + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this money + + + sum-sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + in this way + + + khə́rə-khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + a little + + + khákčədə́nə + + + khák + khák + keep.for.future.use + v + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saving, + v + + + , + + + hənúbísi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this old woman + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + čə́hí + + + čə́hí + čə́hí + year + n + + + year + n + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + ləyrə́gədi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after a while, + + + , + + + ínák-yam-khunbə + + + ínák + ínák + revered + <Not Sure> + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + very rich + n + + + hənúbí + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + old woman + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + oyredo + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + became. + + + . + + + Then, day after day, the old woman worked very hard and in this way she saved a little money and after a little while she became a rich old woman. + + + + + + + mínə kəlləknəre. + 9 + + + mínə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + man + + + kəlləknəre + + + kəllək + kəllək + jealous + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + became jealous. + + + . + + + People became jealous of her. + + + + + + + hənúbí sénǰaw páybí sámu lə́ybə ŋəmbí kaynə háynəre. + 10 + + + hənúbí + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + old woman + + + sénǰaw + + + sén + čhén + 2 + money + n + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + fortune + + + páybí + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + one who holds + + + sámu + + + sámu + čhámu + elephant + n + + + elephant + n + + + lə́ybə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to buy + + + ŋəmbí + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + woman who can + + + kaynə + + + kay + kəri + what + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by what + + + háynəre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + so they said. + + + . + + + They said she was a woman rich enough to buy an elephant. + + + + + + + ə́dúdəgidi, noŋmə húránbə ə́mənə, ‘éʔ! + 11.1 + + + ə́dúdəgidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + now, + + + , + + + noŋmə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one day + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one, + + + , + + + ‘ + + + éʔ + + + éʔ + éʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Well, well! + + + ! + + + + + + ímuŋ kənaməttə ləytəbə, hənúbísigi ímuŋdəbu ə́ynə húránbə pəysá húránbə ŋəm-oydəboy wá ləyte,’ háydə́nə húránbəsi mə́thə́ŋ-mə́thə́ŋ čə́ŋsənkhidə́nə, hənúbísigi ə́mə́mbə ǰəgá ə́mədə ləyre. + 11.2 + + + ímuŋ + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + inside the house + + + kənaməttə + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ttə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + no one + + + ləytəbə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + is not, + + + , + + + hənúbísigi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this old woman + + + ímuŋdəbu + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + within this particular house + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + stealing + + + ŋəm-oydəboy + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bo + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + no one can say I won't be able to + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + idea + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + húránbəsi + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this thief + + + mə́thə́ŋ-mə́thə́ŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + little by little + + + čə́ŋsənkhidə́nə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -sən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + entering + + + , + + + hənúbísigi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this old woman + + + ə́mə́mbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə́m + mə́m + dark + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + shadowed + + + ǰəgá + + + ǰəgá + ǰəgá + place + n + + + place + n + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in a + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stayed. + v + + + . + + + Then one day a thief said, ‘Hey! Since there is no one in the old woman’s house, there is no way I won't be able to steal some money from this woman's house.’ Thinking this, the thief crept from shadow to shadow and hid in a dark spot in her house. + + + + + + + pódón ə́mə thallí. + 12 + + + pódón + + + pódón + pódón + lamp + n + + + lamp + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thallí + + + thal + than + light + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [was lit] + v + + + . + + + A lamp was lit. + + + + + + + pódónsigi ə́mə́mbə mə́rumdə ŋəsáygi húránbəsinə phə́mme. + 13 + + + pódónsigi + + + pódón + pódón + lamp + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this lamp + + + ə́mə́mbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə́m + mə́m + dark + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + shadowed + + + mə́rumdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rum + lum + behind + adp + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + behind + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + húránbəsinə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this thief + + + phə́mme + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + sat. + v + + + . + + + That thief that we talked about sat in the shadow of this lamp. + + + + + + + ə́də́gi hənúbísinə mə́tómdəni čə́ŋəkʔibə húránbədu mágə khə́tnəbə múknəbəsú ŋəmde háybə, hənúbísinə phəǰənə khə́ŋŋí. + 14 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman + + + mə́tómdəni + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + being alone + + + čə́ŋəkʔibə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + having entered + + + húránbədu + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the thief + + + mágə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with her + + + khə́tnəbə + + + khə́t + khə́t + 1 + fight + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + fight each other + + + múknəbəsú + + + múknə + múknə + wrestle + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + and resisting + v + + + ŋəmde + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not able + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that, + + + , + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very well + + + khə́ŋŋí + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + knew. + + + . + + + Since she was alone, the old woman knew very well that she could not confront the thief who had entered her house. + + + + + + + hənúbísinə mə́tómdə khə́lli, ‘mə́síbu ə́ynə kə́rəm-háynə təwdə́nə: mási čə́ŋəkʔibə húránbəsi phábə ŋəmgədəge,’ háynə. + 15 + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman + + + mə́tómdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + alone + + + khə́lli + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + thinking, + + + , + + + ‘ + + + mə́síbu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + 'concerning this + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + kə́rəm-háynə + + + kə́rəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + how proceed + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + doing + + + : + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + čə́ŋəkʔibə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + having entered + + + húránbəsi + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this thief + + + phábə + + + phá + phá + catch + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to arrest + v + + + ŋəmgədəge + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wanting to make it possible,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that. + + + . + + + The old woman thought to herself, ‘What should I do to get this thief who has entered my house arrested?’ + + + + + + + tanǰásidə ŋəsáygi lə́wsiŋ ləyrə́bə budhí ləyrəbí hənúbísinə, ‘éʔ! + 16.1 + + + tanǰásidə + + + tan + tan + 2 + shortly + adv + + + ǰá + čá + 2 + eat + v + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this point + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + lə́wsiŋ + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + wise + + + ləyrə́bə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + one who has + v + + + budhí + + + budhí + budhí + intelligence + n + + + intelligence + n + + + ləyrəbí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + woman who has + v + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman, + + + , + + + ‘ + + + éʔ + + + éʔ + éʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Hey! + + + ! + + + + + + mə́sídi kəynomə ləyre,’ mánə háyre. + 16.2 + + + mə́sídi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + kəynomə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + something + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is,' + v + + + ,’ + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said that. + + + . + + + At this moment, this clever, wise old woman thought to herself, ‘I've got it.’ + + + + + + + mə́tómdə təreŋ kəptreŋdu naynə-naynə háyre, ‘ŋəsáygi ə́ygibu kənaməttə ləyǰəde,’ ímaŋdə thallibə pódónsidəni. + 17 + + + mə́tómdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + alone + + + təreŋ + + + təreŋ + təreŋ + spinning.wheel + n + + + the spinning wheel + n + + + kəptreŋdu + + + kəptreŋ + kəptreŋ + cotton.gin + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that cotton gin + + + naynə-naynə + + + nay + nay + 1 + spin + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + nay + nay + 1 + spin + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + while spinning + v + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'previously, + + + ə́ygibu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + for poor me + + + kənaməttə + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ttə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + no one + + + ləyǰəde + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is here,' + + + ,’ + + + ímaŋdə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of me + + + thallibə + + + thal + than + light + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the lit one + + + pódónsidəni + + + pódón + pódón + lamp + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + it is to this lamp. + + + . + + + While spinning away at her spinning wheel and using the cotton gin, she said to the lamp, ‘I have no one but this light before me.’ + + + + + + + ‘pódónsi, mə́sé ə́ygə nuŋtigi ítómdə ləyrə́bə kandə, wárí nuŋŋaynə-nuŋŋaynə šabənida. + 18.1 + + + ‘ + + + pódónsi + + + pódón + pódón + lamp + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'this lamp, + + + , + + + mə́sé + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́ygə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with me + + + nuŋtigi + + + nuŋti + nuŋti + day + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + day + + + ítómdə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + alone + + + ləyrə́bə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + when you were + v + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that time, + + + , + + + wárí + + + wá + wá + 1 + word + n + + + rí + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + story + + + nuŋŋaynə-nuŋŋaynə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + happily + + + šabənida + + + ša + čha + make + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =da + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + unbelievably make conversation. + + + . + + + + + + Ítá pódón, ŋə́sidi nə́ŋbu ə́ynə ŋáŋbə khótpə ə́mətə́ khumdene, ítá,’ háydə́nə hənúbísinə lawrəp hék ŋáŋŋí. + 18.2 + + + Ítá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + tá + tá + 1 + relative + n + + + my friend + + + pódón + + + pódón + pódón + lamp + n + + + lamp, + n + + + , + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day + + + nə́ŋbu + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + you + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + ŋáŋbə + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + speaking + v + + + khótpə + + + khót + khót + scratch + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + a little + + + ə́mətə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + even + + + khumdene + + + khum + khum + reply + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + don't reply, + v + + + , + + + ítá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + tá + tá + 1 + relative + n + + + my friend,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman + + + lawrəp + + + law + law + shout + v + + + rəp + rəp + (unid.) + <Not Sure> + + + somewhat raised + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + promptly + v + + + ŋáŋŋí + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + spoke. + + + . + + + ‘Lamp, every day when we are alone like this, you happily talk to me. Lamp, my friend, this day you are not talking to me even a little bit. You don’t reply, my friend,’ the old woman said in a loud voice. + + + + + + + ə́dúdəgi, ‘ítá pódón’, háynə kəwbədudə, ŋəsáygi čə́ŋŋəkpə húránbə ə́sínə, ‘háw!’ + 19.1 + + + ə́dúdəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + after that, + + + , + + + ‘ + + + ítá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + tá + tá + 1 + relative + n + + + 'my friend + + + pódón + + + pódón + pódón + lamp + n + + + lamp,' + n + + + ’, + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + kəwbədudə + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when calling, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + čə́ŋŋəkpə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + entering + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + ‘ + + + háw + + + háw + háw + (intj) + interj + + + 'Yes!' + interj + + + !’ + + + + + + háydə́nə hék khumməkpoyre. + 19.2 + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + khumməkpoyre + + + khum + khum + reply + v + + + -mək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -p + -pə + -NMZ + v>n + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + replied. + v + + + . + + + When she called out, ‘Lamp, my friend,’ that thief who had entered the house was apparently compelled to reply, ‘Yes!’ + + + + + + + ə́dúdə ŋəsáygi mə́pándə čə́ŋbə húránbəgi mə́khondu khə́rə tánənə́bə háydə́nə hənúbísinə khə́rə lawnə-lawnə hék kəwredo. + 20 + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + mə́pándə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pán + pán + 2 + bank + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + outside + + + čə́ŋbə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + entering + + + húránbəgi + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + thief's + + + mə́khondu + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khon + khon + 1 + voice + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + his voice + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + tánənə́bə + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to make heard + v + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + that + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + lawnə-lawnə + + + law + law + shout + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + law + law + shout + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + shouting repeatedly + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + just + v + + + kəwredo + + + kəw + kəw + call + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + thus called. + + + . + + + At that, the thief who had entered spoke a little bit louder in order to be heard. (To encourage the thief to talk louder) the old woman replied to this in a yet louder voice. + + + + + + + mə́mə́ydədi hənúbí, ŋəsáygi lə́wsiŋ ləybísinə, lə́ykaydə khə́ŋnənə́bə háydə́nə, mánə magi mə́yúmdə húránbə čə́ŋŋe,háybəsi khə́ŋŋe. + 21 + + + mə́mə́ydədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + mə́y + mə́y + tail + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + in the end + + + hənúbí + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + old woman, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + lə́wsiŋ ləybísinə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the one who is a wise woman, + + + , + + + lə́ykaydə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the neighborhood + + + khə́ŋnənə́bə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to make known + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + magi + + + ma + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in her house + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + čə́ŋŋe + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + entered, + + + , + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + khə́ŋŋe + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + knew. + + + . + + + In the end, this old woman, the woman of great cleverness, knew she would be able to alert the neighborhood that a thief was in her house. + + + + + + + khə́ŋnənə́bə thawmə́ysidə hənǰən-hənǰən kəwdúnə ŋəsáygi lə́ykay tánənə́bə hənúbísinə khə́ŋhəlle. + 22 + + + khə́ŋnənə́bə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to make known + + + thawmə́ysidə + + + thaw + thaw + oil + n + + + mə́y + mə́y + fire + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this oil lamp + + + hənǰən-hənǰən + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + again and again + + + kəwdúnə + + + kəw + kəw + call + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + calling + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + lə́ykay + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + neighborhood + + + tánənə́bə + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to make heard + v + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman + + + khə́ŋhəlle + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + made it known. + + + . + + + In order to make it known, she called again and again to the oil lamp so that her neighbors would hear her. In this way she made it known what was happening. + + + + + + + mə́mə́ydədi lə́ykaynə khə́ŋŋedo, húránbə ə́mə mági mə́yúmdə ləyre. + 23 + + + mə́mə́ydədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + mə́y + mə́y + tail + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + in the end + + + lə́ykaynə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the neighborhood + + + khə́ŋŋedo + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + came to know, + + + , + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in her house + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + In the end, the neighbors came to know that a thief was in her house. + + + + + + + íbén nə́ŋgi ímuŋdə thókʔidu kəri təwrəge, húránbə čə́ŋŋə́bro,’háydə́nə lə́ykaygi mísiŋnə hənúbísigi yúmsi íkóy-kóyšəlle. + 24 + + + íbén + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + 'my grandmother + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + ímuŋdə + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the house + + + thókʔidu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that occurred + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + təwrəge + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will do, + + + , + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + čə́ŋŋə́bro + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + did he enter, please tell me,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + lə́ykaygi + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the neighborhood's + + + mísiŋnə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + men + + + hənúbísigi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this old woman + + + yúmsi + + + yúm + yúm + house + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this house + + + íkóy-kóyšəlle + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -šəl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + surrounded. + + + . + + + They said to her, ‘Grandmother, what has happened in your house? Has a thief entered?’ and in so asking they surrounded the old woman’s house. + + + + + + + hənúbídunə nuŋšibə wá ŋáŋŋí. + 25 + + + hənúbídunə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + old woman + + + nuŋšibə + + + nuŋši + nuŋčhi + joy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being joyous + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + ŋáŋŋí + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + spoke. + + + . + + + The old woman expressed her joy. + + + + + + + lə́ykaygi mə́yam kóysillibəsiŋsinə, ‘hənúbígi ímuŋsida nuŋtigi thóktəbə, wáthokghotʔə́nə ə́mə thókʔe,’ háybəgi mə́óŋdə hənúbígi yúmsi kóysəlle. + 26 + + + lə́ykaygi + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the neighborhood + + + mə́yam + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + many + + + kóysillibəsiŋsinə + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the surrounding people, + + + , + + + ‘ + + + hənúbígi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + old woman's + + + ímuŋsida + + + ímuŋ + ímuŋ + inside + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + within the house + + + nuŋtigi + + + nuŋti + nuŋti + day + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + daily + + + thóktəbə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + does not happen, + + + , + + + wáthokghotʔə́nə + + + wá + wá + 1 + word + n + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + ghot + ghot + (echo.word) + <Not Sure> + + + -ʔə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + some matter, happening + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came out,' + + + ,’ + + + háybəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + saying that + + + mə́óŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + óŋ + óŋ + shape + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + look like + + + hənúbígi + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the old woman + + + yúmsi + + + yúm + yúm + house + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this house + + + kóysəlle + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + surrounded. + + + . + + + All the people of the neighborhood surrounded the old woman’s house, saying that this was not an everyday occurrence. In the old woman's house there is something happening. + + + + + + + hənúbísinə ŋəsáygi yúm ə́sí loynə kóysəlle, háybə, khə́ŋbə tanǰádudədi, ‘lə́ykay-lə́ykaysá, húránbə čə́ŋŋe,’ háydə́nə lawre. + 27 + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this old woman + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + yúm + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + completely + + + kóysəlle + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + surrounded, + + + , + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that, + + + , + + + khə́ŋbə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + knowing + + + tanǰádudədi + + + tan + tan + 2 + shortly + adv + + + ǰá + čá + 2 + eat + v + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that moment, + + + , + + + ‘ + + + lə́ykay-lə́ykaysá + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + sá + čhá + body + n + + + 'people of the neighborhood, + + + , + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + čə́ŋŋe + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + entered,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + lawre + + + law + law + shout + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + shouted out. + + + . + + + When she knew that the house had been completely surrounded, the people of the neighborhood all shouted, ‘There’s a thief in there!’ + + + + + + + húránbədunə ímuŋdudəgi mə́pándə čénthokkhibə mə́təmdədi lə́ykaygi mísiŋ íkóy-íkóysindúnə ləyrəmdə́nə húránbədo lə́wsiŋbí hənúbídunə íráy-láynə pháre. + 28 + + + húránbədunə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that thief + + + ímuŋdudəgi + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from inside the house + + + mə́pándə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pán + pán + 2 + border + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + outside + + + čénthokkhibə + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + running out + + + mə́təmdədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time + + + lə́ykaygi + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the neighborhood's + + + mísiŋ + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + people + + + íkóy-íkóysindúnə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + completely surrounding + + + ləyrəmdə́nə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when were + v + + + húránbədo + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the thief + + + lə́wsiŋbí + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + the wise woman + + + hənúbídunə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the old woman + + + íráy-láynə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + ráy + lə́y + 3 + easy + <Not Sure> + + + lə́y + lə́y + 3 + easy + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + full + + + pháre + + + phá + phá + catch + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + arrested. + + + . + + + The very moment that the thief came running in the open from within the house, the neighbors were all around and so they caught him easily. + + + + + + + sum háynə təwdə́nə ŋəsáygi lə́wsiŋ ləybí hənúbísinə ŋəsáygi húránbədo phákhiye. + 29 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + doing + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + lə́wsiŋ + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + wise + + + ləybí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + woman who is + v + + + hənúbísinə + + + hə + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + old woman + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + húránbədo + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + thief + + + phákhiye + + + phá + phá + catch + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caught. + + + . + + + In this way, the clever old woman we spoke of a while back was able to catch the thief that we spoke of a while back. + + + + + + + loyre. + 30 + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + v + + + . + + + I’m finished. + + + + + + + + + + + He Was Called Lord of the Blackberry + Kekrúhənǰəbə Kəwwe + + + + + tháynə mə́maŋŋəydə kekrúhənǰəbə háybə núpámə ləyrəmmí. + 1 + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + mə́maŋŋəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + before + + + kekrúhənǰəbə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Lord of the Blackberry + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + called + + + núpámə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a man + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + Once upon a time there lived a man called Lord of the Blackberry. + + + + + + + mə́hák ə́sí mə́má ə́dú lukhrabíni. + 2.1 + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + he + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + lukhrabíni + + + lukhra + lukhra + widow + n + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + widow + + + . + + + + + + yamnə lə́yrə́y ə́dúgə, kekrúhənǰəbə háyribə núpá ə́sí yam tənbə thə́bə́k súniŋŋay ləytəbə ə́dúgumbə míšə́k ə́məni. + 2.2 + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + lə́yrə́y + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was poor, + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally, + + + , + + + kekrúhənǰəbə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Lord of the Blackberry + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being called + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + tənbə + + + tən + tən + lazy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being lazy + v + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + súniŋŋay + + + čhú + čhú + 1 + work + v + + + niŋŋay + niŋŋay + (unid.) + <Not Sure> + + + responsibility + + + ləytəbə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not having + + + ə́dúgumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being like that + + + míšə́k + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + šə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + quality + + + ə́məni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + was one. + + + . + + + This man, his mother was a widow. Even so this man Lord of the Blackberry was very lazy. He was the kind of man who had no work to do. + + + + + + + kekrúhənǰəbəsinə mə́má lukhrabí ə́sínə yóktháktúnə, sum təwrəkpə ə́sídə mási pákhə́ŋ phárəkʔe. + 3 + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this Lord of the Blackberry + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + lukhrabí + + + lukhra + lukhra + widow + n + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + one who is a widow + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this one + + + yóktháktúnə + + + yók + yók + 2 + take.care.of + v + + + thák + thák + 1 + feed + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + caring for + v + + + , + + + sum təwrəkpə + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + in this manner + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + pákhə́ŋ + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + manhood + + + phárəkʔe + + + phá + phá + catch + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has reached. + + + . + + + In this condition, Lord of the Blackberry’s widowed mother took complete care of him until he became a young man. + + + + + + + pákhə́ŋ phárəkpə mə́təmsidə mági thə́bə́k súniŋŋay sétniŋŋay čániŋŋay mə́púŋphánə ləyte. + 4 + + + pákhə́ŋ + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + manhood + + + phárəkpə + + + phá + phá + catch + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + having reached + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + súniŋŋay + + + čhú + čhú + 1 + work + v + + + niŋŋay + niŋŋay + (unid.) + <Not Sure> + + + responsibility + + + sétniŋŋay + + + sét + čhét + wear + v + + + niŋŋay + niŋŋay + (unid.) + <Not Sure> + + + thing to wear + + + čániŋŋay + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + niŋŋay + niŋŋay + (unid.) + <Not Sure> + + + thing to eat + v + + + mə́púŋphánə + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not have. + + + . + + + Even after he reached manhood, he had absolutely no ambition to work, no ambition to dress well, and no ambition to eat well. He was extremely lazy. + + + + + + + tənnə-tənbəne, mə́má lukhrabí ə́dúnə thákpəne, mási yam wánə hiŋŋi. + 5 + + + tənnə-tənbəne + + + tən + tən + lazy + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + tən + tən + lazy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + lazy + + + , + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + lukhrabí + + + lukhra + lukhra + widow + n + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + one who is a widow + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + thákpəne + + + thák + thák + 1 + feed + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + raising, + + + , + + + mási + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + she + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + wánə + + + wá + wá + 1 + worried + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + difficulty + + + hiŋŋi + + + híŋ + híŋ + 2 + live + <Not Sure> + + + =ŋi + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + managed. + + + . + + + Lazy as he was, and with his widow mother taking care of him, the Lord of the Blackberry got by with great difficulty. + + + + + + + ə́sumnə kekrúhənǰəbənə pákhə́ŋ phárəktə́nə čawrəklə́bə mə́təm ə́sídə, mə́háksú mə́mánə numít khúdíŋgi čəyrəkpəne, lə́yrə́bəne, kháŋbə ŋəmməktədə́nə mási pəysá phəŋniŋbəgi wákhə́l ə́mə lakʔəmmí. + 6 + + + ə́sumnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thusly + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + pákhə́ŋ + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + manhood + + + phárəktə́nə + + + phá + phá + catch + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + attaining + + + čawrəklə́bə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + becoming big + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + mə́háksú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + he too + + + mə́mánə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother + + + numít + + + numít + numít + day + n + + + day + n + + + khúdíŋgi + + + khúdíŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + every + + + čəyrəkpəne + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + continuing to nag, + v + + + , + + + lə́yrə́bəne + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + you know we are poor, + + + , + + + kháŋbə + + + kháŋ + kháŋ + stop + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to tolerate + v + + + ŋəmməktədə́nə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -mək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not being able + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + phəŋniŋbəgi + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + wanting to get + v + + + wákhə́l + + + wá + wá + 1 + word + n + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + thought + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lakʔəmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came. + + + . + + + Now, when Lord of the Blackberry had grown up and reached manhood, his mother scolded him every day for being poor. Not being able to stop this, he decided that he was going to set out to make his fortune. + + + + + + + mə́rə́m ə́sídəgi kekrúhənǰəbə ə́sínə noŋmə mə́má ə́sídə háyrəmmí, ‘ímá ə́yhák thə́bə́k súbə čə́tluge. + 7.1 + + + mə́rə́m + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + reason + n + + + ə́sídəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from this + + + kekrúhənǰəbə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Lord of the Blackberry + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + noŋmə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one day + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + about that + + + háyrəmmí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother + + + ə́yhák + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + I + + + thə́bə́k súbə + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + sú + čhú + 1 + make + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to do work + n + + + čə́tluge + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will go. + + + . + + + + + + tə́n tə́réttə́ həwbiyu,’ háydə́nə mə́təmsidə mə́mánə tházəde. + 7.2 + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + tə́réttə́ + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + seven + + + həwbiyu + + + həw + həw + 1 + bake + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please bake,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + mə́mánə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother + + + tházəde + + + tházə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not believe. + + + . + + + For this reason, Lord of the Blackberry said to his mother one day, ‘My mother, I want to go to work. Start making seven flat breads.’ When he said this, his mother did not believe him. + + + + + + + yam tənbə máy mə́čá núpá ə́sí pókpədəgi thə́bə́k súniŋŋəktəbə, ítəndə́-təndə́nə lakpəninə,ə́múkʔə hənnə čəyšilləmmí. + 8 + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + tənbə + + + tən + tən + lazy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being lazy + v + + + máy + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + son + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + pókpədəgi + + + pók + pók + born + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from when born + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + súniŋŋəktəbə + + + sú + čhú + 1 + work + v + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not liking to do, + + + , + + + ítəndə́-təndə́nə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + tən + tən + lazy + v + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + tən + tən + lazy + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being incredibly lazy + + + lakpəninə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all through his life, + + + , + + + ə́múkʔə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + =ʔə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + once + + + hənnə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + again + + + čəyšilləmmí + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -šil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + scolded a lot. + v + + + . + + + This was her son, who from birth had not wanted to work. He had always been incredibly lazy. For this reason, she began to scold him yet again. + + + + + + + ə́dúbu kekrúhənǰəbəna hənnə-hənnə ə́sum tə́knərəkpədəgi, mə́mási sawnə-sawnə mə́čágidəmə́ktə́ tə́n tə́rétkhə́k phəwsukhóŋdə čə́ŋŋə́gə, mə́dúdə tarəmbə čəgémgumbə waykúpkumbədugi čeŋ khə́ppəgə, mə́má ə́sínə píkʔə-píkʔə́bə tə́n tə́rétkhə́k həwbire. + 9 + + + ə́dúbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + Since + + + kekrúhənǰəbəna + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =na + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + hənnə-hənnə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + repeatedly + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + tə́knərəkpədəgi + + + tə́k + tə́k + 1 + nag + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from nagging, + v + + + , + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + sawnə-sawnə + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very angrily + + + mə́čágidəmə́ktə́ + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -dəmə́k + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + for her child + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + tə́rétkhə́k + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + exactly seven + + + phəwsukhóŋdə + + + phəw + phəw + rice.with.husk + n + + + su + čhu + 2 + pestle + n + + + khóŋ + khóŋ + foot + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + the place where rice is pounded + + + čə́ŋŋə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after entering + + + , + + + mə́dúdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + there + + + tarəmbə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + having fallen + + + čəgémgumbə + + + čə + čən + 1 + rice + n + + + gém + kém + decay + v + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + broken rice and such + n + + + waykúpkumbədugi + + + way + way + 2 + chaff + n + + + kúp + kúp + 2 + fine + <Not Sure> + + + -kum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from stuff like chaff and the powder from chaff + + + čeŋ + + + čeŋ + čeŋ + 1 + huskless.rice + n + + + huskless rice + n + + + khə́ppəgə + + + khə́p + khə́p + winnow + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + by winnowing, + v + + + , + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + píkʔə-píkʔə́bə + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + -ʔə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + -ʔə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being incredibly small + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + tə́rétkhə́k + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + exactly seven + + + həwbire + + + həw + həw + 1 + bake + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + baked. + + + . + + + Since Lord of the Blackberry repeatedly nagged his mother, she entered a place where rice is husked, and piecing together and winnowing broken rice and chaff and such, angrily prepared seven very small flat breads for her child. + + + + + + + mə́mánə tə́n həwbə loyrə-mə́təm mə́tuŋ ə́sídə, kekrúhənǰəbəsinə mági kólhiŋ kárə́bə, tháŋǰəw ə́mə ləy, háyribə tháŋǰəw ə́sí ləŋnə phéŋdətlə́gə, mə́réŋbándə thoŋgəttúnə, tə́n tə́rét ə́sí yómmə́gə, thə́bə́k súbə thórəkʔəmmí. + 10 + + + mə́mánə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + həwbə + + + həw + həw + 1 + bake + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + baking + + + loyrə-mə́təm + + + loy + loy + finish + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + after she had finished + + + mə́tuŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + later + <Not Sure> + + + later + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + kólhiŋ kárə́bə + + + kólhiŋ + kólhiŋ + 2 + rust + n + + + ká + ká + rise + v + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + rusty, + v + + + , + + + tháŋǰəw + + + tháŋ + tháŋ + 2 + knife + n + + + ǰəw + čaw + big + <Not Sure> + + + machete + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was, + v + + + , + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that one + + + tháŋǰəw + + + tháŋ + tháŋ + 2 + knife + n + + + ǰəw + čaw + big + <Not Sure> + + + machete + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + is + + + ləŋnə + + + ləŋ + ləŋ + shine + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + to a shine + v + + + phéŋdətlə́gə + + + phéŋ + phéŋ + sharpen + v + + + -dət + -thət + -VAFFECT:PART + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after sharpening, + v + + + , + + + mə́réŋbándə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + réŋ + léŋ + 2 + shoulder + n + + + bán + pán + 2 + bank + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on his shoulder + + + thoŋgəttúnə + + + thoŋ + thón + wear + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + hoisting, + v + + + , + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + yómmə́gə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after wrapping, + + + , + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + súbə + + + čhú + čhú + 1 + work + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to do + + + thórəkʔəmmí + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + set off for work. + + + . + + + After his mother had finished cooking the flat breads, Lord of the Blackberry reached up to his shelf where there was a machete. Then, polishing that machete and hoisting it on his shoulder, he set out to find work with the seven flat breads he had wrapped. + + + + + + + mə́pókŋəygi thə́bə́k súrəktəbə kekrúhənǰəbəni kədaydə súgədəwribəno háybəsú khə́ŋdəbəninə, mə́háknə ə́sum pə́ŋčə́ttə́-čə́tləmmí. + 11 + + + mə́pókŋəygi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pók + pók + born + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from the time of birth + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + súrəktəbə + + + sú + čhú + 1 + work + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + from not doing + + + kekrúhənǰəbəni + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it was Lord of the Blackberry's + + + kədaydə + + + kəday + kəday + where + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + where + + + súgədəwribəno + + + sú + čhú + 1 + work + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + will he work + + + háybəsú + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that even + + + khə́ŋdəbəninə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + since did not know, + + + , + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + pə́ŋčə́ttə́-čə́tləmmí + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went aimlessly. + + + . + + + Lord of the Blackberry had never worked since he was born, and so he did not even know where to go for work so he roamed around aimlessly. + + + + + + + konthə́ŋdə másí čə́tməndə́nə sum wárəkʔəmmí. + 12 + + + konthə́ŋdə + + + kon + kon + 1 + after + <Not Sure> + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + soon after + + + másí + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + čə́tməndə́nə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + walking around so much + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + wárəkʔəmmí + + + wá + wá + 1 + worried + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + got tired. + + + . + + + At last he grew tired after walking around so much. + + + + + + + wárəkpədəgi mə́háknə uməŋ ə́mədə čə́ŋsillə́gə, púkhrí ə́məgi mə́pándə hə́wrəmbə íkóy-kóynə hə́wbə khoŋnaŋ pámbí ə́məgi mə́thə́ktə toŋdúnə, pótharəmmí. + 13 + + + wárəkpədəgi + + + wá + wá + 1 + worried + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + being tired + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + uməŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + məŋ + məŋ + gather + v + + + forest + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in one + + + čə́ŋsillə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + entering in, + + + , + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + ə́məgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of one + + + mə́pándə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pán + pán + 2 + bank + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the bank + + + hə́wrəmbə + + + hə́w + hə́w + grow + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + growing + v + + + íkóy-kóynə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + surrounding + + + hə́wbə + + + hə́w + hə́w + grow + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + growing + v + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + pámbí + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + plant + n + + + ə́məgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of one + + + mə́thə́ktə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on top of + + + toŋdúnə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing, + + + , + + + pótharəmmí + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + tha + tha + 1 + put.down + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + rested. + v + + + . + + + Being tired, he entered a forest and climbed up to rest on one of the pipal trees that was growing around the bank of a pond. + + + + + + + mə́təmsidə mánə wádə́nə, mə́réŋbándə tháŋǰəw ə́sí thoŋgətlə́gə, khoŋnaŋ mə́thə́k ə́sídə póthadúnə ləyriŋəydə, púkhrí ə́sídi íčəm-čəmbə púkhrí woyrəmdəbənina, laygi khóygi mə́čášiŋ hélóy tə́rétki sannəphəm íruǰəphəm oybə púkhríni. + 14 + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + wádə́nə + + + wá + wá + 1 + worried + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being tired, + + + , + + + mə́réŋbándə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + réŋ + léŋ + 2 + shoulder + n + + + bán + pán + 2 + bank + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on his shoulder + + + tháŋǰəw + + + tháŋ + tháŋ + 2 + knife + n + + + ǰəw + čaw + big + <Not Sure> + + + machete + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + thoŋgətlə́gə + + + thoŋ + thón + wear + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after hoisting, + + + , + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + mə́thə́k + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + on top of + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this + + + póthadúnə + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + tha + tha + 1 + put.down + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + resting + v + + + ləyriŋəydə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when doing that, + + + , + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + ə́sídi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + íčəm-čəmbə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being ordinary + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + woyrəmdəbənina + + + woy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + since not being, + + + , + + + laygi + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of god + + + khóygi + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their + + + mə́čášiŋ + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + children + + + hélóy + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + nymph + n + + + tə́rétki + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of seven + + + sannəphəm + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + phəm + phəm + place + <Not Sure> + + + playground + n + + + íruǰəphəm + + + íruǰə + íruǰə + bathe + <Not Sure> + + + phəm + phəm + seat + n + + + seat + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + púkhríni + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is pond. + + + . + + + At that time, he had hoisted his machete upon his shoulder and was resting on top of the pipal tree. Now the pond was not an ordinary pond. It was the playground and bathing place of seven nymphs, children of the gods. + + + + + + + ə́dúnə púkhrí ə́sídə hélóy tə́rétšiŋ ə́sé šannəbə thórəkʔəmmí. + 15 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + now + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + hélóy + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + nymph + n + + + tə́rétšiŋ + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + those seven + + + ə́sé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + šannəbə + + + šan + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to play + n + + + thórəkʔəmmí + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + set out. + + + . + + + Now the seven nymphs came out to play in that pond. + + + + + + + numít ə́sí théŋǰilləkʔe. + 16 + + + numít + + + numít + numít + day + n + + + day + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + théŋǰilləkʔe + + + théŋ + théŋ + late + <Not Sure> + + + -ǰil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got late. + + + . + + + It got late. + + + + + + + kekrúhənǰəbənə sum ŋayriŋəysidə, póthariŋəysidə, hélóy tə́rétšiŋ ə́sínə sum púkhrí ə́sídə čoŋthədúnə, íroydúnə, šannədúnə, sum ləybəsi, kekrúhənǰəbənə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi urəmmí. + 17 + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ŋayriŋəysidə + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + while waiting, + + + , + + + póthariŋəysidə + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + while resting there, + + + , + + + hélóy + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + nymph + n + + + tə́rétšiŋ + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + those seven + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + these + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + then + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + čoŋthədúnə + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + jumping down, + + + , + + + íroydúnə + + + íroy + íroy + swim + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + swimming, + v + + + , + + + šannədúnə + + + šan + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + playing, + + + , + + + sum ləybəsi + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + hanging out in this way, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from on top + + + urəmmí + + + u + u + 1 + see + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + saw. + + + . + + + While resting thus, Lord of the Blackberry saw the seven nymphs as they were diving, swimming, and playing in the pond. + + + + + + + šum yeŋbədə kekrúhənǰəbəšisú gyan tade, mə́khóy layni. + 18 + + + šum yeŋbədə + + + šum + čhum + thus + <Not Sure> + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + just by looking + + + kekrúhənǰəbəšisú + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ši + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + this Lord of the Blackberry too + + + gyan + + + gyan + gyan + knowledge + n + + + understanding + n + + + tade + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not have, + + + , + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + layni + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + were gods. + + + . + + + Seeing them thus, Lord of the Blackberry did not figure out that they were celestial beings. + + + + + + + hélóyni háybəsi má khə́ŋde. + 19 + + + hélóyni + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being nymphs + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + didn't know. + + + . + + + He didn’t know that they were nymphs. + + + + + + + mə́rə́m ə́sídəgi, mánə mə́khóy tə́rét ə́dúbu yeŋŋə́gə, mə́khóy tə́rét ə́sídə wonšillə́gə, mági tə́lsi mə́šiŋ thíbə oynə kekrúhənǰəbənə, ‘ə́mə čásira, ə́ní čásira,ə́hum čásira, tə́rétmə́k loynə čáthokʔəge,’ háydə́nə, mánə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi šum lawthərəmmí. + 20 + + + mə́rə́m + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + reason + n + + + ə́sídəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from this, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́dúbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + those + + + yeŋŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking, + + + , + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + these + + + wonšillə́gə + + + won + on + turn + v + + + -šil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + turning and looking towards + v + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tə́lsi + + + tə́l + tə́n + 1 + bread + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bread + + + mə́šiŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + šiŋ + čhiŋ + 1 + number + <Not Sure> + + + number + + + thíbə + + + thí + thí + 2 + count + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + counting + v + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry, + + + , + + + ‘ + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + tə́rétmə́k + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + seven + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + čáthokʔəge + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will eat up,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from on top + + + šum + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lawthərəmmí + + + law + law + shout + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + shouted down. + + + . + + + Turning towards and looking at the seven, he began to count his bread. Lord of the Blackberry began to count, ‘Shall I eat one? Shall I eat two? Shall I eat three? I shall eat up all seven!’ Thus he shouted down from the pipal tree. + + + + + + + ədəgi, hélóyšiŋ ə́sínə sum íruǰərəmbədəgi, kekrúhənǰəbənə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi, ‘ə́mə čásira, ə́ni čásira, ə́hum čásira, loynəmə́k čáthokʔəge tə́rétmə́k loynə hék čáthokʔəge,’ háybəsi, hék-hék tárəmmí. + 21 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + hélóyšiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + the nymphs + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + íruǰərəmbədəgi + + + íruǰə + íruǰə + bathe + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + while bathing, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from top, + + + , + + + ‘ + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + ə́ni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + loynəmə́k + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + absolutely all + + + čáthokʔəge + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will eat up,' + v + + + tə́rétmə́k + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each seven + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + just + v + + + čáthokʔəge + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will eat up,' + v + + + ,’ + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that, + + + , + + + hék-hék + + + hék + hék + pluck + v + + + hék + hék + pluck + v + + + kept + + + tárəmmí + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + hearing. + + + . + + + Then, while the nymphs bathed, they heard Lord of the Blackberry saying from the top of the pipal tree, ‘Shall I eat one? Shall I eat two? Shall I eat three? I shall eat all. I shall eat all seven!’ + + + + + + + mə́də́gi, mə́khóy tə́rét oyrə́boy niŋŋədúnə, hélóy tə́rét ə́sínə kekrúhənǰəbədə mə́khóybu, čáthokpigənu! + 22.1 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + oyrə́boy + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + since they must be + + + niŋŋədúnə + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + -ŋə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thinking, + + + , + + + hélóy + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + nymph + n + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + kekrúhənǰəbədə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + to Lord of the Blackberry + + + mə́khóybu + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + them, + + + , + + + čáthokpigənu + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + he should not eat them + v + + + ! + + + + + + 'nə́ŋnə pambə pót ə́mə niyu, ə́ykhóy píge,’ háydə́nə kekrúhənǰəbəsidə háyrəmmí. + 22.2 + + + 'nə́ŋnə + + + pambə + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + liking + v + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + niyu + + + ni + ni + beg + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + ask for, + v + + + , + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + píge + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + give + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + kekrúhənǰəbəsidə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Lord of the Blackberry + + + háyrəmmí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + + + . + + + The seven nymphs thought the Lord of the Blackberry should not eat them. So they said to Lord of the Blackberry, 'Ask us for one thing that you want. We’ll give it to you.’ + + + + + + + mə́təmsidə kekrúhənǰəbənə khudoŋčábəsi lə́wdúnə, khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi kúmthərəkʔəmmí, ə́dúgə, hélóyšiŋ ə́dúdə mánə pambə pót ədo ‘nə́khóy píbə ŋəmgədəra? + 23.1 + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + khudoŋčábəsi + + + khudoŋ + khudoŋ + opportunity + n + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this opportunity + + + lə́wdúnə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + taking, + + + , + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from on top + + + kúmthərəkʔəmmí + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came down, + + + , + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + hélóyšiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + nymphs + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to them + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + pambə + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wants + v + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ədo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + do + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ‘ + + + nə́khóy + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + 'you + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to give + + + ŋəmgədəra + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + are you able? + + + ? + + + + + + kərigumbə ŋəmgədəwbə oyrəbədi, nə́khóy tə́rét ə́sí ə́ynə kəysú təwbiroy,’ háynə háyrəkpədəgi, hélóyšiŋ ə́dúnə, ‘nə́ŋnə pambə póttu kərino? + 23.2 + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + something + + + ŋəmgədəwbə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be possible + + + oyrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if this is so, + + + , + + + nə́khóy + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + you + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + kəysú + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nothing + + + təwbiroy + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not do,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háyrəkpədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + after saying that + + + , + + + hélóyšiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + the nymphs + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those, + + + , + + + ‘ + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + pambə + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + liking + v + + + póttu + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that thing + + + kərino + + + kərino + kərino + what.is.it + <Not Sure> + + + what is it? + + + ? + + + + + + pírəge,’ háydə́nə kekrúhənǰəbədə háyǰərəmmí. + 23.3 + + + pírəge + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will give,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + kekrúhənǰəbədə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Lord of the Blackberry + + + háyǰərəmmí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + implored. + + + . + + + Seeing this as an opportunity, Lord of the Blackberry soon came down from the top of the pipal tree and asked the nymphs for the thing he wanted, saying, ‘Can you give me what I desire? If so, I will not do anything to the seven of you.’ And as he said this the nymphs said to Lord of the Blackberry, ‘Tell us what you desire. We will give it to you.’ + + + + + + + mə́təmsidə, kekrúhənǰəbəna mádi yamnə láyrə́bənina, ə́múktəŋ ínákkhunniŋbəgi aša ə́sí mə́ŋóndə yamnə kə́nnə ləybəninə, kekrúhənǰəbənə hélóyšiŋ ə́sídə mánə pammibə pótsi ə́təy nə́tte. + 24 + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time, + + + , + + + kekrúhənǰəbəna + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =na + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + mádi + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + him + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + láyrə́bənina + + + láy + láy + 2 + easy + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because being poor, + + + , + + + ə́múktəŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + for once + + + ínákkhunniŋbəgi + + + ínák + ínák + revered + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + wishing to be rich + + + aša + + + aša: + aša: + + n + + + wish + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + mə́ŋóndə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + ləybəninə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because it was, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + hélóyšiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + the nymphs + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + pammibə + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + liking + + + pótsi + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + thing + + + ə́təy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + other + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not + + + . + + + Since he had in him a very strong wish to be rich for once, what he wanted was nothing but just this one thing. + + + + + + + ‘ə́ykhóy sə́ná khúdóp yay oybə, kərigumbə mə́sí ləŋŋə́gə, mánə pammibə pót púmnəmə́kši thókpə ŋəmbə, čániŋŋibə, thə́kniŋŋibə, lənthum púmnəmə́k puthokpə yabə, sə́ná khúdóp yay oybədu.’ + 25 + + + ‘ + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + sə́ná + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + gold + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + yay + + + yay + yay + talisman + n + + + since they are all big we don't have to wait. + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is, + + + , + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + whoever + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ləŋŋə́gə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -ŋə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + casting + v + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + s/he + + + pammibə + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + liking + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + púmnəmə́kši + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =ši + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + each and every + v + + + thókpə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to produce + + + ŋəmbə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able, + + + , + + + čániŋŋibə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wanting to eat, + v + + + , + + + thə́kniŋŋibə + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + drink + v + + + , + + + lənthum + + + lən + lən + wealth + n + + + thum + thum + salt + <Not Sure> + + + wealth + + + púmnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each and every + + + puthokpə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + producing + + + yabə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able, + + + , + + + sə́ná + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + gold + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is able + n + + + oybədu + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + which is.' + + + .’ + + + He said, ‘You know we have that magic golden ring, the precious gold ring that, when cast, will bring forth anything one desires, the one that will bring forth whatever one wants to eat or drink, and any kind of wealth one desires, it was that precious ring…’ + + + + + + + ‘nóy píbə ŋəmgədəra, ə́dú oyrəbədi, nə́khóybu hátpiroy. + 26.1 + + + ‘ + + + nóy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + 'you + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + ŋəmgədəra + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + can, + + + , + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + oyrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if this is so, + + + , + + + nə́khóybu + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + you + + + hátpiroy + + + hát + hát + 1 + kill + v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not kill. + + + . + + + + + + kərisú təwbiroy,’ háydúnə háybədəgi, hélóyšiŋ ə́dúnə mə́sábu hátpidrəbədi loyre háydúnə khə́ndúnə, kekrúhənǰəbəda háyribə khúdóp ə́sé yamnə čékšinnə šinnərəkʔəmmí. + 26.2 + + + kərisú + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nothing + + + təwbiroy + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not do,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + hélóyšiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + the nymphs + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + these + + + mə́sábu + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + them + + + hátpidrəbədi + + + hát + hát + 1 + kill + v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + allow to live + v + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + khə́ndúnə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thinking, + + + , + + + kekrúhənǰəbəda + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Lord of the Blackberry + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + aforementioned + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́sé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + čékšinnə + + + čék + čék + crack + v + + + -šin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + carefully + v + + + šinnərəkʔəmmí + + + šinnə + čhinnə + entrust + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + entrusted. + v + + + . + + + ‘Can you give it to me? If so I won’t kill you,’ Lord of the Blackberry said. <The nymphs understood that if he hurt them, that would be their end.> So, thinking this, they carefully entrusted the aforementioned ring to Lord of the Blackberry. + + + + + + + khúdóp ə́sí síǰinnəbəgi mə́óŋsú kekrúhənǰəbəda hélóysiŋ ə́sínə háyrəmmí, ‘nə́ŋnə khúdóp ə́sí ləŋŋəmdaydə waytə́ythokʔədəbəni, ə́dúga mági dhúpnúŋ thádúnə, yamnə púkniŋsi čékšənnə khóyrəmǰərə́ga, khúdóp ə́sí, "nə́ŋnə thókʔu, háyribə póttu thókʔu!" + 27.1 + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + síǰinnəbəgi + + + síǰinnə + čhíǰinnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from using + + + mə́óŋsú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + óŋ + óŋ + shape + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + way also + + + kekrúhənǰəbəda + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Lord of the Blackberry + + + hélóysiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + nymphs + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + háyrəmmí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ləŋŋəmdaydə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + =day + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when about to cast + + + waytə́ythokʔədəbəni + + + way + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + tə́y + tə́y + 1 + smear + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + sweep then sprinkle ground with water, + + + , + + + ə́dúga + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + dhúpnúŋ + + + dhúp + dhúp + incense + n + + + núŋ + núŋ + 2 + etc. + <Not Sure> + + + incense + + + thádúnə + + + thá + thá + 1 + light + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + lighting, + v + + + , + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + púkniŋsi + + + púk + púk + belly + n + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + an intense desire + + + čékšənnə + + + čék + čék + crack + v + + + -šən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + carefully + v + + + khóyrəmǰərə́ga + + + khóy + khóy + 2 + be.curved + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -rə́ga + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + prayerfully + v + + + , + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + " + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce, + + + , + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + aforementioned + + + póttu + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that thing + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce!" + + + !" + + + + + + háydúnə, čínnə háyrə́gə, ləŋgədəbəni,’ háyribəsi kekrúhənǰəbənə hélóyšiŋdugi mə́maŋdə čáŋyeŋ təwhəlləmmí. + 27.2 + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + čínnə + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + out loud + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having said, + + + , + + + ləŋgədəbəni + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should cast,' + + + ,’ + + + háyribəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this instruction + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + hélóyšiŋdugi + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the nymphs + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of + + + čáŋyeŋ + + + čáŋ + čáŋ + standard + <Not Sure> + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + test + + + təwhəlləmmí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + cause to do. + + + . + + + The nymphs told Lord of the Blackberry how the ring worked: ‘When you cast this ring, you need to smear some incense on the ground, venerate the ring and bend your mind carefully towards what you desire. Then, after you’ve said to the ring, "Ring, produce! Bring forth everything that I’ve asked you to produce," and saying that, then cast the ring.’ After they said this, Lord of the Blackberry made the nymphs test out the ring before him using the instructions. + + + + + + + hélóyšiŋ ə́dúnə kekrúhənǰəbənə ‘kəri pammi,’ háydúnə həŋbədə, ‘həwǰík-həwǰík ə́y čák čárəktrí. + 28.1 + + + hélóyšiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + the nymphs + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + then + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + ‘ + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + pammi + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + liking,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + həŋbədə + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on asking + + + , + + + ‘ + + + həwǰík-həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + 'just now + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + meal + + + čárəktrí + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + have not eaten. + + + . + + + + + + ə́dúnə, čák púkhə́m phəzəbə ə́məgə, ŋá thoŋbə téŋkót ə́hawbə ə́məgə, ə́ygi ímaŋsidə thókhəllu,’ háydúnə háybədə, hélóyšiŋ ə́dúnə kekrúhənǰəbəgi mə́maŋdə khúdóptu ləŋdúnə, háyribə čák púkhə́m phəzəbə ə́məgə, ŋá thoŋbə teŋkót phəzəbə ə́məgə, thókhəndúnə, kekrúhənǰəbənə čáthokʔəga, khúdóp ə́sí mági mótlə́bə mə́phi ə́dúdə yómmə́ga purəkʔəmmí. + 28.2 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + rice + + + púkhə́m + + + púkhə́m + púkhə́m + plate + <Not Sure> + + + plate + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is superior + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one, + + + , + + + ŋá thoŋbə + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + fish curry + + + téŋkót + + + téŋ + téŋ + complete + <Not Sure> + + + kót + kót + contain + v + + + bowl + + + ə́hawbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + tasty + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one, + + + , + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + ímaŋsidə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of me + + + thókhəllu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + cause to produce,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háybədə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when he said, + + + , + + + hélóyšiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + the nymphs + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + these + + + kekrúhənǰəbəgi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of Lord of the Blackberry + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of + + + khúdóptu + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the ring + + + ləŋdúnə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + casting, + v + + + , + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + we are talking about + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + cooked rice + + + púkhə́m + + + púkhə́m + púkhə́m + plate + <Not Sure> + + + plate + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + superior one + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + along with that + + + , + + + ŋá thoŋbə + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + fish curry + + + teŋkót + + + teŋ + téŋ + complete + <Not Sure> + + + kót + kót + contain + v + + + bowl + v + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which was choice + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + along with that, + + + , + + + thókhəndúnə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + causing to produce, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + čáthokʔəga + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ga + =kə + 2 + ==INCRD + Attaches to any category + + + ate up with wonder, + v + + + , + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mótlə́bə + + + mót + mót + dirty + <Not Sure> + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + unwashed + + + mə́phi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + phi + phi + cloth + n + + + his towel + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that + + + yómmə́ga + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mə́ga + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after wrapping + v + + + purəkʔəmmí + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + carried away. + + + . + + + Then the nymphs asked Lord of the Blackberry what he would like, and he said, ‘Since I have not eaten yet, make the ring bring forth a beautiful dish of rice and a tasty bowl of fish in front of me.’ When Lord of the Blackberry said this, the nymphs cast the ring in front of him, causing it to produce the requested dish of choice rice and a tasty bowl of fish. Lord of the Blackberry ate it all up. He then carefully wrapped the ring in his unwashed clothes and carried it away. + + + + + + + sum lakpəsinə kekrúhənǰəbəsi mə́təmsi théŋdokʔəre. + 29 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpəsinə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + when traveling + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this Lord of the Blackberry + + + mə́təmsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the time + + + théŋdokʔəre + + + théŋ + théŋ + late + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got late. + + + . + + + While he was coming thus, it got pretty late. + + + + + + + magi mə́yúm yəwbə ŋəmdəre. + 30 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́yúm + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + yəwbə + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to reach + + + ŋəmdəre + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not possible. + + + . + + + He wasn’t able to reach home. + + + + + + + bónsidəgi mə́yúm həlləkpəgi lə́mbénsidə, kekrúhənǰəbənə mági tháynəgi mə́rúp ə́mə niŋsíŋŋəmmí, háyribə mə́rúp ə́sígi mə́yúmdə mási čə́ŋšəlləmmí. + 31 + + + bónsidəgi + + + bón + bón + forest + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + forest + + + mə́yúm + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + his house + n + + + həlləkpəgi + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for returning + + + lə́mbénsidə + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on this route, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tháynəgi + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of long ago + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + niŋsíŋŋəmmí + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + síŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + -ŋəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + remembered, + + + , + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + aforementioned + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́sígi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at their house + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + čə́ŋšəlləmmí + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -šəl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + approached. + + + . + + + . On the way home from the forest, Lord of the Blackberry recalled that a very old friend of his lived nearby. He visited this friend. + + + + + + + ‘ítaw, ítaw,’ háynə kəwre. + 32 + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend, + n + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend,' + n + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + kəwre + + + kəw + kəw + call + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + called. + + + . + + + He called out thus, ‘My friend, my friend!’ + + + + + + + mə́rúp ə́sínə, ‘kərino?’ + 33.1 + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + ‘ + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'what is it?' + + + ?’ + + + + + + háydúnə thórəkʔəmmí. + 33.2 + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + thórəkʔəmmí + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came out. + + + . + + + His friend came out saying, ‘Who is it?’ + + + + + + + ‘ə́y ŋə́si ə́hiŋ ə́sé ŋayháktə́ léktəbə yadəre. + 34.1 + + + ‘ + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + ə́hiŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + híŋ + híŋ + 1 + night + n + + + night + n + + + ə́sé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ŋayháktə́ + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + short while + + + léktəbə + + + lék + lék + spend.night + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not spending the night + + + yadəre + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not possible. + + + . + + + + + + həyeŋ noŋŋallə́gə yúmdə yəwkhrəge. + 34.2 + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + noŋŋallə́gə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋan + ŋan + 2 + shine + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after daybreak + + + yúmdə + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to my house + + + yəwkhrəge + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will leave to reach. + + + . + + + + + + ə́y lə́mbéndə thə́bə́k ə́mə čə́tlubədəgi mə́mthokkhəre,’ háyrəmmí. + 34.3 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + lə́mbéndə + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + en route + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čə́tlubədəgi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + gone + + + mə́mthokkhəre + + + mə́m + mə́m + dark + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + became dark + + + ,’ + + + háyrəmmí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + + + . + + + Lord of the Blackberry said, ‘I have no choice but to ask you if I can spend the night here. Tomorrow at daybreak, I’ll return home. I was traveling around looking for work and, before I realized it, it got dark.’ + + + + + + + mə́təmsidə mági mə́tawsi mági núpígə mə́banidə́ ləybə yúmni. + 35 + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́tawsi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his friend + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpígə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with wife + + + mə́banidə́ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + bani + bani + dual + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + just those two + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lived + v + + + yúmni + + + yúm + yúm + house + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + was this house. + + + . + + + At this time his friend and his wife, the two of them, lived in this house. + + + + + + + nuŋdaŋsi čákíšiŋ mə́taw ə́sínə thoŋdúnə ə́múk píǰəre. + 36.1 + + + nuŋdaŋsi + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + evening + + + čákíšiŋ + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + íšiŋ + íčhiŋ + water + n + + + dinner + n + + + mə́taw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + his friend + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + thoŋdúnə + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + cooking + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + píǰəre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + served. + v + + + . + + + + + + ə́dúgə, kekrúhənǰəbənə háyrəmmí, ‘ítaw ə́ygi ə́mótpə phi ə́sínə yómmibə pótši sókpirunu. + 36.2 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + háyrəmmí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend + n + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + ə́mótpə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mót + mót + dirty + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is dirty + + + phi + + + phi + phi + cloth + n + + + clothes + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + with this + + + yómmibə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrapping + + + pótši + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =ši + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this thing + + + sókpirunu + + + sók + čhók + touch + v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't touch. + v + + + . + + + + + + mə́sí ə́ygi ə́rubə pót ə́mə yáwribəni,’ háydúnə sinnərəmmí. + 36.3 + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + ə́rubə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ru + lu + 1 + clear.water + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + precious + n + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + yáwribəni + + + yáw + yáw + participate + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + contains,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + sinnərəmmí + + + sinnə + čhinnə + entrust + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + entrusted. + v + + + . + + + In the evening, his friend again cooked and served him a meal. After this, Lord of the Blackberry said, ‘Friend, please don’t touch the thing that is wrapped in this dirty cloth of mine. It contains a valuable possession of mine.’ And so saying, he entrusted the bundle to his friend. + + + + + + + mə́də́gi, ‘túmməsi,’ háydúnə mə́khóyši nuŋdaŋsi túmme. + 37 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + ‘ + + + túmməsi + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -mə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + 'let's sleep,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + mə́khóyši + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =ši + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + they + + + nuŋdaŋsi + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this night. + + + túmme + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + slept. + + + . + + + So saying, ‘Let’s go to sleep,’ they all went to sleep. + + + + + + + túmmiŋəysidə, ŋəsáygi mági mə́tawsigi mə́tə́y-mə́naw ə́sí, kekrúhənǰəbənə mági ə́mótpə phi mə́nuŋdə pót ə́mə yómmibəni háybəsi, khə́nbədə, mə́bani túmbə yadre. + 38 + + + túmmiŋəysidə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + while sleeping, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the aforementioned + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́tawsigi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of his friend + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ə́mótpə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mót + mót + dirty + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + which was dirty + + + phi + + + phi + phi + cloth + n + + + clothes + n + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + yómmibəni + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + was wrapped + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + , + + + khə́nbədə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + thinking about, + + + , + + + mə́bani + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + bani + bani + dual + <Not Sure> + + + two of them + + + túmbə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to sleep + + + yadre + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were not able. + + + . + + + When the aforementioned was sleeping, the friend…the husband and wife could not sleep for thinking about the aforementioned object wrapped in Lord of the Blackberry’s dirty clothes. + + + + + + + ‘kəri oyrəmdoyno,’ háydə́nə pə́ŋkhə́ndə́-khə́lle. + 39 + + + ‘ + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + 'what + + + oyrəmdoyno + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + could it be?' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + pə́ŋkhə́ndə́-khə́lle + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + thought very hard. + + + . + + + ‘What it could be?’ they said, they kept wondering. + + + + + + + ə́dəgidi, mági mə́taw ə́sígi núpí ə́sínə ə́múk hənnə túmbə yadədúnə, mási hə́wgətləkʔe. + 40 + + + ə́dəgidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́taw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + his friend + n + + + ə́sígi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + hənnə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + again + + + túmbə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to sleep + + + yadədúnə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + not being able, + + + , + + + mási + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + she + + + hə́wgətləkʔe + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got up. + + + . + + + And then, because his friend’s wife found it hard to go back to sleep, she got up. + + + + + + + hə́wgətləʔə́gə, mági núpásidə háyrəmmí, ‘ŋəsáy nə́ŋgi nə́tawnə mági phə́dí mə́čét ə́mótpəsidə yómnə pót ə́rubə ə́mə yómmí, háyribəsi mə́sí ə́y yamnə kə́nnə yeŋniŋŋəkʔe. + 41.1 + + + hə́wgətləʔə́gə + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -ləʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after getting up, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpásidə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to husband + + + háyrəmmí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + nə́tawnə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + your friend + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + phə́dí + + + phə́dí + phə́dí + towel + n + + + rag + n + + + mə́čét + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čét + čét + piece + <Not Sure> + + + piece + + + ə́mótpəsidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mót + mót + dirty + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in this dirty one + + + yómnə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + wrapped + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́rubə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ru + lu + 1 + clear.water + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is precious + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yómmí + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is wrapped, + + + , + + + háyribəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this aforementioned + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + yeŋniŋŋəkʔe + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + have begun to really want to see. + + + . + + + + + + mə́sí ə́múktə́ yeŋǰəge,’ háydə́nə háyre. + 41.2 + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́múktə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + just once + + + yeŋǰəge + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to see,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + After getting up, she said, ‘I so very much want to see the precious thing that belongs to your friend and is wrapped in his dirty towel. I just want to see it once.’ + + + + + + + mə́də́gidi mági núpá ə́sísú mági núpí ə́sínə kə́nnə tə́kšilləkpəsidə kháŋbə ŋəmdərədə́nə, ‘yeŋdə́-yeŋsi,’ háydúnə, ‘kekrúhənǰəbəsi túmbra yeŋŋe, mági phəmuŋdə čə́ŋŋəkʔə́gə.’ + 42 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + male + + + ə́sísú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + too + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + tə́kšilləkpəsidə + + + tə́k + tə́k + 1 + grind + v + + + -šil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + grind down by pressure + v + + + kháŋbə + + + kháŋ + kháŋ + stop + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + resist + v + + + ŋəmdərədə́nə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not being able, + + + , + + + ‘ + + + yeŋdə́-yeŋsi + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + 'let's see,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + ‘ + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'this Lord of the Blackberry + + + túmbra + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + is he sleeping + + + yeŋŋe + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋe + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will look + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + phəmuŋdə + + + phəm + phəm + seat + n + + + uŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his bed + n + + + čə́ŋŋəkʔə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after entering.' + + + .’ + + + Because her husband was unable to stop his wife’s constant nagging, he said, ‘Let’s just look at it. I’ll go to his bed and see if Lord of the Blackberry is asleep.’ + + + + + + + kekrúhənǰəbə kə́nnə mádi wárudúnə saŋnə čə́tlubəne, kə́nnə túmdə́nə ləyrəmmí. + 43 + + + kekrúhənǰəbə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Lord of the Blackberry + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + mádi + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + him + + + wárudúnə + + + wá + wá + 1 + sad + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + becoming tired + + + saŋnə + + + saŋ + čhaŋ + long + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long time + + + čə́tlubəne + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + walking, + + + , + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + túmdə́nə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + sleeping + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was. + v + + + . + + + Lord of the Blackberry, who was incredibly tired because he had walked for so long, was sleeping soundly on his bed. + + + + + + + mə́dúdəgidi mə́tə́y-mə́naw ə́sínə kekrúhənǰəbəsi túmkhəre háybəsi khə́ŋŋədúnə, mági phə́dí mə́čét ə́mótpənə yómmibə pótsi, lónnə haŋdoktúnə yeŋŋə kandə, kasi sə́ná khúdóp yay oybəni mə́gun čawkhrə́bə, ə́dúnə phə́dí mə́rə́ksidə púŋləŋ-ləŋŋədə́nə sə́ná ə́sínə mə́ŋansi thóktə́nə, ŋəsáygi mádi lay oybə ə́məgə yáwribəninə, yamnə phəzənə ləyrəmmí. + 44 + + + mə́dúdəgidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + now + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this Lord of the Blackberry + + + túmkhəre + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + slept + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + khə́ŋŋədúnə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + knowing, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + phə́dí + + + phə́dí + phə́dí + towel + n + + + towel + n + + + mə́čét + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čét + čét + piece + <Not Sure> + + + piece + + + ə́mótpənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mót + mót + dirty + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that was dirty + + + yómmibə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that was wrapped + + + pótsi + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + thing, + + + , + + + lónnə + + + lón + lón + 2 + secret + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + stealthily + n + + + haŋdoktúnə + + + haŋ + haŋ + open + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + unwrapping + + + yeŋŋə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + when looking + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + kasi + + + ka + ka + 2 + room + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + room + + + sə́ná + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + gold + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + able + n + + + oybəni + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + which is + + + mə́gun + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + gun + kun + 1 + quality + <Not Sure> + + + quality + + + čawkhrə́bə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being big, + + + , + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + phə́dí + + + phə́dí + phə́dí + towel + n + + + cloth + n + + + mə́rə́ksidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + within + + + púŋləŋ-ləŋŋədə́nə + + + sə́ná + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + gold + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + mə́ŋansi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋan + ŋan + 2 + shine + v + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + rays + + + thóktə́nə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + emitting + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + mádi + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + it + + + lay + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + god + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + yáwribəninə + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because it possessed, + + + , + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was. + v + + + . + + + Now the husband and wife, knowing that Lord of the Blackberry was asleep, stealthily unwrapped and looked at the thing which was wrapped in his dirty piece of towel. The gold ring had exceptional qualities, and so in that room it glowed, the gold emitting rays from within the towel. This ring possessed godly qualities, and so it was very beautiful. + + + + + + + mə́dú ubədə mə́tugi púkniŋsi húkhre. + 45 + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ubədə + + + u + u + 2 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + n + + + mə́tugi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + tu + 2 + wife + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his wife's + + + púkniŋsi + + + púk + púk + belly + n + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + by an intense desire + + + húkhre + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + he was overcome. + + + . + + + Upon seeing the ring, his wife was overcome with desire. + + + + + + + mə́də́gi ‘mə́síbu kəribu-oyrigabə,’ háydə́nə, mə́bani sum čiŋnəre, ə́dəgidi, ‘mə́sí lótšilhəwrəsi, máy mə́húttə khúdóp ə́mə ə́ykhóygi íčəmčəmbə khúdóp ə́mə ləy, mági núpígi mə́sí oynə hápšənkhrəsi,’ háydə́nə kekrúhənǰəbəgi mə́tawgi núpí ə́sínə mági khúdóp íčəmčəmbədu hápčille, phə́dí mə́nuŋdudə, ə́dúgə yómšillə́gə, phəzənə thəmbikhre. + 46.1 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + ‘ + + + mə́síbu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + 'it + + + kəribu-oyrigabə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ga + =kə + 2 + ==INCRD + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + what could it possibly be,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + mə́bani + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + bani + bani + dual + <Not Sure> + + + those two + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čiŋnəre + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got suspicious, + + + , + + + ə́dəgidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + ‘ + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + 'this + + + lótšilhəwrəsi + + + lót + lót + hide + v + + + -šil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let's hide, + + + , + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́húttə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hút + hút + reverse + v + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + instead of + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + íčəmčəmbə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + completely ordinary + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + have, + v + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpígi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + wife's + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this thing + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being + + + hápšənkhrəsi + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -šən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let's put,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + kekrúhənǰəbəgi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of Lord of the Blackberry + + + mə́tawgi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his friend's + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + íčəmčəmbədu + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that was ordinary + + + hápčille + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + put in, + + + , + + + phə́dí + + + phə́dí + phə́dí + towel + n + + + towel + n + + + mə́nuŋdudə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + within + + + , + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + yómšillə́gə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -šil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + wrapping within, + + + , + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + thəmbikhre + + + thəm + thəm + keep + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + kept. + + + . + + + + + + ə́séŋbə sə́ná khúdóp yáy oybəsinə həwǰíkʔi yúmbú ə́dúgi mə́tə́y-mə́naw ə́sínə lə́wsillə́gə, thəmhəwre. + 46.2 + + + ə́séŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the real one + + + sə́ná + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + gold + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + yáy + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is possible + n + + + oybəsinə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + which is + + + həwǰíkʔi + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ʔi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + today's + + + yúmbú + + + yúm + yúm + house + n + + + bú + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + household + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + lə́wsillə́gə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after taking, + + + , + + + thəmhəwre + + + thəm + thəm + keep + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + put it away. + + + . + + + In fact, because of the power of the ring, the two of themgot suspicious. Finally she said, ‘Let’s hide his ring and exchange it with one of the ordinary rings that I have.’ So the wife of Lord of the Blackberry’s friend carefully wrapped one of her ordinary rings in the towel. They put it back. Then, taking this magic ring, the owners of the house, this couple, stored it away. + + + + + + + mə́də́gi noŋŋalle, kekrúhənǰəbəsi hə́wgətle. + 47 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + noŋŋalle + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋal + ŋan + 2 + shine + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + day broke, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + hə́wgətle + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got up. + + + . + + + The next day began and Lord of the Blackberry got up. + + + + + + + mádi čə́tniŋbənə mə́yúmsidə ləyphəm-čáphəm khə́ŋdrəbəni. + 48.1 + + + mádi + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + him + + + čə́tniŋbənə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + wanting to go + + + mə́yúmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + ləyphəm-čáphəm + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + phəm + phəm + seat + n + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + phəm + phəm + seat + n + + + where to stay and eat + + + khə́ŋdrəbəni + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + he must be knowing. + + + . + + + + + + ə́dúnə, mánə, ‘ítaw mə́čín mə́yagə seŋdokʔəge, ítaw, ə́y čə́tləge, ŋəntá. + 48.2 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend + n + + + mə́čín + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + his mouth + + + mə́yagə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ya + ya + 2 + tooth + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and his teeth + + + seŋdokʔəge + + + seŋ + čheŋ + clear + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will clean up, + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend, + n + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + čə́tləge + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will go, + + + , + + + ŋəntá + + + ŋəntá + ŋəntá + early + <Not Sure> + + + early + + + . + + + + + + ímánə ŋayrəmməni yúmdə,’ háydúnə mə́tawsidəgi biday lə́wrə́gə, mási yúmdə həlləkʔe. + 48.3 + + + ímánə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my mother + + + ŋayrəmməni + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be waiting + + + yúmdə + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at my house,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + mə́tawsidəgi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from his friend + + + biday + + + biday + biday + farewell + <Not Sure> + + + farewell + + + lə́wrə́gə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + taking, + + + , + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + yúmdə + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to house + + + həlləkʔe + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + returned. + + + . + + + He was restless and had to go back home, so he said, ‘Friend, I’ll wash my face and brush my teeth, I'm leaving early. My mother will be waiting for me at home.’ And so he took leave from his friend and returned home. + + + + + + + mə́də́gi mə́mánə hék ubədə, konthóŋdəgi má ubədə, ə́dum čəybə həwre. + 49 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mə́mánə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + just then + v + + + ubədə + + + u + u + 1 + wood + n + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + n + + + , + + + konthóŋdəgi + + + kon + kon + 2 + area + n + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the gate + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + him + + + ubədə + + + u + u + 2 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing, + n + + + , + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čəybə + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + scolding + + + həwre + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + began. + + + . + + + Then, as soon as his mother saw him, even as she saw him at the gate, she began to scold him. + + + + + + + mə́rə́mdi, mánə pəysá pusəlləkʔəni háybəgi wákhə́lsú, mə́má ə́sídə ləyte, mádi ə́tənbə núpáninə, thə́bə́k mə́punsigi súdribəni. + 50 + + + mə́rə́mdi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + reason, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + pusəlləkʔəni + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + has brought in + + + háybəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + wákhə́lsú + + + wá + wá + 1 + word + n + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + idea also, + + + , + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not, + + + , + + + mádi + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + he + + + ə́tənbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tən + tən + lazy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who is lazy + + + núpáninə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being a man, + + + , + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + mə́punsigi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pun + pun + 2 + life + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his life + + + súdribəni + + + sú + čhú + 1 + work + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + has not done. + + + . + + + Why was she doing this? She did not believe that Lord of the Blackberry would be bringing in any money because he was a lazy man. He had not worked one day in his life. + + + + + + + mə́mánə pə́ŋčə́ydə́-čə́yribə, hənǰilləkpəsidə, kekrúhənǰəbəšinə, ‘ímá ŋə́sidi šawbirənu. + 51.1 + + + mə́mánə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother + + + pə́ŋčə́ydə́-čə́yribə + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + čə́y + čə́y + 1 + stick + n + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + čə́yribə + + + =EX + + + , + + + hənǰilləkpəsidə + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -ǰil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when he was returning, + + + , + + + kekrúhənǰəbəšinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ši + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry, + + + , + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day + + + šawbirənu + + + šaw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't be angry. + + + . + + + + + + nə́čánə yamnə phərə́bə kərigumbə pót ə́mə purəkʔe. + 51.2 + + + nə́čánə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + your child + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + phərə́bə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + one which is good + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + something + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + purəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + brought. + + + . + + + + + + mə́sígi mə́pannə ə́ykhóy ŋə́sidəgi ínákkhullədəwniga,’ háybəsidə, mə́másinə, ‘ə́múkʔə hennə nə́čínthínu,’ háydə́nə henǰinnə čəysilləkʔe. + 51.3 + + + mə́sígi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + mə́pannə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pan + pan + 2 + help + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by its help + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + ŋə́sidəgi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from today + + + ínákkhullədəwniga + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khul + khun + 2 + village + n + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -ga + -ka + -UNANT + Attaches to any category + + + are really going to become rich,' + + + ,’ + + + háybəsidə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + mə́másinə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother, + + + , + + + ‘ + + + ə́múkʔə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + =ʔə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + 'once again + + + hennə + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + more + + + nə́čínthínu + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't lie,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + henǰinnə + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -ǰin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + more than ever + + + čəysilləkʔe + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + scolded. + + + . + + + Lord of the Blackberry, who was being scolded like crazy by his mother as he returned, said, ‘My mother, don’t be angry with me today. Your child has brought back something very good and because of this we are going to get rich today.’ And when he said this, his mother replied, ‘Don’t lie again!’ and then she began to scold him some more. + + + + + + + mə́sídəgi kekrúhənǰəbəsinə, ‘yeŋŋu, yeŋŋu ímá,’ háydúnə, ‘həwǰik ə́ykhóynə čánə-thə́knəbə pótsi puthokʔe. + 52.1 + + + mə́sídəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + at this + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry, + + + , + + + ‘ + + + yeŋŋu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + 'look, + + + , + + + yeŋŋu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + look + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + ‘ + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + 'now + + + ə́ykhóynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + we + + + čánə-thə́knəbə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + food and drink + n + + + pótsi + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + thing + + + puthokʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔ + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + will produce. + + + . + + + - + + + yeŋŋukó ímá,’ háydúnə, mánə waytə́ydúnə dhúp thaŋmə́y thádúnə, sə́ná khúdópsidə, ‘čák púkhə́m phəzəbə ə́nídəŋ thókʔu! + 52.2 + + + yeŋŋukó + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =kó + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + just look, OK? + interj + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + waytə́ydúnə + + + way + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + tə́y + tə́y + 1 + smear + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + sweep then sprinkle ground with water + + + dhúp + + + dhúp + dhúp + incense + n + + + incense + n + + + thaŋmə́y + + + thaŋ + than + light + v + + + mə́y + mə́y + fire + n + + + light + + + thádúnə + + + thá + thá + 1 + light + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + lighting, + v + + + , + + + sə́ná + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + gold + + + khúdópsidə + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this ring, + + + , + + + ‘ + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + 'food + + + púkhə́m + + + púkhə́m + púkhə́m + plate + <Not Sure> + + + plate + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + superior one + + + ə́nídəŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -dəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just two + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce! + + + ! + + + + + + hénǰaŋ téŋkót ə́hawbə ə́nídəŋgə thókʔu,’ háydə́nə ləŋbə ə́sídə, ŋəsáygi ə́séŋbə khúdóp nə́ttəbəninə, ‘koroŋgroŋgroŋ,’ háydúnə ə́dum čénkhrə́gə, tókʔe. + 52.3 + + + hénǰaŋ + + + hénǰaŋ + yénčhaŋ + curry + n + + + curry + n + + + téŋkót + + + téŋ + téŋ + complete + <Not Sure> + + + kót + kót + contain + v + + + bowl + + + ə́hawbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + tasty + + + ə́nídəŋgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -dəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + two + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + ləŋbə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + casting + n + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + ə́séŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the real one + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + nə́ttəbəninə + + + nə́ttə + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because it was not, + + + , + + + ‘ + + + koroŋgroŋgroŋ + + + koroŋgroŋgroŋ + koroŋgroŋgroŋ + (ideo) + <Not Sure> + + + (rattling) + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čénkhrə́gə + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after rolling, + + + , + + + tókʔe + + + tók + tók + abandon + v + + + -ʔ + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + + + . + + + At that, Lord of the Blackberry said, ‘Watch mother. Right now food and drink will be brought forth for us. Won’t you watch, mother?’ Saying this he prepared the ground, lit incense and then told the ring, ‘Produce just two very good plates of rice and two bowls of very tasty curry.’ Then he cast the ring. But because it was not the same true ring we saw previously, it rolled, koroŋgroŋgroŋ, and came to a stop. + + + + + + + mə́də́gi mə́dú ubədə, mə́mási ə́múkʔə hennə čəydúnə, kekrúhənǰəbəsi íkáybənə sire. + 53 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ubədə + + + u + u + 2 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing, + n + + + , + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́múkʔə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + =ʔə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + once again + + + hennə + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + more + + + čəydúnə + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + scolding, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this Lord of the Blackberry + + + íkáybənə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + káy + káy + 2 + shame + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being very ashamed + + + sire + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + died. + v + + + . + + + Then, when his mother saw this, she once again began to scold him. Lord of the Blackberry was dying of embarrassment. + + + + + + + mə́də́gidi mási yamnə sawre, kekrúhənǰəbəsesú. + 54 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + sawre + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + became angry, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsesú + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + this Lord of the Blackberry too. + + + . + + + At this, Lord of the Blackberry was also very angry. + + + + + + + ə́dúnə kekrúhənǰəbənə, ‘ŋə́sidi hélóyšiŋsi héktə́ hátləge, mə́čínthíre,’ háydə́nə, ‘ímá ŋə́sidəŋgə tə́n tə́réttə́ həwbikho. + 55.1 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry, + + + , + + + ‘ + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + 'this day + + + hélóyšiŋsi + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + nymphs + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + readily + + + hátləge + + + hát + hát + 1 + kill + v + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will kill + + + , + + + mə́čínthíre + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + they have lied,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + , + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother + + + ŋə́sidəŋgə + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -dəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + just today + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + tə́réttə́ + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + seven + + + həwbikho + + + həw + həw + 1 + bake + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please bake. + v + + + . + + + + + + ə́y ə́múktə́ čə́tke. + 55.2 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ə́múktə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + just once + + + čə́tke + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ke + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will go. + + + . + + + + + + thə́bə́k ə́múktə́ čə́tlukhige,’ háydúnə háyre. + 55.3 + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + ə́múktə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + just once + + + čə́tlukhige + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will go,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + Then Lord of the Blackberry thought, ‘I will kill those seven nymphs. They are liars.’ And so he said, ‘Mother, just for today, make me seven flat breads. I will go for work once more.’ + + + + + + + ‘yade,’ mə́má ə́sínə hennə-hennə čəy, ‘nə́čínthínu,’ háydúnə, ə́dəgi kekrúhənǰəbənə háyməllədə́nə, mə́má ə́sí kháŋbə ŋəmməktərədə́nə həwre, tə́n tə́rét ə́məgə. + 56.1 + + + ‘ + + + yade + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'not able,' + + + ,’ + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + hennə-hennə + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + more and more + + + čəy + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + scolded, + v + + + , + + + ‘ + + + nə́čínthínu + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + 'don't lie,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + ə́dəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + háyməllədə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -məl + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + repeating, + + + , + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + kháŋbə + + + kháŋ + kháŋ + stop + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to stop + v + + + ŋəmməktərədə́nə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -mək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + since not able to + + + həwre + + + həw + həw + 1 + bake + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + baked, + v + + + , + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and also. + + + . + + + + + + háyribə tə́n tə́rét ə́sí yómšillədúnə, kekrúhənǰəbəsi, máy tháŋǰəw ə́dú páyrədúnə thókle, ‘hélóy ə́sí hátlurədəwni,’ háydúnə. + 56.2 + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + aforementioned + + + tə́n + + + tə́n + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + yómšillədúnə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -šil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + packing, + v + + + , + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this Lord of the Blackberry, + + + , + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tháŋǰəw + + + tháŋ + tháŋ + 2 + knife + n + + + ǰəw + čaw + big + <Not Sure> + + + machete + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + páyrədúnə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + thókle + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + set out + + + , + + + ‘ + + + hélóy + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + 'nymph + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + hátlurədəwni + + + hát + hát + 1 + kill + v + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + certainly going to kill,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus. + + + . + + + ‘No way,’ his mother said, repeatedly scolding him. ‘Don’t lie! ’ But then, because Lord of the Blackberry asked her to do so again and again, and since she couldn't put up with it anymore, she made the seven flat breads. Lord of the Blackberry packed them and, carrying his machete, set out, saying, ‘I will surely kill those nymphs.’ + + + + + + + sumlaʔí sumlaʔí. + 57 + + + sumlaʔí + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + thus come + + + sumlaʔí + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + thus come. + + + . + + + He walked on. + + + + + + + ŋəsáygi-hannəgi bónsi təmnə lakʔe. + 58.1 + + + ŋəsáygi-hannəgi + + + ŋəsáy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the previous one + + + bónsi + + + bón + bón + forest + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this forest + + + təmnə + + + təm + təm + 2 + aim + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + set out for + v + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + + + + háyribə bón ə́sídə ləyribə khoŋnaŋ pambi ə́sídə kákhətlə́gə, mási ŋayre. + 58.2 + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + aforementioned + + + bón + + + bón + bón + forest + n + + + forest + n + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which was + n + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + pambi + + + pambi + pambi + plant + <Not Sure> + + + plant + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + kákhətlə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbing up, + v + + + , + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ŋayre + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + waited. + + + . + + + He set out for the forest, recognizing it as the one he had been in before. He climbed on the pipal tree in this forest and waited. + + + + + + + ə́dəgi hélóy tə́rét ə́sí šannəbə mə́təm oyrədúnə thórəkʔe. + 59 + + + ə́dəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + hélóy + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + nymphs + n + + + tə́rét + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + šannəbə + + + šan + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + playing + n + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + oyrədúnə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + since it was + + + thórəkʔe + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came out. + + + . + + + The seven nymphs came out because it was time to play. + + + + + + + thórəktúnə, mə́khóynə íšiŋdə íroydúnə khóttə́nə sannərəkpə mə́təmsidə, kekrúhənǰəbəsinə ə́múk háygətləkʔe, ‘ə́mə čásira, ə́ni čásira, ə́hum čásira, tə́rétmə́k loynə čáthokʔəge, ŋə́sidi,’ háyrisi sum lawkhətləʔe, mánə khoŋnaŋ mə́thə́ktəgi. + 60 + + + thórəktúnə + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + coming out, + + + , + + + mə́khóynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + íšiŋdə + + + íšiŋ + íčhiŋ + water + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the water + + + íroydúnə + + + íroy + íroy + swim + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + swimming + v + + + khóttə́nə + + + khót + khót + scratch + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + etc. + + + sannərəkpə + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + playing + n + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + háygətləkʔe + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cried out, + + + , + + + ‘ + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + 'one + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + ə́ni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + čásira + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I eat, + + + , + + + tə́rétmə́k + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each seven + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + čáthokʔəge + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will eat up, + v + + + , + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day,' + + + ,’ + + + háyrisi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + saying + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + this + + + lawkhətləʔe + + + law + law + shout + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -ləʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + thus shouted out, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + khoŋnaŋ + + + khoŋnaŋ + khoŋnaŋ + pipal.tree + <Not Sure> + + + pipal tree + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from on top. + + + . + + + They came out and when they were swimming and playing in the water, Lord of the Blackberry once again began to cry out, ‘Shall I eat one? Shall I eat two? Shall I eat three? Shall I eat all seven today?’ This is what he shouted out from the top of the pipal tree. + + + + + + + mə́də́gidi hélóysiŋ ə́dú kire. + 61 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + hélóysiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + nymphs + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + kire + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + feared. + + + . + + + And then those nymphs were frightened. + + + + + + + hélóy ə́tónbísiŋnə hannə úy. + 62 + + + hélóy + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + nymph + n + + + ə́tónbísiŋnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tón + tón + top + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the one who was older + + + hannə + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + before + + + úy + + + ú + u + 2 + see + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + saw. + v + + + . + + + The youngest of the nymphs saw him first. + + + + + + + ‘íčé íčé nəhángi núpádu ə́múk lakʔe. + 63.1 + + + ‘ + + + íčé + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čé + čé + 1 + sister + n + + + 'sister + n + + + íčé + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čé + čé + 1 + sister + n + + + sister + n + + + nəhángi + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + other day + + + núpádu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that man + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + + + + mánə ə́ykhóy čáthokʔəge ə́múk,’ háyre háynə mə́čésiŋ ə́dúdə tákpədəgi, mə́čésiŋ ə́dú pakkhətle. + 63.2 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + čáthokʔəge + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to eat up + v + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again,' + + + ,’ + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + mə́čésiŋ + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čé + čé + 1 + sister + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + her sisters + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + tákpədəgi + + + ták + ták + 1 + teach + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from being informed, + + + , + + + mə́čésiŋ + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čé + čé + 1 + sister + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + her sisters + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + pakkhətle + + + pak + pak + flow + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + very panicked. + + + . + + + She said, ‘Sister, sister, that man from the other day is back again. He said again he was going to eat us up.’ When her sisters heard this, they got very nervous. + + + + + + + míhun čénkhətkhidúnə mə́khóysi kákhətle. + 64 + + + míhun + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + hun + hun + throw.down + v + + + pulse + v + + + čénkhətkhidúnə + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + racing + + + mə́khóysi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + they + + + kákhətle + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got out. + + + . + + + Their pulses racing, they got out of the water. + + + + + + + kákhətləkʔə́gə, ‘kəydəwre, nəhán nə́ŋnə ə́ykhóydə kərisú təwrəroy,’ háydə́nə háyrə́gə, "ŋə́si ə́múk ə́ykhóy čáthokʔəge," háyridi háybə həŋbə-kansidə, kekrúhənǰəbənə háyre, ‘nəhán nə́khóynə khúdóp ə́yŋóndə nóy-nə́khóy nə́čínthíribə kərigino, nóygi nə́maŋdənə nóynə, "thóʔu," háyribə mə́khə́y thókʔe. + 65.1 + + + kákhətləkʔə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after climbing, + + + , + + + ‘ + + + kəydəwre + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'what are you doing, + + + , + + + nəhán + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + other day + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + ə́ykhóydə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to us + + + kərisú + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nothing + + + təwrəroy + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + not going to do,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done, + + + , + + + " + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + "today + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + čáthokʔəge + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will eat up," + v + + + ," + + + háyridi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + when they said + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + həŋbə-kansidə + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the time he had asked, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + nəhán + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + 'other day + + + nə́khóynə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you all + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + nóy-nə́khóy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + all of you + + + nə́čínthíribə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + lying + + + kərigino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what, + + + , + + + nóygi + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + is it your + + + nə́maŋdənə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being in front of you + + + nóynə + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you, + + + , + + + " + + + thóʔu + + + thóʔ + thók + out + <Not Sure> + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + "produce," + + + ," + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which you said + + + mə́khə́y + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kháy + kháy + share + <Not Sure> + + + that stuff + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + produced. + + + . + + + + + + ə́dúnə, ə́ynə yúmdə ləŋbədə́nə, kərimətə thóʔu yadre. + 65.2 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + yúmdə + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to my house + + + ləŋbədə́nə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when casting, + n + + + , + + + kərimətə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + nothing + + + thóʔu + + + thóʔ + thók + out + <Not Sure> + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce + + + yadre + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not able. + + + . + + + + + + ə́də́gi ímági mə́maŋdə ə́ydi yamnə íkáyre. + 65.3 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + ímági + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my mother's + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of her + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + íkáyre + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + káy + káy + 2 + ashamed + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was very ashamed. + + + . + + + + + + ə́dúnə, nə́khóy nə́čínthíbəgi ŋə́sidi loynə hátpə tare,’ háydúnə háyre. + 65.4 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + nə́khóy + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + you + + + nə́čínthíbəgi + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čín + čín + mouth + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from lying + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + hátpə + + + hát + hát + 1 + kill + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + kill + v + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + will fall out,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + After climbing out, they said, ‘What are you doing? The other day you said you were not going to do anything to us, but having said that, now you’re again saying, "I’m going to eat them up today." When they asked him this, Lord of the Blackberry said, ‘Why did you all lie to me about the ring the other day? In your presence when you said, "Produce!" it produced all you asked for. Then when I cast it at my house, nothing was produced. I was extremely embarrassed in front of my mother. Now, because all of you have lied to me, I am going to kill you today.’ + + + + + + + mə́də́gi hélóysiŋ ə́sídi íčəm-čəmbədi ǰibə nə́ttəbəninə, mə́khóynə ŋəsáy kəynomə təwrəmməni háysi khə́ŋŋədə́nə, kekrúhənǰəbədə həŋŋí, ‘nə́ŋ khúdóptu pudúnə čə́tpra, nə́yúmdə dayrek oynə čə́tpra? + 66.1 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + hélóysiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + nymphs + + + ə́sídi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + íčəm-čəmbədi + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + being ordinary + + + ǰibə + + + ǰibə + ǰibə + person + n + + + person + n + + + nə́ttəbəninə + + + nə́ttə + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because it was not, + + + , + + + mə́khóynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + kəynomə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + something or other + + + təwrəmməni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + must have happened + + + háysi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + khə́ŋŋədə́nə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + known, + + + , + + + kekrúhənǰəbədə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + həŋŋí + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + asked, + + + , + + + ‘ + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + khúdóptu + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the ring + + + pudúnə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + čə́tpra + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -p + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + did you go, + + + , + + + nə́yúmdə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to your house + + + dayrek + + + dayrek + dayrek + direct + <Not Sure> + + + directly + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being + + + čə́tpra + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -p + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + did you go? + + + ? + + + + + + čumdriŋ čə́tpra, nə́ttrə́gə nə́ŋ lə́mbéndəgə lékʔu-khótlu təwbra,’ háydə́nə háybə kansidə, kekrúhənǰəbəsinə niŋsə́ŋŋi, ‘um, ə́y yúmdə numít ə́dú prə́p-prə́p čə́tpədə, mə́mthokkhidúnə, yúm yəwhəwdre. + 66.2 + + + čumdriŋ + + + čum + čum + right + <Not Sure> + + + driŋ + + + straight + + + čə́tpra + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -p + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + did you go + + + , + + + nə́ttrə́gə + + + nə́tt + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + or + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + lə́mbéndəgə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 2 + ==INCRD + Attaches to any category + + + like on the road + + + lékʔu-khótlu + + + lék + lék + spend.night + v + + + -ʔu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + khót + khót + scratch + v + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + take a break + v + + + təwbra + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + did you do,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + kansidə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + , + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + niŋsə́ŋŋi + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + sə́ŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + =ŋi + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + remembered, + + + , + + + ‘ + + + um + + + um + um + (hest) + interj + + + 'hm, + interj + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + yúmdə + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to my house + + + numít + + + numít + numít + day + n + + + day + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + prə́p-prə́p + + + prə́p + prə́p + (ideo) + <Not Sure> + + + prə́p + prə́p + (ideo) + <Not Sure> + + + quickly + + + čə́tpədə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon going, + + + , + + + mə́mthokkhidúnə + + + mə́m + mə́m + dark + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + when it got dark, + + + , + + + yúm + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + yəwhəwdre + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not able to reach. + + + . + + + + + + lə́mbéndə ə́ygi ítaw ə́mə ləy. + 66.3 + + + lə́mbéndə + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + en route + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + + + + mági mə́yúmdə ə́y lékʔuy, nuŋdaŋsi,’ háynə háybədəgi, hélóysiŋ ə́sí gyan tare. + 66.4 + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + lékʔuy + + + lék + lék + spend.night + v + + + -ʔu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + spent the night + v + + + , + + + nuŋdaŋsi + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + tonight,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + hélóysiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + nymphs + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + gyan + + + gyan + gyan + knowledge + n + + + knowledge + n + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got. + + + . + + + + + + ə́dúnə, ‘phəre. + 66.5 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ‘ + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'OK, right. + + + . + + + + + + ə́dú oyrə́boyrəbədi, nə́ŋgi nə́tawdo mə́dúnə nə́ŋgi khúdóptu sóydənə lə́wthokʔəmməni. + 66.6 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + oyrə́boyrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if that is so, + + + , + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + nə́tawdo + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + friend + + + mə́dúnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because of that + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + khúdóptu + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the ring + + + sóydənə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + surely + + + lə́wthokʔəmməni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + appear to have taken. + + + . + + + + + + ə́dúgi mə́húttə mə́khóygi khúdóp ə́čəmbə ə́mə nə́ŋŋóndə pírəmməni. + 66.7 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mə́húttə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hút + hút + reverse + v + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + instead of + + + mə́khóygi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́čəmbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that real one + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + nə́ŋŋóndə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to you + + + pírəmməni + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + must have given. + + + . + + + + + + ə́dúnə, ŋə́sidi nə́ŋ sawrənu. + 66.8 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + , + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + sawrənu + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't be angry. + + + . + + + + + + nə́ŋgi nə́tawdu láknə́bə yabə khútláy ə́mə pírəge. + 66.9 + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + nə́tawdu + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that friend + + + láknə́bə + + + lák + lák + 1 + control + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + for contesting + + + yabə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able + + + khútláy + + + khút + khút + hand + n + + + láy + + + weapon + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + pírəge + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will give. + + + . + + + + + + mə́sí purə́gə nə́tawdo phúdúnə hóren həŋŋu,’ háydə́nə, hélóysiŋ ə́sínə thə́wrí kóŋgóy yay oybə ə́məne, məŋgé theŋgu ə́məne, kekrúhənǰəbəsidə píre. + 66.10 + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after carrying + + + nə́tawdo + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + friend + + + phúdúnə + + + phú + phú + beat + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + beating + + + hóren + + + hóren + hóren + later + <Not Sure> + + + later + + + həŋŋu + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + ask,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + hélóysiŋ + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + nymphs + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + coil + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is able + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + ə́məne + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + one, + + + , + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer + n + + + ə́məne + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + one, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsidə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Lord of the Blackberry + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + . + + + ‘Then the spirits, because they knew they were not ordinary beings, knew that something must have happened, so they asked the the Lord of the Blackberry, ‘Did you go directly to your house while carrying the ring or did you stop on the way to rest?’ When they asked him this, Lord of the Blackberry remembered and said, ‘Hmm, well, that day when I was rushing home, the darkness crept up on me and I was not able to reach home. I remembered that a friend of mine lived on the way and I went to his house and rested there that night.’ When he spoke thus, the nymphs understood what had happened and said, ‘O.K. right. If that is so, it seems that your friend has surely taken the ring. Then in place of that, he gave you an ordinary ring. So, don’t be angry today. We’ll give you a weapon that will allow you to stand up to your friend. Take these, give your friend a good beating and then question him.’ And so saying the nymphs gave Lord of the Blackberry a magical coil of rope and a hammer made from tamarind tree wood. + + + + + + + mánə háy, hélóysiŋnə, ‘thə́wrí kóŋgóy yay oybə nə́ŋna púlhənniŋbə mído, "pullo," háydúnə háyro. + 67.1 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + say, + interj + + + , + + + hélóysiŋnə + + + hélóy + hélóy + nymph + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that is, the nymphs + + + , + + + ‘ + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + 'rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + can + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is + + + nə́ŋna + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =na + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + púlhənniŋbə + + + púl + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wish to cause to bind + + + mído + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that man, + + + , + + + " + + + pullo + + + pul + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -lo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + "please bind," + + + ," + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háyro + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you say. + + + . + + + + + + mə́təm ə́dúdə, thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə nə́ŋnə pulhənniŋŋibə mídu pulləni. + 67.2 + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + can + n + + + oybəsinə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + using this which is + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + pulhənniŋŋibə + + + pul + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + =ŋi + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ones you want to cause to be bound + + + mídu + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the men + + + pulləni + + + pul + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will bind. + + + . + + + + + + məŋgé theŋgu yay oybə, "nə́ŋnə phúdhəro," hék háybədə mánə phúbə hə́wrəkʔənni,’ háydúnə háy. + 67.3 + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + able + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being," + + + , + + + " + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + "you + + + phúdhəro + + + phú + phú + beat + v + + + -dhə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you beat down," + v + + + ," + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + as soon as + v + + + háybədə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + according to + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + phúbə + + + phú + phú + beat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + beating + v + + + hə́wrəkʔənni + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =nni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will begin,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + say. + interj + + + . + + + + + + mə́də́gidi ‘ə́dum háynə təwrə́gə, phú-phúdúnə həŋbədə, nə́ŋgi nə́tawsinə sóydənə háydorəkʔəni,’ háynə háybədəgi, kekrúhənǰəbəsi ə́múk hə́rawdúnə, həwǰíkki thə́wrí kóŋgóy yay oybəne məŋgé theŋgune purə́gə həlləkʔe. + 67.4 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + ‘ + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + 'thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing, + + + , + + + phú-phúdúnə + + + phú + phú + beat + v + + + phú + phú + beat + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + beating repeatedly + + + həŋbədə + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on asking, + + + , + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + nə́tawsinə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this friend + + + sóydənə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + surely + + + háydorəkʔəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -do + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + confess,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this Lord of the Blackberry + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + hə́rawdúnə + + + hə́raw + hə́raw + joy + n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being happy, + v + + + , + + + həwǰíkki + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + able + n + + + oybəne + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + which is + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgune + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + hammer + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after carrying + + + həlləkʔe + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + returned. + + + . + + + They, that is the nymphs said, ‘Tell rope-that-can-become-lasso to bind any person you want bound. When you do that, rope-that-can-become-lasso will bind the person you want bound. Say to the tamarind hammer-that-can-beat, "Beat him," and just when you say that it will start beating him. Then, once you proceed in this way, after you beat your friend and then question him, he will certainly reveal all.’ Because of what they said, Lord of the Blackberry was once again happy and returned carrying the rope-that-can-become-lasso and tamarind hammer-that-can-beat. + + + + + + + ə́də́gidi mánə mə́tawsi ə́múk kəwwi lə́mbéndə, ‘ítaw ə́y ŋə́si nuŋdaŋdəgə lékčəkhige,’ háynə háyre. + 68 + + + ə́də́gidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + also + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + mə́tawsi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his friend + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + kəwwi + + + kəw + kəw + call + v + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + calling + v + + + lə́mbéndə + + + lə́m + lə́m + path + n + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + en route, + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend + n + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + nuŋdaŋdəgə + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + when the sun set + + + lékčəkhige + + + lék + lék + spend.night + v + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + would like to spend the night,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + And then, he called on his friend again, calling out from the path, ‘Friend, I would like to spend the night today.’ + + + + + + + mə́də́gi mə́tə́y-mə́naw ə́ni ə́sídi kekrúhənǰəbə lakpəsi, ŋə́raŋ nuŋdaŋsú khúdóp phəzəkhrə́bə ə́mə phəŋdúnə, hə́rawre. + 69 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́ni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́sídi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + kekrúhənǰəbə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Lord of the Blackberry + + + lakpəsi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this coming, + + + , + + + ŋə́raŋ + + + ŋə́raŋ + ŋə́raŋ + yesterday + <Not Sure> + + + yesterday + + + nuŋdaŋsú + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + at sunset too + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + phəzəkhrə́bə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + the one that is beautiful + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + phəŋdúnə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + finding, + v + + + , + + + hə́rawre + + + hə́raw + hə́raw + joy + n + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were happy. + + + . + + + Then, because of Lord of the Blackberry’s visit, the husband and wife were very happy because the last time he had visited them at night they had gotten a beautiful ring. + + + + + + + hə́rawdúnə, ‘ítaw léŋsinbiro! + 70.1 + + + hə́rawdúnə + + + hə́raw + hə́raw + joy + n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being happy, + v + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend + n + + + léŋsinbiro + + + léŋ + léŋ + 3 + move + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you come in! + v + + + ! + + + + + + léŋsinbiro!’ + 70.2 + + + léŋsinbiro + + + léŋ + léŋ + 3 + move + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you come in!' + v + + + !’ + + + + + + ə́dúgə, ‘lékpikho,’ háynə háy. + 70.3 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally, + + + , + + + ‘ + + + lékpikho + + + lék + lék + spend.night + v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + 'please spend the night,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + interj + + + . + + + Being happy they said, ‘Friend, come in! Come in and spend the night.’ + + + + + + + ə́də́gi kekrúhənǰəbəsi túmme, nuŋdaŋsi. + 71 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + túmme + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + slept. + + + , + + + nuŋdaŋsi + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this night. + + + . + + + That night Lord of the Blackberry went to sleep. + + + + + + + má túmbə yade. + 72 + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + túmbə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to sleep + + + yade + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not able. + + + . + + + He was not able to sleep. + + + + + + + túmməmŋəysidə mánə háy, ‘ítaw ŋə́sisú ə́y kərigumbə pót ə́rubə khə́rə yáwrəkpəni. + 73.1 + + + túmməmŋəysidə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -məm + -ləm + -INFR + v>v + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when time for sleep + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + interj + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend + n + + + ŋə́sisú + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + today too + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + something + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́rubə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ru + lu + 1 + clear.water + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is precious + n + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + yáwrəkpəni + + + yáw + yáw + participate + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + have with me. + + + . + + + + + + háyribə ə́ni ə́sé hóren yeŋbirunu, ə́ynə túmkhrə́bə kandə,’ háydúnə sinnərəmmí. + 73.2 + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + aforementioned + + + ə́ni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́sé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + hóren + + + hóren + hóren + later + <Not Sure> + + + later + + + yeŋbirunu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't look at, + + + , + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + túmkhrə́bə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having slept + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that time,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + sinnərəmmí + + + sinnə + čhinnə + entrust + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + entrusted. + v + + + . + + + When it was time for bed, he said, ‘Friend, today too I have some precious things. Please don’t look at them later while I am sleeping,’ and saying this, he entrusted those to them. + + + + + + + mə́də́gidi ə́hiŋsidə mə́tə́y-mə́naw ə́sí ə́múksú túmbə yarəktre. + 74 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + but then + + + ə́hiŋsidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + híŋ + híŋ + 1 + night + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that night + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + ə́múksú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + once again + + + túmbə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to sleep + + + yarəktre + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were not able. + + + . + + + But then, that night, the husband and wife again could not fall asleep. + + + + + + + ‘ŋə́raŋgi ə́dúgumbə pót ə́mə yáwrə-mane, háydə́nə, phi mə́čét phəttəbənə yómmibə məŋgé theŋgu yay oybəgə thə́wrí kóŋgóygəse, mə́sí ə́múk yeŋniŋŋəktə́nə čə́ŋsəlləkʔe. + 75 + + + ‘ + + + ŋə́raŋgi + + + ŋə́raŋ + ŋə́raŋ + yesterday + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'of yesterday + + + ə́dúgumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being like that + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + yáwrə-mane + + + yáw + yáw + participate + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + may contain, + + + , + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + phi + + + phi + phi + cloth + n + + + cloth + n + + + mə́čét + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čét + čét + piece + <Not Sure> + + + piece + + + phəttəbənə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -ttə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + dirty + + + yómmibə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that was wrapped + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + able + n + + + oybəgə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + along with this + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóygəse + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + lasso too, + + + , + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + yeŋniŋŋəktə́nə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + wanting to see + + + čə́ŋsəlləkʔe + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + approached. + + + . + + + ‘It must contain something similar to what we found the other day,’ they said, and so went in again, desiring to see what was wrapped in the dirty cloth (that is, the tamarind hammer-that-can beat and the rope-lasso). + + + + + + + čə́ŋsəllə́gə, haŋdoktə́nə, təwriŋəysidə, kekrúhənǰəbədi túmdri, kekrúhənǰəbəsinə hék páybəgə, ‘thə́wrí kóŋgóy yay oybə mə́banisi pullo,’ háydúnə háy. + 76 + + + čə́ŋsəllə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after entering, + + + , + + + haŋdoktə́nə + + + haŋ + haŋ + open + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by opening + v + + + , + + + təwriŋəysidə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when doing, + + + , + + + kekrúhənǰəbədi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + túmdri + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + not sleeping, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + páybəgə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + holding, + + + , + + + ‘ + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + 'rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is able + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + mə́banisi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + bani + bani + dual + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + both of them + + + pullo + + + pul + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -lo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please bind,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + interj + + + . + + + They had entered and were about to unwrap (the cloth) when Lord of the Blackberry, who was not asleep, immediately took hold of them and said, ‘Rope-that-can-become-lasso, bind them!’ + + + + + + + mə́də́gidi thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə pulle. + 77 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + able + n + + + oybəsinə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + which is + + + pulle + + + pul + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + bound. + + + . + + + At that, the rope-that-can-become-lasso bound them. + + + + + + + mə́də́y, ‘məŋgé theŋgu, nə́ŋ phúdəro,’ háydúnə háybədəgi, məŋgé theŋgu, ə́sínə mə́banisi túp-túp phúbə hə́wrəke. + 78 + + + mə́də́y + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + ‘ + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + 'tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer + n + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + phúdəro + + + phú + phú + beat + v + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + have to beat, right,' + v + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer, + n + + + , + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + mə́banisi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + bani + bani + dual + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these two + + + túp-túp + + + túp + túp + (ideo) + <Not Sure> + + + túp + túp + (ideo) + <Not Sure> + + + smacking + + + phúbə + + + phú + phú + beat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + beating + v + + + hə́wrəke + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + began. + + + . + + + He said, ‘Hammer of tamarind wood, you must beat them.’ And when he said this, the hammer of tamarind wood began to beat these two making a túp túp sound. + + + + + + + mə́də́gidi sum nakhətləkpə kansidə mánə háyre, ‘ítaw, nə́ŋ ə́ygi khúdóp lə́wbəra lə́wdəbəra,’ háydə́nə sum kansidə, mə́tawsi naməlləkʔədə́nə, ‘ítaw, ə́y ŋə́raŋ nuŋdaŋ nə́ŋgi khúdópto, ítaw nə́ŋnə, "sókunu," háybədəgi, yeŋniŋmənkhidə́nə yeŋŋubədəgi, phəzəməndə́nə lə́wthokhəwre. + 79.1 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + and then + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + nakhətləkpə + + + na + na + 1 + sick + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + gotten sore + + + kansidə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend, + n + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + lə́wbəra + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + did you take + + + lə́wdəbəra + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + did you not take,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + kansidə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time, + + + , + + + mə́tawsi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his friend + + + naməlləkʔədə́nə + + + na + na + 1 + sick + <Not Sure> + + + -məl + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being in excessive pain + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend, + n + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ŋə́raŋ + + + ŋə́raŋ + ŋə́raŋ + yesterday + <Not Sure> + + + yesterday + + + nuŋdaŋ + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + night + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + khúdópto + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =to + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that ring, + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you, + + + , + + + " + + + sókunu + + + sók + čhók + touch + v + + + -u + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't touch + v + + + ," + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that + + + , + + + yeŋniŋmənkhidə́nə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + wishing so much + + + yeŋŋubədəgi + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from looking at, + n + + + , + + + phəzəməndə́nə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + because it was incredibly beautiful + + + lə́wthokhəwre + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + beautiful began to take it out. + + + . + + + + + + ə́dúgi mə́húttə ə́ykhóygi íčəm-čəmbə khúdóp ə́mə yómsəndə́nə thəmkhrə́bəni,’ háydúnə háybə kansidəgi, ‘ə́dú oydrəbədi ə́dú hék pídribə, mə́khə́y nə́ŋ phúdúnə, sirədəwni,’ háydúnə háyre. + 79.2 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + mə́húttə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hút + hút + reverse + v + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + instead of + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + íčəm-čəmbə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ordinary + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yómsəndə́nə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -sən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + wrapping + + + thəmkhrə́bəni + + + thəm + thəm + keep + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + having kept here,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + saying + + + kansidəgi + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + at that time, + + + , + + + ‘ + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + 'that + + + oydrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if not being + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + pídribə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not giving, + + + , + + + mə́khə́y + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kháy + kháy + share + <Not Sure> + + + until + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + phúdúnə + + + phú + phú + beat + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + beating, + + + , + + + sirədəwni + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will certainly die,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + Then, when he was torturing them thus, he said, ‘Friend, have you or have you not taken my ring?’ And at the time when he questioned them thus, his friend became humble: ‘Friend, the other evening when you told me not to look at your ring. I really wanted to see it, and then when I saw it, because it was so beautiful, I took it. Then I wrapped up an ordinary ring and put it in its place.’ Then Lord of the Blackberry said, ‘If that is so, if you don’t give it back to me right away, I will beat you to death.’ + + + + + + + mə́də́gidi mə́khóysú namənlədə́nə kháŋbə ŋəmdrədə́nə, ‘pírəge pírəge, ítaw,’ háynə háyre. + 80 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + mə́khóysú + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + they too + + + namənlədə́nə + + + na + na + 1 + sick + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + torturing + + + kháŋbə + + + kháŋ + kháŋ + stop + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to stop + v + + + ŋəmdrədə́nə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not being able, + + + , + + + ‘ + + + pírəge + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + 'will give, + + + pírəge + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will give, + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend,' + n + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + Then, because they were in such pain they could not bear it, they said, ‘We’ll give it to you. We’ll give it to you.’ + + + + + + + ə́də́gidi mánə, ‘tókʔo,’ háydúnə háybədəgi, mə́khóy phúbə tókʔe. + 81.1 + + + ə́də́gidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + also + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he, + + + , + + + ‘ + + + tókʔo + + + tók + tók + abandon + v + + + -ʔo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + 'please stop,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + phúbə + + + phú + phú + beat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + beating + v + + + tókʔe + + + tók + tók + abandon + v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + v + + + . + + + + + + ə́dúgə, ŋəsáygi khúdóp ə́séŋbədo puthoktúnə, píre. + 81.2 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́séŋbədo + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the real one + + + puthoktúnə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying out, + + + , + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + . + + + + + + + + + + mə́də́gidi kekrúhənǰəbəsinə khúdóp ə́séŋbədu phəŋŋəninə, məŋgé theŋgu yay oybədune, thə́wrí kóŋgóydune, pulləp purə́gə, mə́yúmdə həlləkʔe. + 82 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + ə́séŋbədu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the real one + + + phəŋŋəninə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ŋə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because finding, + + + , + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + able + n + + + oybədune + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that one which is, + + + , + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóydune + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + coil + + + , + + + pulləp + + + pun + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + ləp + ləp + far + <Not Sure> + + + together + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after carrying, + + + , + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + həlləkʔe + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + returned. + + + . + + + Then after getting back the true ring, and taking the tamarind wood hammer-that-can and the rope-that-can-become-lasso together, he returned home. + + + + + + + həlləkʔə́gə, mə́másidə háyre... má lakpə ubədə mə́mádi pə́ŋsawdə́-sawdúnə, ‘phí-phí,’ kamdúnə mə́sígi, ‘kə́tə́l ə́sí ə́múksú həlləkʔe. + 83.1 + + + həlləkʔə́gə + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after returning, + + + , + + + mə́másidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his mother + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said... + + + ... + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming + + + ubədə + + + u + u + 2 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + n + + + mə́mádi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + his mother + + + pə́ŋsawdə́-sawdúnə + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being extremely angry, + + + , + + + ‘ + + + phí-phí + + + phí + phí + (ideo) + <Not Sure> + + + phí + phí + (ideo) + <Not Sure> + + + (fuming),' + + + ,’ + + + kamdúnə + + + kam + kam + cut + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + cursing + + + mə́sígi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this, + + + , + + + ‘ + + + kə́tə́l + + + kə́tə́n + kə́tə́n + lazybones + n + + + lazybones + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́múksú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + once again + + + həlləkʔe + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + returned. + + + . + + + + + + tə́l həw háyrərəni,’ ə́də́gidi mánə, ‘ímá ŋə́sidi sawbirənu. + 83.2 + + + tə́l + + + tə́l + tə́n + 1 + bread + n + + + bread + n + + + həw + + + həw + həw + 1 + bake + v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + bake + v + + + háyrərəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will certainly say, so,' + + + ,’ + + + ə́də́gidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + and then + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he, + + + , + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day + + + sawbirənu + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =nu + -nu + =-SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't be angry. + + + . + + + + + + ə́y ŋə́sidə ŋə́raŋgi khúdópto ə́ranbə oyrəmme. + 83.3 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ŋə́sidə + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + today + + + ŋə́raŋgi + + + ŋə́raŋ + ŋə́raŋ + yesterday + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of yesterday + + + khúdópto + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =to + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the ring + + + ə́ranbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ran + ran + wrong + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + oyrəmme + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + + + . + + + + + + ə́séŋbə khúdóp purəkʔe. + 83.4 + + + ə́séŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the real one + + + khúdóp + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + ring + n + + + purəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have brought. + + + . + + + + + + ə́dúnə, mə́sínə ə́ykhóygi, "thókʔu," háyribə púnəmə́k thóktúnə, ə́ykhóy ŋə́sidəgi nuŋŋayrədəwni,’ háydúnə, mə́másidə háybədəgi, mə́mádi tházəde, ŋə́raŋsú má sóykhrəninə. + 83.5 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + mə́sínə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our, + + + , + + + " + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + "produce," + + + ," + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + saying so + + + púnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + absolutely all + + + thóktúnə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + producing, + + + , + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + ŋə́sidəgi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from today + + + nuŋŋayrədəwni + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will certainly be happy,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + mə́másidə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his mother + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + mə́mádi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + his mother + + + tházəde + + + tházə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not believe, + + + , + + + ŋə́raŋsú + + + ŋə́raŋ + ŋə́raŋ + yesterday + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + yesterday too + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + sóykhrəninə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + mistake + + + . + + + When he had returned, he said to his mother...When his mother saw him returning, she was seething with anger. She said, ‘The sluggard has returned again and for sure he is going to ask for flat bread to be made for him.’ Then he said, ‘Mother, don’t be angry today. The ring I brought yesterday was not the right one. I’ve brought the true ring today. Now, whenever we say, "Produce!" it will produce what we desire. So, from today onwards, we will be happy.’ When he said this to his mother, she did not believe him because he had been wrong about it the other day. + + + + + + + ‘ímá ə́múktə́ yeŋbiyu,’ háynə háybədəgi, mánə wayga phəzənə tə́ythoktúnə, dhúk thaŋmə́y thádə́nə, khúdópsi kə́tlə́gə ləŋbədə, čák púkhə́m phəzəbə thókʔe, ŋáthoŋbə teŋkót phəzəbə thórəktə́nə, mə́mási púŋŋə́k-ŋə́ʔe. + 84 + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'mother + + + ə́múktə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + once again + + + yeŋbiyu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please look,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + saying that, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + wayga + + + way + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + area + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + tə́ythoktúnə + + + tə́y + tə́y + 1 + smear + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + having prepared, + + + , + + + dhúk + + + dhúp + dhúp + incense + n + + + incense + n + + + thaŋmə́y + + + thaŋ + than + light + v + + + mə́y + mə́y + fire + n + + + light + + + thádə́nə + + + thá + thá + 1 + light + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + lighting, + + + , + + + khúdópsi + + + khú + khút + hand + n + + + dóp + tóp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this ring + + + kə́tlə́gə + + + kə́t + kə́t + offer + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + offering + + + ləŋbədə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when cast, + + + , + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + food + + + púkhə́m + + + púkhə́m + púkhə́m + plate + <Not Sure> + + + plate + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + superior one + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + produced, + + + , + + + ŋáthoŋbə + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is a fish dish + + + teŋkót + + + teŋ + téŋ + complete + <Not Sure> + + + kót + kót + contain + v + + + bowl + v + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + superior one + + + thórəktə́nə + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when producing, + + + , + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + púŋŋə́k-ŋə́ʔe + + + . + + + Saying, ‘Mother just look here once again,’ he prepared the area beautifully and, lighting some incense and venerating the ring, he cast it. When it produced a nice plate of rice and then a bowl of fish, his mother was completely astounded. + + + + + + + mə́də́gidi mánə čáthokʔí. + 85 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + čáthokʔí + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + ate up. + v + + + . + + + Later, however, she did eat her fill. + + + + + + + ə́dúnə, ‘ímá, ŋə́sidəgidi sawbirənu. + 86.1 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother, + + + , + + + ŋə́sidəgidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from today onward + + + sawbirənu + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =nu + -nu + =-SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't be angry. + + + . + + + + + + ə́ykhóy ŋə́sidəgidi nuŋŋayrədəwni,’ háydúnə, mə́mási tházəbə həwre. + 86.2 + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + ŋə́sidəgidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from today onward + + + nuŋŋayrədəwni + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will certainly be happy,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + tházəbə + + + tházə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + believing + + + həwre + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + began. + + + . + + + Then Lord of the Blackberry said, ‘Mother, don’t be angry with me from today onward. From today we will be happy.’ When he said this, the mother began to believe him. + + + + + + + ə́də́gidi ŋə́si nuŋdaŋdi, ‘túmməsi,’ háydúnə túmme. + 87 + + + ə́də́gidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + also + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + nuŋdaŋdi + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + tonight, + + + , + + + ‘ + + + túmməsi + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -mə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + 'let's sleep,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + túmme + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + slept. + + + . + + + Then that night they said, ‘Let’s sleep.’ So they slept. + + + + + + + túmmiŋŋəysidə ŋəsáygi kekrúhənǰəbəsidi mági mə́yúm-mə́kə́y saniŋbə púnəmə́ksi, aša púnəmə́ksi, mádi páŋthokʔe háydúnə, ə́hiŋsidə həwgətlə́gə, mánə íhan-hanbədə, ‘ə́ygi yúm yamnə phəzəbə, yamnə čawkhrə́bə ə́mə thókʔu,’ háydúnə ləŋbədəgi hannəgi mə́yúmsi máŋthokkhre. + 88.1 + + + túmmiŋŋəysidə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -miŋ + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when they were sleeping + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + kekrúhənǰəbəsidi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this Lord of the Blackberry + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́yúm-mə́kə́y + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + his house and residence + n + + + saniŋbə + + + sa + čha + make + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wishing to make + + + púnəmə́ksi + + + pú + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + each and every, + + + , + + + aša + + + aša: + aša: + hope + <Not Sure> + + + hope + + + púnəmə́ksi + + + pú + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + each and every, + + + , + + + mádi + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + him + + + páŋthokʔe + + + páŋ + páŋ + perform + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔe + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will accomplish + v + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + ə́hiŋsidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + híŋ + híŋ + 1 + night + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at night + + + həwgətlə́gə + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after getting up, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + íhan-hanbədə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + han + han + first + <Not Sure> + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + right at the beginning, + + + , + + + ‘ + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'my + + + yúm + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + superior one, + + + , + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + čawkhrə́bə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being big + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + ləŋbədəgi + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + when casting + + + hannəgi + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previous + + + mə́yúmsi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his house + + + máŋthokkhre + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + disappeared. + v + + + . + + + + + + ə́dúgə, yúm phəzəbə ə́hənbə ka mə́yamgə ləybə ə́mə thókʔe. + 88.2 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally, + + + , + + + yúm + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + superior one + + + ə́hənbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + new + + + ka + + + ka + ka + 2 + room + n + + + room + n + + + mə́yamgə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with many + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + v + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + produced. + + + . + + + When it was time for sleep, this Lord of the Blackberry of ours desired to build a house and everything that went with it. He hoped for all of it, and wanting to create it immediately, he got up at night and right then said, ‘Produce an extremely beautiful, huge house for me.’ And when he cast the ring, the previous house disappeared and a beautiful house with many great rooms was produced. + + + + + + + mə́də́gi, ‘mə́maŋ sə́ŋgóy ə́múk thókʔu,’ háybədəgi, sə́ŋgóy thókʔe. + 89 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + ‘ + + + mə́maŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + 'in front + + + sə́ŋgóy + + + sə́ŋ + čhə́ŋ + building + n + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + gazebo + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce,' + + + ,’ + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + sə́ŋgóy + + + sə́ŋ + čhə́ŋ + building + n + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + gazebo + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + produced. + + + . + + + He said, ‘Make a utility out-building in the front!’ A utility out-building was produced. + + + + + + + ə́dum háynə təwdúnə mági, ‘sən səŋgon phəzəbə ə́thənbə ə́məgə thókʔu,’ háybədəgi, sən píkthənnə ləybə səŋgon ə́məsú thókʔe. + 90 + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + təwdúnə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + doing + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his, + + + , + + + ‘ + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + 'cow + n + + + səŋgon + + + səŋ + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + gon + kon + 2 + area + n + + + cow shed + n + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is superior + + + ə́thənbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thən + thən + 1 + full + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is full + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce,' + + + ,’ + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + 'cow + n + + + píkthənnə + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + thən + thən + 1 + full + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + full of + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to be + v + + + səŋgon + + + səŋ + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + gon + kon + 2 + area + n + + + cow shed + n + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + and + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + produced. + + + . + + + After doing that, when he said, ‘Produce a beautiful special cow shed,’ a cow shed full of cows was produced. + + + + + + + mə́də́gi, ‘ə́ygi púkhrí ə́nídəŋ tə́w,’ háybədəgi púkhrí phəzəbə ə́ní ə́məsú mági iŋkhon mə́nuŋsidə tə́wre. + 91 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + ‘ + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'my + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + ə́nídəŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -dəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just two + + + tə́w + + + tə́w + tə́w + dig + v + + + dig,' + v + + + ,’ + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is superior + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + or one + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + iŋkhon + + + iŋkhon + iŋkhon + garden + n + + + compound + n + + + mə́nuŋsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + tə́wre + + + tə́w + tə́w + dig + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + dug. + + + . + + + Then, when he said, ‘Make two ponds for me,’ two beautiful ponds were made in his compound. + + + + + + + ə́də́gi mági ‘iŋkholsi ə́múk səmbəl kházillu,’ háydúnə ləŋbədəgi, səmbəl čə́p-čánə kházille. + 92 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ‘ + + + iŋkholsi + + + iŋkhol + iŋkhon + garden + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'this compound + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + səmbəl + + + čhəm + čhəm + 2 + fence + <Not Sure> + + + bəl + pən + dam + n + + + fence + n + + + kházillu + + + khá + khá + 2 + build.wall + v + + + -zil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + build,' + v + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + ləŋbədəgi + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + when casting + + + , + + + səmbəl + + + čhəm + čhəm + 2 + fence + <Not Sure> + + + bəl + pən + dam + n + + + boundary wall + n + + + čə́p-čánə + + + čə́p + čə́p + compress + v + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + just that + v + + + kházille + + + khá + khá + 2 + build.wall + v + + + -zil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + built. + + + . + + + Then, when he said, ‘Build a wall within this garden,’ with his casting of the ring, a proper fence was produced. + + + + + + + ‘gét phəzəbə ə́mə pallu,’ háybədəgi thóŋgal phəǰəbə ə́məsú palle. + 93 + + + ‘ + + + gét + + + gét + gét + gate + n + + + gate + n + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is superior + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + pallu + + + pal + pan + 1 + attack + v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + attack,' + v + + + ,’ + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + when saying that + + + thóŋgal + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + gal + kan + 2 + (unid) + <Not Sure> + + + gate + + + phəǰəbə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is superior + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one also + + + palle + + + pal + pan + 1 + attack + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + attacked. + v + + + . + + + When he said, ‘Make a beautiful gate,’ a beautiful gate was constructed. + + + + + + + ə́sum háynə təwdúnə, mə́mánə túmmiŋəysidə, kekrúhənǰəbənə nuŋdaŋsi loynə mági mə́yúm-mə́kə́y sabəgi thəwráŋsi, loythokkhre. + 94 + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + təwdúnə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + doing, + + + , + + + mə́mánə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother + + + túmmiŋəysidə + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + while sleeping, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + nuŋdaŋsi + + + nuŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + daŋ + taŋ + 1 + shelter + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + tonight + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́yúm-mə́kə́y + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + his house and things + n + + + sabəgi + + + sa + čha + make + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for making + + + thəwráŋsi + + + thə́w + thə́w + 2 + work + v + + + ráŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + arrangement, + + + , + + + loythokkhre + + + loy + loy + finish + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + completely finished. + + + . + + + In this way, while his mother was asleep, Lord of the Blackberry finished his entire house-building project in one night. + + + + + + + mə́də́gidi mə́mási hə́wgətləkpə kandə, mə́mási púŋŋə́kŋə́kkhre. + 95 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + hə́wgətləkpə + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + gotten up + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time, + + + , + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + púŋŋə́kŋə́kkhre + + + . + + + So when his mother awoke, she was completely astounded. + + + + + + + mádi máygáyga khə́ŋdədúnə púŋŋáw-ŋáwre. + 96 + + + mádi + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + she + + + máygáyga + + + máygáy + máygáy + direction + n + + + =ga + =kə + 2 + ==INCRD + Attaches to any category + + + her bearings + n + + + khə́ŋdədúnə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + not knowing + + + púŋŋáw-ŋáwre + + + . + + + She had lost her bearings. She was completely confused. + + + + + + + mə́təmdugi lə́ybáktugi niŋthəwdugi konuŋgə həwǰíkki kekrúhənǰəbəsigi ə́nəwbə thókhəllibə yúmkə́ysiŋgə mannə́y háy. + 97 + + + mə́təmdugi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from that time + + + lə́ybáktugi + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the land + + + niŋthəwdugi + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the king + + + konuŋgə + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with the palace + n + + + həwǰíkki + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + kekrúhənǰəbəsigi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + ə́nəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + nəw + naw + 1 + young + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + all that is new + + + thókhəllibə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one that was created + + + yúmkə́ysiŋgə + + + yúm + yúm + house + n + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with the house, etc. + + + mannə́y + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was comparable + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + it was that. + interj + + + . + + + Lord of the Blackberry’s newly created estate now looked similar to the estate of the ruler of the land at the time. + + + + + + + mə́sídə mə́mási púŋŋáw-ŋáwkhidə́nə kərino təwrise <obs> háydúnə íŋáw-ŋáwrəmmí. + 98.1 + + + mə́sídə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + regarding this + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + púŋŋáw-ŋáwkhidə́nə + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + təwrise + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + what was happening + + + < + + + obs + + + > + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + íŋáw-ŋáwrəmmí + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + ŋáw + ŋáw + crazy + <Not Sure> + + + ŋáw + ŋáw + crazy + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + completely confused. + + + . + + + + + + kekrúhənǰəbənə, ‘ímá, ŋáwbirunu! + 98.2 + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry, + + + , + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother, + + + , + + + ŋáwbirunu + + + ŋáw + ŋáw + crazy + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't be confused! + + + ! + + + + + + ə́ynə háyǰəbəduni, həwǰik ə́y niŋthəwdəwnə təwrəbəni. + 98.3 + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + háyǰəbəduni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + as I said, + + + , + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + niŋthəwdəwnə + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + when acting like a king + + + təwrəbəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be living. + + + . + + + + + + ə́dúnə, ə́ygi yúmsi konuŋgə mannərəbəni. + 98.4 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + yúmsi + + + yúm + yúm + house + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this house + + + konuŋgə + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with the palace + n + + + mannərəbəni + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be like. + + + . + + + + + + ə́dúnə, həwǰik ímá nə́ŋ niŋthəw mə́čá núpí háybiručó,’ háydúnə háybədəgi, mə́mású yare. + 98.5 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so, + + + , + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + niŋthəw + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + girl + + + háybiručó + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =čó + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + say there, OK,' + interj + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + mə́mású + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + his mother + + + yare + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + too agreed. + + + . + + + When these things happened, his mother was completely confused and couldn’t figure out what was happening. Then Lord of the Blackberry said, ‘Mother, don’t be confused. As I told you, I am now going to be living like a king and my house will be like a palace. Now, Mother, go and ask for the king’s daughter’s hand in marriage.’ When he said this, his mother agreed. + + + + + + + phəre! + 99.1 + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'that's good! + + + ! + + + + + + phəre! + 99.2 + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good! + + + ! + + + + + + ŋə́sidi lə́ybáksigi niŋthəw mə́čá núpísi háyrurəge,’ háydúnə mə́másinə, phiról mági ə́hənbə mə́čá núpánə thókhəndúnə, mə́dú sétčárədúnə, konuŋdə niŋthəw mə́čá núpí-háybə čə́tle. + 99.3 + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day + + + lə́ybáksigi + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + this country + + + niŋthəw + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one + + + núpísi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + daughter + + + háyrurəge + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will go and ask,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + so saying + + + mə́másinə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his mother, + + + , + + + phiról + + + phi + phi + cloth + n + + + ról + lón + 1 + weave + <Not Sure> + + + clothes + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ə́hənbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + oldest + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young + + + núpánə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + son + + + thókhəndúnə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + producing, + + + , + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + then + + + sétčárədúnə + + + sét + čhét + wear + v + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + getting ready, + v + + + , + + + konuŋdə + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the palace + + + niŋthəw + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one + + + núpí-háybə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ask for girl in marriage + + + čə́tle + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + went. + + + . + + + She said, ‘Good, good, I will ask for the hand of the daughter of the king of this land today.’ Then, her son produced new clothes for her, and after eating and dressing, she went to the capital to ask for the king’s daughter. + + + + + + + mə́təmsidə mə́yamdi khə́ŋpóndri, kekrúhənǰəbə ínákkhulle háybəsi. + 100 + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + mə́yamdi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the people + + + khə́ŋpóndri + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + nd + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was not a known thing, + + + , + + + kekrúhənǰəbə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Lord of the Blackberry + + + ínákkhulle + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khul + khun + 2 + village + n + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is rich + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that. + + + . + + + At that time, not everyone knew that Lord of the Blackberry was now rich. + + + + + + + mə́də́gi, mə́má ə́sínə konuŋdə čə́ŋŋerə́gə, niŋthəwsidə ə́ŋəm-ə́thəwsiŋsidə həŋgəttə́nə, mági mə́čá núpí raǰkəyna phəzəkhrəbí ə́sí, máy mə́čá núpági háynə siŋnəbə lakini, ‘khə́rə píbiyu,’ háyǰəbəsidə, tábədə, ə́ŋəm-ə́thəw púnəmə́k nóktə́nə, niŋthəwgasi ə́hanbədə phagi oyrə́boy niŋŋəmmí. + 101.1 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + konuŋdə + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the palace + + + čə́ŋŋerə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + once she had entered, + + + , + + + niŋthəwsidə + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + with this king + + + ə́ŋəm-ə́thəwsiŋsidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nobility + + + həŋgəttə́nə + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + requested, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + girl + + + raǰkəyna + + + raǰkəyna + raǰkəyna + princess + n + + + princess + n + + + phəzəkhrəbí + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + the one who was beautiful + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + máy + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + child + + + núpági + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + son's + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + siŋnəbə + + + siŋ + čhiŋ + 2 + place.order + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + for placing an order + n + + + lakini + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -i + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + coming, + + + , + + + ‘ + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + 'some + + + píbiyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please give,' + v + + + ,’ + + + háyǰəbəsidə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when respectfully requested, + + + , + + + tábədə + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon hearing, + + + , + + + ə́ŋəm-ə́thəw + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + nobility + n + + + púnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + all the time + + + nóktə́nə + + + nók + nók + laugh + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + laughing, + v + + + , + + + niŋthəwgasi + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + -ga + -ka + -UNANT + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + along with king + + + ə́hanbədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the beginning + + + phagi + + + phagi + phagi + joke + n + + + joke + n + + + oyrə́boy + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + it must be + + + niŋŋəmmí + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + -ŋəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + thought. + + + . + + + + + + ə́də́gi, mánə ə́séŋbə oynə háyrəkpəsidə, móysi sawrəktə́nə, ‘kəysú ləytəbə lukhrabí mə́čá, nə́ŋgumbə nə́čá thə́bə́ksú súniŋdəbə, kekrúdəwnə músin-múbə, mə́sə́ksú thíbə, mə́dúgidəmə́ktə́ nə́ŋnə niŋthəw mə́čá núpíbu háybə, lakpədi ə́ykhóybu ušit thəwoydəbəni,’ háydə́nə, ‘mási mə́ŋə́kšə́m láktə́nə íllu,’ háybədəgi, ə́ŋəm-ə́thəwsiŋdunə mási lák-láktúnə íllə́gə, phúrəkpəsinə, ə́múk tusən, ə́múk hə́wgətlə́, ə́múk ínləkpəsidə, mə́mási mə́máysi lə́ybáktə yə́yšəndə́nə mə́yasi íga thóktúnə, sum čə́ŋŋəkʔí, thóŋgalsidə. + 101.2 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + ə́séŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + for real + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because it was + + + háyrəkpəsidə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon saying + + + , + + + móysi + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + they + + + sawrəktə́nə + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + becoming angry, + + + , + + + ‘ + + + kəysú + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + 'nothing + + + ləytəbə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who does not have + + + lukhrabí + + + lukhra + lukhra + widow + n + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + widow + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one, + + + , + + + nə́ŋgumbə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one like you + pro-form + + + nə́čá + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + your child + + + thə́bə́ksú + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + work also + + + súniŋdəbə + + + sú + čhú + 1 + work + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not wanting to do, + + + , + + + kekrúdəwnə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + making like a blackberry + + + músin-múbə + + + mú + mú + dark + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + mú + mú + dark + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who is dark, + + + , + + + mə́sə́ksú + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + his appearance + + + thíbə + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who is ugly, + v + + + , + + + mə́dúgidəmə́ktə́ + + + mə́ + má + 1 + he + <Not Sure> + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + for him + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + niŋthəw + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one + + + núpíbu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + daughter + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + , + + + lakpədi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + for that coming + + + ə́ykhóybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + to us,' + pro-form + + + ušit thəwoydəbəni + + + ušit + učhit + condemn + v + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + disrespectful + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying this, + + + , + + + ‘ + + + mási + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'her + + + mə́ŋə́kšə́m + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + šə́m + čhə́m + 2 + hair + n + + + her hair and neck + n + + + láktə́nə + + + lák + lák + 1 + control + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + grab + + + íllu + + + íl + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + push,' + + + ,’ + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + ə́ŋəm-ə́thəwsiŋdunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the nobles + n + + + mási + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + her + + + lák-láktúnə + + + lák + lák + 1 + control + <Not Sure> + + + lák + lák + 1 + control + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + after grabbing + + + íllə́gə + + + íl + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pushing, + + + , + + + phúrəkpəsinə + + + phú + phú + beat + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this beaten one, + + + , + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + tusən + + + tu + tu + 1 + fall + v + + + sən + čhən + 2 + spread + <Not Sure> + + + falling down, + + + , + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + hə́wgətlə́ + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́ + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + getting up, + + + , + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + ínləkpəsidə + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon pushing around, + + + , + + + mə́mási + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his mother + + + mə́máysi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + máy + máy + face + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + her face + + + lə́ybáktə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the ground + + + yə́yšəndə́nə + + + yə́y + yə́y + strike + v + + + -šən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by striking + + + mə́yasi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ya + ya + 2 + tooth + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + her teeth + + + íga + + + í + í + 5 + blood + n + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with blood + + + thóktúnə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + producing + + + , + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́ŋŋəkʔí + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + brought all the way back + + + , + + + thóŋgalsidə + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + gal + kan + 2 + (unid) + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to her gate. + + + . + + + The mother entered the palace and said that she had come to ask the king and the nobles for the beautiful princess for her son by saying, ‘Please, give her to me.’ Upon hearing this, all the nobility laughed, thinking at first that it was a joke. But then, when she said that she was in earnest, they became angry and said, ‘You have come here to request the king’s daughter from us for your son who has nothing, who is the son of a widow, who has no ambition to work, who resembles a blackberry, who is as dark as ink, who has an ugly face? That is an insult to us! Push that mother by the neck and drag her around!’ Then, the nobles harassed and pushed the mother around. She fell down and got up again and, once again being pushed, she struck the floor. Thus, with her gums bleeding, she was escorted out to her gate. + + + + + + + mə́də́gi kekrúhənǰəbənə maŋgondə léppəgə yeŋbəsidə, mə́mági mə́yadə íga thókpəsi ubəsidə mánə kwá pízərəkʔiboy niŋdúnə, ‘ímá, léŋsinbirəkʔu! + 102.1 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + maŋgondə + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + gon + kon + 2 + area + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + front porch + + + léppəgə + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + when standing + + + yeŋbəsidə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing, + + + , + + + mə́mági + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his mother's + + + mə́yadə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ya + ya + 2 + tooth + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on her tooth + + + íga + + + í + í + 5 + blood + n + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with blood + + + thókpəsi + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that appeared + + + ubəsidə + + + u + u + 2 + see + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kwá + + + kwá + kwá + betel.nut + n + + + betel nut + n + + + pízərəkʔiboy + + + pízə + píǰə + serve + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + must have been served + n + + + niŋdúnə + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thinking, + + + , + + + ‘ + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother, + + + , + + + léŋsinbirəkʔu + + + léŋ + léŋ + 3 + move + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + come in! + v + + + ! + + + + + + yabirə́bəra?’ + 102.2 + + + yabirə́bəra + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + have they decided to agree?' + + + ?’ + + + + + + háydúnə maŋgoldə léppəgə lawwí. + 102.3 + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + maŋgoldə + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + gol + kon + 2 + area + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the front porch + + + léppəgə + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + when standing + + + lawwí + + + law + law + shout + v + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + shouted. + + + . + + + Now Lord of the Blackberry, who was waiting on the porch, upon seeing his mother with blood flowing from her gums, thought that she had been served betel nut (and so was treated well at the palace). He called out from the porch, ‘Mother, come in. Did they agree?’ + + + + + + + mə́təmsidə mə́mádi kə́ppə-kə́ppəgə čə́ŋŋəkʔini. + 103 + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + mə́mádi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + his mother + + + kə́ppə-kə́ppəgə + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + crying + + + čə́ŋŋəkʔini + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + came in. + + + . + + + At that time the mother came in crying… + + + + + + + ‘ímábu, sum-háynə təwdə́nə, lusə́m láktúnə, hənnə-hənnə ílləkpədəgi, ímági yadə íga thókʔibəsini,’ háyrəkpədəgi, kekrúhənǰəbəsi sawre. + 104 + + + ‘ + + + ímábu + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + 'mother, + + + , + + + sum-háynə + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having also done, + + + , + + + lusə́m + + + lu + lu + 2 + head + n + + + sə́m + čhə́m + 2 + hair + n + + + nape of neck + n + + + láktúnə + + + lák + lák + 1 + control + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + assaulting, + + + , + + + hənnə-hənnə + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + again and again + v + + + ílləkpədəgi + + + íl + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from pushing roughly, + + + , + + + ímági + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my mother's + + + yadə + + + ya + ya + 2 + tooth + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on tooth + + + íga + + + í + í + 5 + blood + n + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with blood + + + thókʔibəsini + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + having made this happen,' + + + ,’ + + + háyrəkpədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + after saying that, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + sawre + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + became angry. + + + . + + + ‘…and when she said, ‘Because they’ve done this to your mother, they assaulted me again and again and pushed me so that I fell down until my gums were bleeding,’ the Lord of the Blackberry was furious. + + + + + + + ‘ə́dú oyrəbordi, ŋə́sidi lan təwrəgedo,’ háydə́nə, kekrúhənǰəbəsinə ŋəsáygi mági thə́wrí kóŋgóy yay oybə, ə́də́gi məŋgé theŋgu síǰinnədə́nə, mági khútláy ləyre. + 105 + + + ‘ + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + 'that + + + oyrəbordi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + o + oy + be + <Not Sure> + + + -rdi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if that is so + + + , + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day + + + lan + + + lan + lan + 2 + war + n + + + war + n + + + təwrəgedo + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that will do,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying this, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + yay + yay + talisman + n + + + talisman + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + , + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer + n + + + síǰinnədə́nə + + + síǰinnə + čhíǰinnə + use + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + using, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + khútláy + + + khút + khút + hand + n + + + láy + + + weapon + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + are. + v + + + . + + + He said, ‘If that is the way it is going to be, then I’m going to wage war on them today.’ And with that, Lord of the Blackberry took up his aforementioned rope-that-can-become-lasso and the hammer made from tamarind tree wood to use as weapons of war. + + + + + + + ə́də́gi mánə mí khə́rə ə́məgə nékʔe. + 106 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + men + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + nékʔe + + + nék + nék + gather + v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gathered. + v + + + . + + + Then he assembled some men. + + + + + + + mánə nékʔibə mísiŋsi mí nə́tte. + 107 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + nékʔibə + + + nék + nék + gather + v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + having hired + + + mísiŋsi + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these men + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + The men he gathered were not human. + + + + + + + mági khóŋlóy oynəbə mə́téŋpáŋbə ǰibəsiŋni, háyribə ǰibəsiŋdu kəri-kərino khoygi mə́khə́lsiŋsini. + 108 + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + he + + + khóŋlóy + + + khóŋ + khóŋ + foot + n + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + supporters + + + oynəbə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who were together + + + mə́téŋpáŋbə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + téŋ + téŋ + explicit + <Not Sure> + + + páŋ + páŋ + perform + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who were to help + + + ǰibəsiŋni + + + ǰibə + ǰibə + being + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + beings, + + + , + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + those + + + ǰibəsiŋdu + + + ǰibə + ǰibə + person + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + beings + + + kəri-kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what all + + + khoygi + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of bees + + + mə́khə́lsiŋsini + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khə́l + khə́l + variety + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + there were these types. + n + + + . + + + His foot soldiers that were going to help him were creatures. These creatures were types of bees. + + + + + + + khoyŋáŋ, khoybíniŋthəw, unákhoy, ə́dú khoymú khoygi, mə́khə́l-mə́khə́l mə́yamsi kekrúhənǰəbənə nékʔe. + 109 + + + khoyŋáŋ + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 2 + red + <Not Sure> + + + red bee, + + + , + + + khoybíniŋthəw + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + -bí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + hornet, + n + + + , + + + unákhoy + + + u + u + 1 + wood + n + + + ná + ná + 1 + leaf + n + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + wood bee, + n + + + , + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + and + + + khoymú + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + mú + mú + black + <Not Sure> + + + bumblebee + + + khoygi + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of bees, + + + , + + + mə́khə́l-mə́khə́l + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khə́l + khə́l + variety + n + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khə́l + khə́l + variety + n + + + different types + n + + + mə́yamsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + many + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + nékʔe + + + nék + nék + gather + v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + assembled. + v + + + . + + + Lord of the Blackberry brought together many types of bees: the red bee, wood bee, black bee and hornet. + + + + + + + ə́də́gi mə́thə́ŋdə mági čə́tnənə́bə, kekrúhənǰəbənə čə́tnənə́bəsi, ləyte. + 110.1 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mə́thə́ŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + after that + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + čə́tnənə́bə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + that is his mode of transport, + + + , + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + čə́tnənə́bəsi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this mode of transport, + + + , + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not have. + + + . + + + + + + mə́khóŋ čə́tpə yapónte. + 110.2 + + + mə́khóŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + by foot + n + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to go + + + yapónte + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + pón + pót + thing + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not possible. + + + . + + + + + + ə́dúnə, mánə lə́mhə́wdóŋ ə́čəwbə ə́mə nékʔe, háyribə hə́wdóŋtókpəsi hə́wdóŋtókpə kəwwí. + 110.3 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lə́mhə́wdóŋ + + + lə́m + lə́m + path + n + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + jungle cat + n + + + ə́čəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + nékʔe + + + nék + nék + gather + v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + assembled, + v + + + , + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that which + + + hə́wdóŋtókpəsi + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + tók + tók + abandon + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the cat which is wild + + + hə́wdóŋtókpə + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + tók + tók + abandon + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + the wild cat + + + kəwwí + + + kəw + kəw + call + v + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is called. + + + . + + + + + + hə́wdóŋtókpəsi toŋkhətle. + 110.4 + + + hə́wdóŋtókpəsi + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + tók + tók + abandon + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the cat which is wild + + + toŋkhətle + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + rode. + + + . + + + + + + khoy mə́yamsinə mági mə́teŋpáŋbə thórəkʔe. + 110.5 + + + khoy + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + bee + n + + + mə́yamsinə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + all of them + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́teŋpáŋbə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + teŋ + téŋ + clear + <Not Sure> + + + páŋ + páŋ + perform + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + help + n + + + thórəkʔe + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came out. + + + . + + + + + + ə́də́gi thə́wrí kóŋgóy yay oybə, məŋgé theŋgusi purədúnə mánə konuŋ təmnə lan təwbə haygətləkʔe. + 110.6 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + able + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that is, + + + , + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgusi + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + gu + u + 1 + wood + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hammer + + + purədúnə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + konuŋ + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + palace + + + təmnə + + + təm + təm + 2 + toward + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + towards + v + + + lan + + + lan + lan + 2 + war + n + + + war + n + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to do + + + haygətləkʔe + + + hay + hay + 1 + sway + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + marched up. + v + + + . + + + ‎‎Also, since Lord of the Blackberry did not have any transportation, and since it wouldn’t be reasonable for him to go by out of the question for him to go on foot, he commissioned a big cat, known as the wild cat, and climbed on it. Then all the bees came out to help him. Then, carrying the rope-that-can become lasso and the hammer made from tamarind tree wood, he started toward the palace to make war. + + + + + + + ə́də́gi mánə loynə šinnəy, ‘konuŋsidə ləyrəmbə púnəmə́k číkkədəbəni. + 111.1 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + šinnəy + + + šinnə + čhinnə + entrust + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + made responsible, + + + , + + + ‘ + + + konuŋsidə + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + 'palace + + + ləyrəmbə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + púnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each and every + + + číkkədəbəni + + + čík + čík + bite + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + must sting. + + + . + + + + + + ə́dúgə, raǰkəynə niŋthəw mə́čá núpíse mádəŋdi nə́khóy číkʔunukó’ háydúnə, khoy púnəmə́k sinnəkhrə́bəni. + 111.2 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally, + + + , + + + raǰkəynə + + + raǰkəynə + raǰkəyna + princess + n + + + princess + n + + + niŋthəw + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one + + + núpíse + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this daughter + + + mádəŋdi + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + -dəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + only her + + + nə́khóy + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + you + + + číkʔunukó + + + čík + čík + bite + <Not Sure> + + + -ʔu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + =kó + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + don't bite,' + interj + + + ’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + khoy + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + bee + n + + + púnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each and every + + + sinnəkhrə́bəni + + + sinnə + čhinnə + entrust + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + made responsible. + + + . + + + Lord of the Blackberry assigned responsibilities to each bee, ‘You should sting everyone in the palace, but none of you should bite the princess.’ + + + + + + + mə́də́ konuŋdə, kekrúhənǰəbəsinə lan lakʔe, háybəsi tábədə, konuŋgi ə́ŋəm-ə́thəwsiŋnə sénnədúnə ləykhəre. + 112 + + + mə́də́ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + then + + + konuŋdə + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the palace, + + + , + + + kekrúhənǰəbəsinə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + lan + + + lan + lan + 2 + war + n + + + war + n + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come, + + + , + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + tábədə + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon hearing, + + + , + + + konuŋgi + + + ko + kon + 2 + area + n + + + nuŋ + nuŋ + 1 + royal + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the palace's + + + ə́ŋəm-ə́thəwsiŋnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + nobles + + + sénnədúnə + + + sen + sen + guard + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + guard + v + + + ləykhəre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were. + v + + + . + + + Then in the palace, when they heard that the Lord of the Blackberry was going to wage war, they tightened security. + + + + + + + mə́də́gi kekrúhənǰəbənə mági khútláysi šízinnəbə hə́wrəkʔe. + 113 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + khútláysi + + + khút + khút + hand + n + + + láy + láy + 1 + (unid) + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + weapons + + + šízinnəbə + + + šízinnə + čhíǰinnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to use + n + + + hə́wrəkʔe + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + began. + + + . + + + Then Lord of the Blackberry started using his weapons. + + + + + + + mánə thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə, ‘niŋthəwgi ə́ŋəm-ə́thəw púnəmə́k pullo,’ háydə́nə thádokkhəre. + 114 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is able + n + + + oybəsinə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one that is, + + + , + + + ‘ + + + niŋthəwgi + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'king's + + + ə́ŋəm-ə́thəw + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + nobility + n + + + púnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each and every + + + pullo + + + pul + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -lo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please bind,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + thádokkhəre + + + thá + thá + 2 + send + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + sent. + v + + + . + + + He sent out the rope-that-can-become-lasso, saying, ‘Bind the king’s nobles.’ + + + + + + + mə́təmsidə thə́wrí kóŋgóy yay oybəsinə loynə ‘kə́drə́k-kə́drə́k-kə́drə́k’ láktúnə punbə hə́wgətləkʔe. + 115 + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + thə́wrí + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + rope + n + + + kóŋgóy + + + kóŋ + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + lasso + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is able + n + + + oybəsinə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one that is + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + ‘ + + + kə́drə́k-kə́drə́k-kə́drə́k + + + kə́drə́k + kə́drə́k + (ideo) + <Not Sure> + + + kə́drə́k + kə́drə́k + (ideo) + <Not Sure> + + + kə́drə́k + kə́drə́k + (ideo) + <Not Sure> + + + (sound of jute fibers rubbing against each other), + + + ’ + + + láktúnə + + + lák + lák + 1 + control + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + assaulting + + + punbə + + + pun + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to bind + + + hə́wgətləkʔe + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got up. + + + . + + + At that time the rope-that-can-become-lasso assaulted all of them and began to bind them up, making the sound kə́drə́k, kə́drə́k, kə́drə́k. + + + + + + + mə́də́gi, ‘məŋgé theŋgu, nóynə yə́yyo,’ háydə́nə, niŋthəwgi ə́ŋəm-ə́thəw mə́nay-mə́səl niŋthəw pháwbə yáwnə loynə pundə́nə phúbə hə́wre. + 116 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + ‘ + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + 'tamarind + + + theŋgu + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + u + u + 1 + wood + n + + + hammer, + n + + + , + + + nóynə + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + yə́yyo + + + yə́y + yə́y + strike + v + + + -yo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + strike please,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying this, + + + , + + + niŋthəwgi + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the king's + + + ə́ŋəm-ə́thəw + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + nobility + n + + + mə́nay-mə́səl + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + səl + čhən + 2 + spread + <Not Sure> + + + companions + + + niŋthəw + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + even + + + yáwnə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by including + v + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + pundə́nə + + + pun + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + binding + + + phúbə + + + phú + phú + beat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to beat + v + + + hə́wre + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + began. + + + . + + + Then when he said, ‘Hammer of tamarind wood, beat,’ the hammer began to beat all of them that were bound, including the nobles and the king and his companions. + + + + + + + mə́də́gidi, ‘khoy nóynə, khoy ə́məmnə, mí mə́ŋa-mə́ŋa číkʔu,’ háydə́nə, sinnəkhidə́nə, niŋthəwgi mí púnəmə́ksi khoynə mə́ŋa-mə́ŋa čírəkpədəgi,mə́khóysi kháŋbə ŋəmməktədə́nə, ‘kərino,’həŋŋəkpə mə́təmsidə, ‘nə́khóynə ə́ygi ímádə thínə təwrəkpə, tathí-taoynə təwrəkpə, ə́dúgə, "raǰkəyna píyu!" + 117.1 + + + mə́də́gidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + ‘ + + + khoy + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + 'bee + n + + + nóynə + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you all, + + + , + + + khoy + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + bee + n + + + ə́məmnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + each one, + + + , + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + mə́ŋa-mə́ŋa + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five for each + + + číkʔu + + + čík + čík + bite + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + sting,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + sinnəkhidə́nə + + + sinnə + čhinnə + entrust + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + commissioned, + + + , + + + niŋthəwgi + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the 'king's + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + men + + + púnəmə́ksi + + + pú + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + all of these + + + khoynə + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + bees + + + mə́ŋa-mə́ŋa + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five for each + + + čírəkpədəgi + + + čí + čík + bite + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + when they stung, + + + , + + + mə́khóysi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + they + + + kháŋbə + + + kháŋ + kháŋ + stop + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to stop + v + + + ŋəmməktədə́nə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -mək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by not being able, + + + , + + + ‘ + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'what is it?' + + + ,’ + + + həŋŋəkpə + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + asking + + + mə́təmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time, + + + , + + + ‘ + + + nə́khóynə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'you all + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + ímádə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to my mother + + + thínə + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + unpleasantly + + + təwrəkpə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + having done, + + + , + + + tathí-taoynə + + + təwrəkpə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + having done, + + + , + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally, + + + , + + + " + + + raǰkəyna + + + raǰkəyna + raǰkəyna + princess + n + + + "princess + n + + + píyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give!" + v + + + !" + + + + + + háybə, čə́tkhibə ímábu nə́khóynə thínə təwrəkpəgi, ŋə́si ləmən khumbə lakʔibəni,’ háydúnə háyre. + 117.2 + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that, + + + , + + + čə́tkhibə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who had come + + + ímábu + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + mother + + + nə́khóynə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you all + + + thínə + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + unpleasantly + + + təwrəkpəgi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from doing, + + + , + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + ləmən + + + ləmən + ləmən + debt + n + + + debt + n + + + khumbə + + + khum + khum + reply + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to pay back + n + + + lakʔibəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + have come,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + Then he commissioned the bees, saying, ‘Bees, each of you sting five people.’ And when each bee stung five of the king’s men, the nobles were unable to stop the onslaught. When they asked, ‘What’s happening?’ Lord of the Blackberry said, ‘Because you mistreated my mother and did bad things to her, because you behaved badly towards my mother who came to ask for the hand of the princess, today I have come to take revenge on you.’ + + + + + + + ‘ə́dú oyrəbədi nə́ŋ kəydəwrə́gə, phəninə,’ háybədə, mə́dúgi ‘ə́ygi ímá phúkhibəgidi, nə́khóynə nə́khóygi nə́čá núpí raǰkəyna ə́sí ə́yŋóndə sinnərə́bə oyrəbədi, nə́khóy thádokpirəni. + 118.1 + + + ‘ + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + 'that + + + oyrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if so, + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + kəydəwrə́gə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + what should we do, + + + , + + + phəninə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + to make good,' + + + ,’ + + + háybədə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + they said that, + + + , + + + mə́dúgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + ‘ + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'my + + + ímá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my mother + + + phúkhibəgidi + + + phú + phú + beat + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from having beaten, + + + , + + + nə́khóynə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you all + + + nə́khóygi + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + you all + + + nə́čá + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + your child + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + girl + + + raǰkəyna + + + raǰkəyna + raǰkəyna + princess + n + + + princess + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + sinnərə́bə + + + sinnə + čhinnə + entrust + v + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having entrusted + + + oyrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if you do so, + + + , + + + nə́khóy + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + all of you + + + thádokpirəni + + + thá + thá + 2 + send + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will release. + + + . + + + + + + ə́dúgə, ə́y sawrəroy,’ háynə háybədəgi, konthə́ŋdə khoy mə́yamnə číkpəgi wábəne, ə́də́gi məŋgé theŋgunə thombəgi nabəne, kháŋbə ŋəmləktədə́nə mə́khóynə raǰkəynasi sinnəre kekrúhənǰəbəsidə. + 118.2 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + sawrəroy + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + won't be angry,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + konthə́ŋdə + + + kon + kon + 1 + after + <Not Sure> + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + soon after + + + khoy + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + bee + n + + + mə́yamnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + many of them + + + číkpəgi + + + čík + čík + bite + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from stinging + + + wábəne + + + wá + wá + 1 + worried + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + pained, you see, + + + , + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgunə + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + gu + u + 1 + wood + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + hammer + + + thombəgi + + + thom + thom + hit + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from hitting + + + nabəne + + + na + na + 1 + sick + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + ill, you see, + + + , + + + kháŋbə + + + kháŋ + kháŋ + stop + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to stop + v + + + ŋəmləktədə́nə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not being able to stop + + + mə́khóynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + raǰkəynasi + + + raǰkəyna + raǰkəyna + princess + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this princess + + + sinnəre + + + sinnə + čhinnə + entrust + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + entrusted + + + kekrúhənǰəbəsidə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Lord of the Blackberry + + + . + + + They said thus, ‘If that is so, what do we need to do to make things right?’ Lord of the Blackberry said, ‘Since you beat my mother, if you give me your princess, I will set you free and I will not be angry anymore.’ Soon after, not being able to bear the continued stinging of the many bees, which was causing pain, and the beating of the tamarind hammer, which was causing them pain, they handed the princess over to Lord of the Blackberry. + + + + + + + mə́də́y mánə kekrúhənǰəbənə lawthokʔe, ‘həwǰik nóhóy punbə tókʔo. + 119.1 + + + mə́də́y + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + to the Lord of the Blackberry + + + lawthokʔe + + + law + law + shout + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + shouted, + + + , + + + ‘ + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + 'now + + + nóhóy + + + nó- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + hóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + you + + + punbə + + + pun + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to bind + + + tókʔo + + + tók + tók + abandon + v + + + -ʔo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please stop. + + + . + + + + + + phúbəsú tókʔo. + 119.2 + + + phúbəsú + + + phú + phú + beat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + beating too + + + tókʔo + + + tók + tók + abandon + v + + + -ʔo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please stop. + + + . + + + + + + khoy púnəmə́ksú číkpə léppo,’ háynə háybədəgi, raǰkəynačhi kekrúhənǰəbənə lə́wdə́nə mə́yúmdə purəkʔí. + 119.3 + + + khoy + + + khoy + khoy + 2 + bee + n + + + bee + n + + + púnəmə́ksú + + + pú + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + each and every + + + číkpə + + + čík + čík + bite + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to sting + + + léppo + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -po + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please stop,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that, + + + , + + + raǰkəynačhi + + + raǰkəyna + raǰkəyna + princess + n + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this princess + + + kekrúhənǰəbənə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry + + + lə́wdə́nə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + taking + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + purəkʔí + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + brought. + + + . + + + Then Lord of the Blackberry called out, ‘You, stop binding right now, and also stop beating. All you bees, cease your stinging,’ and saying this, Lord of the Blackberry took the princess and went back home. + + + + + + + ə́dúgə kekrúhənǰəbəgi mə́mágə kekrúhənǰəbə ə́məsuŋ raǰkəynasi lə́wdə́nə yamnə nuŋŋaynə pankhí. + 120 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + kekrúhənǰəbəgi + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + Lord of the Blackberry's + + + mə́mágə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with his mother + + + kekrúhənǰəbə + + + kekrú + kekrú + blackberry + n + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Lord of the Blackberry + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + and also + + + raǰkəynasi + + + raǰkəyna + raǰkəyna + princess + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this princess + + + lə́wdə́nə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + taking + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + nuŋŋaynə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + happily + + + pankhí + + + pan + pan + 1 + rule + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + And so, along with his mother and the princess he had taken, Lord of the Blackberry lived happily ever after. + + + + + + + + + + + First Pray Well, Then Come to the Interview + Laygə Niŋŋə Lakʔo Phəǰənəkó + + + + + tomba nə́khóygi aaa oǰá oyrəmbə kəyno daktər singh kəydəwŋəy lakʔəni háyge? + 1 + + + tomba + + + tomba + tomba + Tomba + n + + + Tomba + n + + + nə́khóygi + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of all of you + + + aaa + + + aaa + aaa + (humming) + interj + + + hm + interj + + + oǰá + + + oǰá + oǰa + teacher + n + + + teacher + n + + + oyrəmbə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + daktər + + + daktər + daktər + doctor + n + + + doctor + n + + + singh + + + singh + singh + Singh + n + + + Singh + n + + + kəydəwŋəy + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + when + + + lakʔəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come + + + háyge + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to say that? + + + ? + + + Tomba, um, that teacher of yours, what’s his name, Dr. Singh? At what time or on which day did he say he would come? + + + + + + + dewali yáwbə nəŋnənə́bə. + 2 + + + dewali + + + dewali + dewali + Dewali + n + + + Diwali + n + + + yáwbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to participate + n + + + nəŋnənə́bə + + + nəŋ + nəŋ + 1 + arrive.on.time + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to arrive on time. + v + + + . + + + In order to celebrate Diwali here? + + + + + + + há! + 3 + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + What! + interj + + + ! + + + What did you say? + + + + + + + dewali yáwbə nəŋnənə́bə. + 4 + + + dewali + + + dewali + dewali + Dewali + n + + + Dewali + n + + + yáwbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to participate + n + + + nəŋnənə́bə + + + nəŋ + nəŋ + 1 + arrive.on.time + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to arrive on time. + v + + + . + + + In order to celebrate Diwali. + + + + + + + máy núpídi kə́máy təwge, tombidi? + 5 + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpídi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + daughter + + + kə́máy + + + kə́m + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + how to put it + + + təwge + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to do, + + + , + + + tombidi + + + tombi + tombi + Tombi + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that Tombi? + + + ? + + + How is his wife, Tombi, doing? + + + + + + + yam nuŋŋaynə ləyhəwwi. + 6 + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + nuŋŋaynə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + happily + + + ləyhəwwi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + is. + v + + + . + + + She is doing very well. + + + + + + + mə́khóydi kəyno təwrəktəbro? + 7.1 + + + mə́khóydi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + they + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + təwrəktəbro + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't they be needing to do? + + + ? + + + + + + sídə lakʔəni-khótkənigə háydəbəro ímphaldə. + 7.2 + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this + + + lakʔəni-khótkənigə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + khót + khót + scratch + v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + will come or not + + + háydəbəro + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + did they not say + + + ímphaldə + + + ímphal + ímphal + Imphal + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Imphal. + + + . + + + Did they not say what they are going to do? Did they say whether or not they were coming to Imphal? + + + + + + + ə́dúdi thoydokpə háyrəkte. + 8 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + of that + + + thoydokpə + + + thoy + thoy + increase + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to come out + + + háyrəkte + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not say. + + + . + + + They didn’t say anything about coming out here. + + + + + + + há! + 9 + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + What! + interj + + + ! + + + What did you say? + + + + + + + ə́dúdi thoydokpə háyrəkte. + 10 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + thoydokpə + + + thoy + thoy + increase + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to come out + + + háyrəkte + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not say. + + + . + + + That they haven’t really told me about their coming out. + + + + + + + ə́dúdi- + 11 + + + ə́dúdi- + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that-- + + + That... + + + + + + + [dewalidi]-- + 12 + + + [ + + + dewalidi + + + dewali + dewali + Dewali + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + [just Dewali] + + + ] + + + -- + + + Dewali... + + + + + + + [əča] nə́ŋgi ə́yŋóndədi nəhán, ‘ə́ynə lakpə kandədə́,’ háyrəkpəne, kəyno təwnenə móy, ‘sídə lakʔəni, sídə ləyrəni, ləyphəm sínləmmuga,’ háynə. + 13 + + + [ + + + əča + + + əča + əča + good + <Not Sure> + + + [I see] + + + ] + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + ə́yŋóndədi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + to me + + + nəhán + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + other day, + + + , + + + ‘ + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'I + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming + + + kandədə́ + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + just at that time,' + + + ,’ + + + háyrəkpəne + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + said, you know, + + + , + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + təwnenə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + will do thus + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they, + + + , + + + ‘ + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + 'at this + + + lakʔəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come, + + + , + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this + + + ləyrəni + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will stay, + + + , + + + ləyphəm + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + phəm + phəm + seat + n + + + living place + + + sínləmmuga + + + sín + čhín + arrange + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + -ga + -ka + -UNANT + Attaches to any category + + + so arrange,' + v + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that. + + + . + + + Oh really? Well, when I met your guy the other day, he said to me, ‘I’m going to be there soon.’ They said, ‘We are going to come and stay there. Arrange accommodations for us.’ + + + + + + + thoydokpə háyrəkte. + 14 + + + thoydokpə + + + thoy + thoy + increase + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to come out + + + háyrəkte + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not say. + + + . + + + They didn’t say anything to me about their coming. + + + + + + + ə́mətə́ háyrəkteye. + 15.1 + + + ə́mətə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + exactly + + + háyrəkteye + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + indeed they did not say. + + + . + + + + + + ə́dú nə́ŋgi nəhángi skolarsip nehúgido, ə́dú phəŋə́bro? + 15.2 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + nəhángi + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of before + + + skolarsip + + + skolarsip + skolarsip + scholarship + n + + + scholarship + n + + + nehúgido + + + nehú + nehú + NEHU + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that of NEHU, + + + , + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + phəŋə́bro + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + did you get? + v + + + ? + + + So they said nothing. Well, did you get that scholarship from NEHU? + + + + + + + aaa, pəysá ləytrenə, píde @. + 16 + + + aaa + + + aaa + aaa + (humming) + interj + + + well, + interj + + + , + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + ləytrenə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because did not have, + + + , + + + píde + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have not given. + + + @. + + + Well, they did not have the money. So, they didn’t give it to me. + + + + + + + @ tha ə́mədə lupá kəya phəŋdoybə? + 17 + + + @ + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + for each + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + kəya + + + kəya + kəya + how.much + <Not Sure> + + + how much + + + phəŋdoybə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + were you to get? + n + + + ? + + + How much money were you supposed to get each month? + + + + + + + é, kəynoni púnnə lísíŋ ə́mə čánípan. + 18 + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + oh, + interj + + + , + + + kəynoni + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + what is it + + + púnnə + + + pún + pún + total + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + totaling + + + lísíŋ + + + lísíŋ + líčhíŋ + thousand + <Not Sure> + + + thousand + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čánípan + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + pan + pan + 3 + subtract + v + + + eight hundred. + v + + + . + + + Oh, if I remember right, in total it was Rs.1800. + + + + + + + tha kəyagi? + 19 + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + kəyagi + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for how many? + + + ? + + + For how many months? + + + + + + + čə́hí ə́məgi oyrə-mane. + 20 + + + čə́hí + + + čə́hí + čə́hí + year + n + + + year + n + + + ə́məgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of one + + + oyrə-mane + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + may be. + + + . + + + It might be for one year. + + + + + + + tha ə́məgi lísíŋ ə́mə [čánípan]. + 21 + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + ə́məgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of one + + + lísíŋ + + + lísíŋ + líčhíŋ + thousand + <Not Sure> + + + thousand + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + [ + + + čánípan + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + pan + pan + 3 + subtract + v + + + [eight hundred]. + v + + + ]. + + + Do you mean you get Rs.1800 each month? + + + + + + + [hə, nə́tte, čə́hí ə́məgi] pər énəm. + 22 + + + [ + + + hə + + + hə + hə + (intj) + interj + + + [uh, + interj + + + , + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + not, + + + , + + + čə́hí + + + čə́hí + čə́hí + year + n + + + year + n + + + ə́məgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of one] + + + ] + + + pər + + + pər + pər + per + <Not Sure> + + + per + + + énəm + + + énəm + énəm + annum + <Not Sure> + + + annum + + + . + + + Uh, no, it’s for one year, per annum. + + + + + + + čə́hí ə́məgi lísíŋ ə́mə čánípan háyrədi lísíŋ ə́mə tha [ə́mədə]-- + 23 + + + čə́hí + + + čə́hí + čə́hí + year + n + + + year + n + + + ə́məgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of one + + + lísíŋ + + + lísíŋ + líčhíŋ + thousand + <Not Sure> + + + thousand + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čánípan + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + pan + pan + 3 + subtract + v + + + eight hundred + v + + + háyrədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if that is so + + + lísíŋ + + + lísíŋ + líčhíŋ + thousand + <Not Sure> + + + thousand + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + [ + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [in one]-- + + + ] + + + -- + + + If it is Rs.1800 per year then it will be about Rs.1000 per month? + + + + + + + [čámyáŋkhə́y]. + 24 + + + [ + + + čámyáŋkhə́y + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + yáŋ + yáŋ + hundred + <Not Sure> + + + kháy + kháy + cut + <Not Sure> + + + One hundred and fifty. + + + ]. + + + One hundred and fifty. + + + + + + + [čámyáŋkháy], yam phəy, ə́dúsú ə́dum khə́rə phəy. + 25.1 + + + [ + + + čámyáŋkháy + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + yáŋ + yáŋ + hundred + <Not Sure> + + + kháy + + + + + ], + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + phəy + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good, + + + , + + + ə́dúsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that too + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + phəy + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good. + + + . + + + + + + ə́dúdi, nə́ŋ lakʔisinə həyeŋgi intərbyunine?’ + 25.2 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + lakʔisinə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + the cause of coming + + + həyeŋgi + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + tomorrow's + + + intərbyunine + + + intərbyu + intərbyu + interview + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + it is the interview, right?' + + + ?’ + + + One hundred and fifty. That’s very good. That’s good. That’s also good. So, the reason you came here is for your interview tomorrow? + + + + + + + oǰánə lakʔu háydayne @@! + 26 + + + oǰánə + + + oǰá + oǰa + teacher + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the teacher + + + lakʔu + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + come! + + + háydayne + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =day + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + from saying, you know! + + + @@! + + + Ha, ha! Teacher, it is because you told me to come. + + + + + + + @ ə́ynə ‘laʔubudi,’ háyne? + 27.1 + + + @ + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + ‘ + + + laʔubudi + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + 'you come,' + + + ,’ + + + háyne + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + said, is it? + + + ? + + + + + + ə́də́ nə́ŋ həwǰík kandi intərbyu mənipurdədi pəyságə yam píǰərə́bnine, bháy nə́ŋ təwroydro @@? + 27.2 + + + ə́də́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + there + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + kandi + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + time + + + intərbyu + + + intərbyu + intərbyu + interview + n + + + interview + n + + + mənipurdədi + + + mənipur + mənipur + Manipur + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at Manipur itself + + + pəyságə + + + pəysá + pəysá + money + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with money + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + píǰərə́bnine + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + respectfully have given, you know, + + + , + + + bháy + + + bháy + bháy + brother + n + + + brother + n + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + təwroydro + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you do? + + + @@? + + + I told you to come here but nowadays in Manipur a lot of money is given for interviews. Will you give that or not? + + + + + + + <@ kədaydəy pəysá ləytedə. @> + 28 + + + <@ + + + kədaydəy + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from where + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + ləytedə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də + =tə + 2 + =IF:CTE + <Not Sure> + + + believe it or not, I don't have. + + + . + + + @> + + + From where shall I get the money? I don’t have any. + + + + + + + @ kərigiye? + 29 + + + @ + + + kərigiye + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -ye + =ye + =IF:CONFM + <Not Sure> + + + Why not? + + + ? + + + @ Why not? + + + + + + + <@ pəysá ləyte @>. + 30 + + + <@ + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not. + + + @>. + + + I don’t have money. + + + + + + + nə́ŋ həwǰíktə ‘skolarsip lupá lísíŋ ə́dúk yamnə phəŋni,’ háyrə́gə. + 31 + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + həwǰíktə + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + just now + + + ‘ + + + skolarsip + + + skolarsip + skolarsip + scholarship + n + + + 'scholarship + n + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + lísíŋ + + + lísíŋ + líčhíŋ + thousand + <Not Sure> + + + thousand + + + ə́dúk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dúk + čhúk + all + <Not Sure> + + + about + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + phəŋni + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will get,' + + + ,’ + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after saying. + + + . + + + Just now you told me that you would get some thousands for your scholarship. + + + + + + + həwǰík həwǰíkmə́k pəysá ləyteynə, pídri. + 32 + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + həwǰíkmə́k + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + right now + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + ləyteynə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ey + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + cause for not having, + + + , + + + pídri + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + not giving. + + + . + + + Because they don’t have the money right now, they don’t give it. + + + + + + + é, həyeŋ ə́y, yeŋŋu, ə́y khə́ndəwri káŋbudo phəǰənə háyrəb<ni>, nə́ŋ ə́phəbə mínenə, kəynəbu ə́ydi ə́phəbə khə́nnə́bə čummí, phəttəbə khə́nbəsi mə́sí ophístə máŋŋenə, phəǰənə háyrə́bəni, kəriginobu phəttəbə khə́nǰinle, móydu pumme. + 33.1 + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + Hm, + interj + + + , + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + , + + + yeŋŋu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + look, + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + khə́ndəwri + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + selection + + + káŋbudo + + + káŋbu + káŋbu + group + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + committee + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + háyrəb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + will say, + + + < + + + ni + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + v + + + >, + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + ə́phəbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + good + + + mínenə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because you are such a man, + + + , + + + kəynəbu + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + by whatever means + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + ə́phəbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + good + + + khə́nnə́bə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + for selecting + + + čummí + + + čum + čum + right + <Not Sure> + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is right, + + + , + + + phəttəbə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ttə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who is bad + + + khə́nbəsi + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the selection + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ophístə + + + ophís + ophís + office + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the office + + + máŋŋenə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + =ŋe + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + since it will be a loss, + v + + + , + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + háyrə́bəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + having said, + + + , + + + kəriginobu + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + what is it + + + phəttəbə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -ttə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + khə́nǰinle + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -ǰin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + selected, + + + , + + + móydu + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + they + + + pumme + + + pum + pum + rot + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + are rotten. + v + + + . + + + + + + ə́ykhóydə bədnam təwre. + 33.2 + + + ə́ykhóydə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to us + + + bədnam + + + bədnam + bədnam + bad.name + n + + + bad name + n + + + təwre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did. + + + . + + + + + + mənipurgumbə thə́bə́k phəŋdəbə, súkyamnə ləybə, há! + 33.3 + + + mənipurgumbə + + + mənipur + mənipur + Manipur + n + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + like Manipur + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + phəŋdəbə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not finding, + + + , + + + súkyamnə + + + súk + čhúk + all + <Not Sure> + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + too much of + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being, + v + + + , + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + OK! + interj + + + ! + + + + + + mə́phəmsidə phəttəbə khə́nəbəgi skóp píroydəwnebə--& + 33.4 + + + mə́phəmsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + phəm + phəm + seat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this place + + + phəttəbə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ttə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who is bad + + + khə́nəbəgi + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from selection + + + skóp + + + skóp + skóp + scope + n + + + scope + n + + + píroydəwnebə-- + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -- + + + in order that we should not be giving--& + + + & + + + Ahh! Now see here. Tomorrow, I will say very clearly to the selection committee [that] you are a good man, [that] whoever we select, should be a good person. If a bad man is selected, it is a loss for the office. I will say this well. If ever they select a bad person, it will make them look bad, give them a bad reputation. There are many people unemployed people in Manipur. We shouldn’t provide opportunities to unworthy candidates by selecting them. + + + + + + + um. + 34 + + + um + + + um + um + (intj) + <Not Sure> + + + Yes. + interj + + + . + + + Yes. + + + + + + + & ə́də́ kəynodi kəday čə́tkhige tombidi. + 35 + + + & + + + ə́də́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + OK + + + kəynodi + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + what is it + + + kəday + + + kəday + kəday + where + adv + + + where + adv + + + čə́tkhige + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wants to go + + + tombidi + + + tombi + tombi + Tombi + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that Tombi. + + + . + + + Oh, OK, what’s-her-name, that Tombi, where has she gone? + + + + + + + tombi ləyhəwri má taŋ kungə tə́réttə thórəʔəni, níŋŋolčákkəwbə yáwnə́bə. + 36 + + + tombi + + + tombi + tombi + Tombi + n + + + Tombi + n + + + ləyhəwri + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + still there + v + + + má + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + she + + + taŋ + + + taŋ + taŋ + 3 + date + <Not Sure> + + + date + + + kungə + + + kun + kun + 2 + twenty + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + with twenty + + + tə́réttə + + + tə́rét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the 7th + + + thórəʔəni + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rəʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come, + + + , + + + níŋŋolčákkəwbə + + + níŋŋol + níŋŋol + clan.girl + <Not Sure> + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + festival of married woman visiting birth home + + + yáwnə́bə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to participate. + v + + + . + + + Tombi was there. She will return on the 27th to participate in the Ningol Cakawba festival. + + + + + + + thórəkʔəni[ye]? + 37 + + + thórəkʔəni + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + shes coming out, + + + [ + + + ye + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + you say? + + + ]? + + + So, she’s returning? + + + + + + + [ə́w], níŋŋolčákkəwbə yáwniye. + 38 + + + [ + + + ə́w + + + ə́w + ə́w + yes + <Not Sure> + + + [yes], + + + ], + + + níŋŋolčákkəwbə + + + níŋŋol + níŋŋol + clan.girl + <Not Sure> + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + festival of married woman visiting birth home + + + yáwniye + + + yáw + yáw + participate + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + to participate, I say. + + + . + + + Yes, as I said, she will participate in the Ningol Cakawba festival. + + + + + + + má nəhán deli čə́tkəni háyhəwdudi-- + 39 + + + má + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + she + + + nəhán + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + other day + + + deli + + + deli + deli + Delhi + n + + + Delhi + n + + + čə́tkəni + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + going + + + háyhəwdudi-- + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + -- + + + even having said that-- + + + She said that she was going to Delhi... + + + + + + + [čə́tkhide.] + 40 + + + [ + + + čə́tkhide + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [did not go.] + + + .] + + + She hasn’t gone yet. + + + + + + + [há]! + 41 + + + [ + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + Huh! + interj + + + ]! + + + What? + + + + + + + háyde. + 42.1 + + + háyde + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + didn't say. + + + . + + + + + + taŋ kuntə́rettə ímphal thórəkʔəni háy. + 42.2 + + + taŋ + + + taŋ + taŋ + 3 + date + <Not Sure> + + + date + + + kuntə́rettə + + + kun + kun + 2 + twenty + <Not Sure> + + + tə́ret + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the 27th + + + ímphal + + + ímphal + ímphal + Imphal + n + + + Imphal + n + + + thórəkʔəni + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is coming out + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + interj + + + . + + + She didn’t say. She told me that she would return to Imphal on the 27th. + + + + + + + deli čə́tte? + 43 + + + deli + + + deli + deli + Delhi + n + + + Delhi + n + + + čə́tte + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + didn't go? + + + ? + + + She didn’t go to Delhi? + + + + + + + čə́tte. + 44 + + + čə́tte + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + didn't go. + + + . + + + She didn’t go. + + + + + + + ə́dó máy metrieldu phəŋbro šiloŋdə? + 45 + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + máy + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + metrieldu + + + metriel + metriel + material + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that material + + + phəŋbro + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please tell me, did she get + n + + + šiloŋdə + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in Shillong? + + + ? + + + But did she get those materials she needed in Shillong? + + + + + + + khə́ŋde ə́ydi, má yam kə́nnədi təwribni. + 46.1 + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I, + + + , + + + má + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + she + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + kə́nnədi + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + very hard + + + təwribni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + having done. + + + . + + + + + + həwǰík laybreridə phəŋŋəmgədrə phəŋŋəmmoydrə ə́y khə́ŋde. + 46.2 + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + laybreridə + + + laybreri + laybreri + library + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the library + + + phəŋŋəmgədrə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ŋəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + will find + + + phəŋŋəmmoydrə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ŋəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -moy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + will not find + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know. + + + . + + + I don’t know about that. She is trying her best but I don’t know if she will find those materials at the library or not. + + + + + + + é, tombibu phəǰənə wak təwbro, mábo? + 47 + + + é + + + é + é + (dm) + interj + + + Now, + interj + + + , + + + tombibu + + + tombi + tombi + Tombi + n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + poor Tombi + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + well + + + wak + + + wak + wak + work + n + + + work + n + + + təwbro + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + is doing + + + , + + + mábo + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + she? + + + ? + + + Is Poor Tombi doing her work properly? + + + + + + + təwwí. + 48 + + + təwwí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + does. + + + . + + + She is. + + + + + + + há! + 49 + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + What! + interj + + + ! + + + What? + + + + + + + təwwe @@. + 50 + + + təwwe + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -we + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did. + + + @@. + + + Yes, she does. + + + + + + + ə́də́ máy thiyori pepərdudi kəyam phəŋŋege. + 51 + + + ə́də́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + máy + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + thiyori + + + thiyori + thiyori + theory + n + + + theory + n + + + pepərdudi + + + pepər + pepər + paper + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + those papers + + + kəyam + + + kəyam + kəyam + how.much + <Not Sure> + + + how much + + + phəŋŋege + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to say she got. + v + + + . + + + So, what did she say she got on her theory exam papers? + + + + + + + ə́hanbəydu yamdə-manne. + 52 + + + ə́hanbəydu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + of the first one + + + yamdə-manne + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + didn't seem like much, you know. + + + . + + + It didn’t seem to be much for the first one, you know. + + + + + + + kəya kəya? + 53 + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how many + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how many? + + + ? + + + How much? + + + + + + + yamdə-manne. + 54.1 + + + yamdə-manne + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + didn't seem like much, you know. + + + . + + + + + + phíptiwankhə́ktəŋ čə́tmane, ə́hanbəgi, kəynodo thár semistərdo. + 54.2 + + + phíptiwankhə́ktəŋ + + + phiptiwan + phiptiwan + fifty-one + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + about fifty-one + + + čə́tmane + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + seemed to go, + + + , + + + ə́hanbəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for the first one, + + + , + + + kəynodo + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + what is it + + + thár + + + thər + thər + third + <Not Sure> + + + third + + + semistərdo + + + semistər + semistər + semester + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that semester. + + + . + + + I don’t think it was much. It seems to have been about 51% for the first one of the third semester. + + + + + + + phiptiwan pərsént? + 55 + + + phiptiwan + + + phiptiwan + phiptiwan + fifty-one + <Not Sure> + + + fifty-one + + + pərsént + + + pərsént + pərsént + percent + n + + + percent? + n + + + ? + + + 51%? + + + + + + + ə́w. + 56 + + + ə́w + + + ə́w + ə́w + yes + <Not Sure> + + + yes. + + + . + + + Yes. + + + + + + + ə́hanbəy thər semistər phiptiwan pərsént[khə́ktə́]? + 57 + + + ə́hanbəy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the first + + + thər + + + thər + thər + third + <Not Sure> + + + third + + + semistər + + + semistər + semistər + semester + n + + + semester + n + + + phiptiwan + + + phiptiwan + phiptiwan + fifty-one + <Not Sure> + + + fifty-one + + + pərsént + + + pərsént + pərsént + percent + n + + + percent + n + + + [ + + + khə́ktə́ + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + [just up to this]? + + + ]? + + + Only 51% for the first paper of the third semester? + + + + + + + [ə́ŋ ə́dumáynə háy]. + 58 + + + [ + + + ə́ŋ + + + ə́ŋ + ə́ŋ + yes + <Not Sure> + + + [yes + + + ə́dumáynə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus saying + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said]. + interj + + + ]. + + + Yes, that’s what she told me. + + + + + + + [ə́dúnə kə́máy təwdə́nə] má phiptipaive yəwkhətkədoybə, yəwgədro? + 59 + + + [ + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [then + + + kə́máy + + + kə́m + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + how to put it + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so doing] + + + ] + + + má + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + she + + + phiptipaive + + + phiptipaive + phiptipaive + fifty-five + <Not Sure> + + + fifty-five + + + yəwkhətkədoybə + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be able to get, + + + , + + + yəwgədro + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + will she be able to get? + v + + + ? + + + Will she or won’t she be able to get [a passing] 55% aggregate from all the papers? + + + + + + + khə́ŋde. + 60 + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know. + + + . + + + I don’t know. + + + + + + + há! + 61 + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + Huh! + interj + + + ! + + + What? + + + + + + + khə́ŋde <obs> phot semistərdu khə́rə phərəmgədrə. + 62 + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know + + + < + + + obs + + + > + + + phot + + + phot + phot + fourth + <Not Sure> + + + fourth + + + semistərdu + + + semistər + semistər + semester + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that semester + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + phərəmgədrə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + will it be good. + + + . + + + I don’t know... she may do a little better during her fourth semester. + + + + + + + phot semistər kə́nnə hótnəghi-ǰatla? + 63 + + + phot + + + phot + phot + fourth + <Not Sure> + + + fourth + + + semistər + + + semistər + semistər + semester + n + + + semester + n + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + hótnəghi-ǰatla + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -ghi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =la + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + did she try somewhat? + + + ? + + + Did she try a little harder during the fourth semester? + + + + + + + khə́ŋde [hótnərəmbəsú yay] + 64 + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know + + + [ + + + hótnərəmbəsú + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + [also trying harder + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is possible] + n + + + ] + + + I’m not sure. It is possible that she tried harder. + + + + + + + [tombidu] nóy oǰasiŋdunə impresə́n yam phəttene. + 65.1 + + + [ + + + tombidu + + + tombi + tombi + Tombi + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + [Tombi] + + + ] + + + nóy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + your + + + oǰasiŋdunə + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + as for those teachers + + + impresə́n + + + impresə́n + impresə́n + impression + n + + + impression + n + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + very + + + phəttene + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -tt + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is not good, you know. + + + . + + + + + + ə́yŋóndə sə́mnə háyrəbədə kəyno təwebə, ə́dum háyyebə móynə. + 65.2 + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + sə́mnə + + + sə́m + sə́m + short + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + in brief + + + háyrəbədə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + after saying + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + how + adv + + + təwebə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + should I put it, + + + , + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háyyebə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + said that + + + móynə + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they. + + + . + + + + + + ə́dú ə́ygidi ə́y daytónninə, móy púmnəmə́k phənəbə ə́dum yeŋŋu, ə́phəbə ə́ŋáŋni. + 65.3 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́ygidi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + to me + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + daytónninə + + + daytó + daytó + responsibility + n + + + =nni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being a prime responsibility, + + + , + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + púmnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each and every + + + phənəbə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being in a good way + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + yeŋŋu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + look, + + + , + + + ə́phəbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + good one + + + ə́ŋáŋni + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + child is. + + + . + + + + + + kəyno təwbəni. & + 65.4 + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + təwbəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will do. + + + . + + + & + + + Tombi’s teachers don’t have a good impression of her, do they? They said something like that to me. Anyway, she’s a good child. It is my responsibility to see that the teachers look after her well. + + + + + + + ə́ŋ. + 66 + + + ə́ŋ + + + ə́ŋ + ə́ŋ + yes + <Not Sure> + + + yes. + + + . + + + Yes. + + + + + + + & ə́dó móynə kə́máy təwrəmdoyno, khə́ŋde. + 67.1 + + + & + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + móynə + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + kə́máy + + + kə́m + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + how to put it + + + təwrəmdoyno + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what will be done, + + + , + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know. + + + . + + + + + + má skóp yamnə ləybəni, mági kəyno təwre. + 67.2 + + + má + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + she + + + skóp + + + skóp + skóp + scope + n + + + scope + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + much + + + ləybəni + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + has, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for her + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what + adv + + + təwre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + made.. + + + . + + + + + + ə́də́ygi, nə́ŋnə sídə thuŋnə́bnə kəydəwŋəy thuŋŋə́bə? + 67.3 + + + ə́də́ygi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ygi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + anyway, + + + , + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this + + + thuŋnə́bnə + + + thuŋ + thuŋ + arrive + v + + + -nə́b + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + in order to arrive + v + + + kəydəwŋəy + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + when + + + thuŋŋə́bə + + + thuŋ + thuŋ + arrive + v + + + -ŋə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + arrived? + + + ? + + + I don’t know what they will do for her. She has a lot of potential. What can be done for her? So anyway, when did you reach here? When did you arrive? + + + + + + + ŋə́si. + 68 + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + . + + + Today. + + + + + + + há! + 69 + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + What! + interj + + + ! + + + What’s that? + + + + + + + ŋə́si púŋ baro. + 70 + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + púŋ + + + púŋ + púŋ + 2 + hour + n + + + hour + n + + + baro + + + baro + baro + twelve + <Not Sure> + + + twelve. + + + . + + + Today at twelve o’clock. + + + + + + + kərino? + 71 + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it? + + + ? + + + By what means? + + + + + + + eroplenna. + 72 + + + eroplenna + + + eroplen + eroplen + airplane + n + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by airplane. + n + + + . + + + By air. + + + + + + + nə́ŋ eroplenna [laʔene]. + 73 + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + eroplenna + + + eroplen + eroplen + airplane + n + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by airplane + n + + + [ + + + laʔene + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + [came]. + + + ]. + + + I see, you came by air. + + + + + + + [kədaydəgi], nəhán čə́tkhibədə bə́s páythoktə́nə sirəmdəwrəbni, čəkakhə́y loynə páythokkhidə́nə. + 74 + + + [ + + + kədaydəgi + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [from where], + + + ], + + + nəhán + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + day before yesterday + + + čə́tkhibədə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when going + + + bə́s + + + bə́s + bə́s + bus + n + + + bus + n + + + páythoktə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when taking + + + sirəmdəwrəbni + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + surely would have died, + + + , + + + čəkakhə́y + + + čəka + čəka + tire + n + + + khə́y + kháy + cut + <Not Sure> + + + inner tube + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + completely + + + páythokkhidə́nə + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + because they burst. + + + . + + + Why did I take the plane? Last time when I took the bus, I might have died because all the tires burst. + + + + + + + kədaydəgi kəday mə́pádə. + 75 + + + kədaydəgi + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + roundabout where + + + kəday + + + kəday + kəday + where + adv + + + where + adv + + + mə́pádə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pá + pá + 2 + point + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at what site. + + + . + + + Whereabouts did that happen? + + + + + + + ə, máo yəwdriŋəydudə, tə́dubi khə́rə həlləkpə́y ə́dúwaydə lə́mbídu khə́rə pákʔəmbəy phəbəy wáni khə́rə píkʔəmmədikó aaa lókkhadə ə́dum ónthəkhrədəwni. + + 76 + + + ə + + + ə + ə + (dm) + interj + + + Um, + interj + + + , + + + máo + + + máo + máo + Mao + n + + + Mao + n + + + yəwdriŋəydudə + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + not yet having reached, + + + , + + + tə́dubi + + + tə́dubi + tə́dubi + Tadubi + n + + + Tadubi + n + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + həlləkpə́y + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + returning + n + + + ə́dúwaydə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + way + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + around there somewhere + + + lə́mbídu + + + lə́m + lə́m + path + n + + + -bí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + on the way + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + pákʔəmbəy + + + pák + pák + broad + <Not Sure> + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from being wide + + + phəbəy + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of being good + + + wáni + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + thing is + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + píkʔəmmədikó + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + any bit smaller, right + + + aaa + + + aaa + aaa + (dm) + interj + + + um + interj + + + lókkhadə + + + lók + lók + embankment + n + + + kha + kha + 1 + under + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + down the embankment + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ónthəkhrədəwni + + + ón + ón + turn + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + would have fallen down. + + + . + + + + + + + It was right before reaching Mao, a little away from Tadubi. The road there was a little bit wider than usual. If the road had been any narrower, we would have fallen into the embankment. + + + + + + + + čəka ə́məra ə́níro? + 77 + + + + + + + čəka + + + čəka + čəka + tire + n + + + tire + n + + + ə́məra + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + was it one + + + ə́níro + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + was it two, please tell me? + + + ? + + + Was it one tire or two? + + + + + + + ə́nímə́k éksə́n tékʔə́gə +. + 78 + + + ə́nímə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + both + + + éksə́n + + + éksə́n + éksə́n + axle + n + + + axle + n + + + tékʔə́gə + + + ték + ték + broken + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after being broken+. + + + +. + + + Both of them, after the axle broke. + + + + + + + + mə́níŋgi mə́maŋgi +? + 79 + + + + + + + mə́níŋgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + níŋ + níŋ + 3 + back + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + in the back + + + mə́maŋgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + in the front +? + + + +? + + + One in the front and one in the back? + + + + + + + + mə́níŋgi. + 80.1 + + + + + + + mə́níŋgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + níŋ + nə́m + 2 + back + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + in the back. + + + . + + + + + + mə́níŋgi éksə́ndu purá tékʔedə́nə, tékʔə́gə bódise khótlə́gə, bódidu ə́dum hótthokʔə́gə čə́tkhrə́bnine. + 80.2 + + + mə́níŋgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + níŋ + nə́m + 2 + back + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + in the back + + + éksə́ndu + + + éksə́n + éksə́n + axle + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that axle + + + purá + + + purá + purá + all + <Not Sure> + + + all + + + tékʔedə́nə + + + ték + ték + broken + <Not Sure> + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + because it was broken, + + + , + + + tékʔə́gə + + + ték + ték + broken + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + broken + + + bódise + + + bódi + bódi + body + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this body + + + khótlə́gə + + + khót + khót + scratch + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after denting, + + + , + + + bódidu + + + bódi + bódi + body + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that body + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hótthokʔə́gə + + + hót + hót + make.hole + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after making a hole + v + + + čə́tkhrə́bnine + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + moved that way. + + + . + + + In the back. Because the back axle of the bus was totally broken, after the body was scratched and then pierced, the bus moved away. + + + + + + + í! + 81.1 + + + í + + + í + í + 4 + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + ! + + + + + + ə́dúdə sibu-sirəmnine. + 81.2 + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + sibu-sirəmnine + + + si + čhi + 2 + die + v + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + may have died, you can guess. + + + . + + + Oh, you might have died! + + + + + + + ə́s! + 82.1 + + + ə́s + + + ə́s + ə́s + (intj) + interj + + + Oh god! + interj + + + ! + + + + + + mə́há dénǰərni. + 82.2 + + + mə́há + + + mə́há + mə́há + great + <Not Sure> + + + great + + + dénǰərni + + + dénǰər + dénǰər + danger + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + danger. + + + . + + + + + + mə́də́ydi garí púŋ tə́raməkháydəgi léppəkpədúnə púŋ tə́ramathoy mə́kháy barobháw léppe. + 82.3 + + + mə́də́ydi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + but + + + garí + + + garí + garí + vehicle + <Not Sure> + + + vehicle + + + púŋ + + + púŋ + púŋ + 2 + hour + n + + + hour + n + + + tə́raməkháydəgi + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + kháy + kháy + cut + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from ten-thirty + + + léppəkpədúnə + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -pək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + stopping + + + púŋ + + + púŋ + púŋ + 2 + hour + n + + + hour + n + + + tə́ramathoy + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + ma + mə + one + <Not Sure> + + + thoy + thoy + increase + <Not Sure> + + + eleven + + + mə́kháy + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kháy + kháy + cut + <Not Sure> + + + half + + + barobháw + + + baro + baro + twelve + <Not Sure> + + + bháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + up to twelve + + + léppe + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -pe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + + + . + + + + + + garí phəŋdre. + 82.4 + + + garí + + + garí + garí + vehicle + <Not Sure> + + + vehicle + + + phəŋdre + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not get. + + + . + + + + + + ə́də́gidi man garísú ə́mətə́ phəŋdre. + 82.5 + + + ə́də́gidi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + and then + + + man + + + man + man + 2 + truck + n + + + truck + n + + + garísú + + + garí + garí + vehicle + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + vehicle too + + + ə́mətə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + even one + + + phəŋdre + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not get. + + + . + + + + + + ə́də́y učin-način blúhilginenə bə́s ə́mə lakʔe mə́dúdəydə ŋáŋnəre, ŋáŋnərə́gə bə́ssi sit ləytədə́nə aaa dimapurpháw ə́dum léppə čə́tlenə, [kók ŋáwdə́nə]. + 82.6 + + + ə́də́y + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + učin-način + + + u + + + čin + čin + 2 + border + n + + + na + + + čin + čin + 2 + border + n + + + luckily + + + blúhilginenə + + + bluhil + bluhil + Blue.Hill + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by, you know, Blue Hill + + + bə́s + + + bə́s + bə́s + bus + n + + + bus + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + mə́dúdəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + but at that + + + ŋáŋnəre + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + talk + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + discussed it, + v + + + , + + + ŋáŋnərə́gə + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + talk + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after talking + v + + + bə́ssi + + + bə́s + bə́s + bus + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bus + + + sit + + + sit + sit + seat + n + + + seat + n + + + ləytədə́nə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not being + + + aaa + + + aaa + aaa + (dm) + interj + + + um + interj + + + dimapurpháw + + + dimapur + dimapur + Dimapur + n + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + up to Dimapur + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + léppə + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + standing + + + čə́tlenə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + went, + + + , + + + [ + + + kók + + + kók + kok + head + <Not Sure> + + + [head + v + + + ŋáwdə́nə + + + ŋáw + ŋáw + crazy + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being dizzy]. + + + ]. + + + Oh god! It was very dangerous. We were waiting for transportation from 10:30 to about 11:30 or 12:00. We couldn’t get a bus or a truck. Luckily, a Blue Hill bus came by. We explained our situation to the people on the bus. Since there were no seats, we went to Dimapur standing. I was so dizzy! + + + + + + + [<nóy>] mí kəya léppə čə́tlibə? + 83 + + + [< + + + nóy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + [<your>] + + + >] + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + people + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how many + + + léppə + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + standing + + + čə́tlibə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + were traveling? + + + ? + + + So how many of you traveled standing? + + + + + + + loynəmə́k ə́yambədi. + 84.1 + + + loynəmə́k + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + absolutely all + + + ə́yambədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + being of the group. + + + . + + + + + + ə́dum mini bə́s ə́ykhóygi, trək mə́yamdo, trək mə́yamdə [loynə yáwkhrə́bnine.] + 84.2 + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + mini bə́s + + + mini bə́s + mini bə́s + mini bus + n + + + mini bus + n + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our, + + + , + + + trək + + + trək + trək + truck + n + + + truck + n + + + mə́yamdo + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the many, + + + , + + + trək + + + trək + trək + truck + n + + + truck + n + + + mə́yamdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on many + + + [ + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [completely + + + yáwkhrə́bnine + + + yáw + yáw + participate + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + wanted to participate, can you believe it.] + + + .] + + + All of us. Most people went on the many trucks that happened to come by. + + + + + + + [ə́dúdi pəysá [həndoktro]] ? + 85 + + + [ + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + [at that + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + [ + + + həndoktro + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -t + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + [please tell me, did they not return]]? + + + ]] + + + ? + + + Then did they give you back your money? + + + + + + + [pəysású həndoktəbə], draybə́rdusú ímphal čə́tkhrə́bə, ‘ə́y part lə́yrughini, ə́dúgə ə́y garí nəŋnə́bə tháni,’ háyrəmmə́gə ə́də́ydi móysi--. + 86 + + + [ + + + pəysású + + + pəysá + pəysá + money + n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + [money too + + + həndoktəbə + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not returning], + + + ], + + + draybə́rdusú + + + draybə́r + draybə́r + driver + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the driver too + + + ímphal + + + ímphal + ímphal + Imphal + n + + + Imphal + n + + + čə́tkhrə́bə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having gone, + + + , + + + ‘ + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + part + + + part + part + part + n + + + part + n + + + lə́yrughini + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -ghi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will buy, + + + , + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + garí + + + garí + garí + vehicle + <Not Sure> + + + vehicle + + + nəŋnə́bə + + + nəŋ + nəŋ + 1 + arrive.on.time + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to arrive on time + + + tháni + + + thá + thá + 2 + send + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will send,' + + + ,’ + + + háyrəmmə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after saying + + + ə́də́ydi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ydi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from that + + + móysi-- + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -- + + + they--. + + + . + + + The money wasn’t returned either. The driver too went to Imphal saying, ‘I have to buy spare parts, then I’ll send the bus back in order to get you. Then they... + + + + + + + máwdəynəbu lakʔə́gə? + 87 + + + máwdəynəbu + + + máw + máo + Mao + n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + from luckless Mao + + + lakʔə́gə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after coming? + + + ? + + + You had to come to Mao and then from Mao...? + + + + + + + máwsú yəwdəbə. + 88 + + + máwsú + + + máw + máo + Mao + n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even Mao + + + yəwdəbə + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not having reached. + + + . + + + We hadn’t even gotten to Mao. + + + + + + + ə́dúbu ŋənbrəne? + 89 + + + ə́dúbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + ŋənbrəne + + + ŋən + nəŋ + 1 + arrive.on.time + v + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + did you arrive on time? + + + ? + + + But were you able to get there on time? + + + + + + + ə́s! + 90.1 + + + ə́s + + + ə́s + ə́s + (intj) + interj + + + Oh god! + interj + + + ! + + + + + + mə́də́yidi léppe bə́s mə́nuŋdə. + 90.2 + + + mə́də́yidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =yi + ki + 2 + =fear + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + but + + + léppe + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -pe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stood + + + bə́s + + + bə́s + bə́s + bus + n + + + bus + n + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside. + + + . + + + Yes, but can you believe it, we had to stand in the bus! + + + + + + + nə́tte! + 91.1 + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + No way! + + + ! + + + + + + nóynə dimapurdə ləyriŋəydə móy garídu ə́múk lakpro? + 91.2 + + + nóynə + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + dimapurdə + + + dimapur + dimapur + Dimapur + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Dimapur + + + ləyriŋəydə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when were + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + garídu + + + garí + garí + vehicle + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the bus + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + lakpro + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -p + -pə + -NMZ + v>n + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + did it come? + + + ? + + + No, no. I mean, when you were in Dimapur, did your bus come back to get you? + + + + + + + lakte. + 92 + + + lakte + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + didn't come. + + + . + + + It did not come. + + + + + + + lakteye. + 93 + + + lakteye + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + didn't come. + + + . + + + So, it did not come. + + + + + + + dímapurdəsú móy Bluhil kawntərdu kloǰ təwrəmme. + 94.1 + + + dímapurdəsú + + + dímapur + dimapur + Dimapur + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + from Dimapur as well + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + Bluhil + + + Bluhil + bluhil + Blue.Hill + n + + + Blue.Hill + n + + + kawntərdu + + + kawntər + kawntər + counter + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that counter + + + kloǰ + + + kloǰ + kloǰ + close + <Not Sure> + + + close + + + təwrəmme + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did. + + + . + + + + + + kloǰ təwrəmbədudəydi dímapurdə sit khə́rə háŋŋe, satrə khə́rə kúmthəkhidə́nə bárkay koleǰgi. + 94.2 + + + kloǰ + + + kloǰ + kloǰ + close + <Not Sure> + + + close + + + təwrəmbədudəydi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + when doing, from that + + + dímapurdə + + + dímapur + dimapur + Dimapur + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Dimapur + + + sit + + + sit + sit + seat + n + + + seat + n + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + háŋŋe + + + háŋ + háŋ + empty + <Not Sure> + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were empty, + + + , + + + satrə + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + male.student + n + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + kúmthəkhidə́nə + + + kúm + kúm + descend + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + because they climbed down + v + + + bárkay + + + bárkay + bárkay + Barkai + n + + + Barkai + n + + + koleǰgi + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the college. + + + . + + + + + + ə́də́ydi, učin-načinnə sit phəŋŋe, dimapurpháwbə. + 94.3 + + + ə́də́ydi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ydi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from there, + + + , + + + učin-načinnə + + + u + + + čin + čin + 2 + border + n + + + na + + + čin + čin + 2 + border + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + narrowly + + + sit + + + sit + sit + seat + n + + + seat + n + + + phəŋŋe + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got, + v + + + , + + + dimapurpháwbə + + + dimapur + dimapur + Dimapur + n + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + up to Dimapur. + + + . + + + + + + dimapurdəydi sit phəŋŋe, gəwhatibháw, ə́dum phəǰənə čə́tle. + 94.4 + + + dimapurdəydi + + + dimapur + dimapur + Dimapur + n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from Dimapur + + + sit + + + sit + sit + seat + n + + + seat + n + + + phəŋŋe + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got, + v + + + , + + + gəwhatibháw + + + gəwhati + gəwhati + Gauhati + n + + + bháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + up to Gauhati, + + + , + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + čə́tle + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + went. + + + . + + + At Dimapur, they had closed the Blue Hill council offices and because of this there were some empty seats. Then, a few students of the Barakai college got off, and so luckily we got seats up to Dimapur. From Dimapur onwards we got seats, up to Gauhati. We traveled well then. + + + + + + + gəwhatidəy šiloŋ yəwre? + 95 + + + gəwhatidəy + + + gəwhati + gəwhati + Gauhati + n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from Gauhati + + + šiloŋ + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + Shillong + n + + + yəwre + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + reached? + + + ? + + + You got to Shillong from Gauhati? + + + + + + + gəwhatidəy šiloŋ yəwre. + 96.1 + + + gəwhatidəy + + + gəwhati + gəwhati + Gauhati + n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from Gauhati + + + šiloŋ + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + Shillong + n + + + yəwre + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + reached. + + + . + + + + + + ə́də́gi, ə́y khə́nkhre mə́túŋdədi ə́y mə́khadə suŋčə́t-čə́tləroy, mə́thə́ktədə́ čə́tləgene @@. + 96.2 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + khə́nkhre + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + thought + + + mə́túŋdədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + behind + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after this + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + mə́khadə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + by land + + + suŋčə́t-čə́tləroy + + + suŋ + suŋ + also + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not ever, + + + , + + + mə́thə́ktədə́ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + only by air + + + čə́tləgene + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + want to go, you know. + + + @@. + + + We reached Shillong from Gauhati. After that I thought to myself that I would not travel by road ever again, that I would travel only by air. + + + + + + + əča nə́ŋnə həwǰík təwribə həyeŋgi sííditi intərbyuse, ə́həlləmənnə nə́ŋ thə́bə́k phəŋŋədi thə́bə́k təwhənniŋbro təwhənniŋdəbro? + 97 + + + əča + + + əča + əča + good + <Not Sure> + + + [I see] + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + təwribə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + həyeŋgi + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of tomorrow + + + sííditi + + + sí + sí + C + <Not Sure> + + + í + í + 6 + E + <Not Sure> + + + di + di + D + <Not Sure> + + + ti + ti + T + <Not Sure> + + + CEDT + + + intərbyuse + + + intərbyu + intərbyu + interview + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this interview, + + + , + + + ə́həlləmənnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + həll + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nnə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + parents + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + phəŋŋədi + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + =ŋə + -lə + 2 + =-ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if finding + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + təwhənniŋbro + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + wishing to cause + + + təwhənniŋdəbro + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + don't you wish to cause? + + + ? + + + Well now, about this CEDT interview you are to have tomorrow… if you get a job through this interview will your parents want you to take the job or not? + + + + + + + ‘ə́y həndə́k intərbyu yáwruge,’ háydúnə háy. + 98.1 + + + ‘ + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + həndə́k + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + də́k + tə́k + 1 + rub + v + + + this time + v + + + intərbyu + + + intərbyu + intərbyu + interview + n + + + interview + n + + + yáwruge + + + yáw + yáw + participate + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to appear,' + v + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + saying + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + interj + + + . + + + + + + -- + 98.2 + + + -- + + + I told them, ‘I want to appear for the interview.’ + + + + + + + ə́hənnə təw háybro, təwnu háybrəbə? + 99 + + + ə́hənnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + parents + + + təw + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + do. + + + háybro + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + did they say, + + + , + + + təwnu + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't do + + + háybrəbə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + did they say? + + + ? + + + Did your parents tell you to do it or not? + + + + + + + móynə həŋŋe, ‘nə́ŋ təmbə loyrədoyrəno?’ + 100.1 + + + móynə + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + həŋŋe + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + asked, + + + , + + + ‘ + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + təmbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + studying + n + + + loyrədoyrəno + + + loy + loy + finish + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + won't you be finished?' + + + ?’ + + + + + + ‘ə́ynə sumáyna təwdə́nə, ə́ykhóy disembərdə phot semistər loyre. + 100.2 + + + ‘ + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'I + + + sumáyna + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus said + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so doing, + + + , + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + disembərdə + + + disembər + disembər + December + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in December + + + phot + + + phot + phot + fourth + <Not Sure> + + + fourth + + + semistər + + + semistər + semistər + semester + n + + + semester + n + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + + + . + + + + + + thiyoridi loyre.’ + 100.3 + + + thiyoridi + + + thiyori + thiyori + theory + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the theory + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished.' + + + .’ + + + + + + <X X>. + 100.4 + + + < + + + X + + + X + + + >. + + + They asked me, ‘Are you not going to be finished with your studies?’ I said, ‘Studying in this way, I will finish during my fourth semester in December. We’ve already finished the theory portions.’ + + + + + + + kənanə həŋŋəkʔibə? + 101 + + + kənanə + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + who + + + həŋŋəkʔibə + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + asking? + + + ? + + + Who was it that was asking? + + + + + + + kəynonə, ə́ykhóy mánə. + 102 + + + kəynonə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + who should I say, + + + , + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + mánə + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + mother. + + + . + + + Well, our mother. + + + + + + + ná ná nə́ŋ laʔe həyeŋgidəmə́ktə́di loyrenə khummədəbənine & + 103 + + + ná + + + ná + ná + 2 + no + n + + + no + n + + + ná + + + ná + ná + 2 + no + n + + + no + n + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + laʔe + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + həyeŋgidəmə́ktə́di + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -dəmə́k + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + only for tomorrow + + + loyrenə + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being finished + v + + + khummədəbənine + + + khum + khum + reply + v + + + -mə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + should reply, you know + + + & + + + No, no! (For the interview) you should reply that you have completed the course, okay? + + + + + + + ə́w. + 104 + + + ə́w + + + ə́w + ə́w + yes + <Not Sure> + + + yes. + + + . + + + Yes. + + + + + + + & [həyeŋgidəmə́ktə́di]. + 105 + + + & + + + [ + + + həyeŋgidəmə́ktə́di + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -dəmə́k + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + [only for tomorrow]. + + + ]. + + + That’s only for tomorrow. + + + + + + + [nə́tte yúmgi wáni]. + 106 + + + [ + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + [is not + + + yúmgi + + + yúm + yúm + house + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my family's + + + wáni + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is their idea]. + + + ]. + + + No, it also depends on what my family wants me to say. + + + + + + + həyeŋgidəməktə́di, ‘ə́y loyre. + 107.1 + + + həyeŋgidəməktə́di + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -dəmək + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + for tomorrow, + + + , + + + ‘ + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + 'I + pro-form + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + + + . + + + + + + ə́y sum-háynə təwdə́nə skolarsip phəŋŋəkpəni. + 107.2 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + sum-háynə + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + doing + + + skolarsip + + + skolarsip + skolarsip + scholarship + n + + + scholarship + n + + + phəŋŋəkpəni + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + got. + + + . + + + + + + ə́y bi e. + 107.3 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + bi e + + + bi + bi + B + <Not Sure> + + + e + e + A + <Not Sure> + + + BA. + + + . + + + + + + distiŋšə́nni. + 107.4 + + + distiŋšə́nni + + + distiŋšə́n + distiŋšə́n + distinction + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it was with distinction. + + + . + + + + + + ə́y sumáy təwdə́nə ǰunibərsitisida top təwrəkpəni,’ kó? + 107.5 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + sumáy təwdə́nə + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so doing + + + ǰunibərsitisida + + + ǰunibərsiti + ǰunibərsiti + university + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this university + + + top + + + top + top + top + <Not Sure> + + + top + + + təwrəkpəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + got to,' + + + ,’ + + + kó + + + kó + kó + 1 + tag + interj + + + OK? + interj + + + ? + + + + + + ‘ə́ysi skolarsip hóldərni,’ háydə́nə yamnə kəyno təwnə, čumnə, yamnə phəǰənə, bebhar káydə́nə khumdəwni. + 107.6 + + + ‘ + + + ə́ysi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'I + + + skolarsip + + + skolarsip + skolarsip + scholarship + n + + + scholarship + n + + + hóldərni + + + hóldər + hóldər + holder + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + am a holder,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + with a lot + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + təwnə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by doing, + + + , + + + čumnə + + + čum + čum + right + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + truly, + + + , + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + phəǰənə + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + , + + + bebhar + + + bebhar + bebhar + behavior, manner of showing respect + n + + + behavior + n + + + káydə́nə + + + káy + káy + 2 + ashamed + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + humbly + + + khumdəwni + + + khum + khum + reply + v + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should reply. + + + . + + + + + + nə́ŋ həwǰík thə́bə́k təwniŋŋi. + 107.7 + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + təwniŋŋi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + =ŋi + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + wish to do. + + + . + + + + + + kərigino mə́kha təmniŋdrədi háyrənibə, ə́dúdi, yam séŋnə háyrədəwni, ‘ə́y ə́həl ləməngasi yamnə pəysá páybə, ínákkhunbə, sawn oybə káŋbu nə́tte. + 107.8 + + + kərigino + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + why is it + + + mə́kha + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + later + + + təmniŋdrədi + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + wanting to learn + + + háyrənibə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + if that should be, + + + , + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + séŋnə + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + clearly + + + háyrədəwni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should say that, + + + , + + + ‘ + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + 'my + pro-form + + + ə́həl + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + həl + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + parents + + + ləməngasi + + + ləmən + ləmən + debt + n + + + -ga + -ka + -UNANT + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + with debt + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + páybə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + holding, + + + , + + + ínákkhunbə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being rich, + n + + + , + + + sawn + + + sawn + sawn + sound + n + + + sound + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + káŋbu + + + káŋbu + káŋbu + group + n + + + group + n + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + + + + ə́dúdə, ə́y təmbə yabəsú təmme. + 107.9 + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that, + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + təmbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to study + n + + + yabəsú + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also agreeing + + + təmme + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + studied. + v + + + . + + + + + + ə́y eme mə́khadudi kəysú təwgenə, háyrə́bsú, sídə risə́rč təwdə́nə khóttə́nə təwgenə hótnəy, təwge,’ niŋŋinə háyrədəwnibə. & + 107.10 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + eme + + + eme + eme + MA + <Not Sure> + + + MA + + + mə́khadudi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + further study + + + kəysú + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nothing + + + təwgenə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + if wanting to do, + + + , + + + háyrə́bsú + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + for this too, + + + , + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + here + + + risə́rč + + + risə́rč + risə́rč + research + <Not Sure> + + + research + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + doing + + + khóttə́nə + + + khót + khót + scratch + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + attempting + + + təwgenə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + will want to do + + + hótnəy + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + will try, + + + , + + + təwge + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to do,' + + + ,’ + + + niŋŋinə + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + =ŋi + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + respectfully + + + háyrədəwnibə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + must say. + + + . + + + & + + + Just for tomorrow, for the purposes of the interview, respectfully say, ‘I’m finished. I got the scholarship. I got a distinction for my BA. Working in this way, I got the highest score in the university. I’m a scholarship holder.’ Say this with, how should I put it, sincerity. Say it beautifully, with humility. Then say very clearly, ‘My parents are not rich.’ Say, ‘I want to work right now. If I decide to study further for my MA, I can do that research here on site.’ This is what you must respectfully say. + + + + + + + úŋ. + 108 + + + úŋ + + + úŋ + úŋ + 1 + yes + <Not Sure> + + + yes. + + + . + + + Yes. + + + + + + + & gyan tarə́bra? + 109.1 + + + & + + + gyan + + + gyan + gyan + knowledge + n + + + knowledge + n + + + tarə́bra + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + have you got it? + + + ? + + + + + + həyeŋ púŋ tə́radə nə́ttrə? + 109.2 + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + púŋ + + + púŋ + púŋ + 2 + hour + n + + + time + n + + + tə́radə + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at ten + + + nə́ttrə + + + nə́tt + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + isn't it? + + + ? + + + Do you understand? It’s tomorrow at ten o’clock, isn’t it? + + + + + + + úŋ. + 110 + + + úŋ + + + úŋ + úŋ + 1 + yes + <Not Sure> + + + yes. + + + . + + + Yes. + + + + + + + há! + 111 + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + Huh! + interj + + + ! + + + What did you say? + + + + + + + úŋ. + 112 + + + úŋ + + + úŋ + úŋ + 1 + yes + <Not Sure> + + + yes. + + + . + + + Yes. + + + + + + + púŋ tə́radə nə́ŋ nə́tómdə lakʔədra? + 113 + + + púŋ + + + púŋ + púŋ + 2 + hour + n + + + hour + n + + + tə́radə + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at ten + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + nə́tómdə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + alone + + + lakʔədra + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + must you come? + + + ? + + + Must you come alone tomorrow at 10:00? + + + + + + + @ ítóm lakʔəni. + 114 + + + @ + + + ítóm + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + by myself + + + lakʔəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come. + + + . + + + I will come alone. + + + + + + + há! + 115 + + + há + + + há + há + (intj) + interj + + + Huh! + interj + + + ! + + + What did you say? + + + + + + + @@ ítóm lakʔəniye. + 116 + + + @@ + + + ítóm + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + alone + + + lakʔəniye + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + will come, I say. + + + . + + + Of course, I’ll come alone. + + + + + + + laygə niŋŋə lakʔo phəǰənəkó? + 117 + + + laygə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with god + + + niŋŋə + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + -ŋə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + after praying + + + lakʔo + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + come, won't you + + + phəǰənəkó + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + beautifully, right? + + + ? + + + Come after praying well to god, OK? + + + + + + + + + + + Let's Think It Over Just Once + + + + + ihé pres əmə ləybədubu kədaywaydəno? + 1 + + + ihé + + + ihé + ihé + (intj) + interj + + + by the way + interj + + + pres + + + pres + pres + press + n + + + press + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + the + + + ləybədubu + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that one which is + + + kədaywaydəno + + + kəday + kəday + where + adv + + + way + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + whereabouts it is? + + + ? + + + By the way, do you know the whereabouts of that printing press? + + + + + + + ah Khwairəmbəm bəzardə. + 2 + + + ah + + + ah + ah + (intj) + interj + + + (intj) + interj + + + Khwairəmbəm + + + Khwairəmbəm + Khwairəmbəm + Khwairamban + n + + + Khwairamban + n + + + bəzardə + + + bəzar + bəzar + market + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the market. + + + . + + + Well, at the Khwairamban market. + + + + + + + iʔhé bəzardəni háybədudi əysu khəŋŋəmí ədudə əynə khəŋniŋlibədi bəzargi kədaywaydəno háybəduni. + 3 + + + iʔhé + + + iʔhé + iʔhé + (intj) + interj + + + not that + interj + + + bəzardəni + + + bəzar + bəzar + market + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is in the market + + + háybədudi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that + + + əysu + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + I too + + + khəŋŋəmí + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + know + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + khəŋniŋlibədi + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + specifically wishing to know + + + bəzargi + + + bəzar + bəzar + market + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the market + + + kədaywaydəno + + + kəday + kəday + where + adv + + + way + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + whereabouts it is + + + háybəduni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + that is. + + + . + + + No, that's not what I mean. I know that it's in the market. What I want to know is where in the market it is. + + + + + + + əseŋbə ǰəgədi imasu khəŋdedə ədubu məkhá dukangi əduwaydə lə́y háybrə kərino. + 4 + + + əseŋbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + seŋ + čheŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + exact + + + ǰəgədi + + + ǰəgə + ǰəgá + place + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + specific place + + + imasu + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ma + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + my mother also + + + khəŋdedə + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + happen not to know + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + məkhá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khá + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + southern + + + dukangi + + + dukan + dukan + shop + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the shop + + + əduwaydə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + way + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + around there somewhere + + + lə́y + + + lə́y + ləy + 1 + be + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is + v + + + háybrə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + what is said + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it. + + + . + + + I don't know the exact location but according to what I've heard, it is somewhere around the southern shops. + + + + + + + pres məmiŋdudi khəŋbra ima? + 5 + + + pres + + + pres + pres + press + n + + + press + n + + + məmiŋdudi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + its actual name + + + khəŋbra + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + do you know + + + ima + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ma + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother? + + + ? + + + Do you know the name of the printing press, mother? + + + + + + + khəŋdedə məmiŋ-məthadi imadi. + 6 + + + khəŋdedə + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + don't know exactly + + + məmiŋ-məthadi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + name of exact place + + + imadi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ma + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this your mother. + + + . + + + I don't know the name. + + + + + + + kənano kərinone nəŋnə khəŋde háyribədubo məmá? + 7 + + + kənano + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + who is it + + + kərinone + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + what is it, do you know + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + khəŋde + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know + + + háyribədubo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + unfortunately saying + + + məmá + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother? + + + ? + + + What is it you are saying you don't know, mother? + + + + + + + ho Thokčomgi əykhoy tadəkhoygi pres háybrə kərino layrik háybrə kərino layrik nə́mphə́m dukan əmə ləybədugi məmiŋnidə́. + 8 + + + ho + + + ho + ho + 2 + (intj) + interj + + + well + interj + + + Thokčomgi + + + Thokčom + Thokčom + Thokchom + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of Thokchom + + + əykhoy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + we + + + tadəkhoygi + + + ta + ta + 2 + press + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the presses + + + pres + + + pres + pres + press + n + + + printing press + n + + + háybrə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + what is said + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + háybrə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + what is said + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + nə́mphə́m + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + phə́m + phə́m + place + v + + + printing + v + + + dukan + + + dukan + dukan + shop + n + + + shop + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + the + + + ləybədugi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the one which is + + + məmiŋnidə́ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + it is that name. + + + . + + + Well, I'm trying to recall the name and location of Thokchom's--what's it called--printing press. + + + + + + + prestu kəri təwrəbəgene? + 9 + + + prestu + + + pres + pres + press + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that press + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + təwrəbəgene + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + which intend to do, tell me? + + + ? + + + What business will you have with that press? + + + + + + + kərigino pres məmiŋ hə́ŋlibəbo. + 10 + + + kərigino + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + why is it + + + pres + + + pres + pres + press + n + + + printing press + n + + + məmiŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + name + n + + + hə́ŋlibəbo + + + hə́ŋ + həŋ + ask + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + which (you) are asking. + + + . + + + What reason could there be for your asking the name of the printing press? + + + + + + + layrik əmətʔə́ nə́mge təwbəni baǰi. + 11 + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + əmətʔə́ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tʔə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + one + + + nə́mge + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wish to print + + + təwbəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is to do + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + father. + + + . + + + I want to publish a book, father. + + + + + + + khəŋnə-čannəbədə nəttrəbədi mətəm kuynə kuynə čə́ŋŋí. + 12 + + + khəŋnə-čannəbədə + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + čan + čan + great.love + n + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at our circle of people + + + nəttrəbədi + + + nəttrəbədi + nəttrəbədi + if.not + <Not Sure> + + + if not + + + mətəm + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + kuynə + + + kuy + kuy + long.after + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long after + + + kuynə + + + kuy + kuy + long.after + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long after + + + čə́ŋŋí + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + require + v + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + requires. + v + + + . + + + If I didn't try to publish in a place where we have a lot of contacts it would take a long time for me to get the book published. + + + + + + + həwǰik-həwǰiksisu layrikki siǰənninə thúnə nə́mlə́gə kə́ytheldə thádokhəwdrəbədi sel nə́msindúnə ləykhigədəwribəni. + 13 + + + həwǰik-həwǰiksisu + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also, at this time + + + layrikki + + + layrik + layrík + book + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the book + + + siǰənninə + + + siǰən + siǰən + season + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because it is the season + + + thúnə + + + thú + thú + quick + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + quickly + + + nə́mlə́gə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after printing + + + kə́ytheldə + + + kə́y + kə́y + grain + n + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the market + + + thádokhəwdrəbədi + + + thá + thá + 2 + send + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if start that distributing + + + sel + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + nə́msindúnə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + by taking to press + + + ləykhigədəwribəni + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it would be. + + + . + + + Also, since it is now the season for books, if I quickly publish and distribute my book on the market, I will certainly make money. + + + + + + + kəri layriknone nəŋnə nə́mge háyribədubo? + 14 + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + layriknone + + + layrik + layrík + book + n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + book is it, you say + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + nə́mge + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wish to print + + + háyribədubo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + unfortunately saying? + + + ? + + + Which book will you print? + + + + + + + ədugə nəŋnə həwǰik layrik siǰənni háyribədubu kərino ipabu bhap əmə ita-tadedə́. + 15 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + siǰənni + + + siǰən + siǰən + season + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is the season + + + háyribədubu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that which you are saying + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + ipabu + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + my father + + + bhap + + + bhap + bháp + idea + n + + + idea + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + an + + + ita-tadedə́ + + + i- + i- + REDUP- + Attaches to any category + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + didn't really understand. + + + . + + + And what do you mean about this being the season for books? I don't get it. + + + + + + + héra koleǰgi satra-satrisiŋnə təmnə́bə teks bukki not əmə phóŋge təwbəni. + 16 + + + héra + + + héra + héra + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + koleǰgi + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of college + + + satra-satrisiŋnə + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + students + + + təmnə́bə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to learn + + + teks + + + teks + teks + text + n + + + text + n + + + bukki + + + buk + buk + book + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of book + + + not + + + not + not + note + n + + + note + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + phóŋge + + + phóŋ + phóŋ + publish + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to publish + v + + + təwbəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is to do. + + + . + + + Oh, I want to publish study notes of textbooks for college students. + + + + + + + eʔ əyúkki skuldə oǰa oybə nəŋnə koleǰgi satra-satrisiŋgi layrik igədəwribərəne háyrisibo? + 17 + + + eʔ + + + eʔ + eʔ + (intj) + interj + + + hey! + interj + + + əyúkki + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yúk + yúk + early + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + morning + + + skuldə + + + skul + skul + school + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + of school + + + oǰa + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + teacher + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + koleǰgi + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of college + + + satra-satrisiŋgi + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the students + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + igədəwribərəne + + + i + i + 1 + write + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + do you say you will be writing + + + háyrisibo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + are saying that? + + + ? + + + Hey! You're a kindergarten teacher, and you are going to write a book for college students?! + + + + + + + hoy mani imá. + 18 + + + hoy + + + hoy + hoy + yes + <Not Sure> + + + yes + + + mani + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + that is it + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother. + + + . + + + Yes, that's it, mother. + + + + + + + ičánə ibə layrik təmgədəwribə satra-satri məyam ədudi həyrənidə́ khəŋŋənidə́. + 19 + + + ičánə + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my son + + + ibə + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that wrote + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmgədəwribə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who will be learning + + + satra-satri + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + students + + + məyam + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + many + + + ədudi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + həyrənidə́ + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + will be proficient + + + khəŋŋənidə́ + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + =ŋə + -lə + 2 + =-ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + will be knowledgeable. + + + . + + + Students will surely learn from studying the book which my son will write, they will surely become knowledgeable and proficient in the subject. + + + + + + + tačawnə ibə layriktu sítpu-sítkədrəne? + 20 + + + tačawnə + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + big brother + + + ibə + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that wrote + + + layriktu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that book + + + sítpu-sítkədrəne + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + will it really sell? + + + ? + + + Do you really think the book written by big brother will sell? + + + + + + + eʔ eʔ kərigi sítloydəwribə́? + 21 + + + eʔ + + + eʔ + eʔ + (intj) + interj + + + hey! + interj + + + eʔ + + + eʔ + eʔ + (intj) + interj + + + hey! + interj + + + kərigi + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + why + adv + + + sítloydəwribə́ + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -loy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + saying it will not sell? + + + ? + + + Hey! What do you mean by doubting that it will sell? + + + + + + + əʔibə nəttrəgə bay háybədudə tačawgi miŋthanidə́nə koleǰgi satra-satrisiŋnədi tačawgi miŋ pə́ŋta-tarəmmoy ədunə məkhoynə layriktubu um... + 22 + + + əʔibə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ʔi + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + written + n + + + nəttrəgə + + + nəttrəgə + nəttrəgə + or + <Not Sure> + + + or + + + bay + + + bay + bay + by + <Not Sure> + + + by + + + háybədudə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + tačawgi + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of big brother + + + miŋthanidə́nə + + + miŋ + miŋ + name + n + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by signing + + + koleǰgi + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of college + + + satra-satrisiŋnədi + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the students + + + tačawgi + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of big brother + + + miŋ + + + miŋ + miŋ + name + n + + + name + n + + + pə́ŋta-tarəmmoy + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -moy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + not familiar + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + then + + + məkhoynə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + layriktubu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that book + + + um + + + um + um + (hest) + interj + + + well... + interj + + + ... + + + Well, when big brother signs his name where it says 'author' or 'by,' the college students won't recognize it, so then they, um, that book... + + + + + + + hoynehé əysu ŋəsaynə sum khə́llibənine nipaməčá. + 23 + + + hoynehé + + + hoy + hoy + yes + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + yes, of course + + + əysu + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + I too + + + ŋəsaynə + + + ŋəsay + ŋəčháy + before + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + previously mentioned + + + sum + + + sum + čhum + so + <Not Sure> + + + so + + + khə́llibənine + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + thinking + + + nipaməčá + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + male child + v + + + . + + + Exactly, I was thinking along similar lines, son. + + + + + + + nəčá nupinə háygumlədə́nə nəŋgi layriktubu pə́ŋsít-sítkədəbə mandedə́ sel máŋgədra khə́lline ipadi. + 24 + + + nəčá + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + your young + + + nupinə + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + female + + + háygumlədə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + according to that said + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + layriktubu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that book + + + pə́ŋsít-sítkədəbə + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to be selling a lot + + + mandedə́ + + + man + man + 1 + seem + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + does not seem + + + sel + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + máŋgədra + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + won't you lose + + + khə́lline + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + think + + + ipadi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pa + pá + 1 + father + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this your father. + + + . + + + Just as your sister says, it doesn't seem like your book will sell very well. Won't you lose money? This is what I'm thinking, you see. + + + + + + + ədugiro? + 25 + + + ədugiro + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + is it that too? + + + ? + + + Is that a problem? + + + + + + + paǰi sítkəniye. + 26 + + + paǰi + + + paǰi + paǰi + father + n + + + father + n + + + sítkəniye + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + will sell I say. + + + . + + + Father, I assure you it will sell. + + + + + + + sóydənə sítkəni. + 27 + + + sóydənə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + certainly + + + sítkəni + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will sell. + + + . + + + It certainly will sell. + + + + + + + selsu máŋŋoy mərə́mdi əynə təwribəse baǰi biǰinesne. + 28 + + + selsu + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + money too + + + máŋŋoy + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -ŋoy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + won't lose + v + + + mərə́mdi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + reason is that + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + təwribəse + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + doing this + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + father + + + biǰinesne + + + biǰines + biǰines + business + n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is a business, as you know. + + + . + + + I won't lose money either since I'm going about this as a business venture. + + + + + + + héra layriktəbu biǰines yábrəne nipa məčá. + 29 + + + héra + + + héra + héra + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + layriktəbu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + to that book + + + biǰines + + + biǰines + biǰines + business + n + + + business + n + + + yábrəne + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is it possible + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child. + + + . + + + Oh! Is it possible that you consider education a 'business'? + + + + + + + yáy baǰi layrik nə́mlə́gə sel tánbədi nuŋaykhrə pótne. + 30 + + + yáy + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is possible + n + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + father + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + nə́mlə́gə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after printing + + + sel + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + tánbədi + + + tán + tán + earn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that earning + + + nuŋaykhrə + + + nuŋay + nuŋay + happy + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + already to be happy + + + pótne + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + a thing. + + + . + + + It is possible to earn money from publishing books, father. It's something to be happy about. + + + + + + + láykhrəbə khəbər əməni. + 31 + + + láykhrəbə + + + láy + láy + 2 + easy + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rəbə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being easy + + + khəbər + + + khəbər + khəbər + news + n + + + news + n + + + əməni + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is a piece of. + + + . + + + It's a good piece of news. + + + + + + + həymə kəmdəwnənone háyrisibo? + 32 + + + həymə + + + həymə + həymə + (intj) + interj + + + how can that be + interj + + + kəmdəwnənone + + + kəmdəw + kəmdəw + how + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + how is it + + + háyrisibo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + are saying that? + + + ? + + + Come on, how will this work? + + + + + + + əduburo imá layrik nə́mbədudə əygi miŋ yáwhənloy. + 33 + + + əduburo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + tell me, if that is so + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + nə́mbədudə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that pressing + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + miŋ + + + miŋ + miŋ + name + n + + + name + n + + + yáwhənloy + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -loy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will cause not to be mentioned. + + + . + + + Say, if that's your opinion, mother, when I publish the book, I won't allow my name to be mentioned. + + + + + + + əʔibəgi nəttrəgə bay háybədudəne bay en ekspiriens tičər kóktháni ədudəgi mənipurdə phóŋlibə khəbərsiŋdə edvərtais kə́nnə təwrəni ədumnə təwrəbədi satra-satrisiŋnə khəbər pabədə sóydənə theŋnərəni layrik yonphə́m dukandəsu thətkəni irə́gə ədudəydi layriktugi məgun yeŋniŋŋəkpə háybədu məsánə tabəne. + 34 + + + əʔibəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ʔi + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of author + + + nəttrəgə + + + nəttrəgə + nəttrəgə + or + <Not Sure> + + + or + + + bay + + + bay + bay + by + <Not Sure> + + + by + + + háybədudəne + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + you know, where it says + + + bay + + + bay + bay + by + <Not Sure> + + + by + + + en + + + en + en + an + <Not Sure> + + + an + + + ekspiriens + + + ekspiriens + ekspiriens + experienced + <Not Sure> + + + experienced + + + tičər + + + tičər + tičər + teacher + n + + + teacher + n + + + kóktháni + + + kók + kok + head + <Not Sure> + + + thá + thá + 4 + place + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be the heading + + + ədudəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + after that + + + mənipurdə + + + mənipur + mənipur + Manipur + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at Manipur + + + phóŋlibə + + + phóŋ + phóŋ + publish + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one which publishes + n + + + khəbərsiŋdə + + + khəbər + khəbər + news + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the newspapers + + + edvərtais + + + edvərtais + edvərtais + advertise + v + + + advertise + v + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + intense + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + təwrəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will do + + + ədumnə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + so + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + thus + + + təwrəbədi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if that is done + + + satra-satrisiŋnə + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + students + + + khəbər + + + khəbər + khəbər + news + n + + + news + n + + + pabədə + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon reading + + + sóydənə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + certainly + + + theŋnərəni + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will meet + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + yonphə́m + + + yon + yon + sell + v + + + phə́m + phə́m + place + v + + + selling place + v + + + dukandəsu + + + dukan + dukan + shop + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + at the shop also + + + thətkəni + + + thət + thət + stick + v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will paste + + + irə́gə + + + i + i + 1 + write + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after writing + + + ədudəydi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + just from that + + + layriktugi + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that book + + + məgun + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + gun + kun + 1 + quality + <Not Sure> + + + quality + + + yeŋniŋŋəkpə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + wishing to see + + + háybədu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + that + + + məsánə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by itself + + + tabəne + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + will fall. + + + . + + + You know, where it says 'of this author' or 'by,' the heading will read, 'by an experienced teacher.' After that I will extensively advertise the book in the Manipuri newspapers; if I do so, when the students read this news they will certainly look for the book. Also, I will put up advertisements in the bookstores. Once the advertisements are out the students will want to check on the quality of the book. + + + + + + + ədubu layriktu parurə́gədi məgun əmətʔə́ yáwrəmmoy. + 35 + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + layriktu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that book + + + parurə́gədi + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after that reading + + + məgun + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + gun + kun + 1 + quality + <Not Sure> + + + quality + + + əmətʔə́ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tʔə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + just the + + + yáwrəmmoy + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -moy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not include. + + + . + + + But when they read your book they'll find out that it's no good. + + + + + + + iʔhé yáwgədəwribənine imá. + 36 + + + iʔhé + + + iʔhé + iʔhé + (intj) + interj + + + not that + interj + + + yáwgədəwribənine + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + certainly will be included, you know + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother. + + + . + + + Oh, but it certainly will be good, mother. + + + + + + + kədəydəgi yáwgədəwribənodə? + 37 + + + kədəydəgi + + + kədəy + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from where + + + yáwgədəwribənodə + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + will it possibly include? + + + ? + + + How can it possibly be good? + + + + + + + ah metriktəmək pas təwbə əyúkki skuldə oǰa oybə nəŋnə ibə layriktubu koleǰgi satra-satrisiŋnə təmbə yábə həwnədebə́. + 38 + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + gee + + + metriktəmək + + + metrik + metrik + metric + <Not Sure> + + + -təmək + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + just tenth grade + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + əyúkki + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yúk + yúk + early + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + morning + + + skuldə + + + skul + skul + school + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + of school + + + oǰa + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + teacher + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + ibə + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that wrote + + + layriktubu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that book + + + koleǰgi + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of college + + + satra-satrisiŋnə + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + students + + + təmbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to teach + n + + + yábə + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able + + + həwnədebə́ + + + həw + hə́w + start + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + I say, all will not start. + + + . + + + Gee! You who have only passed the tenth grade and are a kindergarten teacher, any book that you would write could not begin to instruct college students. + + + + + + + kəriməttə́ nəttese imá se múnnə táw. + 39 + + + kəriməttə́ + + + kəriməttə́ + kərimətə́ + nothing + <Not Sure> + + + nothing + + + nəttese + + + nətte + nəttə + not + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this not it + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother + + + se + + + se + se + (intj) + interj + + + hark + interj + + + múnnə + + + mún + mun + 1 + care + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + carefully + v + + + táw + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + listen. + + + . + + + That's not it at all, mother. Listen carefully. + + + + + + + mí ətəynəne hánnə phóŋkhrə́bə layriksiŋdəgi khərə khərə lə́wthokʔəgə wáhəywátá khərə əynə sémdok-sémǰin təwrə́gəne. + 40 + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + ətəynəne + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + others, you know + + + hánnə + + + hán + han + first + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + already + + + phóŋkhrə́bə + + + phóŋ + phóŋ + publish + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having published + v + + + layriksiŋdəgi + + + layrik + layrík + book + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the books + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + lə́wthokʔəgə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔəgə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after quoting + + + wáhəywátá + + + wá + wá + 3 + word + n + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + wá + wá + 3 + word + n + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + sentences + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + sémdok-sémǰin + + + sém + čhém + correct + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + sém + čhém + correct + <Not Sure> + + + -ǰin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + modify + v + + + təwrə́gəne + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + after doing, you see. + + + . + + + You see, I will take a few sentences from the books that others have already published and paraphrasing here and there, I will publish a new book. + + + + + + + ənəwbə layrik əmə oynə puthokpəgi wádəni. + 41 + + + ənəwbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + nəw + naw + 1 + new + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + new + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + being + + + puthokpəgi + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from bringing + + + wádəni + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is at that word. + + + . + + + It is by these means that I will bring out a new book. + + + + + + + ədudi ŋaykhonehé. + 42 + + + ədudi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + ŋaykhonehé + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + hold on, I say + + + . + + + Come on! + + + + + + + phəre. + 43 + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good. + + + . + + + That's good. + + + + + + + tokʔo nəŋ wási! + 44 + + + tokʔo + + + tok + tok + stop + v + + + -ʔo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you stop + v + + + nəŋ + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + wási + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + talking! + + + ! + + + Won't you stop talking! + + + + + + + nəŋnə həwǰikki nə́mgədəwribə layrikto həwǰik layrik təmbə mətəmsu nəttre pərikhyadi həyeŋdə́-ŋayre təwnəgədəbə sítpu-sítpə ŋə́mkhidrə háymí nəŋgi layriktubo. + 45 + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + nə́mgədəwribə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which will be publishing now + + + layrikto + + + layrik + layrík + book + n + + + =to + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that book + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + right + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to teach + n + + + mətəmsu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + time also + + + nəttre + + + nəttre + nəttəre + is.not + <Not Sure> + + + is not + + + pərikhyadi + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the exams + + + həyeŋdə́-ŋayre + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + right around the corner + + + təwnəgədəbə + + + təwnə + təwnə + for.doing + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that you will do + + + sítpu-sítpə + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + can you sell + + + ŋə́mkhidrə + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + is it still possible + + + háymí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -m + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + layriktubo + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that book. + + + . + + + About the book you want to publish, this is not the time that students are going to read something new since the exams are right around the corner. Will you really be able to sell your book? + + + + + + + baǰi təseŋnə háybə tarə́bədine layrik təmnə́bə mətəmdədi layriksi sítpəǰat nətte pərikhya. + 46 + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + father + + + təseŋnə + + + tə- + tə- + REDUP- + Attaches to any category + + + seŋ + čheŋ + true + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + clearly + v + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + tarə́bədine + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + falling out, as you say + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmnə́bə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to learn + + + mətəmdədi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time + + + layriksi + + + layrik + layrík + book + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this book + + + sítpəǰat + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + selling type + + + nətte + + + nətte + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams. + n + + + . + + + Father, that's right. The time for learning has passed, it is not the time for selling books. + + + + + + + həyeŋdə-ŋayre háybə numittudəne. + 47 + + + həyeŋdə-ŋayre + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + around the corner + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + numittudəne + + + numit + numít + day + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + it is at that day. + + + . + + + The exams are right around the corner. + + + + + + + layrik sítlibədi ədugə layrik yonbə dukansiŋsu póynu thase pərikhya məyádə oynəribəne. + 48 + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + sítlibədi + + + sít + sít + 1 + sell + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if that sell + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + yonbə + + + yon + yon + sell + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + selling + + + dukansiŋsu + + + dukan + dukan + shop + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + in the shops too + + + póynu + + + póynu + póynu + harvest + n + + + harvest + n + + + thase + + + tha + tha + 2 + month + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this month + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + məyádə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ya + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + oynəribəne + + + oynə + oynə + for.being + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + being, you know. + + + . + + + Since exam time is near, I can reap a bountiful harvest at the bookstores by selling a book this month. + + + + + + + aʔ nəŋgi wásidi ipakhoy bhap tabə ŋə́mdrebo. + 49 + + + aʔ + + + aʔ + aʔ + (intj) + interj + + + Ah! + interj + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + wásidi + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this idea + + + ipakhoy + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + father, etc. + + + bhap + + + bhap + bháp + idea + n + + + idea + n + + + tabə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to fall + + + ŋə́mdrebo + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + has not been possible. + + + . + + + -Really! We just don't grasp this idea of yours. + + + + + + + paǰi iráy-hék-láybə wánise. + 50 + + + paǰi + + + paǰi + paǰi + father + n + + + father + n + + + iráy-hék-láybə + + + i- + i- + REDUP- + Attaches to any category + + + ráy + láy + 2 + easy + <Not Sure> + + + hék + hék + just, suddenly + adv + + + láy + láy + 2 + easy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be very easy + + + wánise + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + is this idea. + + + . + + + This is a very simple idea. + + + + + + + layrik təmgədəbə mətəmdədi satra-satrisiŋsu láŋphaŋ-təwdúnə sinemə holdə khərə hoteldə restorendə khərə phə́mdúnə koydúnə ləythoʔi. + 51 + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmgədəbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + learning + n + + + mətəmdədi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time + + + satra-satrisiŋsu + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + students also + + + láŋphaŋ-təwdúnə + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + phaŋ + phaŋ + divert.into.two + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + do everything but what needs to be done + + + sinemə + + + sinemə + sinemə + movie + n + + + movie + n + + + holdə + + + hol + hol + hall + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the hall + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + hoteldə + + + hotel + hotel + hotel + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + hotel + + + restorendə + + + restoren + restoren + restaurant + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the restaurant + + + khərə phə́mdúnə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + phə́m + phə́m + place + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + having lounged around + v + + + koydúnə + + + koy + koy + roam + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + roaming + v + + + ləythoʔi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + are. + v + + + . + + + At the time they should be studying, students do everything but what they should be doing. Some go to the movie theater, to the hotel, to the restaurant, some remain lounging around, roaming about. + + + + + + + pərikhya məyá yáwrəkʔə́gənə pərikhyadi pas təwdəbə yáde háydúnə mánə mánə həynə́bə desa upay thinərəkʔí. + 52 + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + məyá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ya + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + near + + + yáwrəkʔə́gənə + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + after the time has already come + + + pərikhyadi + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the exams + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwdəbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not to (pass) + + + yáde + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not able + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus saying + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + həynə́bə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to be proficient + + + desa upay + + + desa upay + desa upay + means + <Not Sure> + + + means + + + thinərəkʔí + + + thinə + thinə + search.for + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + search for. + v + + + . + + + The students know that they cannot pass the exams, so when exam time approaches, each searches for a means to do well in the exams. + + + + + + + mətaŋdudədi pərikhya pas təwnə́bə khwaydəgi láyribə əmətʔə́-ŋaybə-pampəydi kə́ytheldə layriktəgi siŋbə ədunə thókpə notki layriksiŋ lə́yrə́gə hə́ŋŋəkpə-yáy-tháǰəbə-wáhə́ŋsiŋgi lə́yrə́gə páwkhumsiŋdo ségaydúnə pərikhya hol mənuŋdə pusəllibəne layriktusu čénə ségaykhrə́bəninə layriktugi kánnəbədu mətəmdudənine. + 53 + + + mətaŋdudədi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + joint + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + only at this juncture + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwnə́bə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to + + + khwaydəgi + + + khway + khway + all + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from all + + + láyribə + + + láy + láy + 2 + easy + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being easy + + + əmətʔə́-ŋaybə-pampəydi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -tʔə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the one preferred means + + + kə́ytheldə + + + kə́y + kə́y + grain + n + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the market + + + layriktəgi + + + layrik + layrík + book + n + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from books + + + siŋbə + + + čhiŋ + čhiŋ + 3 + copy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + copying + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + then + + + thókpə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + seek out + + + notki + + + not + not + note + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of notes + + + layriksiŋ + + + layrik + layrík + book + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + books + + + lə́yrə́gə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after buying + v + + + hə́ŋŋəkpə-yáy-tháǰəbə-wáhə́ŋsiŋgi + + + hə́ŋ + həŋ + ask + v + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + tháǰə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wá + wá + 3 + word + n + + + hə́ŋ + həŋ + ask + v + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + answers to possible questions + + + lə́yrə́gə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after buying + v + + + páwkhumsiŋdo + + + páw + páw + news + n + + + khum + khum + reply + v + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + answers + + + ségaydúnə + + + sé + sét + 2 + tear + v + + + -gay + -khay + -VAFFECT:TOTAL + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + tearing + v + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exam + n + + + hol + + + hol + hol + hall + n + + + hall + n + + + mənuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + pusəllibəne + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + are taking in, you see + + + layriktusu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the book also + + + čénə + + + čé + čé + 2 + paper + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by page + + + ségaykhrə́bəninə + + + sé + sét + 2 + tear + v + + + -gay + -khay + -VAFFECT:TOTAL + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by having torn + + + layriktugi + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that book + + + kánnəbədu + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that have use + + + mətəmdudənine + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + it is the time, you know. + + + . + + + By then, the easiest and only means to pass the exam is to cheat. So, buying crib notes of books available at the market, buying the answers to possible questions and tearing out those answers, they take the crib notes and the torn-out answer sheets into the examination hall. + + + + + + + həyma nəŋnə háyribə wá əsinədi nəŋgi layriktu parubədəgi satrəsiŋ ədo kəriməttə́ məsádə pə́khəwrəroynedudi. + 54 + + + həyma + + + həyma + həyma + (intj) + interj + + + how can that be! + interj + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which saying + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + idea + + + əsinədi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + layriktu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that book + + + parubədəgi + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from reading + + + satrəsiŋ + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + students + + + ədo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + do + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + those + + + kəriməttə́ + + + kəriməttə́ + kərimətə́ + nothing + <Not Sure> + + + nothing + + + məsádə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to them + + + pə́khəwrəroynedudi + + + pə́k + pə́k + 1 + stick + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + won't get anything. + + + . + + + Oh my! From what you are saying, I gather that those students will not profit at all from reading your book. + + + + + + + imá kərigi phəŋdənigene? + 55 + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother + + + kərigi + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + why + adv + + + phəŋdənigene + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + will not get, you say? + + + ? + + + Mother, why would they not get anything? + + + + + + + layriktu ségayrə́gə siŋbə phəŋhəwribədudi. + 56 + + + layriktu + + + layrik + layrík + book + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that book + + + ségayrə́gə + + + sé + sét + 2 + tear + v + + + -gay + -khay + -VAFFECT:TOTAL + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having torn + v + + + siŋbə + + + čhiŋ + čhiŋ + 3 + copy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + copying + n + + + phəŋhəwribədudi + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that is what they are getting. + + + . + + + They get to cheat by tearing (the necessary pages from) my book and copying (the answers down for the examination). + + + + + + + tačawgi wáse əydi iyá-yáǰəniŋdeko? + 57 + + + tačawgi + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of big brother + + + wáse + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this idea + + + əydi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + iyá-yáǰəniŋdeko + + + i- + i- + REDUP- + Attaches to any category + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ko + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + do not wish to agree, got it? + v + + + ? + + + (I don't know about you but) I can't go along with big brother's plan. + + + + + + + eʔ kəridə yániŋdribə́? + 58 + + + eʔ + + + eʔ + eʔ + (intj) + interj + + + hey! + interj + + + kəridə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + what reason + + + yániŋdribə́ + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + are you saying that won't agree? + + + ? + + + Hey! Why can't you go along with me? + + + + + + + layrik padəbə satra khərədə́nə həwǰik tačawnə háybədu təwbənine. + 59 + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + padəbə + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not reading + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + khərədə́nə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + only by some + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + tačawnə + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + big brother + + + háybədu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + that + + + təwbənine + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is doing, you see. + + + . + + + What big brother said now about students who do not study, that only applies to a few. + + + + + + + satra khudiŋmək təwbədi nətʔe ədunə satra khərənə təwrə́gə khudiŋməkpu čénthəhənbədudibə́ əy yániŋdedə́ tačaw. + 60 + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + khudiŋmək + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each and every one + + + təwbədi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + doing that + + + nətʔe + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + then + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + khərənə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by some + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + khudiŋməkpu + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =pu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + each and every one + + + čénthəhənbədudibə́ + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + saying that caused to follow + + + əy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + yániŋdedə́ + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + just can't agree with + + + tačaw + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + big brother. + + + . + + + Not all students cheat, so I can't agree that each and every student will be forced to cheat in order to pass the exam just because some students do it. + + + + + + + iʔhé məsi bhap tádredo. + 61 + + + iʔhé + + + iʔhé + iʔhé + (intj) + interj + + + not that + interj + + + məsi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + bhap + + + bhap + bháp + idea + n + + + idea + n + + + tádredo + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + have not understood that. + + + . + + + No! You haven't understood what I am saying. + + + + + + + əynə háybədi satra khudiŋmək təwwí háybə nətʔene ibema nəŋbo əyambədi təwwe háybə. + 62 + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + háybədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that said + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + khudiŋmək + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + each and every one + + + təwwí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + do + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + nətʔene + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is not, you see + + + ibema + + + ibema + ibema + madam + <Not Sure> + + + my sister + + + nəŋbo + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + you + + + əyambədi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that is mostly + + + təwwe + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -we + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + done + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that. + + + . + + + I'm not saying that every student does it, (not) you (for example) my sister. I'm saying it is done often. + + + + + + + kərinone noy háydubu təwdənə́bə oǰasiŋ ədunə takpíbə háybibədi yádro. + 63 + + + kərinone + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + what is it, do you know + + + noy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + you all + + + háydubu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that saying + + + təwdənə́bə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order not to do + + + oǰasiŋ + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + teachers + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those + + + takpíbə + + + tak + ták + 1 + teach + v + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to teach + n + + + háybibədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + give instructions + + + yádro + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + tell me, are not able. + + + . + + + Do you know why the teachers can't instruct the students (not to copy)? + + + + + + + háy kəri wánodə́? + 64 + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + say! + interj + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + wánodə́ + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =də́ + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + possible idea is that? + + + ? + + + Hey! What on earth are you saying? + + + + + + + nəŋ háyrisibo ha? + 65 + + + nəŋ + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + háyrisibo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + are saying that + + + ha + + + ha + ha + (intj) + interj + + + what's that? + interj + + + ? + + + What is it that you are saying? + + + + + + + məsánə layrik təmniŋdrəbə həyniŋdrəbə satrədubu oǰanə kərəmnə nə́mdə́nə təmhəngədəwribəno? + 66 + + + məsánə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by self + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmniŋdrəbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not wishing to learn + + + həyniŋdrəbə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not wishing to be proficient + + + satrədubu + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + the student + + + oǰanə + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the teacher + + + kərəmnə + + + kərəmnə + kərəmnə + how + adv + + + how + adv + + + nə́mdə́nə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by force + v + + + təmhəngədəwribəno + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + cause to learn? + + + ? + + + How can the teachers force students to learn if they don't want to study or be proficient? + + + + + + + layrik háybəsidine nə́mdə́nə təmhənbə yápót nətte. + 67 + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + háybəsidine + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that which is + + + nə́mdə́nə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by force + v + + + təmhənbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to cause to learn + + + yápót + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + possible thing + + + nətte + + + nətte + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + Book learning is not the type of thing which can be taught by force. + + + + + + + məsánə təmniŋnə kandudə təmgədəwribə. + 68 + + + məsánə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by self + + + təmniŋnə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + when desire to learn + + + kandudə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + təmgədəwribə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who will be learning. + + + . + + + When they want to learn, they will learn. + + + + + + + məsánə təmniŋdrəbə mídudə layrik həyhənniŋŋikáydə́nə phú-čəydə́nə wárák-wátə́mdə́nə kərimtə́ kánnəbə phəŋpónte. + 69 + + + məsánə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + man + + + təmniŋdrəbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not wishing to learn + + + mídudə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that man + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + həyhənniŋŋikáydə́nə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =k + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + that cause to wish to be proficient + + + phú-čəydə́nə + + + phú + phú + beat + v + + + čəy + čə́y + 1 + stick + n + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + through discipline + v + + + wárák-wátə́mdə́nə + + + wá + wá + 3 + word + n + + + rák + lák + 1 + power.over + <Not Sure> + + + wá + wá + 3 + word + n + + + tə́m + tə́m + level + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by threats and scolding + + + kərimtə́ + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + -tə́ + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + nothing + + + kánnəbə + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to use + n + + + phəŋpónte + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + nte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + not findable thing. + + + . + + + Nothing is gained by forcing someone to learn through discipline, threats and scolding, if they don't wish to learn. + + + + + + + kərinə məsánə həyǰəniŋdrəbə́? + 70 + + + kərinə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by what means + + + məsánə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by self + + + həyǰəniŋdrəbə́ + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + do they not wish to learn that? + + + ? + + + How is it that they don't have a desire to learn? + + + + + + + ənáŋsiŋnə layrik níŋthínə təmniŋdribəsi məmá-məpagisu əčəwbə əsóybə ləy háybə baǰi. + 71 + + + ənáŋsiŋnə + + + ənáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the children + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + níŋthínə + + + níŋ + níŋ + 2 + wish + v + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by lacking desire + + + təmniŋdribəsi + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bəsi + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + that they are not wishing to learn + + + məmá-məpagisu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + of the parents also + + + əčəwbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a big one + + + əsóybə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a mistake + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + is + v + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + father. + + + . + + + It is in large part because of the mistakes of the parents that children don't have a desire to study, father. + + + + + + + məsigi daytədi məmá-məpasu lə́wgədəbəni. + 72 + + + məsigi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + daytədi + + + day + day + responsibility + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + to that responsibility + + + məmá-məpasu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + parents also + + + lə́wgədəbəni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should be taking. + + + . + + + The parents should also take some responsibility for this problem. + + + + + + + ha čúmmíne ičánə. + 73 + + + ha + + + ha + ha + (intj) + interj + + + what's that + interj + + + čúmmíne + + + čúm + čum + true + <Not Sure> + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that is true, you know + + + ičánə + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my child + + + . + + + Yes, what you say is right, my daughter. + + + + + + + háybə məčádubu pikʔiŋəydəgi həwnə layrik təmniŋnə́bə layriktə məthway-yáwnə́bə hótnəbigədəbəni. + 74 + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + məčádubu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + the child + + + pikʔiŋəydəgi + + + pik + pík + small + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from childhood + + + həwnə + + + həw + hə́w + start + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + begin + v + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmniŋnə́bə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to learn + + + layriktə + + + layrik + layrík + book + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the book + + + məthway-yáwnə́bə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thway + thə́wáy + life + n + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to take interest + + + hótnəbigədəbəni + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should try for their sake. + + + . + + + For the sake of the children, to instill a desire in them to learn, the parents should take an interest in education when they are young. + + + + + + + čáŋ-ŋaynə numit khudiŋgi layrik takpíbə əpháw-əpháwbə míwoy kəyagi punsi wári líbidúnə məkhoybu phə́nənə́bə insinbə. + 75 + + + čáŋ-ŋaynə + + + čáŋ + čáŋ + order + <Not Sure> + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + regularly + + + numit + + + numit + numít + day + n + + + day + n + + + khudiŋgi + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of each + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + takpíbə + + + tak + ták + 1 + teach + v + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to teach + n + + + əpháw-əpháwbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + pháw + pháw + 2 + famous + <Not Sure> + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + pháw + pháw + 2 + famous + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + all those who are famous + + + míwoy + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + woy + oy + be + <Not Sure> + + + men + + + kəyagi + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of how many + + + punsi + + + pun + pun + 2 + life + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + life + + + wári + + + wá + wá + 3 + word + n + + + ri + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + story + n + + + líbidúnə + + + lí + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + by narrating + + + məkhoybu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + them + + + phə́nənə́bə + + + phə́nə + phə́nə + for.good + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to do for good + + + insinbə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to follow. + + + . + + + In order to influence them correctly the parents should teach them regularly, every day, from biographies of famous men. + + + + + + + skuldə tarəkpə pəra kəyamərum ədo məmá-məpasiŋ ədunə yeŋsinbirəbədi məčásiŋgi layrik təmniŋbədə əčəwbə mud əmədi sóydənə hápkənibə́. + 76 + + + skuldə + + + skul + skul + school + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + of school + + + tarəkpə + + + ta + ták + 1 + teach + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + taught + + + pəra + + + pəra + pəra + lesson + n + + + lesson + n + + + kəyamərum + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rum + lum + behind + adp + + + which method + + + ədo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + do + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + those + + + məmá-məpasiŋ + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pa + pá + 1 + father + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + parents + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + the + + + yeŋsinbirəbədi + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that if looking out for + + + məčásiŋgi + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the children + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmniŋbədə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon wishing to learn + + + əčəwbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a big one + + + mud + + + mud + mud + mood + n + + + mood + n + + + əmədi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that + + + sóydənə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + certainly + + + hápkənibə́ + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + that will put. + + + . + + + If the parents are concerned about how the lessons are taught at school, that will certainly put a new enthusiasm in the children's studies. + + + + + + + hoy moy baǰinəsu háydi-háybiri háybəbu əŋáŋsiŋnə layrik təmniŋdribəsidə oǰasiŋgi čawrə́bə məral əmə lə́y. + 77 + + + hoy + + + hoy + hoy + yes + <Not Sure> + + + yes + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they all + + + baǰinəsu + + + baǰi + paǰi + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + father also + + + háydi-háybiri + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + what you say for us + + + háybəbu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + opposing that + + + əŋáŋsiŋnə + + + əŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the children + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmniŋdribəsidə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bəsi + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that desire not to be learning + + + oǰasiŋgi + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the teachers + + + čawrə́bə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having grown + + + məral + + + məral + məral + moral + n + + + moral + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + lə́y + + + lə́y + ləy + 1 + be + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is. + v + + + . + + + You are right about the parents, father; however, the lack of desire that children have for learning is increasingly a fault of the teachers. + + + + + + + ha háyyu háyyu ədudi nəŋgi motsu əduk tási háyyu. + 78 + + + ha + + + ha + ha + (intj) + interj + + + what's that? + interj + + + háyyu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + say + + + háyyu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + say + + + ədudi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + motsu + + + mot + mot + opinion + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + opinion also + n + + + əduk + + + əduk + əduk + that.much + <Not Sure> + + + that much + + + tási + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let us hear + + + háyyu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + say. + + + . + + + Yes, go ahead, speak, let's hear more of your opinion, speak. + + + + + + + oǰasiŋ əsinə sen phəŋniŋdúnə satrəsiŋbu məyumdə praybet təmbige háydúnə kəwre. + 79 + + + oǰasiŋ + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + teachers + + + əsinə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the + + + sen + + + sen + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + phəŋniŋdúnə + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + wishing to get + + + satrəsiŋbu + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + the students + + + məyumdə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yum + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at their house + + + praybet + + + praybet + praybet + private + <Not Sure> + + + private + + + təmbige + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + have a desire to teach + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + kəwre + + + kəw + kəw + call + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + called. + + + . + + + Because they want to make more money, teachers call the students to their homes for private-tuition lessons. + + + + + + + yeŋbiyune məkhá ləykaygi Pebəmgi Ibotombinə təwribəse yeŋbiyo. + 80 + + + yeŋbiyune + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + please attend to this, you see + + + məkhá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khá + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + southern + + + ləykaygi + + + ləykay + ləykay + neighborhood + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our neighborhood + + + Pebəmgi + + + Pebəm + Pebəm + Pebam + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of Pebam + + + Ibotombinə + + + Ibotombi + Ibotombi + Ibotombi + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Ibotombi + + + təwribəse + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + doing this + + + yeŋbiyo + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you attend. + + + . + + + Look at what Pebam Ibotombi from the south side of our neighborhood is doing. + + + + + + + əyúktə satra čamamuk mətəm əhúm-thóknə praybet təmbire. + 81 + + + əyúktə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yúk + yúk + early + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + earlier + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + čamamuk + + + ča + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ma + mə + one + <Not Sure> + + + muk + muk + 2 + about + <Not Sure> + + + about one hundred + + + mətəm + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + əhúm-thóknə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + húm + hum + three + <Not Sure> + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + three batches + + + praybet + + + praybet + praybet + private + <Not Sure> + + + private + + + təmbire + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + taught + + + . + + + Earlier this morning, he gave private-tuition lessons to three groups of students, about one hundred in students in all. + + + + + + + núŋthindəsu mətəm əni-thóknə satra húmphurom əməsu təmbiri. + 82 + + + núŋthindəsu + + + núŋ + nuŋ + 1 + sun + <Not Sure> + + + thin + thin + poke + v + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + in the daytime also + + + mətəm + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + əni-thóknə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + two batches + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + húmphurom + + + húmphu + húmphu + sixty + <Not Sure> + + + -rom + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + about sixty + + + əməsu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also + + + təmbiri + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + teaching. + + + . + + + During the daytime also he taught two groups of about sixty students. + + + + + + + satrəsiŋnəsu layrik pabə təllə́bəninə həyeŋ pərikhya məyádə oǰanə koysən háydorəkʔəni khə́ndúnə praybet təmbiyu háydúnə oǰasiŋdə háyǰəre. + 83 + + + satrəsiŋnəsu + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the students also + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + pabə + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to read + n + + + təllə́bəninə + + + təl + tən + idle + <Not Sure> + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because of being idle + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + məyádə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ya + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + oǰanə + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the teacher + + + koysən + + + koysən + koysən + question + n + + + question + n + + + háydorəkʔəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -do + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will give away + + + khə́ndúnə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thinking + + + praybet + + + praybet + praybet + private + <Not Sure> + + + private + + + təmbiyu + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please teach + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + oǰasiŋdə + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the teachers + + + háyǰəre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + request for self. + + + . + + + And the students too, when it gets close to the exams, because they are too lazy to study and because they think that the teachers will give away the exam questions, ask the teachers to give them private-tuition lessons. + + + + + + + oǰasu mínido sel pammí. + 84 + + + oǰasu + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + teacher also + + + mínido + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that is man + + + sel + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + pammí + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + likes. + + + . + + + The teacher is but a man, he likes money. + + + + + + + thagi tolobni háydúnə khərə khərə phəŋlibə əsinədi imuŋgi čábə kónnədrə́bəninə məkhoysu praybet təmbire. + 85 + + + thagi + + + tha + tha + 2 + month + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for a month + + + tolobni + + + tolob + tolop + salary + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + salary + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + phəŋlibə + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + getting + + + əsinədi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + because of this + + + imuŋgi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + muŋ + muŋ + inside + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for the family + + + čábə + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to eat + + + kónnədrə́bəninə + + + kónnə + kónnə + enough + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because of having a shortage + + + məkhoysu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + they too + + + praybet + + + praybet + praybet + private + <Not Sure> + + + private + + + təmbire + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + taught. + + + . + + + Since the teacher receives so little each month as monthly salary, he doesn't have enough to feed his household and so he gives private-tuition lessons. + + + + + + + sidəsu nətʔedə́ oǰasiŋgə satrəsiŋgəse kərimətə kóynəkhidre. + 86 + + + sidəsu + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + this also + + + nətʔedə́ + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + not just + + + oǰasiŋgə + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with the teachers + + + satrəsiŋgəse + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + with these students + + + kərimətə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + nothing + + + kóynəkhidre + + + kóynə + kóynə + respect + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + there is no respect. + + + . + + + In addition to this, there is no respect between teachers and students. + + + + + + + čurup lánnədúnə thə́kminnəre yu thə́kminnəre ǰwar sannəminnəre. + 87 + + + čurup + + + čurup + čúrúp + cigarette + n + + + cigarette + n + + + lánnədúnə + + + lán + lán + 2 + offer + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + offering each other + v + + + thə́kminnəre + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have smoked together + v + + + yu + + + yu + yu + 2 + wine + n + + + wine + n + + + thə́kminnəre + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have drunk together + v + + + ǰwar + + + ǰwar + ǰwar + cards + n + + + cards + n + + + sannəminnəre + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + play together. + v + + + . + + + Offering cigarettes to each other they have smoked together, drunk wine together, played cards together. + + + + + + + ədudəbu kərəmbə satrənə oǰabu úsítkədəwribəno? + 88 + + + ədudəbu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that + + + kərəmbə + + + kərəmbə + kərəmbə + which + <Not Sure> + + + which + + + satrənə + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the male student + + + oǰabu + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to teacher + + + úsítkədəwribəno + + + ú + u + 2 + see + v + + + sít + sít + 2 + through + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + where is there going to be respect? + + + ? + + + This being so, which student is going to respect his teacher? + + + + + + + oǰabu kinə lunə čə́thəllə́gədədə́ oǰabu bebhar təwhəllə́gə oǰanə háybədo satrəsiŋnə ingədəwribəni nətʔrəne moy baǰi. + 89 + + + oǰabu + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to teacher + + + kinə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fearfully + + + lunə + + + lu + lu + 1 + deep + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + deeply + adv + + + čə́thəllə́gədədə́ + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + only then, after causing to respect + + + oǰabu + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to teacher + + + bebhar + + + bebhar + bebhar + behavior, manner of showing respect + n + + + behavior + n + + + təwhəllə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after causing to do + + + oǰanə + + + oǰa + oǰa + teacher + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by the teacher + + + háybədo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bədo + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + that + + + satrəsiŋnə + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the students + + + ingədəwribəni + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will follow + + + nətʔrəne + + + nətʔrə + nətʔrə + it.is.not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + it is not, as you know + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they all + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + father. + + + . + + + It is only when a student is caused to deeply respect a teacher that the teacher can affect the behavior of a student and the student will follow the teacher, isn't it, father? + + + + + + + um imagi wásisu čúmdəbədi nətʔe. + 90 + + + um + + + um + um + (intj) + <Not Sure> + + + well + interj + + + imagi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ma + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + mother's + + + wásisu + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + this idea also + + + čúmdəbədi + + + čúm + čum + true + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that is not true + + + nətʔe + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + Well, mother's comment is close to the mark, too. + + + + + + + ədubune pumnəməkki mərudi satra-satrisiŋni hótnəbə háybəsinə satra-satrisiŋgidəməktə́di təwdrəbə-yádrəbə məthəwni guruməntrə. + 91 + + + ədubune + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + but, you know + + + pumnəməkki + + + pum + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of absolutely all + + + mərudi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ru + lu + 1 + deep + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + root + + + satra-satrisiŋni + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is the students + + + hótnəbə + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + trying + + + háybəsinə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bəsi + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + satra-satrisiŋgidəməktə́di + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -dəmək + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + of the students only + + + təwdrəbə-yádrəbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + domust compulsorily do + + + məthəwni + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is a duty + + + guruməntrə + + + guru + guru + mentor + n + + + məntrə + məntra + mantra + n + + + absolutely correct. + n + + + . + + + But the root of the problem is the students. The effort to learn is certainly their mandatory obligation. + + + + + + + həwǰik kalgi satrəgə əykhoynə satra oyriŋəy mətəmgə yamnə khə́nnə́y. + 92 + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + kalgi + + + kal + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of era + + + satrəgə + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + of students + + + əykhoynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + we + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + oyriŋəy + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being + + + mətəmgə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + at the time + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + khə́nnə́y + + + khə́n + khə́t + 1 + differ + v + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + differ with each other. + v + + + . + + + The students of these days are very different from when we were students. + + + + + + + pərikhya tha əhúm məri wátliŋəydəy həwnə əykhoydi tumbə-čábə čə́ŋləkte. + 93 + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + əhúm + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + húm + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + məri + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ri + li + 2 + four + <Not Sure> + + + four + + + wátliŋəydəy + + + wát + wát + lack + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from there being a lack + + + həwnə + + + həw + hə́w + start + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + begin + v + + + əykhoydi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + we + + + tumbə-čábə + + + tum + túm + 1 + sleep + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + basic comforts + + + čə́ŋləkte + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + require + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not require. + + + . + + + When the exams were three or four months away, we stopped considering our basic comforts. + + + + + + + əhiŋ əhiŋ həwgəttúnə layrik parəʔí. + 94 + + + əhiŋ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + híŋ + híŋ + 1 + night + n + + + nightly + + + əhiŋ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + híŋ + híŋ + 1 + night + n + + + nightly + + + həwgəttúnə + + + həw + hə́w + start + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + waking up + v + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + parəʔí + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -rəʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + read. + v + + + . + + + Every night we would stay up and study. + + + + + + + koybə čə́tləkte. + 95 + + + koybə + + + koy + koy + roam + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + roaming + + + čə́tləkte + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not go. + + + . + + + We did not roam around. + + + + + + + iráŋ-phə́láŋ yáwrəkte. + 96 + + + iráŋ-phə́láŋ + + + i- + i- + REDUP- + Attaches to any category + + + ráŋ + láŋ + 2 + be.noisy + v + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 2 + be.noisy + v + + + furor + + + yáwrəkte + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not participate in. + + + . + + + We didn't indulge in revelry. + + + + + + + ədubu həwǰik kalgi satra-satrisiŋsinə təwribəsi təmbu-təmniŋdəbəǰatni. + 97 + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + kalgi + + + kal + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of era + + + satra-satrisiŋsinə + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + these students + + + təwribəsi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bəsi + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + that doing + + + təmbu-təmniŋdəbəǰatni + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is the type of wavering about wanting/not wanting to learn. + + + . + + + Unlike us, the students of this day and age waver between wanting and not wanting to learn. + + + + + + + púŋ kunməri čupnə koyni-ləŋni ŋáwšənnə́y. + 98 + + + púŋ + + + púŋ + púŋ + 2 + time + n + + + hour + n + + + kunməri + + + kun + kun + 2 + twenty + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ri + li + 2 + four + <Not Sure> + + + twenty-four + + + čupnə + + + čup + čup + complete + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + completely + + + koyni-ləŋni + + + koy + koy + roam + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + roam + + + ŋáwšənnə́y + + + ŋáw + ŋáw + crazy + <Not Sure> + + + -šən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + each other be crazy. + + + . + + + Twenty-four hours a day they roam about with each other as if crazed. + + + + + + + pərikhya numit pháwbə koybə lépte. + 99 + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + numit + + + numit + numít + day + n + + + day + n + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + up to + + + koybə + + + koy + koy + roam + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + roaming + + + lépte + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + does not stop. + + + . + + + The roaming does not stop till the day of the exams. + + + + + + + pərikhya numittəsu yáwhəw théŋnə həwgətlə́gə mánə čágədəbə khərə čárə́gə pərikhyani háydúnə layrik khərə yepsillə́gə hektə məčə́tkhí. + 100 + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + numittəsu + + + numit + numít + day + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + on that day also + + + yáwhəw + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + about to start + + + théŋnə + + + théŋ + théŋ + late + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + late + + + həwgətlə́gə + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after getting up + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + čágədəbə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + must eat + n + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čárə́gə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after eating + + + pərikhyani + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is the exam + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + yepsillə́gə + + + yep + yép + hide + v + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after hiding + v + + + hektə + + + hek + hék + just, suddenly + adv + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + with no other stipulation + + + məčə́tkhí + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + are on their way. + + + . + + + Even on the day of the exam, they get up late. Since it is necessary that one must eat, they eat, and then since it is time for the exam, they hide some books under their clothes and go on their way to the exam without preparing in any other way for it. + + + + + + + mədunəbu kədaydəgi pas təwgədəwribənodə? + 101 + + + mədunəbu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that being so + + + kədaydəgi + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from where + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwgədəwribənodə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + will they possibly expect to pass? + + + ? + + + But if they do this how can they possibly expect to pass? + + + + + + + pastəmək təwniŋŋí layrikti paniŋde. + 102 + + + pastəmək + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + -təmək + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + just pass + + + təwniŋŋí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + wish + + + layrikti + + + layrik + layrík + book + n + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + books + + + paniŋde + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + do not wish to read. + + + . + + + They just wish to pass, not to learn. + + + + + + + ədunəbu pərikhya pas təwbəgi čaŋsi čəhi khudiŋgi sum-sum hánthərəʔlibəsinine tačawnine. + 103 + + + ədunəbu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + then + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwbəgi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for doing + + + čaŋsi + + + čaŋ + čaŋ + percentage + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this percentage + + + čəhi + + + čəhi + čə́hí + year + n + + + year + n + + + khudiŋgi + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of each + + + sum-sum + + + sum + čhum + so + <Not Sure> + + + sum + čhum + so + <Not Sure> + + + in this way + + + hánthərəʔlibəsinine + + + hán + han + first + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rəʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bəsi + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that it is decreasing, as you know + + + tačawnine + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + as you know, being big brother. + + + . + + + So this is why the percentage one needs to pass the exam is decreasing every year, isn't that so, big brother? + + + + + + + ədudəgine nókníŋbə əməgə təmge. + 104 + + + ədudəgine + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + from that, you see + + + nókníŋbə + + + nók + nók + laugh + v + + + níŋ + níŋ + 2 + yearn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + something ridiculous + n + + + əməgə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + təmge + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + would like to teach. + v + + + . + + + That reminds me of an amusing story I'd like to tell. + + + + + + + háyyune. + 105 + + + háyyune + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + tell us, do. + + + . + + + Please go ahead and tell us. + + + + + + + mí khərədi koleǰ ənidəgə miŋ-čəllipótni. + 106 + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + khərədi + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + some + + + koleǰ + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + colleges + n + + + ənidəgə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + at two too + + + miŋ-čəllipótni + + + miŋ + miŋ + name + n + + + čəl + čən + 2 + enlist + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + they are admitted. + + + . + + + Some people are admitted in two colleges at the same time. + + + + + + + ʔiʔi! + 107 + + + ʔiʔi + + + ʔiʔi + ʔiʔi + (intj) + interj + + + my, my! + interj + + + ! + + + My, my! + + + + + + + kabənə məmiŋ ləybə əphə́bə koleǰdudə karə́gəne həyeŋ pərikhya thábədənə ənəwbə koleǰdə thare. + 108 + + + kabənə + + + ka + ka + 3 + attend + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + when attending + + + məmiŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + name + n + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + having + v + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a good one + + + koleǰdudə + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that college + + + karə́gəne + + + ka + ka + 3 + attend + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + after attending + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + thábədənə + + + thá + thá + 2 + release + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + not passing + + + ənəwbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + nəw + naw + 1 + new + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + new + + + koleǰdə + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the college + + + thare + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have appeared. + + + . + + + When attending class they go to a college with a good reputation, after attending and later when they don't pass the exams, they retake the exam at a (private) newly opened college (where the standards are not as high). + + + + + + + həyma kəriginone ədudi? + 109 + + + həyma + + + həyma + həyma + (intj) + interj + + + how can that be + interj + + + kəriginone + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + why is it, do you know + + + ədudi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that? + + + ? + + + Wow, why is that? + + + + + + + héra imá layrik pusillə́gə sinbə yánənə́bəni. + 110 + + + héra + + + héra + héra + (intj) + interj + + + oh! + interj + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + pusillə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after bringing in + + + sinbə + + + sin + čin + 4 + copy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + copying + + + yánənə́bəni + + + yánə + yánə + for.making.able + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is in order to make it possible. + + + . + + + Well, mother, it is because (in those private colleges) they allow students to copy from books that are brought into (the examination hall). + + + + + + + ədunə pərikhya pas təwrə́bəsu layrikti həytre háydə́nə míŋóndəgi sillə́gəne not təwrə́gə pərikhya pas təwrəkpəninə kərigumbə əmətʔə́ məkhoy əse dərgas pháwbə ibə həytrə́bəni. + 111 + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + then + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwrə́bəsu + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even having done + + + layrikti + + + layrik + layrík + book + n + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + books (opposed to other things) + + + həytre + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not become proficient + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so, then + + + míŋóndəgi + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from those other persons + + + sillə́gəne + + + sil + čin + 4 + copy + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + after copying, you see + + + not + + + not + not + note + n + + + note + n + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwrəkpəninə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because of having done + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + something + + + əmətʔə́ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tʔə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + exactly one + + + məkhoy + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + əse + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =se + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + dərgas + + + dərgas + dərgas + application + n + + + application + n + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + up to + + + ibə + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to write + + + həytrə́bəni + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + were not proficient. + + + . + + + Even though they have passed their exams, they haven't learned anything because they passed through copying and using crib notes. They haven't mastered anything, not even how to write an application. + + + + + + + eʔ nupa oyyu nupi məčá nəŋsuko! + 112 + + + eʔ + + + eʔ + eʔ + (intj) + interj + + + hey! + interj + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + oyyu + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + you be! + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + small + + + nəŋsuko + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + =ko + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + you also, OK? + + + ! + + + Hey girl, you too should be like one of those men, OK (at least they have a job)! + + + + + + + əykhoygi ofistə həwǰik nəwnə čə́ŋləkpə məkhoy keranini háydə́nə əhum mərikhək lə́y. + 113 + + + əykhoygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + ofistə + + + ofis + ophís + office + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at office + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + nəwnə + + + nəw + naw + 1 + new + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + newly + + + čə́ŋləkpə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + who have joined + + + məkhoy + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + keranini + + + kerani + kerani + clerk + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + be a clerk + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so + + + əhum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + then three + + + mərikhək + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ri + li + 2 + four + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + up to four + + + lə́y + + + lə́y + ləy + 1 + be + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + are. + v + + + . + + + There are three or four people who just joined our office as clerks. + + + + + + + ʔha məkhoy-məkhoygine čhutigi dərgaskə irəkpədudi loyrehé ičásá. + 114 + + + ʔha + + + ʔha + ʔha + (intj) + interj + + + oh man! + interj + + + məkhoy-məkhoygine + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + of that group, you know + + + čhutigi + + + čhuti + čhuti + leave + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of leave + + + dərgaskə + + + dərgas + dərgas + application + n + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with application + + + irəkpədudi + + + i + i + 1 + write + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that writing + + + loyrehé + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + hé + =IF:EXASP + + + is over, as I tell you + v + + + ičásá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + sá + čhá + body + n + + + my child. + n + + + . + + + Oh man! You won't believe what the applications for vacation time by that group look like, my child. + + + + + + + bənán yeŋŋí yáwdredo grəmar yeŋŋúy yáwdre. + 115 + + + bənán + + + bənán + bənán + spelling + <Not Sure> + + + spelling + + + yeŋŋí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + look + + + yáwdredo + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that is not acceptable + + + grəmar + + + grəmar + grəmar + grammar + n + + + grammar + n + + + yeŋŋúy + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋú + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + having looked at + v + + + yáwdre + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not acceptable. + + + . + + + Look at the spelling, it is not acceptable; at the grammar, it si not acceptable. + + + + + + + kərigumbə əmətʔəŋ drapkə təw háyrubədusu həytrə́bə kawbəninə horengə həyeŋgə háydə́nə i kaʔ təwdə́nə ədum mərəyrəbə́. + 116 + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + something + + + əmətʔəŋ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -tʔəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + exactly one + + + drapkə + + + drap + drap + draft + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + also draft + + + təw + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + you do! + + + háyrubədusu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + having said that also + + + həytrə́bə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + ignorant + + + kawbəninə + + + kaw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because of being called + + + horengə + + + horen + horen + later.today + adv + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + after some time + + + həyeŋgə + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + after tomorrow + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so, then + + + i + + + i + i + 2 + (onmp) + interj + + + (hesitation) + interj + + + kaʔ + + + kaʔ + kaʔ + (onmp) + interj + + + (hesitation) + interj + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + doing + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + so + <Not Sure> + + + thus + + + mərəyrəbə́ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rəy + ləy + 1 + be + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + were like that. + + + . + + + Also, when they are asked to draft anything, because they are not proficient in writing, they are hesitant, saying that they will do it after a while or tomorrow. + + + + + + + nətʔene ičásá məkhoy ədubu kərəm háynə təwrə́gə metrik pas təwrək-ibəǰatnone məkhoydubo. + 117 + + + nətʔene + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is not, you see + + + ičásá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + sá + čhá + body + n + + + my child + n + + + məkhoy + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + kərəm + + + kərəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + how + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + metrik + + + metrik + metrik + metric + <Not Sure> + + + 10th grade + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwrək-ibəǰatnone + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + having passed in this way, how can it be, tell me + + + məkhoydubo + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + these people. + + + . + + + My goodness, child, how is it they write in this way even though they have passed tenth grade! + + + + + + + ədugi wádi baǰi nupadə́ nətʔe nupisu. + 118 + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + wádi + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + idea + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + father + + + nupadə́ + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + just boys + + + nətʔe + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not + + + nupisu + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + girls too. + + + . + + + That behavior is not just of boys but of girls also, father. + + + + + + + baǰisu lə́mbida čə́tthok-čə́tsin təwbədə úbidro? + 119 + + + baǰisu + + + baǰi + paǰi + father + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + father also + + + lə́mbida + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the road + + + čə́tthok-čə́tsin + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + comings and goings + + + təwbədə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon doing + + + úbidro + + + ú + u + 2 + see + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + have not seen, tell me? + + + ? + + + Tell me, father, have you too not seen how they carry on on the road? + + + + + + + laysábi məčásiŋ ədunə təwribədubu iskul koleǰ karibəni háydúnə saikəl əməməmgə ləyte khəŋŋí lə́mbidə nupa məčásiŋgə gega-gega khə́mbraŋ hek čə́tminnərədə́nə mətuŋdə gari laʔe háybə pháwbə khəŋde təllidə́ wá ŋáŋniŋdəbəǰatni. + 120 + + + laysábi + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + sá + čhá + body + n + + + bi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + virgin + + + məčásiŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + young + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + those + + + təwribədubu + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that are doing + + + iskul + + + iskul + skul + school + n + + + school + n + + + koleǰ + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + college + n + + + karibəni + + + ka + ka + 3 + attend + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + having joined + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + saikəl + + + saikəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + əməməmgə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + məm + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + each with one + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not + + + khəŋŋí + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + know + + + lə́mbidə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the road + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + boy + + + məčásiŋgə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with the young ones + + + gega-gega + + + gega + gega + (onmp) + interj + + + gega + gega + (onmp) + interj + + + (chattering) + interj + + + khə́mbraŋ + + + khə́mbraŋ + khə́mbraŋ + pair + n + + + pair + n + + + hek + + + hek + hék + just, suddenly + adv + + + just + v + + + čə́tminnərədə́nə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + just going off together + + + mətuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + behind + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + behind + + + gari + + + gari + garí + vehicle + <Not Sure> + + + vehicle + + + laʔe + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + up to + + + khəŋde + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know + + + təllidə́ + + + təl + tən + idle + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + it's too bad + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + ŋáŋniŋdəbəǰatni + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + the type of thing one does not wish to speak of. + + + . + + + When these young girls attend college, since they don't each have a bicycle, they just pair off with the young boys and go off together, chattering. Even when a vehicle comes up behind them they don't notice. It's awful, it is not the kind of thing I want to talk about. + + + + + + + məwóŋ əmədi təwrə́bəǰatniko. + 121 + + + məwóŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + wóŋ + wóŋ + method + n + + + different method + n + + + əmədi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + a + + + təwrə́bəǰatniko + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ko + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + seemingly done, right. + n + + + . + + + A different way of doing things is at hand. + + + + + + + baǰi həwǰikki ǰukse ǰuktə əmədi ollə́bəǰatni. + 122 + + + baǰi + + + baǰi + paǰi + father + n + + + father + n + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + ǰukse + + + ǰuk + ǰuk + era + n + + + =se + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this era + + + ǰuktə + + + ǰuk + ǰuk + era + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + era + + + əmədi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + a different one + + + ollə́bəǰatni + + + ol + on + change + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is apparently changed. + + + . + + + Father, times are changing. + + + + + + + baǰinə ibə həyte háyribədudi iŋraǰine mírolni. + 123 + + + baǰinə + + + baǰi + paǰi + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father + + + ibə + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to write + + + həyte + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not proficient + + + háyribədudi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that you were saying + + + iŋraǰine + + + iŋraǰi + iŋraǰi + English + n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is English, you know + + + mírolni + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + rol + lón + 2 + language + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is a foreign language. + + + . + + + Father, what you were saying about their not being able to write (an application) refers to English, which is a foreign language. + + + + + + + mədunəbu khərə phə́y. + 124 + + + mədunəbu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that being so + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + phə́y + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good. + + + . + + + That's not too bad. + + + + + + + məkhoy-məkhoynə ʔaa layrik təmbə hék həwrəkpədəgi təmləkʔibə məytəyrol pháwbə bənán čúmnə ibə həytene həwǰik kalgi nəhárolsiŋse. + 125 + + + məkhoy-məkhoynə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + each of them + + + ʔaa + + + ʔaa + ʔaa + (hest) + interj + + + um + interj + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to teach + n + + + hék + + + hék + hék + just, suddenly + adv + + + just + v + + + həwrəkpədəgi + + + həw + hə́w + start + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the beginning + + + təmləkʔibə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + ʔi + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + when learning to write + + + məytəyrol + + + məytəy + mə́ytəy + Meitei + <Not Sure> + + + rol + lón + 2 + language + n + + + Meithei + n + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + up to + + + bənán + + + bənán + bənán + spelling + <Not Sure> + + + spelling + + + čúmnə + + + čúm + čum + right + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + correctly + + + ibə + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to write + + + həytene + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + not proficient, you know + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + kalgi + + + kal + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of era + + + nəhárolsiŋse + + + nəhárol + nəhárol + youth + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =se + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + these youth. + + + . + + + The youth of these days can't even spell Meithei correctly and they all learned that from their earliest school days. + + + + + + + tačawnə háyribədubu əykhoy nupiburo? + 126 + + + tačawnə + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + big brother + + + háyribədubu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that which you are saying + + + əykhoy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + we + + + nupiburo + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + is it about girls, tell me? + + + ? + + + Big brother, does what you are saying apply to the girls too? + + + + + + + nupisu nupasu əniməkni. + 127 + + + nupisu + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + girls too + + + nupasu + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + boys also + + + əniməkni + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is both. + + + . + + + It concerns both the boys and the girls. + + + + + + + əʔ kánnəde. + 128 + + + əʔ + + + əʔ + əʔ + (intj) + interj + + + well + interj + + + kánnəde + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + there is no purpose. + + + . + + + Well, there is no purpose in this. + + + + + + + məsigi mərə́mdə əykhoynə ŋáŋnərudə́nə əykhoynəne si phə́y si phə́tʔe háydə́nə khə́nnərə́bəsu ŋəsigi satrəsiŋnə səmaǰ inbigədəbə yábigədəbəsu ləyte kəri kánnəni. + 129 + + + məsigi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + mərə́mdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + towards + + + əykhoynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + we + + + ŋáŋnərudə́nə + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + ny what we will speak together + v + + + əykhoynəne + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + we, you know + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + phə́y + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + phə́tʔe + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is bad + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so, then + + + khə́nnərə́bəsu + + + khə́nnə + khə́nnə + discuss + v + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even though we discuss + + + ŋəsigi + + + ŋəsi + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of today + + + satrəsiŋnə + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the students + + + səmaǰ + + + səmaǰ + səmaǰ + society + n + + + society + n + + + inbigədəbə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + must follow for sake of all + + + yábigədəbəsu + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even though must agree for the sake of all + n + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + kánnəni + + + kánnə + kánnə + use + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + there is purpose. + + + . + + + What purpose is there in our discussing what is bad and what is good since even though the students should follow society's rules, they do not? + + + + + + + baǰi baǰi əwaŋŋomgine Nimaykhoygi yumdo mínə púŋŋáw ŋáwhəwre baǰi. + 130 + + + baǰi + + + baǰi + paǰi + father + n + + + father + n + + + baǰi + + + baǰi + paǰi + father + n + + + father + n + + + əwaŋŋomgine + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + waŋ + waŋ + tall + <Not Sure> + + + ŋom + ŋom + north + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + to our north, you see + + + Nimaykhoygi + + + Nimay + Nimay + Nimay + n + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the Nimays' + + + yumdo + + + yum + yúm + house + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that house + + + mínə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + man + + + púŋŋáw ŋáwhəwre + + + púŋ- + púŋ- + REDUP- + Attaches to any category + + + ŋáw + ŋáw + berserk + <Not Sure> + + + ŋáw + ŋáw + berserk + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + completely berserk + + + baǰi + + + baǰi + paǰi + father + n + + + father. + n + + + . + + + Father! Father! In the house to our north at the Nimays' a big crowd has begun to gather. + + + + + + + ha kəydəwbəyno kərigini háyge?! + 131 + + + ha + + + ha + ha + (intj) + interj + + + what's that? + interj + + + kəydəwbəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is the reason for that + + + kərigini + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + why is it + + + háyge + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + that want to say?! + + + ?! + + + What do you say, what's the reason for that?! + + + + + + + pulissu yamnə lakhəwwi. + 132 + + + pulissu + + + pulis + pulis + police + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the police also + n + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + lakhəwwi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + have started coming. + + + . + + + A lot of police have also started coming. + + + + + + + ədubu kəydəwbəyno háybəni? + 133 + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + kəydəwbəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is the reason for that + + + háybəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is said that? + + + ? + + + But why? + + + + + + + Nimay phábə lakʔibə́. + 134 + + + Nimay + + + Nimay + Nimay + Nimay + n + + + Nimay + n + + + phábə + + + phá + phá + arrest + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to arrest + n + + + lakʔibə́ + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + say that are coming. + + + . + + + They've come to arrest Nimay. + + + + + + + həymə?! + 135 + + + həymə + + + həymə + həymə + (intj) + interj + + + how can that be?! + interj + + + ?! + + + How can it be?! + + + + + + + Nimaybudi!? + 136 + + + Nimaybudi + + + Nimay + Nimay + Nimay + n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that unfortunate Nimay!? + + + !? + + + Nimay!? + + + + + + + Nimaybudi kərigi phábə lakʔibə́ mábu kəri təwrubəgino? + 137 + + + Nimaybudi + + + Nimay + Nimay + Nimay + n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that unfortunate Nimay + + + kərigi + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + why + adv + + + phábə + + + phá + phá + arrest + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to arrest + n + + + lakʔibə́ + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + say that are coming + + + mábu + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + him + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + təwrubəgino + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + from having done what? + + + ? + + + What did Nimay do that they have come to arrest him? + + + + + + + phə́khrə́bə iŋkhrə́bə mínidə mádi. + 138 + + + phə́khrə́bə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + one who has goodness + + + iŋkhrə́bə + + + iŋ + íŋ + cold + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + one who is gentle + + + mínidə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + is man + + + mádi + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + he. + + + . + + + He is such a good, gentle man. + + + + + + + sadhəbiget lə́yrə́gə thə́bə́k təwrəmmi háyye. + 139 + + + sadhəbiget + + + sadhəbiget + sadhəbiget + certificate + n + + + certificate + n + + + lə́yrə́gə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after buying + v + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + təwrəmmi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was working + + + háyye + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + they say that. + + + . + + + They say that he got a job using false transcripts that he bought. + + + + + + + sadhəbiget lə́yrə́gə thə́bə́k təwbə háybədi? + 140 + + + sadhəbiget + + + sadhəbiget + sadhəbiget + certificate + n + + + certificate + n + + + lə́yrə́gə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after buying + v + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + háybədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that said? + + + ? + + + You mean he got work by buying transcripts? + + + + + + + biyegi sadhəbiget əsabə páyrə́gə thə́bə́k təwrəmbəgini háyye imá. + 141 + + + biyegi + + + bi + bi + B + <Not Sure> + + + e + e + A + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of BA + + + sadhəbiget + + + sadhəbiget + sadhəbiget + certificate + n + + + certificate + n + + + əsabə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sa + sa + hot + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + false + + + páyrə́gə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after procuring + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + təwrəmbəgini + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is from having done + + + háyye + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + they say that + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother. + + + . + + + Mother, that's what I said, to get work he obtained a false BA certificate. + + + + + + + kərinone mánə háyri wásibu moy baǰi? + 142 + + + kərinone + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + what is it, do you know + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + háyri + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + saying + + + wásibu + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + this news + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they all + + + baǰi + + + baǰi + paǰi + father + n + + + father? + n + + + ? + + + What is this he is saying, father? + + + + + + + héra sinidə́ imá biyegi pərikhya pas təwdənə pas təwwí háydə́nə sasinnəbə sadhəbiget əmə lə́yrə́gəne thə́bə́k təwrubəgine. + 143 + + + héra + + + héra + héra + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + sinidə́ + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + it is just this + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother + + + biyegi + + + bi + bi + B + <Not Sure> + + + e + e + A + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of BA + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwdənə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + not doing + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwwí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + do + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so, then + + + sasinnəbə + + + sa + sa + hot + <Not Sure> + + + sin + čin + 4 + copy + v + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is a false copy + + + sadhəbiget + + + sadhəbiget + sadhəbiget + certificate + n + + + certificate + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + lə́yrə́gəne + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + having bought, you know + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + təwrubəgine + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + it was, you know, for doing. + + + . + + + Listen, it is just this, mother, not having passed the BA exam, he bought a false certificate which said he had passed. This was so he could get work, you see. + + + + + + + lupa čanipandə lə́ybəni háybrə kərino mági sadhəbigetto? + 144 + + + lupa + + + lupa + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čanipandə + + + ča + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + pan + pan + 3 + subtract + v + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at eight hundred + + + lə́ybəni + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it was bought + + + háybrə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + what is said + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + sadhəbigetto + + + sadhəbiget + sadhəbiget + certificate + n + + + =to + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that certificate? + + + ? + + + Did you say he bought the certificate for eight hundred rupees? + + + + + + + məhákti kənadəgi kəmdəwnə lə́wruribə́? + 145 + + + məhákti + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + he + + + kənadəgi + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from whom + + + kəmdəwnə + + + kəmdəwnə + kəmdəwnə + how + <Not Sure> + + + how + + + lə́wruribə́ + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + are saying that he bought? + + + ? + + + How did he buy it and from whom? + + + + + + + ónthokpənidə́ko nuŋaytedə́ kənanəbu hunǰinbidúnə təwribəǰatnodə? + 146 + + + ónthokpənidə́ko + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + =ko + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + alas! + + + nuŋaytedə́ + + + nuŋay + nuŋay + happy + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + unhappiness + + + kənanəbu + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + who + + + hunǰinbidúnə + + + hun + hun + decry + v + + + -ǰin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + slandering + v + + + təwribəǰatnodə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + would there be one doing such a thing? + + + ? + + + Alas, alas! Who could there possibly be that would slander him in such a way? + + + + + + + héra kənabu hunǰinlunigéne? + 147 + + + héra + + + héra + héra + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + kənabu + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + who + + + hunǰinlunigéne + + + hun + hun + decry + v + + + -ǰin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -gé + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that would want to slander him? + + + ? + + + You ask who would slander him? + + + + + + + mínə hunǰənbidrə́bəsu əʔ əranbə əčúmbə əʔ ədudəgi məkhoygi ərón-əthúptu phánənə́bə háydə́nə viǰilens pulis háydə́nə ləyrisidi. + 148 + + + mínə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + man + + + hunǰənbidrə́bəsu + + + hun + hun + decry + v + + + -ǰən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even not having been slandered + + + əʔ + + + əʔ + əʔ + (intj) + interj + + + well + interj + + + əranbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ran + ran + wrong + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + əčúmbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čúm + čum + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + right + + + əʔ + + + əʔ + əʔ + (intj) + interj + + + well + interj + + + ədudəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + after that + + + məkhoygi + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their + + + ərón-əthúptu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + rón + lón + 2 + secret + n + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thúp + thúp + conceal + v + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + secrets + + + phánənə́bə + + + phánə + phánə + search + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to search + v + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so, then + + + viǰilens + + + viǰilens + viǰilens + vigilance + n + + + vigilante + n + + + pulis + + + pulis + pulis + police + n + + + police + n + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so, then + + + ləyrisidi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + is being. + + + . + + + Even if there is no one to inform on people, there are vigilantes who search out people's wrongs, rights and secrets. + + + + + + + oh lupa čanipandubu əydi pamúydə! + 149 + + + oh + + + oh + oh + (intj) + interj + + + gosh + interj + + + lupa + + + lupa + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čanipandubu + + + ča + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + pan + pan + 3 + subtract + v + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + eight hundred + + + əydi + + + + ə́y + +dial. var. of + I + pro-form + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + pamúydə + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -lú + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + would have liked! + + + ! + + + I wouldn't have liked to lose eight hundred rupees! + + + + + + + lupa čanipandudə́ nətʔene thə́bə́ktu təwbəgi lupa lisiŋməri əməsu píkhí háybəni. + 150 + + + lupa + + + lupa + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čanipandudə́ + + + ča + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + pan + pan + 3 + subtract + v + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + just eight hundred + + + nətʔene + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is not, you see + + + thə́bə́ktu + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that work + + + təwbəgi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for doing + + + lupa + + + lupa + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + lisiŋməri + + + lisiŋ + líčhíŋ + thousand + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ri + li + 2 + four + <Not Sure> + + + four thousand + + + əməsu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also + + + píkhí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave + + + háybəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is said that. + + + . + + + I've heard that he didn't just give eight hundred rupees, but up to four thousand rupees to buy his job. + + + + + + + lupa lisiŋməridusune ləytədúnə kənadəgino púrə́gə píkhibəni? + 151 + + + lupa + + + lupa + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + lisiŋməridusune + + + lisiŋ + líčhíŋ + thousand + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ri + li + 2 + four + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + those four thousand also + + + ləytədúnə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + not having + + + kənadəgino + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + from whom, do you know + + + púrə́gə + + + pú + pú + 2 + borrow + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after borrowing + v + + + píkhibəni + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it has been given? + + + ? + + + Since he didn't have those four thousand rupees, do you know who he borrowed the money from? + + + + + + + ədubu kəydəwbəyno mánə sadhəbiget əsabə lə́yruribədubo? + 152 + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + kəydəwbəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + for what + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sadhəbiget + + + sadhəbiget + sadhəbiget + certificate + n + + + certificate + n + + + əsabə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sa + sa + hot + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + false + + + lə́yruribədubo + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that having bought? + + + ? + + + But why did he buy a false certificate? + + + + + + + pə́ŋsu pə́ŋbəǰatnine ta Nimayse okhák. + 153 + + + pə́ŋsu + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + [...] + + + pə́ŋbəǰatnine + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + completely a foolish type, don't you know + + + ta + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + brother + n + + + Nimayse + + + Nimay + Nimay + Nimay + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this here Nimay + + + okhák + + + okhák + okhák + extremely + adv + + + extremely. + adv + + + . + + + This Nimay is an extremely foolish type of man, you know. + + + + + + + pərikhyadu fel oyrə́bəsu məthə́ŋ čəhidə tharə́gə loyre. + 154 + + + pərikhyadu + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that exam + + + fel + + + fel + fel + fail + <Not Sure> + + + fail + + + oyrə́bəsu + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even though having failed + + + məthə́ŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + next + + + čəhidə + + + čəhi + čə́hí + year + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + year + + + tharə́gə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after appearing + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + + + . + + + Even if he failed the exam the first time, he could have taken it the next year and gotten through then. + + + + + + + pas təwgəni. + 155 + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwgəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will do. + + + . + + + He would have passed. + + + + + + + həwǰikti məhák selsu tiŋne ǰelsu čə́ŋŋəni thə́bə́ksu tokəni. + 156 + + + həwǰikti + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + now + + + məhák + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + he + + + selsu + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + money too + + + tiŋne + + + tiŋ + tiŋ + 2 + lose + v + + + -n + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [lost] + v + + + ǰelsu + + + ǰel + ǰel + jail + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + jail too + + + čə́ŋŋəni + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + =ŋə + -lə + 2 + =-ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be incarcerated + + + thə́bə́ksu + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + work also + + + tokəni + + + tok + tok + stop + v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will stop. + + + . + + + As it is, not only will he lose money, he will also go to jail and lose his job. + + + + + + + məyam məmáŋdəsu khóŋgoynəre iǰətsu máŋŋe. + 157 + + + məyam + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + many + + + məmáŋdəsu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + máŋ + máŋ + 2 + before + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + in front also + + + khóŋgoynəre + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + goy + khoy + 3 + rough + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has been insulted + n + + + iǰətsu + + + iǰət + iǰət + respect + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + respect also + + + máŋŋe + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has lost. + v + + + . + + + He has been shamed in front of everyone and has also lost his honor. + + + + + + + khəbərdəsu hápləʔəni ədu-ədu kawbə əmə sadhəbiget lə́yrə́gə thə́bə́k təwrəmbəgi pulisnə pháre háynə. + 158 + + + khəbərdəsu + + + khəbər + khəbər + news + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + in the news also + + + hápləʔəni + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -ləʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it will be put in + + + ədu-ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + so-and-so + + + kawbə + + + kaw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who is called + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + sadhəbiget + + + sadhəbiget + sadhəbiget + certificate + n + + + certificate + n + + + lə́yrə́gə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after buying + v + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + təwrəmbəgi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for doing + + + pulisnə + + + pulis + pulis + police + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by police + + + pháre + + + phá + phá + arrest + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + arrested + v + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that. + + + . + + + Also, it will be in the news that someone called so-and-so was arrested for buying false transcripts in order to get work. + + + + + + + ónthokpə míni əy oyrədi thə́bə́kkə əmətʔə́ təwroy. + 159 + + + ónthokpə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + strange + + + míni + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + man is + + + əy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + oyrədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if this be + + + thə́bə́kkə + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + work + + + əmətʔə́ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tʔə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + exactly one + + + təwroy + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not do. + + + . + + + He is a strange man, if it were me I would not have done something like this. + + + + + + + ibuŋŋo mípum khudiŋməkse nəŋ-əygumnə təwdenehé. + 160 + + + ibuŋŋo + + + ibuŋŋo + ibuŋŋo + dear.sir + <Not Sure> + + + dear sir + + + mípum + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + pum + púm + all + <Not Sure> + + + all men + + + khudiŋməkse + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + each of these here + + + nəŋ-əygumnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + like you or me + + + təwdenehé + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + hé + =IF:EXASP + + + not do, don't you know. + + + . + + + Dear brother, you know not everybody behaves as we would. + + + + + + + pulisnə pháni thə́bə́k tokkəni iǰət máŋgəni háybə másu khəŋǰədədúnə təwribəne. + 161 + + + pulisnə + + + pulis + pulis + police + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by police + + + pháni + + + phá + phá + arrest + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + be arrested + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + tokkəni + + + tok + tok + stop + v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will stop + + + iǰət + + + iǰət + iǰət + respect + <Not Sure> + + + respect + + + máŋgəni + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will lose + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + másu + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + he too + + + khəŋǰədədúnə + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + not knowing + + + təwribəne + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + been doing, you know. + + + . + + + He did it because he didn't know that he was going to be arrested by the police, lose his job and also lose his honor. + + + + + + + phárəkkəni khəŋləmləbədi másu təwroydə́ másu míni ikaybə khəŋŋipótni. + 162 + + + phárəkkəni + + + phá + phá + arrest + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be arrested + + + khəŋləmləbədi + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if he had known + + + másu + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + he too + + + təwroydə́ + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + would not have done + + + másu + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + he too + + + míni + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + man is + + + ikaybə + + + ikay + ikay + shame + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being ashamed + + + khəŋŋipótni + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is the thing to know. + + + . + + + If he had knowne was going to be arrested he would not have done it; he understands what it means to be shamed. + + + + + + + moy baǰi ŋayháktəŋ yə́wbirugədrə? + 163 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they all + + + baǰi + + + baǰi + paǰi + father + n + + + father + n + + + ŋayháktəŋ + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + awhile + + + yə́wbirugədrə + + + yə́w + yə́w + 1 + reach + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + should you go? + + + ? + + + Father, should you go visit for a while? + + + + + + + kədaydənone? + 164 + + + kədaydənone + + + kəday + kəday + where + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + where? + + + ? + + + Where to? + + + + + + + Nimay phábə lakhəwri háyribəsibu. + 165 + + + Nimay + + + Nimay + Nimay + Nimay + n + + + Nimay + n + + + phábə + + + phá + phá + arrest + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to arrest + n + + + lakhəwri + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + are starting to come + + + háyribəsibu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that saying. + + + . + + + He is saying that some people are coming to arrest Nimay. + + + + + + + əynə čə́tlurə́gə kəydəwdoynodə? + 166 + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + čə́tlurə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going there + + + kəydəwdoynodə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + what could I possibly do? + + + ? + + + What would you possibly have me do once I go over there? + + + + + + + baǰinə thádokpəsu yároybəni. + 167 + + + baǰinə + + + baǰi + paǰi + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father + + + thádokpəsu + + + thá + thá + 2 + release + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even release + n + + + yároybəni + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + that is not able. + + + . + + + Father can't set him free. + + + + + + + ədu oyrə́bəsu ləykayninə ŋayháktəŋ hə́ŋbibədi phə́ydə́nə. + 168 + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + oyrə́bəsu + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even though being + + + ləykayninə + + + ləykay + ləykay + neighborhood + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because of being in the neighborhood + + + ŋayháktəŋ + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + awhile + + + hə́ŋbibədi + + + hə́ŋ + həŋ + ask + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that asking after + + + phə́ydə́nə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being that it is good. + + + . + + + Even so, since he is our neighbor it would be good for you to visit just for a while. + + + + + + + luhóŋ-khóŋdoŋbə əsi-əná thókpədə mí hə́ŋbə lakpədi hərəwbəni ədugəne húrán-činthí míhát mípungi thə́bə́ktə hə́ŋbə čə́tlubədi mídubu hərəwbəgi məhutʔə sawbu-sawniŋgənine imá. + 169 + + + luhóŋ-khóŋdoŋbə + + + lu + lu + 2 + head + n + + + hóŋ + hoŋ + 2 + initiate + v + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + doŋ + thoŋ + 2 + bridge + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + marriage and visitations + + + əsi-əná + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhi + 2 + die + v + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ná + na + 1 + sick + <Not Sure> + + + death and sickness + v + + + thókpədə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon happening + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + hə́ŋbə + + + hə́ŋ + həŋ + ask + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + asking + + + lakpədi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that coming + + + hərəwbəni + + + hərəw + hə́rəw + happy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being happy + + + ədugəne + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + additionally, you see + + + húrán-činthí + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + čin + čin + 1 + mouth + n + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + stealing and lying + + + míhát + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + hát + hát + 1 + kill + v + + + murder + + + mípungi + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + pun + pun + 2 + life + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + men's life + + + thə́bə́ktə + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at work + + + hə́ŋbə + + + hə́ŋ + həŋ + ask + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + asking + + + čə́tlubədi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that going + + + mídubu + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + that man + + + hərəwbəgi + + + hərəw + hə́rəw + happy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for being happy + + + məhutʔə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hut + hut + instead + <Not Sure> + + + =ʔə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + instead of + + + sawbu-sawniŋgənine + + + saw + čhaw + anger + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + saw + čhaw + anger + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + will become angry + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother. + + + . + + + At the time of marriages and visitations, sickness and death, it makes a man happy that someone comes to enquire. But mother, instead of making people happy, it makes them very angry, if someone comes to enquire after they are caught lying and stealing, murdering and doing other such work. + + + + + + + ədunə baǰinə čə́tlubəy kərisu kánnəroy ədugi səruk əygi layrik nə́mbəgi wáphə́mdo mədu hə́nnə əmuktə́ khə́nnəsi. + 170 + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + then + + + baǰinə + + + baǰi + paǰi + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father + + + čə́tlubəy + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from going there + + + kərisu + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nothing + + + kánnəroy + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + no use + v + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + səruk + + + səruk + čhə́rúk + share + <Not Sure> + + + share + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + nə́mbəgi + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for publishing + + + wáphə́mdo + + + wá + wá + 3 + word + n + + + phə́m + phə́m + place + v + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that topic + + + mədu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hə́nnə + + + hə́n + hən + 1 + return + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + return + v + + + əmuktə́ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + once again + + + khə́nnəsi + + + khə́nnə + khə́nnə + discuss + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let us discuss. + + + . + + + So then, there is no use in father going over there. Instead of that let's talk again about publishing my book. + + + + + + + əʔ hə́yráŋniŋəydə yuráŋŋəkkhinu nupa məčá. + 171 + + + əʔ + + + əʔ + əʔ + (intj) + interj + + + well + interj + + + hə́yráŋniŋəydə + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + ráŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when wishing to arrange for fruits + + + yuráŋŋəkkhinu + + + yu + yu + 2 + wine + n + + + ráŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't already arrange for wine + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + child. + + + . + + + Don't talk about one thing while we are discussing a completely different thing, son. + + + + + + + nəŋgi wádo oybə yábə wá nətʔe əphə́bə oybə yábə thə́bə́ktə wá oynə khə́nnəsi. + 172 + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + wádo + + + wá + wá + 1 + word + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that idea + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + yábə + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + nətʔe + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a good one + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + yábə + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able + + + thə́bə́ktə + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + a project + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + being + + + khə́nnəsi + + + khə́nnə + khə́nnə + discuss + v + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let us discuss. + + + . + + + Let's talk about a project that is good and feasible. + + + + + + + ihé əphə́bə thə́bə́knine imá əygisisu. + 173 + + + ihé + + + ihé + ihé + (intj) + interj + + + not that + interj + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a good one + + + thə́bə́knine + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + it is work, you know + + + imá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my mother + + + əygisisu + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + this of mine also. + + + . + + + But mother, this project of mine is also a good one. + + + + + + + sel tánge háybəne. + 174 + + + sel + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + tánge + + + tán + tán + earn + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to earn + + + háybəne + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that, you know. + + + . + + + As you know, I want to earn money. + + + + + + + sel tánbəbu əphə́bə thə́bə́k nətʔrəne? + 175 + + + sel + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + tánbəbu + + + tán + tán + earn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + to earn + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a good one + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + nətʔrəne + + + nətʔrə + nətʔrə + it.is.not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + it is not, as you know? + + + ? + + + Is it not a desirable thing to earn money? + + + + + + + tačawgi sel khutándudi satra-satrigi məpunsibunə máŋhənge tačawnə phə́həwge kánnəhəwge háybəgi wánibə́... + 176 + + + tačawgi + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of big brother + + + sel + + + sel + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + khutándudi + + + khut + khut + class + <Not Sure> + + + tán + tán + earn + v + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that manner of earning + + + satra-satrigi + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the students + + + məpunsibunə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pun + pun + 2 + life + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + their lives + + + máŋhənge + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to cause loss + v + + + tačawnə + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + big brother + + + phə́həwge + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to do good + + + kánnəhəwge + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to be useful + v + + + háybəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + by saying that + + + wánibə́ + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + that is the idea... + + + ... + + + Elder brother, you want to make money by wasting the life of the students, yet you say that you want to do something good, something useful... + + + + + + + mədudi satra-satribu sə́mgətke háybə nətʔe máŋhənge háybəni tačawgisidi. + 177 + + + mədudi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that is + + + satra-satribu + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to the students + + + sə́mgətke + + + sə́m + čhém + make + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -ke + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to build up + v + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + nətʔe + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not + + + máŋhənge + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to cause loss + v + + + háybəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is said that + + + tačawgisidi + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this of big brother's. + + + . + + + But you don't really want to help the students, you want to cause them harm with this project of yours, big brother. + + + + + + + məsi gyan tadredo? + 178 + + + məsi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + gyan + + + gyan + gyan + knowledge + n + + + knowledge + n + + + tadredo + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + has not fallen? + + + ? + + + Don't you understand? + + + + + + + əy ithəndə́nə sémgətpə máŋhənbə ŋə́mpót nətʔene əŋáŋ. + 179 + + + əy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ithəndə́nə + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + thən + thən + 2 + lone + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by just myself + + + sémgətpə + + + sém + čhém + make + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to build up + + + máŋhənbə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to cause loss + n + + + ŋə́mpót + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + possible thing + + + nətʔene + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is not, you see + + + əŋáŋ + + + əŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child. + + + . + + + It is not possible for me to single-handedly hurt or advance the students, child. + + + + + + + əynə phóŋge háyribə layriksigumbə ənirəktəŋ phóŋbədə skutər tóŋbə mí yamnə ləyre. + 180 + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + phóŋge + + + phóŋ + phóŋ + publish + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to publish + v + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which saying + + + layriksigumbə + + + layrik + layrík + book + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + books which are like this + + + ənirəktəŋ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just two + + + phóŋbədə + + + phóŋ + phóŋ + publish + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon publishing + + + skutər + + + skutər + skutər + scooter + n + + + scooter + n + + + tóŋbə + + + tóŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + riding + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + are. + v + + + . + + + By publishing just two books, like the one I want to publish, there are many men who can afford scooters. + + + + + + + laybə́k phə́rəbədi əysu əmətʔədi tóŋhəwnidə́nə. + 181 + + + laybə́k + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + fate + + + phə́rəbədi + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if good + + + əysu + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + I too + + + əmətʔədi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tʔə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + on one like that + + + tóŋhəwnidə́nə + + + tóŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by that will start to ride. + + + . + + + If fate is good to me then I too will begin riding one like that. + + + + + + + nóŋ-phádoksu nəkhoysu skutər məníŋdə tóŋniŋbə mətəm laʔoydro? + 182 + + + nóŋ-phádoksu + + + nóŋ + noŋ + day + n + + + phá + phá + arrest + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + day will come also + + + nəkhoysu + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + you too + + + skutər + + + skutər + skutər + scooter + n + + + scooter + n + + + məníŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + níŋ + nə́m + 2 + back + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the back + + + tóŋniŋbə + + + tóŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wishing to ride + + + mətəm + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + laʔoydro + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -loy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't there certainly be? + + + ? + + + Won't the day come when all of you will also want to ride on the back of a scooter? + + + + + + + satrəsiŋsu kánnəhəwsənu əykhoysu kánnəhəwsi háybəgi wáni. + 183 + + + satrəsiŋsu + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the students too + + + kánnəhəwsənu + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -sənu + -čhənu + -SMOD:PERM + Attaches to any category + + + let them begin to make use + v + + + əykhoysu + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + we also + + + kánnəhəwsi + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let us make use + v + + + háybəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + by saying that + + + wáni + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is this idea. + + + . + + + My idea is that the students should benefit from my book and so should we. + + + + + + + tačaw təwsi. + 184 + + + tačaw + + + ta + ta + 3 + brother + n + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + big brother + + + təwsi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let's do. + + + . + + + Big brother, let's do it. + + + + + + + yáyye. + 185 + + + yáyye + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -ye + =ye + =IF:CONFM + <Not Sure> + + + agree. + v + + + . + + + I agree. + + + + + + + kəri layrikno? + 186 + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + layrikno + + + layrik + layrík + book + n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + is the book? + + + ? + + + Which book is it? + + + + + + + phóŋŋəse. + 187 + + + phóŋŋəse + + + phóŋ + phóŋ + publish + v + + + =ŋə + -lə + 2 + =-ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -se + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let's publish. + + + . + + + Let's publish it. + + + + + + + mínə skutər tóŋbə úrə́gəne əykhoysu yamnə tóŋniŋbəǰatni. + 188 + + + mínə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + man + + + skutər + + + skutər + skutər + scooter + n + + + scooter + n + + + tóŋbə + + + tóŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + riding + + + úrə́gəne + + + ú + u + 2 + see + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + after seeing, you know + + + əykhoysu + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + we also + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + tóŋniŋbəǰatni + + + tóŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ǰat + ǰat + -NMZːTYPE + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is a sort of desire to ride. + + + . + + + After seeing other people ride scooters I want to do it too. + + + + + + + háy nəŋgi nəthəw nətʔe nəŋ yáwsinləkhənu! + 189 + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + say! + v + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + nəthəw + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + your duty + n + + + nətʔe + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not + + + nəŋ + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + yáwsinləkhənu + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + cause it to be contained! + + + ! + + + Say! This has nothing to do with you, so shut up! + + + + + + + ho kərino tuminləyyune! + 190 + + + ho + + + ho + ho + 2 + (intj) + interj + + + well + interj + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + tuminləyyune + + + tum + túm + 1 + sleep + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + be silent! + + + ! + + + Hey, be quiet! + + + + + + + əʔ iráŋ-láŋgənune nəkhoynə kəriginone yəwyəw əmuk lawribse? + 191 + + + əʔ + + + əʔ + əʔ + (intj) + interj + + + hey! + interj + + + iráŋ-láŋgənune + + + i- + i- + REDUP- + Attaches to any category + + + ráŋ + láŋ + 2 + noise + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 2 + noise + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + don't cause a ruckus + + + nəkhoynə + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you all + + + kəriginone + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + why is it, do you know + + + yəwyəw + + + yəwyəw + yəwyəw + (onmp) + interj + + + (chatter) + interj + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + lawribse + + + law + law + shout + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this being noisy? + + + ? + + + Hey! Don't cause a ruckus! Why are you all jabbering? + + + + + + + se se əy wá háyge tároko? + 192 + + + se + + + se + se + (intj) + interj + + + hark + interj + + + se + + + se + se + (intj) + interj + + + hark + interj + + + əy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + háyge + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + that want to say + + + tároko + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + =ko + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + listen, will you, OK? + + + ? + + + Listen up here, I want to say something, OK? + + + + + + + satra-satri háybəse tuŋgi ǰatigi yumbini. + 193 + + + satra-satri + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + satri + čhatri + female.student + n + + + students + + + háybəse + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + tuŋgi + + + tuŋ + tuŋ + behind + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + behind + + + ǰatigi + + + ǰati + ǰati + country + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the country + + + yumbini + + + yum + yúm + house + n + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is a pillar. + + + . + + + The students are the pillar of our nation's future. + + + + + + + məkhoynə phə́rə́gə əykhoygi ləybák əsi phə́gədəwribəni čawkhətkədəwribəni məkhoynə phə́trə́gə ləybák əse ləykhátanə máŋgədəwribəni. + 194 + + + məkhoynə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + phə́rə́gə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + if good + + + əykhoygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [our] + + + ləybák + + + ləy + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + country + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + phə́gədəwribəni + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it will be good + + + čawkhətkədəwribəni + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it will develop + + + məkhoynə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + phə́trə́gə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + if not good + + + ləybák + + + ləy + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + country + + + əse + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =se + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ləykhátanə + + + ləy + lə́y + 1 + land + n + + + khá + kha + 1 + under + <Not Sure> + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by falling under the earth + + + máŋgədəwribəni + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be lost. + + + . + + + If they are good our country will be good, it will develop; if they are bad, this country will go under. + + + + + + + əduna məkhoybu mətikčábə mí əmə oynənə́bə sémgətpə háybəse əhál oybə əykhoy khudiŋməkki məthəwni. + 195 + + + əduna + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + məkhoybu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + them + + + mətikčábə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tik + tík + fit + v + + + čá + čá + 4 + make + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to make fit + n + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + oynənə́bə + + + oynə + oynə + for.being + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to be + + + sémgətpə + + + sém + čhém + make + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to build up + + + háybəse + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + əhál + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hál + han + first + <Not Sure> + + + elder + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + əykhoy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + we + + + khudiŋməkki + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of each and every one + + + məthəwni + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́w + thə́w + 2 + duty + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is a duty. + + + . + + + Thus, it is the duty of each and every adult to build the young people up to become capable adults. + + + + + + + məkhoybu phə́ttəbə lə́mbidə čə́tnənə́bə insinbə lə́mǰiŋbədi isági khóŋsidə síŋǰə́ŋnə yansinǰəbəni. + 196 + + + məkhoybu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to them + + + phə́ttəbə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -ttə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + lə́mbidə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the road + + + čə́tnənə́bə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order for following + + + insinbə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to influence + + + lə́mǰiŋbədi + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + ǰiŋ + čiŋ + 1 + pull + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that leadership + + + isági + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + sá + čhá + body + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of my body + + + khóŋsidə + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this leg + + + síŋǰə́ŋnə + + + síŋ + síŋ + firewood + n + + + ǰə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + with an axe + + + yansinǰəbəni + + + yan + yan + 2 + cut + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is cutting in to self. + + + . + + + It would be like cutting my own leg with an axe to follow a course which influences children to move in the wrong direction. + + + + + + + ədunə Sərat nəŋnə layrik phóŋge háyribədo mədu satrəsiŋgi kánnəbəǰat nətʔe nəŋ nəságidə́ kánnəbə thíbəni. + 197 + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + Sərat + + + Sərat + Sərat + Sarat + n + + + Sarat + n + + + nəŋnə + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + phóŋge + + + phóŋ + phóŋ + publish + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to publish + v + + + háyribədo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that you say + + + mədu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + satrəsiŋgi + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the students + + + kánnəbəǰat + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + a type to be useful + + + nətʔe + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + is not + + + nəŋ + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + nəságidə́ + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + you only for yourself + + + kánnəbə + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to use + n + + + thíbəni + + + thí + thi + search + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + are looking out. + + + . + + + So, Sarat, your book is not a useful thing for the students. You're only looking out for yourself. + + + + + + + mədugi wákhəldo mədu thádoʔu ibuŋŋo. + 198 + + + mədugi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + wákhəldo + + + wá + wá + 3 + word + n + + + khəl + khə́n + think + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that idea + + + mədu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thádoʔu + + + thá + thá + 2 + release + v + + + -doʔ + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give up + v + + + ibuŋŋo + + + ibuŋŋo + ibuŋŋo + dear.sir + <Not Sure> + + + dear one. + + + . + + + Throw out this idea of yours, dear one. + + + + + + + məsá-məsági budhi ədunə hótnəǰədúnə pərikhya pas təwǰəsənu. + 199 + + + məsá-məsági + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of each one + + + budhi + + + budhi + budhí + intelligence + n + + + intelligence + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that (and nothing else) + + + hótnəǰədúnə + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + trying for self + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exams + n + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwǰəsənu + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -sənu + -čhənu + -SMOD:PERM + Attaches to any category + + + let them pass. + + + . + + + Let each one of them try to pass the exam using their own intelligence. + + + + + + + mədudə́nə míthoy-míhenbə háybədu oygədəwribəni. + 200 + + + mədudə́nə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + only by that + + + míthoy-míhenbə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + thoy + thoy + win + v + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + hen + hen + more + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be the best of men + + + háybədu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + that + + + oygədəwribəni + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it will be. + + + . + + + Only then will they become the best of men. + + + + + + + məsági kánnəbə thídúnə satrəsiŋgi məpunsi máŋnənə́bə hótnəbə míwoy kəya əməsu əykhoygi səmaǰ əsidə ŋəsi ləytəbə nətʔene. + 201 + + + məsági + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of self + + + kánnəbə + + + kánnə + kánnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to use + n + + + thídúnə + + + thí + thi + search + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + looking out for + + + satrəsiŋgi + + + satrə + čhatrə + male.student + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the students + + + məpunsi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pun + pun + 2 + life + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + their life + + + máŋnənə́bə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to cause loss + v + + + hótnəbə + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + trying + + + míwoy + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + woy + oy + be + <Not Sure> + + + men + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + many + + + əməsu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also + + + əykhoygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [our] + + + səmaǰ + + + səmaǰ + səmaǰ + society + n + + + society + n + + + əsidə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this + + + ŋəsi + + + ŋəsi + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + ləytəbə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not being + + + nətʔene + + + nətʔe + nəttə + not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is not, you see. + + + . + + + It isn't that there are not many men in our society today who are looking out only for themselves, trying to ruin the students. + + + + + + + məkhoynəsune satra nəhárol háybəsi kənano háybəsi múnnə khəŋbigədəbəni. + 202 + + + məkhoynəsune + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + they also + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + nəhárol + + + nəhárol + nəhárol + youth + n + + + youth + n + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + kənano + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + who is it + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + múnnə + + + mún + mun + 1 + care + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + carefully + v + + + khəŋbigədəbəni + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should know for their sake. + + + . + + + They too should find out in detail who the students and youth are. + + + + + + + ədugə satra nəhárolsiŋdə əphə́bə lə́mǰiŋ əphə́bə páwták kəya píbirəbədi ǰatigi čawkhətpə háybəsi suksóy-sóydənə oygədəwribəni. + 203 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + satra + + + satra + čhatrə + male.student + n + + + students + n + + + nəhárolsiŋdə + + + nəhárol + nəhárol + youth + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the youth + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is good + + + lə́mǰiŋ + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + ǰiŋ + čiŋ + 1 + pull + v + + + lead + v + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is good + + + páwták + + + páw + páw + news + n + + + ták + ták + 1 + teach + v + + + advice + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how many + + + píbirəbədi + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if will give that + + + ǰatigi + + + ǰati + ǰati + country + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the country + + + čawkhətpə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + development + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + suksóy-sóydənə + + + suk + čhúk + all + <Not Sure> + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + certainly + + + oygədəwribəni + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it will be. + + + . + + + Also, if we give advice that is good, leadership that is good, the country will certainly progress/ + + + + + + + ičásá nəhárolbu əphə́bə lə́mbidə lə́mǰiŋbibənə phə́brə əranbə lə́mbidə pubənə phə́bərə əmuktəŋ khə́nthəkhisi. + 204 + + + ičásá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + sá + čhá + body + n + + + my child + n + + + nəhárolbu + + + nəhárol + nəhárol + youth + n + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to the youth + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is good + + + lə́mbidə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the road + + + lə́mǰiŋbibənə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + ǰiŋ + čiŋ + 1 + pull + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by giving advice + + + phə́brə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + will it be good + + + əranbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ran + ran + wrong + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + lə́mbidə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the road + + + pubənə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by bringing + + + phə́bərə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + will it be good + + + əmuktəŋ + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just once + + + khə́nthəkhisi + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let us think over. + + + . + + + My child, is it profitable to lead the youth on the right path or is it profitable to lead them on the wrong path, let's think this over one more time. + + + + + + + + + + + + The Medicine Man + Maybə + + + + + tháynə phúnán mə́riŋdə tháynə maybə yamnə həybə mə́təmduy maybəsi ə́ykhóygi məntrə ǰadu yamnə həybə ə́məkhə́k ləyrəmmí. + 1 + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + phúnán + + + phúnán + phúnán + Phunan + n + + + Phunan + n + + + mə́riŋdə + + + mə́riŋ + mə́riŋ + Maring + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + among the Maring + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + maybə + + + may + may + medicine.man + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + medicine man + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + həybə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + proficient + + + mə́təmduy + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from that time + + + maybəsi + + + may + may + medicine.man + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that medicine man + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + məntrə + + + məntrə + məntra + mantra + n + + + spells + n + + + ǰadu + + + ǰadu + ǰadu + magic + n + + + magic + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + həybə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + proficient + + + ə́məkhə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + only one + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + In ancient times, in Phunan, there was a local physician who knew black magic. + + + + + + + mági pamləw ə́məkhə́k ləy. + 2 + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + pamləw + + + pam + pam + 2 + terraced.area + n + + + ləw + ləw + paddy + n + + + paddy field in terraced area + n + + + ə́məkhə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + only one + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + has. + v + + + . + + + He had a paddy field. + + + + + + + pamləwsi mánə sum hék čə́tpə khúdíŋgi pótsi yamnə máŋbə, pótsi máŋbədəgi má mə́thwáy yam nuŋŋaytre. + 3 + + + pamləwsi + + + pam + pam + 2 + terraced.area + n + + + ləw + ləw + paddy + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this paddy field + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + every + v + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + khúdíŋgi + + + khúdíŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of each + + + pótsi + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + thing + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + máŋbə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + losing, + n + + + , + + + pótsi + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + thing + + + máŋbədəgi + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from losing + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + mə́thwáy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + thwáy + thə́wáy + life + n + + + his inheritance + n + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + nuŋŋaytre + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + unhappy. + + + . + + + Every time he visited this paddy field, he found harvest missing. In this way, he lost a lot of his harvest and this made him very unhappy. + + + + + + + noŋmə numít ə́mədi mánə nuŋŋaytənə yeŋŋe, khóŋgúnsi thire. + 4 + + + noŋmə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one day + + + numít + + + numít + numít + day + n + + + day + n + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + different one + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + nuŋŋaytənə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + unhappily + + + yeŋŋe + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + looked, + v + + + , + + + khóŋgúnsi + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + gún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + footprint + + + thire + + + thi + thi + search + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + searched. + + + . + + + One day, very unhappily, he searched for telltale footprints. + + + + + + + khóŋgi khóŋgúnsi-khóŋgúnsi thibədə, khóŋgúnsi ləyrəmme. + 5 + + + khóŋgi + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of foot + + + khóŋgúnsi-khóŋgúnsi + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + gún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + gún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + each footprint + + + thibədə + + + thi + thi + search + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon searching, + + + , + + + khóŋgúnsi + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + gún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + footprint + + + ləyrəmme + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + His continued search yielded results. He found the footprints. + + + + + + + khóŋgúnsidə mánə yaysi káppəmbəne, ‘nə́ŋ siro,’ háydə́nə, ŋə́si yay ə́roybəsi káppə́gə má tharə-thəmme, məntrəsi sollə́gə. + 6 + + + khóŋgúnsidə + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + gún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on this footprint + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + yaysi + + + yay + yay + talisman + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + [this talisman] + + + káppəmbəne + + + káp + káp + shoot + v + + + -pəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + cast, you see, + + + , + + + ‘ + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + 'you + pro-form + + + siro + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + die, understand,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so saying, + + + , + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + yay + + + yay + yay + spell + n + + + spell + n + + + ə́roybəsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + roy + loy + finish + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that which was created + + + káppə́gə + + + káp + káp + shoot + v + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after casting + v + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + tharə-thəmme + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + thəm + thəm + keep + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + placed from afar, + + + , + + + məntrəsi + + + məntrə + məntra + chant + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this spell + + + sollə́gə + + + sol + čhon + utter + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after uttering. + v + + + . + + + He then put a spell on the footprints. ‘Die, you!’ he said, so that a spell was cast on the owner of the footprints. + + + + + + + má mə́yúmdə həlləkʔe. + 7 + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + həlləkʔe + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + returned. + + + . + + + After that he came home. + + + + + + + həllə́gə ləybə mə́təmdədədi, mági mə́məwse mə́sí mə́sá nuŋŋaytənə sum ləyrəmme. + 8 + + + həllə́gə + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + returning + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + v + + + mə́təmdədədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -də + =tə + 2 + =IF:CTE + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́məwse + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + məw + məw + daughter.in.law + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his daughter-in-law + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + mə́sá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + her body + n + + + nuŋŋaytənə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being unwell + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ləyrəmme + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + Upon his return he found that his daughter-in-law was not feeling well. + + + + + + + ‘íbémmá nə́ŋ kəri təwre, nə́sá ə́súk nuŋŋaytənə ləyrisidi, nə́ŋ kəday-kəday čə́tlúy,’ háydə́nə, ‘íkubók, ə́ydi íkugi pamləw lə́wdudə ə́y čə́tlə́gə máyren héklúy, siŋ phúklúy,’ háydə́nə háyre. + 9 + + + ‘ + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my dear + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + təwre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did, + + + , + + + nə́sá + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + your body + n + + + ə́súk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + súk + čhúk + all + <Not Sure> + + + all + + + nuŋŋaytənə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + unwell + + + ləyrisidi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + being this way, + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + kəday-kəday + + + kəday + kəday + where + adv + + + kəday + kəday + where + adv + + + where all + adv + + + čə́tlúy + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lú + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying, + + + , + + + ‘ + + + íkubók + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ku + ku + 2 + father.in.law + n + + + bók + pók + born + <Not Sure> + + + 'my respected father-in-law, + n + + + , + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + íkugi + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ku + ku + 2 + father.in.law + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my father-in-law's + + + pamləw + + + pam + pam + 2 + terraced.area + n + + + ləw + ləw + paddy + n + + + paddy field in terraced area + n + + + lə́wdudə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + for taking + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going + + + máyren + + + máyren + máyren + pumpkin + n + + + pumpkin + n + + + héklúy + + + hék + hék + pluck + v + + + -lú + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked, + v + + + , + + + siŋ + + + siŋ + siŋ + ginger + n + + + ginger + n + + + phúklúy + + + phúk + phúk + uproot + v + + + -lú + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + took out by the root,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that said. + + + . + + + He asked her, ‘My dear, what is the matter that you are lying here unwell? Where all have you been?’ She replied, ‘Father-in-law, I went to your paddy field and I saw a pumpkin and some ginger root and I harvested them.’ + + + + + + + ‘ə́s! + 10.1 + + + ‘ + + + ə́s + + + ə́s + ə́s + (intj) + interj + + + 'God! + interj + + + ! + + + + + + ə́dúdi íbémmá íkudi həwǰík íkudi nə́ŋgi thə́bə́k loyre. + 10.2 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + dear + + + íkudi + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ku + ku + 2 + father.in.law + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + your father-in-law + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + íkudi + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ku + ku + 2 + father.in.law + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + your father-in-law + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + you are done for. + + + . + + + + + + íkunə təwrəmbə thə́bə́k púmnəmə́k máŋŋedə́nə, ísúse ə́dúnə nə́ŋ khom íllo. + 10.3 + + + íkunə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ku + ku + 2 + father.in.law + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + your father-in-law + + + təwrəmbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + púmnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + absolutely all + + + máŋŋedə́nə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by losing, + v + + + , + + + ísúse + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + sú + čhú + 2 + grandchild + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + my grandchild + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + khom + + + khom + khom + breast + n + + + breast + n + + + íllo + + + íl + ín + 2 + feed + v + + + -l + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you feed. + v + + + . + + + + + + mə́búk thənnə píthə́ko,’ háydə́nə, mə́súdu ə́píkpə mə́súdu thənnə píthə́kʔe. + 10.4 + + + mə́búk + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + búk + púk + belly + n + + + his belly + n + + + thənnə + + + thən + thən + 1 + full + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + to filling + + + píthə́ko + + + pí + pí + 1 + give + v + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please give to drink,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + mə́súdu + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sú + čhú + 2 + grandchild + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + her child + + + ə́píkpə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + small one + + + mə́súdu + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sú + čhú + 2 + grandchild + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + her child + + + thənnə + + + thən + thən + 1 + full + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + to filling + + + píthə́kʔe + + + pí + pí + 1 + give + v + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave to drink. + v + + + . + + + Oh my god! Oh my dear, you’re done for. All your father-in-law has done is now lost. Now, breast-feed your child until its belly is full.’ And so she fed the little one until its belly was full. + + + + + + + khomdu píthə́khəllə́gə, ə́dəy, ‘nə́ŋdi yarəroydo. + 11.1 + + + khomdu píthə́khəllə́gə + + + khom + khom + breast + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + pí + pí + 1 + give + v + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after he had made her breast-feed, + + + , + + + ə́dəy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -y + =təgi + =SR:ABL + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + ‘ + + + nə́ŋdi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + 'for you + + + yarəroydo + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + there is no hope. + + + . + + + + + + íkudə nə́ŋ dos təwgənu, íkunə yay tharəmme nə́ŋgi khóŋgúndo ə́tóppə mírə-háydə́nə khə́llubəni. + 11.2 + + + íkudə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ku + ku + 2 + father.in.law + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to your father-in-law + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + dos + + + dos + dos + blame + <Not Sure> + + + blame + + + təwgənu + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't, + + + , + + + íkunə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + ku + ku + 2 + father.in.law + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + your father-in-law + + + yay + + + yay + yay + spell + n + + + spell + n + + + tharəmme + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cast + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + khóŋgúndo + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + gún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that footprint, + + + ə́tóppə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóp + tóp + 2 + distinct + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + strange + + + mírə-háydə́nə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + was probably a stranger + + + khə́llubəni + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + thought this. + + + . + + + + + + ə́dúbu, íbémmá nə́ŋgi khóŋgún oyre, nə́ŋdi ə́múk hənnə hiŋŋəroy. + 11.3 + + + ə́dúbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but, + + + , + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + dear + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + khóŋgún + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + gún + khún + 2 + hollow + <Not Sure> + + + footprint + + + oyre + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was, + + + , + + + nə́ŋdi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + you + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + hənnə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + again + + + hiŋŋəroy + + + híŋ + híŋ + 2 + live + <Not Sure> + + + =ŋə + -lə + 2 + =-ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not survive. + + + . + + + + + + ə́dúnə, ísúsibu lunə-čannə ə́múktə́ təwrəmmu,’ háydə yamnə mə́thwáy nuŋŋaytənə, ə́hənsebə mánə təwrubə phəttəbə mə́khə́ydo ə́múk hənnə təwrəroynə, mású mági bidyadu máŋnə́bə háydə́nə yamnə wákhə́l nuŋŋaytənə ləykhi. + 11.4 + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ísúsibu + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + sú + čhú + 2 + grandchild + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + my poor grandchild + n + + + lunə-čannə + + + lu + lu + 1 + clear.water + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + čan + čan + get.along + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very carefully + + + ə́múktə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + once again + + + təwrəmmu + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + do,' + + + ,’ + + + háydə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on saying + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + mə́thwáy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + thwáy + thə́wáy + life + n + + + his heart + n + + + nuŋŋaytənə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + unwell, + + + , + + + ə́hənsebə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + this elder + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + təwrubə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + deed + + + phəttəbə + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ttə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + mə́khə́ydo + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kháy + kháy + share + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + part + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + hənnə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + again + + + təwrəroynə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + will not do, + + + , + + + mású + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + he + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + bidyadu + + + bidya + bidya + knowledge + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that craft + + + máŋnə́bə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -nə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having lost + v + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + wákhə́l + + + wá + wá + 1 + word + n + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + idea + + + nuŋŋaytənə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + unhappily + + + ləykhi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -i + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was. + v + + + . + + + After she had breast-fed the child, he said, ‘There is no hope for you now. Don’t blame your father-in-law. I put a spell on the evidence that was left behind. I thought it was someone else’s. I did not know it was your footprint. You will not live anymore, so, for now, take very good care of my grandchild.’ Saying this with a very heavy heart, the old man thought unhappily about the bad situation he had caused and it was then he decided not to use black magic again. + + + + + + + mə́məwdusú ə́dum sire. + 12 + + + mə́məwdusú + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + məw + məw + daughter.in.law + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + his daughter-in-law too + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + by and by + + + sire + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + died. + v + + + . + + + The daughter-in-law too died by and by. + + + + + + + mə́súdunə həwǰíkki phúnán maybəsinə yókhəwwí. + 13 + + + mə́súdunə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sú + čhú + 2 + grandchild + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his grandchild + + + həwǰíkki + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + today's + + + phúnán + + + phúnán + phúnán + Phunan + n + + + Phunan + n + + + maybəsinə + + + may + may + medicine.man + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this medicine man + + + yókhəwwí + + + yók + yók + 2 + rear + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + now nurtures. + + + . + + + The grandchild was brought up by the medicine man of Phunan. + + + + + + + + + + + The Two Friends + Mə́rúp ə́níkhə́k + + + + + mə́ytəy lə́ybáktə mə́rúp ə́níkhə́k ləyrəmmí, mə́rúp ə́mənə ə́waŋ lə́ykaydə, mə́rúp ə́mənə mə́kha lə́ykaydə. + 1 + + + mə́ytəy + + + mə́ytəy + mə́ytəy + Meitei + <Not Sure> + + + Meitei + + + lə́ybáktə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the country + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́níkhə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + these two + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived, + v + + + , + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + ə́waŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + waŋ + waŋ + high + <Not Sure> + + + north + + + lə́ykaydə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that area, + + + , + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + mə́kha + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + southern + + + lə́ykaydə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that area. + + + . + + + Two friends lived in the land of Manipur. One friend lived in the neighborhood to the north. One friend lived in the south neighborhood. + + + + + + + ə́waŋ lə́ykaydə ləyribə nípá ə́sí, ə́sígi mə́miŋdi ínákkhunbə kəwwi, ínákkhunbəninə. + 2 + + + ə́waŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + waŋ + waŋ + high + <Not Sure> + + + north + + + lə́ykaydə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that area, + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + living + n + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + , + + + ə́sígi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + mə́miŋdi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + his name + + + ínákkhunbə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Rich One + n + + + kəwwi + + + kəw + kəw + call + v + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + calling + v + + + , + + + ínákkhunbəninə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this one who is rich. + n + + + . + + + This man who lived on the north neighborhood was known as ‘Rich One.’ + + + + + + + mə́kha lə́ykaydə ləyribə mə́rúp ə́sí, khə́rə láyrə́y, lə́yrə́bə mə́rə́mnə khwáynə máhákpu lə́yrə́bə háyrə́gə ə́dum khə́ŋnəre. + 3 + + + mə́kha + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + southern + + + lə́ykaydə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that area + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + living + n + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + , + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + láyrə́y + + + láy + láy + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́ + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + poor + + + , + + + lə́yrə́bə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being poor + + + mə́rə́mnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + for this reason + n + + + khwáynə + + + khwáy + khwáy + every + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + everyone + + + máhákpu + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + him + + + lə́yrə́bə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being poor + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + so said + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + khə́ŋnəre + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was known to all. + + + . + + + As for the friend living on the south neighborhood, he was somewhat poor and because he was poor, everyone called him ‘Poor One.’ + + + + + + + təwbəbudi ‘laynə təmbə,’ háydə́nə, ‘ə́ŋə́kpəni’. + 4 + + + təwbəbudi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + nevertheless + + + ‘ + + + laynə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'God's + + + təmbə + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + will,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + as they say, + + + , + + + ‘ + + + ə́ŋə́kpəni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + strange + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + 'is strange.' + + + ’. + + + Nevertheless, as they say, ‘God’s ways are strange.’ + + + + + + + lə́yrə́bə mə́rúp ə́dúgi mági tálóydi ə́súkkimə́tík phəzəkhəre. + 5 + + + lə́yrə́bə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being poor + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tálóydi + + + tálóy + tálóy + companion + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + wife + + + ə́súkkimə́tík + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + súk + čhúk + all + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tík + tík + fit + v + + + of all + v + + + phəzəkhəre + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was beautiful. + + + . + + + The poor friend’s wife was incredibly beautiful. + + + + + + + ínákkhunbə nípádo ə́dúgi tálóydi mə́sə́ktu yamnə thí. + 6 + + + ínákkhunbə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Rich One + n + + + nípádo + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + man + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + tálóydi + + + tá + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + wife + + + mə́sə́ktu + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + her face + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + thí + + + th + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was ugly. + + + . + + + The wife of that Rich One was very ugly. + + + + + + + wáphəm ə́sídəgi ínákkhunbə ə́sínə lə́yrə́bəgi núpído ə́dúgumbí núpí ə́mə mə́hákki núpí oybə pammí. + 7 + + + wáphəm + + + wá + wá + 3 + word + n + + + phəm + phəm + seat + n + + + reason + n + + + ə́sídəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from this + + + ínákkhunbə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the Rich One + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + lə́yrə́bəgi + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + Poor One's + + + núpído + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + wife + + + ə́dúgumbí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + like that woman + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + like + + + pammí + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + wants. + + + . + + + For this reason, the Rich One wanted for himself a wife like the poor man’s wife. + + + + + + + mə́rə́m ə́sínə ə́ní ə́sí yamnə lunə tinnərəmbədəgi káynəbəm oyre. + 8 + + + mə́rə́m + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + because + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + this reason + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + lunə + + + lu + lu + 1 + deep + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + deeply + n + + + tinnərəmbədəgi + + + tinnə + tinnə + concord + n + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from hanging out together + n + + + káynəbəm + + + káy + káy + 1 + break + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -m + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + the ones kept apart + n + + + oyre + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were. + + + . + + + For this reason, they went from being very close to each other to being estranged. + + + + + + + kəri-mə́rə́mnə lə́yrə́bədunə ínákkhunbədə tóynə čə́ŋŋəbədi, ‘pəysá nibə lakpəni, bíkhá lakpəni,’ háybəsidə, íkáyrədə́nə čə́ŋŋəktəbə, ínákkhunbənəsú lə́yrə́bəgi ímuŋdə čə́ŋniŋdəbə, ‘sén nirəkʔədəra,’ háydə́nə, wáphəm ə́sídəgi, mə́rúp ə́níse yamnə čannərəmbədəgi, mági-mági núpí thirə́bə túŋ ə́dúdə, lápthoknəkhəre. + 9 + + + kəri-mə́rə́mnə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + for what reason + n + + + lə́yrə́bədunə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the Poor One + + + ínákkhunbədə + + + ínák + ínák + revered + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the Rich One + + + tóynə + + + tóy + tóy + often + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + often + + + čə́ŋŋəbədi + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if enters, + + + , + + + ‘ + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + 'money + n + + + nibə + + + ni + ni + beg + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + begging + n + + + lakpəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come, + + + , + + + bíkhá + + + bíkhá + bíkhá + alms + <Not Sure> + + + alms + + + lakpəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come,' + + + ,’ + + + háybəsidə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + thinking this, + + + , + + + íkáyrədə́nə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + káy + káy + 2 + ashamed + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by being very ashamed + + + čə́ŋŋəktəbə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + was not visiting, + + + , + + + ínákkhunbənəsú + + + ínák + ínák + revered + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the Rich One also + + + lə́yrə́bəgi + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the Poor One's + + + ímuŋdə + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + čə́ŋniŋdəbə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not wanting to visit, + + + , + + + ‘ + + + sén + + + sén + čhén + 2 + money + n + + + 'money + n + + + nirəkʔədəra + + + ni + ni + beg + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + =ʔə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + wouldn't I have to ask for,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thinking this, + + + , + + + wáphəm + + + wá + wá + 3 + word + n + + + phəm + phəm + seat + n + + + reason + n + + + ə́sídəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from this, + + + , + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́níse + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these two + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + čannərəmbədəgi + + + čan + čan + get.along + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from getting along well, + + + , + + + mági-mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + each of his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + thirə́bə + + + thi + thi + search + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having found + + + túŋ + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + later + adv + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + lápthoknəkhəre + + + láp + láp + far + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + became far apart from each other. + + + . + + + For what reason did the poor man not visit the Rich One? The poor man felt that if he visited frequently, the Rich One would think, ‘He is here to get money from me. He’s here to ask for charity.’ So feeling ashamed about this, he did not visit the Rich One. The Rich One too did not visit the poor man because he thought, ‘Won’t he have to give me a gift?’ For that reason, these two friends who once were very close to each other lost touch after their respective marriages. + + + + + + + noŋmədi, nuŋŋaytrədə́nə, ínákkhunbə ə́sínə, ‘ə́ygi ítaw lə́yrə́bəgi mə́yúmdudədum čə́ttum-čə́tlukhige,’ háydúnə lakʔí. + 10 + + + noŋmədi + + + noŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + one day, + + + , + + + nuŋŋaytrədə́nə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being unhappy, + + + , + + + ínákkhunbə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the Rich One + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this one, + + + , + + + ‘ + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'my + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + lə́yrə́bəgi + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + Poor One's + + + mə́yúmdudədum + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + why not to his house + + + čə́ttum-čə́tlukhige + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -tum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + would sort of like to go,' + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + lakʔí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + comes. + + + . + + + One day, the Rich One, feeling bad at not having seen his friend, thought, ‘Why don’t I go and see my friend?’ And so he went. + + + + + + + máy mə́rúp ə́mə lakpə ubədudə, ‘éʔ! + 11.1 + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming + + + ubədudə + + + u + u + 2 + see + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing, + + + , + + + ‘ + + + éʔ + + + éʔ + éʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Hey! + + + ! + + + + + + ítaw, mə́təm kuynə theŋnədrə́bədə, ŋə́si léŋŋəkpədi ónthoknə nuŋŋaykhredə́. + 11.2 + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend, + n + + + , + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + kuynə + + + kuy + kuy + long.after + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long after + + + theŋnədrə́bədə + + + theŋ + theŋ + touch + v + + + =nə + -nə + 3 + =-VOI:RECP + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on having not met each other, + + + , + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + today + + + léŋŋəkpədi + + + léŋ + léŋ + 3 + go.ahead + v + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + coming + v + + + ónthoknə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + extreme amount + + + nuŋŋaykhredə́ + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + delighted. + + + . + + + + + + sómdə léŋsəllu,’ háydə́nə, phida thay. + 11.3 + + + sómdə + + + sóm + čhum + thus + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this way + + + léŋsəllu + + + léŋ + léŋ + 3 + go.ahead + v + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + come,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + phida + + + phi + phi + cloth + n + + + da + + + seat + + + thay + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + seated. + + + . + + + On seeing his friend coming, the poor man said, ‘Hey! My friend! It’s been so long since since we met! I meet you today and this makes me very happy indeed. Come this way.’ So saying, he seated his friend on a reed mat. + + + + + + + ‘kərigino ítawnə ə́ykhóygidə léŋbirəkpəbo.’ + 12 + + + ‘ + + + kərigino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'why is it + + + ítawnə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my friend + + + ə́ykhóygidə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to our place + + + léŋbirəkpəbo + + + léŋ + léŋ + 3 + go.ahead + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -bo + =pu + 1 + =IS:ADVR + <Not Sure> + + + this visit.' + + + .’ + + + He continued, ‘To what do I owe this visit, my friend?’ + + + + + + + ‘herá! + 13.1 + + + ‘ + + + herá + + + herá + herá + (intj) + interj + + + 'Oh! + interj + + + ! + + + + + + ítaw, ə́təygi nə́tte. + 13.2 + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend, + n + + + , + + + ə́təygi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + about anything + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + + + + kərisú nə́tte. + 13.3 + + + kərisú + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + anything + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + + + + kuyredo ítawgidə ə́ynə laktəbə, čáksi ə́múktə́ kəwnəsine.’ + 13.4 + + + kuyredo + + + kuy + kuy + long.after + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + it's been long + + + ítawgidə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to my friend + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + laktəbə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + haven't come, + + + , + + + čáksi + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + meal + + + ə́múktə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + at once + + + kəwnəsine + + + kəw + kəw + call + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + let's invite each other.' + v + + + .’ + + + The Rich One replied, ‘Oh! It’s no big deal. It’s nothing of importance. It’s been a long time since I’ve been to your home. I thought I should come and invite you for a meal sometime.’ + + + + + + + ‘éʔ! + 14.1 + + + ‘ + + + éʔ + + + éʔ + éʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Oh! + + + ! + + + + + + kədaydəgi ítaw, ə́ydi lə́yrə́bəni. + 14.2 + + + kədaydəgi + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from where + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + , + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + lə́yrə́bəni + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + am poor. + + + . + + + + + + ítawbu čák kəwbəgi ŋəmbə pəysá ə́yŋóndə ləyte.’ + 14.3 + + + ítawbu + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + -bu + =pu + 1 + =IS:ADVR + <Not Sure> + + + my friend + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + meal + + + kəwbəgi + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for inviting + + + ŋəmbə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + possibility + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + do not have.' + + + .’ + + + ‘Oh! How can this be, friend? I do not have money to invite you for a meal.’ + + + + + + + ‘kərinone ítawsibo ə́ynə hannə kəwgəni. + 15.1 + + + ‘ + + + kərinone + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + 'what is it + + + ítawsibo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -bo + =pu + 2 + =SR:PAT + <Not Sure> + + + my friend + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + hannə + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + first + + + kəwgəni + + + kəw + kəw + call + v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will invite. + + + . + + + + + + ítawnə ə́ykhóydə čáktu hawnə čábirəro. + 15.2 + + + ítawnə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my friend + + + ə́ykhóydə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to our place + + + čáktu + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the food + + + hawnə + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + with relish + + + čábirəro + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please come and eat. + v + + + . + + + + + + ə́dúga ə́ynə lupá khawzaw ə́mə dəkhína təwni. + 15.3 + + + ə́dúga + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + khawzaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + zaw + čaw + big + <Not Sure> + + + purse + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + dəkhína + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + gift + n + + + təwni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will give. + + + . + + + + + + ə́ygi lupá khawzaw dəkhína ə́dúnə mə́rúpnə ə́ybu čák ə́múk kəwbiyu. + 15.4 + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + khawzaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + zaw + čaw + big + <Not Sure> + + + purse + + + dəkhína + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + gift + n + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that one + + + mə́rúpnə + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his friend + + + ə́ybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to me + pro-form + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + meal + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + kəwbiyu + + + kəw + kəw + call + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + you call. + + + . + + + + + + yarədə́nə ə́dú oyrədi?’ + 15.5 + + + yarədə́nə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + if agreeing + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + oyrədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + will it be so?' + + + ?’ + + + The Rich One replied, ‘Don’t worry about that, my friend. I will invite you first. My friend, first come and savor a meal at our house. At that time I will give you a purse of money as a gift. Then, when you have my gift of the purse of money, you can invite me for a meal. If we do it this way, will you agree?’ + + + + + + + ‘éʔ! + 16.1 + + + ‘ + + + éʔ + + + éʔ + éʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Hey! + + + ! + + + + + + ə́dúgumbə khudoŋčábədu ləyrəbədi, ítaw yam čáǰəniŋŋibənine.’ + 16.2 + + + ə́dúgumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + like that + + + khudoŋčábədu + + + khudoŋ + khudoŋ + opportunity + n + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + this oportunity + + + ləyrəbədi + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if so, + v + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + very + + + čáǰəniŋŋibənine + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + wish to eat together.' + + + .’ + + + ‘Well, the arrangement is so satisfactory my friend, that I will have a hearty appetite.’ + + + + + + + ‘é! + 17.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Great! + interj + + + ! + + + + + + phəre phəre. + 17.2 + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good. + + + . + + + + + + ə́dúdi həyeŋse héktə́ lakpiro,’ háydə́nə, ínákkhunbədunə barton təwrəmme. + 17.3 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + so + + + həyeŋse + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + tomorrow + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + itself + + + lakpiro + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you come,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying thus, + + + , + + + ínákkhunbədunə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the Rich One + + + barton + + + barton + barton + invitation + n + + + invitation + n + + + təwrəmme + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + + + . + + + ‘Hey, that’s great. So why don’t you come right away, tomorrow?’ the Rich One invited the poor man… + + + + + + + lə́yrə́bə mə́rúp ə́dúdə ínuŋŋalle. + 18 + + + lə́yrə́bə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being poor + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + ínuŋŋalle + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + nuŋŋal + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was very happy. + + + . + + + …then, the poor friend was very happy. + + + + + + + noŋŋalle. + 19 + + + noŋŋalle + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋal + ŋan + 2 + shine + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + daybreak. + + + . + + + …and the next day arrived + + + + + + + ínákkhunbənə ə́somdə máy mə́rúp lakʔəni, háydə́nə, məkhə́l-məkha ə́yambə ínšaŋ mə́theldə ŋá thoŋbə, ə́təy-ə́təy mə́rə́m púmnəmə́kše thə́wráŋ təwnə thəmme. + 20 + + + ínákkhunbənə + + + ínák + ínák + revered + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the Rich One + + + ə́somdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + som + čhum + thus + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + since + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + lakʔəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will come, + + + , + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + məkhə́l-məkha + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + + + different kinds + + + ə́yambə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + several + + + ínšaŋ + + + ínšaŋ + yénčhaŋ + vegetable + n + + + vegetable + n + + + mə́theldə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + displayable + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + thoŋbə + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + this is cooked, + v + + + , + + + ə́təy-ə́təy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + a variety + + + mə́rə́m + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + type + n + + + púmnəmə́kše + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =še + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + all + + + thə́wráŋ + + + thəw + thəw + 2 + deed + <Not Sure> + + + ráŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + preparation + + + təwnə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + doing so + + + thəmme + + + thəm + thəm + keep + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + kept. + + + . + + + Since his friend was coming, the Rich One cooked many different kinds of dishes. Having cooked curry, fish and other dishes, he displayed them elaborately. + + + + + + + ə́dúgi, mə́təm ə́dú čannərədə́nə, ‘čák loyrərini,’ háybə kal ə́dúdə, mági mə́rúp lə́yrə́bəsi lakʔe. + 21 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + čannərədə́nə + + + čan + čan + get.along + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + eagerly, + + + , + + + ‘ + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + 'meal + + + loyrərini + + + loy + loy + finish + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be done,' + + + ,’ + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + thinking that + + + kal + + + kal + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + he + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + lə́yrə́bəsi + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the Poor One + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + Then, eagerly thinking the food must be ready, his friend, the poor man, came. + + + + + + + čákínšaŋdu hawnə pízəre. + 22 + + + čákínšaŋdu + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + ínšaŋ + yénčhaŋ + vegetable + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the meal + + + hawnə + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + appetizingly + + + pízəre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -zə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + served. + v + + + . + + + The poor man was served the meal appetizingly. + + + + + + + čákčá tókʔə́bə mə́túŋdədi, mə́ytəygi čə́tnəbí mə́túŋ innə, panə mə́tə́p ə́mə dəkhína təwwido. + 23 + + + čákčá + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + meal + + + tókʔə́bə + + + tók + tók + abandon + v + + + -ʔə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having finished + + + mə́túŋdədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + behind + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after that, + + + , + + + mə́ytəygi + + + mə́ytəy + mə́ytəy + Meitei + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + Manipur + + + čə́tnəbí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + a custom + + + mə́túŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + behind + <Not Sure> + + + later + + + innə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by following, + + + , + + + panə + + + panə + panə + betel.nut + n + + + betel nut + n + + + mə́tə́p + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tə́p + tə́p + package + <Not Sure> + + + packaged + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + dəkhína + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + gift + n + + + təwwido + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that is given. + + + . + + + After the meal was finished, following the Manipuri custom, a token gift wrapped in a betel nut leaf was given to the guest. + + + + + + + dəkhínadu mə́siŋbu thídene ínákkhumbəsinə. + 24 + + + dəkhínadu + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that gift + + + mə́siŋbu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + siŋ + čhiŋ + 1 + number + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + number + + + thídene + + + thí + thí + 2 + count + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + did not count + + + ínákkhumbəsinə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khum + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the Rich One. + + + . + + + Rich One did not worry about how much money he was presenting his friend. + + + + + + + sə́mnə-háyrə́gə, khawzaw mə́čá ə́mə lupá čə́ní čə́humdəgi tadəbə yáwbə, khaw séŋgaw ə́mə, ‘sé, ítaw ítaw mə́sí thəmmu,’ háynə hék píye. + 25 + + + sə́mnə-háyrə́gə + + + sə́m + sə́m + short + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + in short, + + + , + + + khawzaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + zaw + čaw + big + <Not Sure> + + + purse + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́ní + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two hundred + + + čə́humdəgi + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + to three hundred + + + tadəbə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not less than + + + yáwbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + containing, + n + + + , + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + séŋgaw + + + séŋ + čhén + 2 + money + n + + + gaw + khaw + purse + n + + + money purse + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one, + + + , + + + ‘ + + + sé + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + 'this here, + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + thəmmu + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + you keep,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + readily + v + + + píye + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + + + . + + + In short, he readily gave a small purse containing not less than 200 to 300 coins to his friend, saying, ‘Here, friend, here, take this.’ + + + + + + + ‘nuŋŋayredo,’ lə́yrə́bəsinə lupá khawǰawdumə pudə́nə mə́yúmdə čə́tkhre. + 26 + + + ‘ + + + nuŋŋayredo + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + 'this is delightful,' + + + ,’ + + + lə́yrə́bəsinə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the Poor One + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + khawǰawdumə + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + the purse + + + pudə́nə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + carrying + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + went. + + + . + + + ‘Oh, I’m delighted,’ Poor One said, carrying the money purse home. + + + + + + + ínákkhunbənə kəri khə́lli háybəse, ‘lə́yrə́bənə kərisú khə́llubə ləyte.’ + 27 + + + ínákkhunbənə + + + ínák + ínák + revered + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + khə́lli + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was thinking + + + háybəse + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + ‘ + + + lə́yrə́bənə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'Poor One + + + kərisú + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nothing + + + khə́llubə + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thinking about + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + do not have.' + + + .’ + + + This is what the Rich One was thinking, ‘Poor One won’t mind.’ + + + + + + + ínákkhunbənə khə́llibənə, ‘ə́ybu čák kəwrə́bədi, móygi ímuŋdə mə́təm kuynə čádə́nə, phə́mdə́nə ləythokpə yay. + 28.1 + + + ínákkhunbənə + + + ínák + ínák + revered + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One + + + khə́llibənə + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thinking thus, + + + , + + + ‘ + + + ə́ybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + to me + pro-form + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + food + + + kəwrə́bədi + + + kəw + kəw + call + v + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + having invited, + + + , + + + móygi + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their + + + ímuŋdə + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside the house + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + kuynə + + + kuy + kuy + long.after + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long after + + + čádə́nə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + eating, + v + + + , + + + phə́mdə́nə + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + seating + + + ləythokpə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lingering + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + will probably be so. + n + + + . + + + + + + ŋayhák čák čádə́nə, phə́mdə́nə ləythokpə yay. + 28.2 + + + ŋayhák + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + short time + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + food + + + čádə́nə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + eating, + v + + + , + + + phə́mdə́nə + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + seating + + + ləythokpə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lingering + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + will probably be so. + n + + + . + + + + + + ə́dúgə, mági bharǰa mə́sə́k phəǰəbído, ə́dúnə seba təwbədo, ə́dú ə́y phəŋbə yay,’ háybə, ə́sígumbə mə́púkniŋgi móttə́k təwbə, bháp ə́sí khə́ndə́nə, pírəkpə dəkhínani, háyribə dəkhínadunə nípá lə́yrə́bəsi budhí lə́wsiŋ ləy. + 28.3 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + bharǰa + + + bharǰa + bharǰa + wife + n + + + wife + n + + + mə́sə́k + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + her face + + + phəǰəbído + + + phəǰə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + beautiful one, + + + , + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that one + + + seba + + + seba + seba + service + n + + + service + n + + + təwbədo + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + when doing, + + + , + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + phəŋbə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + meet + n + + + yay + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + will be able,' + n + + + ,’ + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + , + + + ə́sígumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + like this + + + mə́púkniŋgi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + púk + púk + belly + n + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of his intense desire + + + móttə́k + + + mót + mót + dirty + <Not Sure> + + + tə́k + tə́k + 1 + rub + v + + + somewhat lewd + v + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing, + + + , + + + bháp + + + bháp + bháp + idea + n + + + idea + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + khə́ndə́nə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thinking, + + + , + + + pírəkpə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + had given + + + dəkhínani + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + was the gift, + + + , + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + about that + + + dəkhínadunə + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that gift + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + lə́yrə́bəsi + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the Poor One + + + budhí + + + budhí + budhí + wisdom + n + + + realization + n + + + lə́wsiŋ + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + knowledge + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + got. + v + + + . + + + Rich One was thinking, ‘If I get invited for a meal, then, after I’m in their house for awhile, when we are sitting around after eating, I will get to look at the beautiful visage of his wife while she serves us.’ Thinking these somewhat lewd thoughts, keeping this in mind, he had given his friend the gift. Now about this gift, the man who was poor was fully aware of the Rich One’s thoughts. + + + + + + + ‘mə́sígi dəkhína ə́sí sén phəŋsi síǰinnəbə yapónte, ítawgisi,’ háydə́nə mánə lupá khəzíktəŋ ə́hum mə́ridəŋ kaythókʔə́gə, máy núpídə háyye, ‘háy! + 29.1 + + + ‘ + + + mə́sígi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'of this + + + dəkhína + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + gift + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + sén + + + sén + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + phəŋsi + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + in my possession + + + síǰinnəbə + + + síǰinnə + čhíǰinnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to use + + + yapónte + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + pón + pót + thing + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not a possible thing, + + + , + + + ítawgisi + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + of my friend,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying thus + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + khəzíktəŋ + + + khəzík + khəǰík + little + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just a little + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + mə́ridəŋ + + + mə́ri + mə́ri + four + <Not Sure> + + + -dəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just four + + + kaythókʔə́gə + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + taking out, + + + , + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpídə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his wife + + + háyye + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + háy + + + háy + háy + 2 + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + čə́tlo. + 29.2 + + + čə́tlo + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please go. + + + . + + + + + + lupá yammunu. + 29.3 + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + yammunu + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -mu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + spend not much. + + + . + + + + + + lupá mə́ŋasi páykho. + 29.4 + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + mə́ŋasi + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these five + + + páykho + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please take. + + + . + + + + + + lupá mə́ŋa sínəne, nə́ŋnə lə́yrəkkədəbəsi, ŋámu-ŋákra ə́mə lə́yrəkʔu. + 29.5 + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + mə́ŋa + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five + + + sínəne + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + these, right, + + + , + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + lə́yrəkkədəbəsi + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + for what you have to buy, + + + , + + + ŋámu-ŋákra + + + ŋámu + ŋámu + mudfish + n + + + ŋákra + ŋákra + catfish + n + + + (kind of fish) + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lə́yrəkʔu + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + buy. + v + + + . + + + + + + ə́dúgə, íl lóŋkhonbədə síǰinnəbə túŋgón mə́čá píkkhrə́bə, siki pəysá khəzíktə́ píbə, píkkhrə́bə ə́mə lə́yrəkʔu,’ háydə́nə pakhonsí. + 29.6 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + then, + + + , + + + íl + + + íl + ín + 3 + fishing.net + n + + + fishing net + n + + + lóŋkhonbədə + + + lóŋ + lóŋ + trap + v + + + khon + khon + 2 + drum + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + bowl-shaped spiked fishing basket + + + síǰinnəbə + + + síǰinnə + čhíǰinnə + use + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that which is used + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + píkkhrə́bə + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being very small, + + + , + + + siki + + + siki + siki + 25-paisa coin + n + + + 25-paisa coin + n + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + khəzíktə́ + + + khəzík + khəǰík + little + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + ever so little + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving, + + + , + + + píkkhrə́bə + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being very small + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lə́yrəkʔu + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + buy,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying thus, + + + pakhonsí + + + pakhons + pakhončhi + send.on.errand + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + send on errand. + v + + + . + + + ‘I can’t spend all this money my friend gave me,’ he thought. So he took out a small part of the entire sum, just three or four rupees and said to his wife, ‘Hey you, go! Don’t take much money. Take this five rupee note. With these five rupees you should buy a fish. Also, paying the small amount of twenty-five paisa, buy the kind of fishing basket that is used with a fishing net and fishing trap.’ And saying this, he sent her off on the errand. + + + + + + + máy núpídunə mə́mápókki lupá kəysú páyǰədəbədúnə lupá mə́ŋa páydə́nə kə́ythen kákhibədudədi mə́máydu púmləŋ-ləŋkhre. + 30 + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpídunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + wife + + + mə́mápókki + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + pók + pók + born + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from the time she was born + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + kəysú + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + nothing + + + páyǰədəbədúnə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + never having + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + mə́ŋa + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding + + + kə́ythen + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + then + then + display + <Not Sure> + + + market + + + kákhibədudədi + + + ká + ká + climb + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + on that going + + + mə́máydu + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + máy + máy + face + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + her face + + + púmləŋ-ləŋkhre + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + ləŋ + ləŋ + shine + v + + + ləŋ + ləŋ + shine + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was radiant. + + + . + + + His wife, an unfortunate woman who never had much money, took the five rupees. Her face was radiant as she went to the market. + + + + + + + hannə phəzəbəgi, mə́thə́ktə henna phəzəkhre, lupá mə́ŋa páyrəbí núpídunə, ə́də́gi həwǰíkki kə́ythen háyribə ə́dú yəwre, háyrə́gə mánə mə́khóy ə́mə lupá ə́mə síǰinnədúnə, ŋá ə́hawbə ŋámu-ŋákra lə́yre. + 31 + + + hannə + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + before + + + phəzəbəgi + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that beauty, + + + , + + + mə́thə́ktə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on top of + + + henna + + + hen + hen + excess + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + more + + + phəzəkhre + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + beautiful, + + + , + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + mə́ŋa + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five + + + páyrəbí + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + carry + + + núpídunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + wife, + + + , + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + həwǰíkki + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + now mentioned + + + kə́ythen + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + then + then + display + <Not Sure> + + + market + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + this one + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yəwre + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + reached, + + + , + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after that + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + their + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + síǰinnədúnə + + + síǰinnə + čhíǰinnə + use + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + using, + + + , + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + ə́hawbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + tasty + + + ŋámu-ŋákra + + + ŋámu + ŋámu + mudfish + n + + + ŋákra + ŋákra + catfish + n + + + fish of this sort + n + + + lə́yre + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + bought. + v + + + . + + + His wife, the one holding the money, the one usually beautiful but now more beautiful than ever, then reached the market. Then, when she reached the aforementioned market, she used one of their rupees to buy some tasty fish. + + + + + + + túŋgón mə́čá píšə́k ə́məsú lə́yrə́gə máy mə́puróybədə píre. + 32 + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + píšə́k + + + pí + pík + small + <Not Sure> + + + šə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + small-looking + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one also + + + lə́yrə́gə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after buying + v + + + máy + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + mə́puróybədə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pu + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + róy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to her husband + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + . + + + After buying a very small fishing basket, she gave it to her husband. + + + + + + + ‘ší kə́mdəwdəwribə, íbúŋŋo?’ + 33.1 + + + ‘ + + + ší + + + ší + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + 'so + + + kə́mdəwdəwribə + + + kə́m + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + should proceed how, + + + , + + + íbúŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + búŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + my dear man + + + ?’ + + + + + + háy. + 33.2 + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + v + + + . + + + She asked, ‘So, what should I do next, dear one?’ + + + + + + + ‘həyeŋse ítaw čákkəwbəni, háydə́nə, sóydənə lakʔədoribəni. + 34.1 + + + ‘ + + + həyeŋse + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'tomorrow + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + čákkəwbəni + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + have invited for a meal, + + + , + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + , + + + sóydənə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + certainly + + + lakʔədoribəni + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -do + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will certainly come to eat. + + + . + + + + + + nə́ŋ ə́təy-ə́təy mə́thel lúkkóydi ə́dum láŋŋu. + 34.2 + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + ə́təy-ə́təy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + a variety + + + mə́thel + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + presentable + + + lúkkóydi + + + lúk + lúk + 1 + cooked.rice + n + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + dishes + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + láŋŋu + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + arrange. + + + . + + + + + + ŋá ə́sídi túŋgón mə́nuŋdə, šəw ə́mə sémmə́gə, mə́nuŋdə hápčəllə́gə hápkədəbəni. + 34.3 + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + ə́sídi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside, + + + , + + + šəw + + + šəw + čhə́w + trap + <Not Sure> + + + trap + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + sémmə́gə + + + sém + čhém + make + v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after cleaning, + v + + + , + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + hápčəllə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čəl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting in + + + hápkədəbəni + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + must keep. + + + . + + + + + + həwǰíknə čə́phúdə yóktúnə thəmmo. + 34.4 + + + həwǰíknə + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + for now + + + čə́phúdə + + + čə́phú + čə́phú + pot + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the pot + + + yóktúnə + + + yók + yók + 1 + cover + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + covering up + + + thəmmo + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please place. + v + + + . + + + + + + hóren ə́ynə kəri háyrəkkəni, ítaw lakkandə háy, "núpí nə́ŋ ŋá kəri-kəri sém sari?" + 34.5 + + + hóren + + + hóren + hóren + later + <Not Sure> + + + later + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háyrəkkəni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will say, + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + lakkandə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at time of coming + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + say, + interj + + + , + + + " + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + "wife + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + kəri-kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what all + + + sém + + + sém + čhém + make + v + + + make + v + + + sari + + + sa + čha + make + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + cooking?" + + + ?" + + + + + + "nə́nay ə́ybu kə́ythengə láppədə ŋá lə́yhəwdəre," háynə hék khumməkʔu. + 34.6 + + + " + + + nə́nay + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + "your servant + n + + + ə́ybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + I + pro-form + + + kə́ythengə + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + then + then + display + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + with market + + + láppədə + + + láp + láp + far + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on being far + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + lə́yhəwdəre + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have not bought," + + + ," + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + without hesitation + v + + + khumməkʔu + + + khum + khum + reply + v + + + -mək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + answer. + v + + + . + + + + + + ə́də, ə́ynə sawsənnəge. + 34.7 + + + ə́də + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -ə + =tə + 1 + =SR:LOC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + sawsənnəge + + + sawsənnə + čhawčhinnə + pretend.to.be.angry + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to pretend to be angry. + v + + + . + + + + + + sawsənnərə́gə ə́ynə háy, "ə́ykhóygi həwáy man hə́wdóŋdu puthorəkʔu," háynə, háyge. + 34.8 + + + sawsənnərə́gə + + + sawsənnə + čhawčhinnə + pretend.to.be.angry + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after pretending to be angry + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + will say, + interj + + + , + + + " + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + "our + + + həwáy + + + həwáy + həwáy + bean + n + + + bean + n + + + man + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + similar + + + hə́wdóŋdu + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that cat + + + puthorəkʔu + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + carry out," + + + ," + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that, + + + , + + + háyge + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will say. + + + . + + + + + + hə́wdóŋ ə́dó ə́dúga túŋgón ə́dúnə, ə́yŋóndə héktə́ píyu. + 34.9 + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́dúga + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that one, + + + , + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + readily + + + píyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + bring. + v + + + . + + + + + + mə́kha tabə, nə́ŋ túminnə ləyyu.’ + 34.10 + + + mə́kha + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + under + <Not Sure> + + + after that + + + tabə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + when it was, + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + túminnə + + + túmin + túmin + silent + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + silently + + + ləyyu + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + be.' + v + + + .’ + + + Her husband said, ‘I have invited my friend for a meal tomorrow, and so he will surely come. Therefore, arrange a variety of dishes thus. After cleaning a big fish, you must put it inside the fishing basket. For now, keep it covered inside the pot. Tomorrow when my friend comes, what I will say is, "Dear one, what are all the things you have made for us?" You should reply thus, "The market was so far out of my way that I wasn’t able to buy any fish yesterday." Then I will pretend to be very angry with you. When I’m pretending to be angry, I will say, "Bring me our cat that looks like a soybean and the angler’s fishing basket." After that, you just please keep quiet.’ + + + + + + + ‘phəni, phəni,’ háydə́nə wátánnəbə loyre. + 35 + + + ‘ + + + phəni + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + 'that's good, + + + , + + + phəni + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + that's good,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying thus + + + wátánnəbə + + + wá + wá + 3 + word + n + + + tán + tá + 3 + hear + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + consulting + n + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + ended. + + + . + + + Saying, ‘Good, good,’ their discussion ended. + + + + + + + noŋŋalle. + 36 + + + noŋŋalle + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋal + ŋan + 2 + shine + v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + daybreak. + + + . + + + It was the next day. + + + + + + + čák ínšaŋ thoŋnə́bəgi thə́wráŋ təwnə ləy. + 37 + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + rice + + + ínšaŋ + + + ínšaŋ + yénčhaŋ + curry + n + + + curry + n + + + thoŋnə́bəgi + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for cooking + + + thə́wráŋ + + + thəw + thəw + 2 + deed + <Not Sure> + + + ráŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + arrangement + + + təwnə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + doing so + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was. + v + + + . + + + She started getting things together for cooking. + + + + + + + núpí mə́sə́m mə́na tənan-tənan háttúnə, mə́rúp ə́mə lakʔənibəgi, phi ə́séŋbə phəzəbə séttə́nə, čákhum mə́yádə lipə́t-lipə́t čə́ttə́nə ləyri, ŋəntánə ə́dum phə́mmurəge, háydúnə, aša čawrə́bə ínákkhunbə mə́sínə laktúnə mə́rúpki maŋgol yəwrəkʔe. + 38 + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + mə́sə́m mə́na + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sə́m + čhə́m + 2 + hair + n + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + na + na + 2 + ear + n + + + makeup + n + + + tənan-tənan + + + tənan + tənan + (ideo) + <Not Sure> + + + tənan + tənan + (ideo) + <Not Sure> + + + cleaning up + + + háttúnə + + + hát + hát + 2 + comb + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + combing, + v + + + , + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lakʔənibəgi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + since will come, + + + , + + + phi + + + phi + phi + cloth + n + + + clothes + n + + + ə́séŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + well laundered + + + phəzəbə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + beautiful + + + séttə́nə + + + sét + čhét + wear + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + wearing, + + + , + + + čákhum + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + hum + khum + cover + <Not Sure> + + + kitchen + + + mə́yádə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ya + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + lipə́t-lipə́t + + + lipə́t + lipə́t + (ideo) + <Not Sure> + + + lipə́t + lipə́t + (ideo) + <Not Sure> + + + gliding + + + čə́ttə́nə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + going + + + ləyri + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + being + v + + + , + + + ŋəntánə + + + ŋəntá + ŋəntá + early + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + early + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + phə́mmurəge + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -mu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wished to arrive, + + + , + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + , + + + aša + + + aša: + aša: + + n + + + wish + + + čawrə́bə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being big + + + ínákkhunbə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + Rich One + n + + + mə́sínə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + laktúnə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + coming + + + mə́rúpki + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + friend's + + + maŋgol + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + gol + kon + 2 + area + n + + + front porch + + + yəwrəkʔe + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + reached. + + + . + + + Now the next day, the Rich One thought that if he went to his friend’s house early and sat there he would find the wife, who, because she was expecting a friend’s visit, would be wearing freshly laundered clothes and have her hair and face done up charmingly. She would be gliding around the fire. And so with great hopes, the Rich One arrived at his friend’s house. + + + + + + + ‘éʔ! + 39.1 + + + ‘ + + + éʔ + + + éʔ + éʔ + (intj) + <Not Sure> + + + 'Hey! + + + ! + + + + + + mə́rúp léŋŋəkʔe’ -də́nə, ‘phə́mbiyu phə́mbiyu,’ phə́mhəlle. + 39.2 + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + léŋŋəkʔe + + + léŋ + léŋ + 3 + go.ahead + v + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + come in' + v + + + ’ + + + -də́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ‘ + + + phə́mbiyu + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + 'please sit + + + phə́mbiyu + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please sit,' + + + ,’ + + + phə́mhəlle + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + made sit. + + + . + + + ‘Hey friend! Come in’, the Poor One said, ‘Have a seat, have a seat!’ He seated his friend. + + + + + + + ŋayhák wáríwátay say. + 40 + + + ŋayhák + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + short time + + + wáríwátay + + + wá + wá + 3 + word + n + + + rí + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + wá + wá + 3 + word + n + + + tay + tay + join.together + v + + + conversation + + + say + + + sa + čha + make + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + made. + + + . + + + They talked for a little while. + + + + + + + ŋəsáy nípá lə́yrə́bədunə máy núpí phəzəbídunə háyrəkʔí, ‘hé! + 41.1 + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + lə́yrə́bədunə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the one who was poor + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + phəzəbídunə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + beautiful one + + + háyrəkʔí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + hé + + + hé + hé + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + Íbémmá kəri oyrə́bəno? + 41.2 + + + Íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + my dear + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + oyrə́bəno + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what has happened? + + + ? + + + + + + nə́ŋbu mə́rúp ə́məkhə́k lakpəsigi ŋá čákpu nə́ŋ hótnəribra?’ + 41.3 + + + nə́ŋbu + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + you + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́məkhə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + just one + + + lakpəsigi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for the arrived + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + čákpu + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + the rice + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + hótnəribra + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + are you trying?' + + + ?’ + + + Our man, the one who was poor, said to his beautiful wife, ‘Hey! My dear, what are you up to? Have you started cooking for my friend who has just arrived?’ + + + + + + + ‘útí ə́mə čəmphút ə́məgi mə́thendi ləyre, íbuŋŋo. + 42.1 + + + ‘ + + + útí + + + útí + útí + chickpeas.cooked.in.soda + n + + + chickpeas cooked in soda + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čəmphút + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + phút + phút + boil + v + + + insipid + + + ə́məgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of one + + + mə́thendi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + then + then + display + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + displayed + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is, + v + + + , + + + íbuŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + buŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + dear one. + + + . + + + + + + ə́dúbu, ŋági thə́bə́kti kə́ythennəgə láppibə nə́naydi kə́ythensú káhəwdre, kə́máynə təwni?’ + 42.2 + + + ə́dúbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but, + + + , + + + ŋági + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + about the fish + + + thə́bə́kti + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that work + + + kə́ythennəgə + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + then + then + display + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + about the market + + + láppibə + + + láp + láp + far + <Not Sure> + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being far + + + nə́naydi + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + your wife + + + kə́ythensú + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + then + then + display + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that market + + + káhəwdre + + + ká + ká + climb + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have not yet gone, + + + , + + + kə́máynə + + + kə́m + kə́rəm + how + adv + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + what + + + təwni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should be done?' + + + ?’ + + + She said, ‘The chickpeas boiled with soda and another totally insipid dish are ready, my dear. But about the fish, since the market is so far, I haven’t gone there yet, what should I do?’ + + + + + + + ‘iyá! + 43.1 + + + ‘ + + + iyá + + + iyá + iyá + (intj) + interj + + + 'Hell! + interj + + + ! + + + + + + ə́dum təwbə yabəra? + 43.2 + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + yabəra + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + is it possible? + + + ? + + + + + + mə́čómpákti-náydrədə́nə, mə́rúp čák kəwbədəbu ŋá yáwdəbə yabəro? + 43.3 + + + mə́čómpákti-náydrədə́nə + + + mə́čómpák + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + náy + náy + support + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having no politeness, + + + , + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + čák + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + meal + + + kəwbədəbu + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + inviting + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + yáwdəbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not serving + + + yabəro + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + is it possible, tell me? + + + ? + + + + + + nə́ŋnə ə́ynə təmmuribə vidya púmnəmə́k puthokhənge hótnərə-manenehé!’ + 43.4 + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + təmmuribə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -mu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + have learnt + n + + + vidya + + + vidya + bidya + knowledge + n + + + skill + n + + + púmnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + absolutely all + + + puthokhənge + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will cause to reveal + + + hótnərə-manenehé + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + =hé + =hé + ==IF:EXASP + <Not Sure> + + + seems to be trying!’ + + + !’ + + + The poor man said, ‘Oh hell! How can this be? When a friend has been invited to lunch, how can we not serve fish? We are not polite. You seem to be trying to make me reveal the special skills I have learned!’ + + + + + + + ‘é kərino nə́naydə čəybirisibo?’ + 44 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey + interj + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + nə́naydə + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + your wife + + + čəybirisibo + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + why rebuking in this way?’ + + + ?’ + + + His friend asked, ‘What is it? Why are you rebuking your wife in this way?’ + + + + + + + ‘čəydəbə yadəbənine,’ ə́sum háyrəkpə kandə, máy mə́rúp ínákkhunbənə, ‘kərino ítaw, núpí ə́ŋáŋdə́ ónsindúnə pə́ŋčəy-čəybibəbo?’ + 45 + + + ‘ + + + čəydəbə + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + 'not to rebuke + + + yadəbənine + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + is not possible,’ + + + ,’ + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háyrəkpə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + having said + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at time, + + + , + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ínákkhunbənə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the Rich One, + + + , + + + ‘ + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'what is it + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend, + n + + + , + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́ŋáŋdə́ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + childlike + + + ónsindúnə + + + ón + ón + turn + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + turning into + v + + + pə́ŋčəy-čəybibəbo + + + pə́ŋ + pə́ŋ + fool + <Not Sure> + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bo + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + why intensely rebuking?’ + + + ?’ + + + When the poor man said, ‘How can I not rebuke her?’ his friend, the Rich One, said, ‘What is this? You are making a child out of her by rebuking her thus?’ + + + + + + + ‘herá! + 46.1 + + + ‘ + + + herá + + + herá + herá + (intj) + interj + + + 'Oh! + interj + + + ! + + + + + + ítawnə khə́ŋpót nə́tte. + 46.2 + + + ítawnə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my friend + + + khə́ŋpót + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + known thing + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not + + + . + + + + + + ə́ygi bidya kəya-mə́rúm lóttúnə thəmmiye. + 46.3 + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + bidya + + + bidya + bidya + knowledge + n + + + knowledge + n + + + kəya-mə́rúm + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rúm + lúm + heavy + <Not Sure> + + + so much + + + lóttúnə + + + lót + lót + hide + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + hiding + + + thəmmiye + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + have kept. + + + . + + + + + + mə́dú mánə phóŋdokkədəy təwribəni. + 46.4 + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + phóŋdokkədəy + + + phóŋ + phóŋ + open + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + for disclosure + + + təwribəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is doing. + + + . + + + + + + mə́rúp lakʔə́gəbu ŋá píǰədəbə yabəro? + 46.5 + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + lakʔə́gəbu + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + after coming + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + píǰədəbə + + + píǰə + píǰə + serve + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not serving + + + yabəro + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + will you be agreeable, please? + + + ? + + + + + + hə́wdóŋ həwáy mandu puthorəkʔu,’ hék lawwi. + 46.6 + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + həwáy + + + həwáy + həwáy + bean + n + + + bean + n + + + mandu + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + like that + + + puthorəkʔu + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + bring out,' + + + ,’ + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + just + v + + + lawwi + + + law + law + shout + v + + + -wi + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + shouted.' + v + + + . + + + ‘Oh, my friend, you just don’t understand. In all possible ways I have kept my special skills in hiding. Now, she is forcing me to reveal them. Would you really agree to our not serving you fish?’ Turning to her he said, ‘Bring out that plump cat, Soybean!’ + + + + + + + hə́wdóŋ həwáy man nóykhə́rəbədu puthorəkʔe. + 47 + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + həwáy + + + həwáy + həwáy + bean + n + + + bean + n + + + man + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + like + + + nóykhə́rəbədu + + + nóy + nóy + plump + <Not Sure> + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that is somewhat plump + + + puthorəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + carried out. + + + . + + + She brought out the cat that was a plump little handful, like a bean. + + + + + + + ‘kəydəwdəwribəno ítaw ə́dúdi?’ + 48 + + + ‘ + + + kəydəwdəwribəno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'what are you to do + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + then?' + + + ?’ + + + Rich One asked, ‘What should you do next my friend?’ + + + + + + + ‘yé! + 49.1 + + + ‘ + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + 'Well! + interj + + + ! + + + + + + ítaw ŋá pháhəndəwribəni. + 49.2 + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pháhəndəwribəni + + + phá + phá + catch + v + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will cause to catch. + + + . + + + + + + púkhrídə túŋgóndugə purəkʔu,’ háydə́nə, túŋgón mə́khadudə šə́w ə́mə thaʔe, háyrə́gə, mə́dúdə ŋámu-ŋákrasi hápšillə́gə núpísinə nákəndə yéptə́nə puthorəkʔí. + 49.3 + + + púkhrídə + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + from the pond + + + túŋgóndugə + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with that fishing basket + + + purəkʔu + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + carry out,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + , + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + mə́khadudə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + kha + kha + 2 + mouth + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in its mouth + + + šə́w + + + šə́w + čhə́w + trap + <Not Sure> + + + trap + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thaʔe + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ʔe + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + placed, + + + , + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after that, + + + , + + + mə́dúdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that + + + ŋámu-ŋákrasi + + + ŋámu + ŋámu + mudfish + n + + + ŋákra + ŋákra + catfish + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + fish of this sort + + + hápšillə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -šil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having put in + + + núpísinə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this wife + + + nákəndə + + + ná + nák + close + <Not Sure> + + + kən + kən + 2 + save + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + close at side + + + yéptə́nə + + + yép + yép + hide + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by hiding + v + + + puthorəkʔí + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + carried out. + + + . + + + ‘Well, my friend, I will make the cat fish from the pond,’ said the poor man. Then he said to his wife, ‘Bring it out with the basket.’ Having put the fish in that previously mentioned basket, the woman carried it out, hiding its contents, and holding it closely to her side. + + + + + + + mə́rúptu khə́ŋpót nə́tte. + 50 + + + mə́rúptu + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the friend + + + khə́ŋpót + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + known thing + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + The friend had no clue of what was going on. + + + + + + + həwǰíkki lə́yrə́bə mə́rúp ə́sínə túŋgóndu mə́na ə́mə pallə́gə, hə́wdóŋgi mə́ŋə́ktə thók sizinbire. + 51 + + + həwǰíkki + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + now + + + lə́yrə́bə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being poor + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + túŋgóndu + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + fishing basket + + + mə́na + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + na + na + 2 + notch + n + + + handle + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + pallə́gə + + + pal + pan + 1 + rule + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + placed, + + + , + + + hə́wdóŋgi + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the cat + + + mə́ŋə́ktə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on its neck + + + thók + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + out + + + sizinbire + + + sizin + čhíǰinnə + use + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caused to wear. + v + + + . + + + Now the poor friend placed a rope-handle around the top of the túŋgól over the fish and tied the basket around the cat’s neck. + + + + + + + pammə puthokʔə́gə, púkhrígi ə́thénbə kona oynə təwbədudə mə́ról ə́mə lawriye, ‘hé! + 52.1 + + + pammə + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -mə + -pə + -NMZ + v>n + + + desired thing + n + + + puthokʔə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + carrying out, + + + , + + + púkhrígi + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the pond + + + ə́thénbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thén + thén + shallow + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + shallow + + + kona + + + kona + kona + corner + n + + + corner + n + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being + + + təwbədudə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + doing that + + + mə́ról + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ról + lón + 1 + language + n + + + words + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + some + + + lawriye + + + law + law + shout + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + shouting, + + + , + + + ‘ + + + hé + + + hé + hé + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + mə́rúp lakʔə́gə ŋá pízədəbə yabə nə́tte. + 52.2 + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + lakʔə́gə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after coming + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pízədəbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -zə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not to serve + + + yabə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be possible + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + not. + + + . + + + + + + hə́wdóŋ, nə́ŋnə íšiŋdəgi ŋámu-ŋákra nə́ŋnə ŋəmbə phárəku,’ háy, háydə́nə, íšiŋ ə́dúdə thák hék ləŋthəkhibəni. + 52.3 + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat, + n + + + , + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + íšiŋdəgi + + + íšiŋ + íčhiŋ + water + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from water + + + ŋámu-ŋákra + + + ŋámu + ŋámu + mudfish + n + + + ŋákra + ŋákra + catfish + n + + + fish of this sort + n + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + ŋəmbə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + can + + + phárəku + + + phá + phá + catch + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + catch,' + + + ,’ + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + interj + + + , + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + after saying that, + + + , + + + íšiŋ + + + íšiŋ + íčhiŋ + water + n + + + water + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that + + + thák + + + thák + thák + 2 + (ideo) + <Not Sure> + + + thwack + v + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + unhindered + v + + + ləŋthəkhibəni + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + threw in. + + + . + + + Carrying out the desired fish, he went to the far corner of the pond and shouted out these words, ‘Hey there! I do not have any fish to feed my invited guest. Cat, you jump into the water and catch as many fish for me as you can.’ Saying this, he threw the cat in the water with a thwack. + + + + + + + hék ləŋthəbəgə, hə́wdóŋ ə́dú íšiŋ čótpədudə, khəŋŋədúnə, ə́thénbədudə néʔlə́gə, kəŋphándə čoŋkhətləkʔe. + 53 + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + as soon as + v + + + ləŋthəbəgə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + having been thrown in, + + + , + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + íšiŋ + + + íšiŋ + íčhiŋ + water + n + + + water + n + + + čótpədudə + + + čót + čót + damp + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + getting wet, + + + , + + + khəŋŋədúnə + + + khəŋ + khəŋ + startle + v + + + -ŋə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being startled, + + + , + + + ə́thénbədudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thén + thén + shallow + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + shallow area + + + néʔlə́gə + + + néʔ + nét + push.down.briefly + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after pushing down briefly, + v + + + , + + + kəŋphándə + + + kəŋ + kəŋ + dry + <Not Sure> + + + phán + phán + spread + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + onto dry land + + + čoŋkhətləkʔe + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + jumped up. + + + . + + + As soon as he was thrown in, the cat got wet and startled. Then, after treading water for a little while, he jumped out on the bank. + + + + + + + ə́pə́ŋbə ínákkhunbədudi. + 54.1 + + + ə́pə́ŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + pə́ŋ + pə́ŋ + foolish + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + idiot + + + ínákkhunbədudi + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the Rich One + + + . + + + + + + khə́ŋdedo. + 54.2 + + + khə́ŋdedo + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + did not know it. + + + . + + + That foolish Rich One was still was in the dark. + + + + + + + ə́siŋbə lə́yrəbəsinə mə́ŋŋə́k táp pháre, háyrə́gə túŋgóndu séttokʔə́gə, mági mə́rúp ə́dúgi mə́maŋ ə́dúdə súmaŋ ə́dúdə thók-hék-uppədudə ŋámu-ŋákrasi mə́ŋa tə́rúk yáwrəmmene. + 55 + + + ə́siŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + siŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + clever + + + lə́yrəbəsinə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Poor One + + + mə́ŋŋə́k + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + its neck + + + táp + + + táp + táp + (ideo) + <Not Sure> + + + quickly + + + pháre + + + phá + phá + catch + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caught, + + + , + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after that + + + túŋgóndu + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + fishing basket + + + séttokʔə́gə + + + sét + čét + piece + <Not Sure> + + + -tok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + removed, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of + + + mə́maŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + in front + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in that + + + súmaŋ + + + sú + čhú + 1 + work + v + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + courtyard + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + thók-hék-uppədudə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + hék + hék + pluck + v + + + up + up + put.on + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at suddenly pulling out + + + ŋámu-ŋákrasi + + + ŋámu + ŋámu + mudfish + n + + + ŋákra + ŋákra + catfish + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + fish of this sort + + + mə́ŋa + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five + + + tə́rúk + + + tə́rúk + tə́rúk + six + <Not Sure> + + + six + + + yáwrəmmene + + + yáw + yáw + participate + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + yielded. + + + . + + + Clever One caught the cat by the neck, removed the basket and, right in front of his friend in the courtyard, pulled out five or six mudfish or catfish. + + + + + + + ‘é! + 56.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + Ítaw hə́wdóŋnə ŋá phábəsidi həndə́k-ŋə́si uribəsi-ŋáydənə ə́sígumbə ə́ŋə́kpə bidyado.’ + 56.2 + + + Ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + hə́wdóŋnə + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + cat + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + phábəsidi + + + phá + phá + catch + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this way of catching + + + həndə́k-ŋə́si + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + də́k + tə́k + 1 + rub + v + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + for the very first time + + + uribəsi-ŋáydənə + + + u + u + 2 + see + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + ŋáy + náy + support + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + have never before seen + + + ə́sígumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + like this + + + ə́ŋə́kpə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + strange + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + special + + + bidyado + + + bidya + bidya + knowledge + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + know-how.' + + + .’ + + + Rich One said, ‘Hey my friend! This is the first time I’ve seen this skill of making a cat catch fish.’ + + + + + + + ‘ə́sígumbə ə́ŋə́kpə bidyado, ə́ygi núpísinə phəttəbənina, ítawdə khə́ŋhəndəbəgi təwribəne, ə́dúgini ə́ynə mábu čəyribose. + 57.1 + + + ‘ + + + ə́sígumbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + 'this + + + ə́ŋə́kpə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + strange + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + special + + + bidyado + + + bidya + bidya + knowledge + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + know-how.' + + + , + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + núpísinə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this wife + + + phəttəbənina + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -ttə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because she is inefficient, + + + , + + + ítawdə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to my friend + + + khə́ŋhəndəbəgi + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + not causing to know + + + təwribəne + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + doing so, + + + , + + + ə́dúgini + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + because of that + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + mábu + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + her + + + čəyribose + + + čə́y + čə́y + scold + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bo + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this scolding. + + + . + + + + + + čə́tlo, mə́sí thoŋŋuro,’ háynə píre. + 57.2 + + + čə́tlo + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + go, please, + + + , + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + thoŋŋuro + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -ŋu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + go and cook, please,' + v + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + saying that + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + . + + + ‘I never wanted to reveal my know-how to you but, because my wife is so inefficient, I ended up showing you. That is why I am scolding her. He then addressed his wife, giving her the fish, saying, ‘Go and cook this.’ + + + + + + + ŋámu-ŋákra hawnə thoŋədə́nə čáre. + 58 + + + ŋámu-ŋákra + + + ŋámu + ŋámu + mudfish + n + + + ŋákra + ŋákra + catfish + n + + + fish of this sort + n + + + hawnə + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + tastily + + + thoŋədə́nə + + + thoŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -ə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having cooked + v + + + čáre + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + eating. + + + . + + + Having cooked the fish into a tasty treat, they ate it. + + + + + + + ‘ítaw ə́ygidi dəkhínadi ləyte. + 59.1 + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend + n + + + ə́ygidi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + with me + + + dəkhínadi + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + gift + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not have. + + + . + + + + + + ítawdə čákčárubə mə́təmdədi dəkhína khawǰaw ə́məni. + 59.2 + + + ítawdə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at your house, friend + + + čákčárubə + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming for a meal + + + mə́təmdədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time + + + dəkhína khawǰaw + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + token gift + + + ə́məni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ni + =ni + =COP + <Not Sure> + + + one was. + + + . + + + + + + ə́ygidi dəkhína ləyǰəpót nə́ttekó. + 59.3 + + + ə́ygidi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + with me + + + dəkhína + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + gift + n + + + ləyǰəpót + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing to give you + + + nə́ttekó + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + is not, OK? + + + . + + + + + + sé lupásimə,’ háynə lupá ə́mə dəkhína təwwí. + 59.4 + + + sé + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + here + + + lupásimə + + + lupá + lupá + rupee + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + this one rupee,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + saying that + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + dəkhína + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + gift + n + + + təwwí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + made.' + + + . + + + ‘Oh, my friend! I do not have a parting gift to give you. When I ate at your house you gave me a purse full of money as a parting gift, but I have nothing to give you. Here, take this one rupee as a gift,’ and, so saying, Poor One gave his friend a gift of one rupee. + + + + + + + ádə́ máy ínákkhunbə mə́rúptunə, ‘ítaw dəkhína lə́wroy. + 60.1 + + + ádə́ + + + á- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə́ + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ínákkhunbə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + rich + n + + + mə́rúptunə + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + friend, + + + , + + + ‘ + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + 'my friend + n + + + dəkhína + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + gift + n + + + lə́wroy + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not take. + + + . + + + + + + ə́y ə́təy kánnəde. + 60.2 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ə́təy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + other + + + kánnəde + + + kánnə + kánnə + useful + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not necessary. + + + . + + + + + + nə́ŋgi hə́wdóŋse ŋá phábə həyrə́bodi,ónthoknə tančabəni. + 60.3 + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + hə́wdóŋse + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the cat + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + phábə + + + phá + phá + catch + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to catch + v + + + həyrə́bodi + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -rə́bo + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + capable one, + + + , + + + ónthoknə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so very + + + tančabəni + + + tan + tan + 3 + rhythm + n + + + ča + ča + fit + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is in tune with my need. + + + . + + + + + + kə́ythel láppəgə, kərigə ŋá čániŋbə, numítta, ə́ydi púkhrí khoŋbál pát yamnə ləy, thák thadərə́gə loyre. + 60.4 + + + kə́ythel + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + market + + + láppəgə + + + láp + láp + far + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + since far, + + + , + + + kərigə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + whenever + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + čániŋbə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wanting to eat, + + + , + + + numítta + + + numít + numít + day + n + + + =ta + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on that day, + + + , + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + khoŋbál + + + khoŋ + khoŋ + 1 + canal + n + + + bál + pán + 2 + brim + n + + + trough + n + + + pát + + + pát + pát + lake + n + + + lake + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + many + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + have, + v + + + , + + + thák + + + thák + thák + 2 + (ideo) + <Not Sure> + + + thwack + v + + + thadərə́gə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -də + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting in + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + get the job done. + + + . + + + + + + kəya lə́wni mə́məl?’ + 60.5 + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how much + + + lə́wni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will take + + + mə́məl + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + məl + mən + cost + n + + + price?' + n + + + ?’ + + + Then his rich friend said, ‘My friend, I will not take this gift. It won’t do me any good. That cat of yours, which is capable of catching fish, is just in tune with my needs. Since the market is far away, on the days that I want to eat fish I can just throw that cat into one of my many troughs, lakes or ponds and get the job done. How much do you want for it?’ + + + + + + + yé! + 61.1 + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + No, no! + interj + + + ! + + + + + + yonbə-yabə hə́wdóŋ nə́tte! + 61.2 + + + yonbə-yabə + + + yon + yon + sell + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + sellable + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not! + + + ! + + + + + + yonbə-yabə hə́wdóŋ nə́tte! + 61.3 + + + yonbə-yabə + + + yon + yon + sell + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + sellable + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not! + + + ! + + + + + + kərigi: hə́wdóŋ ə́ŋəwbígə ə́mubígə pannərə́gə, ə́raŋbə pókle, yam lubəni ǰatki mə́túŋ innə mə́sí treniŋ háybə, həwǰíkki mə́róndə təmbibə, hótnəbədə, lupá yamnə čə́ŋkhrbəne ə́dúnə ə́y hə́wdóŋsidi mə́sí ítawdə píbə yade. + 61.4 + + + kərigi + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + why: + adv + + + : + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + ə́ŋəwbígə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋəw + ŋəw + white + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with a white one + + + ə́mubígə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mu + mú + black + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with a black one + + + pannərə́gə + + + pannə + pannə + create + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having created, + v + + + , + + + ə́raŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + raŋ + laŋ + 1 + mixed.color + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + mixed-color one + + + pókle + + + pók + pók + born + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was born, + + + , + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + very + + + lubəni + + + lu + lu + 1 + deep + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + strongly + + + ǰatki + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the type + + + mə́túŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + behind + <Not Sure> + + + after + + + innə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + following + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + treniŋ + + + treniŋ + treniŋ + training + <Not Sure> + + + training + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that, + + + , + + + həwǰíkki + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + current + + + mə́róndə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rón + lón + 2 + language + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + methods + n + + + təmbibə + + + təm + təm + 2 + teach + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + learning + n + + + , + + + hótnəbədə + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + try, + + + , + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + čə́ŋkhrbəne + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rbə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + having spent + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that is why + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + hə́wdóŋsidi + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this cat + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ítawdə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to my friend + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + yade + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + do not agree. + + + . + + + ‘No, no! The cat is not for sale. The cat is not for sale. Let me tell you why. This cat is a hybrid created of a black cat and a white cat and so was born multi-colored. With great difficulty and using the most modern methods, the cat was trained. All of this was very expensive. So, my friend, I cannot give this cat to you.’ + + + + + + + ‘pídə-yapót-nə́tte, lupá kəyano?’ + 62 + + + ‘ + + + pídə-yapót-nə́tte + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + 'not possible to give, + + + , + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + kəyano + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + how much?' + + + ?’ + + + ‘You can’t not give it to me. How much money do you want?’ + + + + + + + ‘é! + 63.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Oh my! + interj + + + ! + + + + + + ítawnə, "lə́wdə-yade," mə́háyrəbədi, mə́sídi lupá čə́nídəydi tabə ləyte.’ + 63.2 + + + ítawnə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my friend, + + + , + + + " + + + lə́wdə-yade + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + "must have it," + + + ," + + + mə́háyrəbədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if this is the result, + + + , + + + mə́sídi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́nídəydi + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + two hundred + + + tabə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + going lower + + + ləyte + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cannot.' + + + .’ + + + ‘If in the end my friend says, "I must have it," I cannot take less than 200 rupees.’ + + + + + + + ‘čə́nídu pídu-ŋáydənə,’ ínákkhunbədunə mági phirə́ydə yómdúnə, purəkʔibə séndu lupá čə́nní thírəmme. + 64 + + + ‘ + + + čə́nídu + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + 'two hundred + + + pídu-ŋáydənə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + ŋáy + náy + support + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + will give with no bargaining,’ + + + ,’ + + + ínákkhunbədunə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + phirə́ydə + + + phi + phi + cloth + n + + + rə́y + lə́y + 4 + twist + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + twisted end of cloth + + + yómdúnə + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + wrapped, + + + , + + + purəkʔibə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + that had been brought + + + séndu + + + sén + čhén + 2 + money + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the money + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́nní + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + nní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two hundred + + + thírəmme + + + thí + thí + 2 + count + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + counted out. + v + + + . + + + The Rich One said, ‘I’ll give you 200 rupees without any objection,’ and saying this, from the twisted end of the cloth he wore around his waist, he took out money and counted out 200 rupees. + + + + + + + ‘dəkhínagə ə́məttə́ lə́wde.’ + 65 + + + ‘ + + + dəkhínagə + + + dəkhína + dəkhína + gift + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + 'about gift + + + ə́məttə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ttə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + even one + + + lə́wde + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + didn't take.' + + + .’ + + + The poor man said, ‘You didn’t take any gift from me!’ + + + + + + + hə́wdóŋdumə kollə́gə nuŋthil ə́dú mə́yúmdə hənkhre. + 66 + + + hə́wdóŋdumə + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + that cat + + + kollə́gə + + + kol + kon + 3 + clasp + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + holding tight + v + + + nuŋthil + + + nuŋthil + nuŋthil + afternoon + n + + + afternoon + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + hənkhre + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + returned. + v + + + . + + + The Rich One went home that afternoon, holding the cat close. + + + + + + + mə́yúmdə hənkhibədə máy núpí kalimubí məsə́k thíbísinnə, ‘kərino íbuŋŋo čákkəwbə čə́tkhrə́gə, o məŋgəlgi mə́sə́k oyrə́bə, hə́wdóŋ páy lakʔibədi?’ + 67 + + + mə́yúmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his house + + + hənkhibədə + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when returned + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + kalimubí + + + kalimu + kalimu + ugly + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + ugly + + + məsə́k + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + her face + + + thíbísinnə + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nnə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the ugly one, + + + , + + + ‘ + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'what is it + + + íbuŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + buŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + dear one + + + čákkəwbə + + + čák + čák + cooked.rice + <Not Sure> + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + invitation for a meal + + + čə́tkhrə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going, + + + , + + + o + + + o + o + (intj) + interj + + + oh! + interj + + + məŋgəlgi + + + məŋ + məŋ + gather + v + + + -gəl + kən + 2 + save + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + with success + + + mə́sə́k + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + his face + + + oyrə́bə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being, + + + , + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + páy + + + pá + páy + hold + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + holding + + + lakʔibədi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + come?' + + + ?’ + + + When he returned home his ugly wife, the one with the ugly face, said, ‘What’s going on, my dear? You were out for lunch and now you have returned with an expression of success and carrying a cat?’ + + + + + + + ‘é! + 68.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + nə́ŋnə khə́ŋpótte. + 68.2 + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + khə́ŋpótte + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not known. + + + . + + + + + + túmin ləyyu. + 68.3 + + + túmin + + + túmin + túmin + silent + <Not Sure> + + + silent + + + ləyyu + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + be. + v + + + . + + + + + + hə́wdóŋsi ŋá phábə həybə ǰatni. + 68.4 + + + hə́wdóŋsi + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this cat + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + phábə + + + phá + phá + catch + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + catching + v + + + həybə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + good at it + + + ǰatni + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is the type. + + + . + + + + + + ə́dúgi, sə́rúkpudi túŋgón ə́mə ləyručó? + 68.5 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for this, + + + , + + + sə́rúkpudi + + + sə́rúk + čhə́rúk + share + <Not Sure> + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + project + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyručó + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =čó + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + will get out, OK? + + + ? + + + + + + həyeŋ ə́yúk ŋəntá ŋá pháhəŋŋədəwribəni. + 68.6 + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + ə́yúk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yúk + yúk + morning + n + + + morning + n + + + ŋəntá + + + ŋəntá + ŋəntá + early + <Not Sure> + + + early + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pháhəŋŋədəwribəni + + + phá + phá + catch + v + + + -həŋ + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -ŋə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will cause to catch. + + + . + + + ‘Hey, you know nothing. Hush! This cat is skillful in fish-catching. Now, for this project, get out a fishing basket. Early tomorrow morning, we will cause the cat to catch fish.’ + + + + + + + mági núpísisú hə́rawre. + 69 + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpísisú + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + wife also + + + hə́rawre + + + hə́raw + hə́raw + joy + n + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was delighted. + + + . + + + His wife too was delighted. + + + + + + + ‘yé! + 70.1 + + + ‘ + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + 'Oh! + interj + + + ! + + + + + + ə́dúy oyrəbədi phəre. + 70.2 + + + ə́dúy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + oyrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if it is + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good. + + + . + + + + + + ə́y čélləge,’ háydə́nə, mə́puróybədəgi lupá khə́rə purə́gə, túŋgól ə́čəwbə ə́mə lə́yrure. + 70.3 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + čélləge + + + čél + čén + run + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will run,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying thus, + + + , + + + mə́puróybədəgi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pu + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + róy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from her husband + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after taking, + + + , + + + túŋgól + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gól + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + ə́čəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lə́yrure + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + bought. + v + + + . + + + ‘Oh well, if that is the case, that’s great! I’ll run,’ she said. And so, taking some money from her husband, she bought a big fishing basket. + + + + + + + mə́tə́y-mə́nawsú ə́hiŋ túmde. + 71 + + + mə́tə́y-mə́nawsú + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + husband and wife also + + + ə́hiŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + híŋ + híŋ + 1 + night + n + + + at night + n + + + túmde + + + túm + túm + 1 + sleep + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not sleep. + + + . + + + That night, the husband and wife did not sleep. + + + + + + + nuŋŋaykhibənə, ‘həyeŋdi ŋá pátnuŋ ləyribə mə́yamsi hə́wdóŋnə ŋá pháhəŋgəni,’ háydə́nə, túŋgón čawkhrə́bəduda mə́ridu merá-thə́wrínə pallədə́nə, níŋthəmthagi íŋkhrə́bə wákčiŋgi mə́təm ə́dúdə, mə́tə́y-mə́naw ə́ní ə́sí púkhrí ə́čəwbə mə́pándə thórəkʔe. + 72 + + + nuŋŋaykhibənə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + out of excitement, + + + , + + + ‘ + + + həyeŋdi + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + 'tomorrow + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pátnuŋ + + + pát + pát + lake + n + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + in the lake + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + from ones we have + n + + + mə́yamsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + many + + + hə́wdóŋnə + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + cat + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pháhəŋgəni + + + phá + phá + catch + v + + + -həŋ + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will cause to catch,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + čawkhrə́bəduda + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that big one + + + mə́ridu + + + mə́ri + mə́ri + four + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the four + + + merá-thə́wrínə + + + merá + merá + October + <Not Sure> + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + thin long rope + + + pallədə́nə + + + pal + pan + 1 + rule + v + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having placed, + v + + + , + + + níŋthəmthagi + + + níŋ + níŋ + 1 + cold + <Not Sure> + + + thəm + thəm + keep + v + + + tha + tha + 2 + month + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + during winter + + + íŋkhrə́bə + + + íŋ + íŋ + cold + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being cold + + + wákčiŋgi + + + wákčiŋ + wákčiŋ + December + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + December + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + púkhrí + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + pond + n + + + ə́čəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big one + + + mə́pándə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pán + pán + 2 + brim + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + by the side + + + thórəkʔe + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came out. + + + . + + + With pleasure and excitement they said, ‘Tomorrow, we will cause the cat to catch fish from the many lakes we have.’ The next day, they tied long thin ropes on the four ends of the fishing basket. It was then in the coldest part of wintertime, during the month of Wakching. The couple came to the side of the large pond. + + + + + + + móygi púkhrísi kə́bokə́ŋ yamnə ləy. + 73 + + + móygi + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their + + + púkhrísi + + + púkhrí + púkhrí + pond + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pond's + + + kə́bokə́ŋ + + + kə́bo + kə́bo + Burma + n + + + kə́ŋ + kə́ŋ + aquatic.plant + n + + + water hyacinth + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + many + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + were. + v + + + . + + + In their pond there were a lot of water hyacinths. + + + + + + + mə́yáydə khə́ytəŋ hobə-ə́hobə ə́mə ləyye. + 74 + + + mə́yáydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yáy + yáy + center + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + center + + + khə́ytəŋ + + + kháy + kháy + share + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + extremely small + + + hobə-ə́hobə + + + ho + ho + 1 + leak + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ho + ho + 1 + leak + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + clearing + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyye + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + In the middle of it there was an extremely small clearing. + + + + + + + ə́dúgi mə́páduda hə́wdóŋ ə́sí mə́ŋə́ktudə thə́wrídu húkčəllerə́gə túŋgól ə́čəwbədugə lóynənə kə́bokə́ŋ mə́rə́ktə jə́báŋ hék thadəy. + 75 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mə́páduda + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pá + pá + 2 + point + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that point + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + mə́ŋə́ktudə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + around his neck + + + thə́wrídu + + + thəw + thəw + 1 + sharp + <Not Sure> + + + lí + lí + 4 + string + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the rope + + + húkčəllerə́gə + + + húk + húk + attach + v + + + -čəl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after garlanding + v + + + túŋgól + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gól + kón + 1 + tool + n + + + fishing basket + v + + + ə́čəwbədugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with that big one + + + lóynənə + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + together with + + + kə́bokə́ŋ + + + kə́bo + kə́bo + Burma + n + + + kə́ŋ + kə́ŋ + aquatic.plant + n + + + water hyacinth + n + + + mə́rə́ktə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + among them + + + jə́báŋ + + + jə́báŋ + ǰə́báŋ + (ideo) + <Not Sure> + + + splash + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + unhindered + v + + + thadəy + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -də + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + threw in. + + + . + + + Then at the bank of the pond they garlanded the cat around his neck with a big roped fishing basket, and then with a splash they just threw the entire package between the water hyacinths. + + + + + + + íŋŋədə́nə phə́rə́ŋ-phə́rə́ŋ káwwi. + 76 + + + íŋŋədə́nə + + + íŋ + íŋ + cold + <Not Sure> + + + -ŋə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being cold + + + phə́rə́ŋ-phə́rə́ŋ + + + phə́rə́ŋ + phə́rə́ŋ + (ideo) + <Not Sure> + + + phə́rə́ŋ + phə́rə́ŋ + (ideo) + <Not Sure> + + + splashing about + + + káwwi + + + káw + káw + kick + v + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was kicking. + v + + + . + + + Being cold, the cat was kicking, splashing around. + + + + + + + mə́khóy ə́nínə khə́lli, ‘é! + 77.1 + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́nínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those two + + + khə́lli + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + thinking, + + + , + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + pháre pháre, ŋá pháre, ŋá pháre,’ háydə́nə, ŋáktəŋ čoŋŋí, ŋayhák lə́yrə́gədi hə́wdóŋsi tiŋdə́nə sire. + 77.2 + + + pháre + + + phá + phá + catch + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caught + + + pháre + + + phá + phá + catch + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caught, + + + , + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pháre + + + phá + phá + catch + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caught, + + + , + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pháre + + + phá + phá + catch + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caught,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus thought, + + + , + + + ŋáktəŋ + + + ŋák + ŋák + protect + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just awhile + + + čoŋŋí + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + leaps, + + + , + + + ŋayhák + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + awhile + + + lə́yrə́gədi + + + lə́y + lə́y + 4 + circle + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after spinning + + + hə́wdóŋsi + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + cat + + + tiŋdə́nə + + + tiŋ + tiŋ + 1 + stretch.limbs + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + stretching out + v + + + sire + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + died. + v + + + . + + + The two of them thought, ‘He’s fishing, he’s fishing! He’s catching fish, he’s catching fish!’ But in just a little while the cat jumped up and then was spun around. A little while later, the cat stretched out and died. + + + + + + + mə́sígidi nuŋŋaydədə́nə mə́tə́y-mə́naw ə́nísi ə́hiŋsi khə́tnədə́nə, ‘kədaydə ə́ŋáwbə hə́wdóŋnəbu ŋá pháy háybəra, si tókʔedo?’ + 78 + + + mə́sígidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from this + + + nuŋŋaydədə́nə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not being happy + + + mə́tə́y-mə́naw + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + tə́y + tə́y + 2 + brother-in-law + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + naw + naw + 2 + sister-in-law + <Not Sure> + + + husband and wife + + + ə́nísi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these two + + + ə́hiŋsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + híŋ + híŋ + 1 + night + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this night + + + khə́tnədə́nə + + + khə́t + khə́t + 1 + fight + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by fighting each other, + + + , + + + ‘ + + + kədaydə + + + kəday + kəday + where + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + 'how come + + + ə́ŋáwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋáw + ŋáw + crazy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + mad + + + hə́wdóŋnəbu + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + cat + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + pháy + + + phá + phá + catch + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + caught + + + háybəra + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + how could it be, + + + , + + + si + + + si + čhi + 2 + die + v + + + die + v + + + tókʔedo + + + tók + tók + abandon + v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + ended up thus?' + + + ?’ + + + Unhappily, the husband and wife quarreled that night, ‘How could it be that the incredible cat that was to catch fish has now died and ended the whole episode?’ + + + + + + + ‘é! + 79.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Oh! + interj + + + ! + + + + + + mánə ǰadu təwbə ítaw həyeŋgi numíttə́di phúrurədəbəni, pəysá nə́mdə́nə lə́wruni,’ háydə́nə, mə́khóy ə́ní ŋáŋnədə́nə ləyri. + 79.2 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ǰadu + + + ǰadu + ǰadu + magic + n + + + magic + n + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + həyeŋgi + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of tomorrow + + + numíttə́di + + + numít + numít + day + n + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that day itself + + + phúrurədəbəni + + + phú + phú + beat + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + I'll beat him up, + + + , + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + nə́mdə́nə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + extracting + v + + + lə́wruni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will get back,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ŋáŋnədə́nə + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + talk + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + discussing + v + + + ləyri + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + were. + v + + + . + + + ‘Oh, that magic-performing friend of mine! Tomorrow I will beat him up. I will get back the money he took from me.’ So saying, the two of them discussed the matter. + + + + + + + sómdə-ə́sómdə́nə, kə́mdəwri, lə́wsíŋ-čhíŋŋəbə lə́yrə́bə núpásinə háyre, ‘háy! + 80.1 + + + sómdə-ə́sómdə́nə + + + sóm + čhum + thus + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sóm + čhum + thus + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + this side, + + + , + + + kə́mdəwri + + + kə́m + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + doing how, + + + , + + + lə́wsíŋ-čhíŋŋəbə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + síŋ + čhíŋ + wise + <Not Sure> + + + čhíŋŋə + čhiŋə + wisdom + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the one with great wisdom + n + + + lə́yrə́bə + + + lə́y + lə́y + 3 + poor + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being poor + + + núpásinə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + 'say! + interj + + + ! + + + + + + həyeŋdi, ítaw hə́wdóŋ sirədə́nə, ə́yŋóndə "siŋŋu," háydə́nə, lakʔənikó? + 80.2 + + + həyeŋdi + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + in the near future, + + + , + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + sirədə́nə + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having died, + v + + + , + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + " + + + siŋŋu + + + siŋ + čhiŋ + 3 + pay.back + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + "repay!" + v + + + ," + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + lakʔənikó + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + will have come, OK? + + + ? + + + + + + ə́dúy sə́rúkpudi thók ə́məgə təwsənsi. + 80.3 + + + ə́dúy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + sə́rúkpudi + + + sə́rúk + čhə́rúk + share + <Not Sure> + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + project + + + thók + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + happen + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + təwsənsi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -sən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let's do. + + + . + + + + + + čə́tlu, nə́ŋ phiŋayrúk mə́čá ə́mədə hə́y ə́dúgə, thum-morok yáwbə, ə́dúgə thə́knə́bə-čánə́bə, čúrúp hídák yáwbə pót khə́rə lə́yručó?’ + 80.4 + + + čə́tlu + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + go, + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + phiŋayrúk + + + phi + phi + cloth + n + + + ŋay + + + rúk + lúk + 2 + basket + n + + + covered bamboo clothes-basket + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in one + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and also, + + + , + + + thum-morok + + + thum + thum + salt + <Not Sure> + + + morok + morok + chili + n + + + condiments + n + + + yáwbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + containing, + n + + + , + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and also + + + thə́knə́bə-čánə́bə + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to eat and drink, + v + + + , + + + čúrúp + + + čúrúp + čúrúp + cigarette + n + + + cigarette + n + + + hídák + + + hídák + hídák + tobacco + n + + + tobacco + n + + + yáwbə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + containing + n + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + lə́yručó + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =čó + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + bring, OK? + + + ?’ + + + + + + háydə́nə ə́čá-ə́thə́k khə́rə lə́yrurədə́nə, phiŋayrúk mə́čá ə́məda háppə́gə, mə́khóygi mə́maŋ thə́ŋbə, sə́ŋgóy máyádə ləybə ču mə́rə́ktudə, phiŋayrúksi khində́nə thəmmí. + 80.5 + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus said + + + ə́čá-ə́thə́k + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + things to drink and eat + v + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + lə́yrurədə́nə + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having bought, + v + + + , + + + phiŋayrúk + + + phi + phi + cloth + n + + + ŋay + + + rúk + lúk + 2 + basket + n + + + covered bamboo clothes-basket + n + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́məda + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside one + + + háppə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting, + + + , + + + mə́khóygi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their + + + mə́maŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + in front + + + thə́ŋbə + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + next to, + + + , + + + sə́ŋgóy + + + sə́ŋ + čhə́ŋ + building + n + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + utility outbuilding + + + máyádə + + + má- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ya + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + v + + + ču + + + ču + ču + 2 + sugarcane + n + + + sugarcane + n + + + mə́rə́ktudə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that area, + + + , + + + phiŋayrúksi + + + phi + phi + cloth + n + + + ŋay + + + rúk + lúk + 2 + basket + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + covered clothes basket + + + khində́nə + + + khin + khin + make.upright + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being upright + v + + + thəmmí + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + kept. + + + . + + + While this was going on, what was the poor wise man doing? He was saying, ‘You know what? In the near future, once the cat has died, my friend will come and say to me, "Pay me back." Understand? Now, for the next deed, let’s do this. You go and get a small covered clothes basket. Put some fruit and condiments, some things to eat and drink, some cigarettes, and some intoxicating things in there. Got it?’ And when he had said that, after some edibles had been bought and placed in the small covered clothes basket, they stood the basket in the front utility outbuilding, near where the sugarcane grew. + + + + + + + mági phisabəgi nát utoŋ háybə utoŋ ə́dúmə, mə́taŋ namə kháŋbə, mə́taŋ namə kə́kthətpə, mə́rídu kábrəŋ mə́rínə pallə́gə séttə́nə, mə́də sunu yayŋə́ŋ tə́ydə́nə, mə́raŋ-mə́raŋ həllə́gə, lá-látón ə́mə sémme háyrə́gə, mə́dúnə mági sə́námə́hí kačində puǰa təwdə́nə thəmme, háyriŋəyŋəydə, noŋŋalləkpədə mági mə́rúpse čə́béŋ-čə́béŋ ŋáŋlakʔí, ‘hə́wdóŋbí ə́mə yonsəllegə, ə́yŋóndəgi lupá čə́ní lə́wbə, ə́ybu ə́pə́ŋbə ǰhútmút təwbə, nə́ŋ kərigino mə́rúp, ə́y lupá čə́ní píyu.’ + 81 + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + phisabəgi + + + phi + phi + cloth + n + + + sa + čha + make + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the weaving + + + nát + + + nát + nát + hollow.bamboo + n + + + hollow bamboo + n + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + called + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ə́dúmə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + that one, + + + , + + + mə́taŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + join + v + + + juncture + v + + + namə + + + na + na + 2 + notch + n + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + one notch + n + + + kháŋbə + + + kháŋ + kháŋ + close + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + closed, + n + + + , + + + mə́taŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + join + v + + + juncture + v + + + namə + + + na + na + 2 + notch + n + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + one notch + n + + + kə́kthətpə + + + kə́k + kə́k + cut + v + + + -thət + -thət + -VAFFECT:PART + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + cut open, + n + + + , + + + mə́rídu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + lí + lí + 4 + string + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + string + + + kábrəŋ + + + kábrəŋ + kábrəŋ + silk + n + + + silk + n + + + mə́rínə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + lí + lí + 4 + string + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that string + + + pallə́gə + + + pal + pan + 1 + rule + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + adorning + + + séttə́nə + + + sét + čhét + wear + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + causing to wear, + + + , + + + mə́də + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + sunu + + + sunu + sunu + lime + n + + + lime + n + + + yayŋə́ŋ + + + yayŋə́ŋ + yayŋə́ŋ + turmeric + n + + + turmeric + n + + + tə́ydə́nə + + + tə́y + tə́y + 1 + smear + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + moving apart, + + + , + + + mə́raŋ-mə́raŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + raŋ + laŋ + 1 + mixed.color + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + raŋ + laŋ + 1 + mixed.color + <Not Sure> + + + colorful + + + həllə́gə + + + həl + hə́n + 2 + make.a.furrow + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after making, + v + + + , + + + lá-látón + + + lá + lá + banana.leaf + n + + + lá + lá + banana.leaf + n + + + tón + tón + tip + n + + + tops of banana leaves + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + sémme + + + sém + čhém + make + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + made + v + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after that, + + + , + + + mə́dúnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + sə́námə́hí + + + sə́námə́hí + sə́námə́hí + Sə́námə́hí + n + + + male deity of the house + n + + + kačində + + + ka + ka + 2 + room + n + + + čin + čin + 2 + border + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + alcove + + + puǰa + + + puǰa + puǰa + worship + <Not Sure> + + + worship + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by doing + + + thəmme + + + thəm + thəm + keep + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + placed, + + + , + + + háyriŋəyŋəydə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when this was going on, + + + , + + + noŋŋalləkpədə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋal + ŋan + 2 + shine + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the next day + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́rúpse + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this friend + + + čə́béŋ-čə́béŋ + + + čə́béŋ + čə́béŋ + (ideo) + <Not Sure> + + + čə́béŋ + čə́béŋ + (ideo) + <Not Sure> + + + chattering with anger + + + ŋáŋlakʔí + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came speaking, + + + , + + + ‘ + + + hə́wdóŋbí + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + 'about the cat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yonsəllegə + + + yon + yon + sell + v + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =gə + =kə + 2 + ==INCRD + Attaches to any category + + + after selling, + v + + + , + + + ə́yŋóndəgi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from me + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́ní + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two hundred + + + lə́wbə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to take, + + + , + + + ə́ybu + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + of me + pro-form + + + ə́pə́ŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + pə́ŋ + pə́ŋ + foolish + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + foolish one + + + ǰhútmút + + + ǰhútmút + ǰhútmút + lies + n + + + lies + n + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing, + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + kərigino + + + kərigi + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + why is it + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́ní + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two hundred + + + píyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please give me.' + v + + + .’ + + + He took the bamboo that was used in his wife’s weaving work, called nát bamboo, which had one end open and one end closed. He decorated it with silk, then smeared it with turmeric and lime. Then, after making it very colorful, he brought it to the alcove where the male deity of the house resided. Making a doily with the top of a banana leaf, he placed the pipe on the doily as if someone were about to perform a ceremony worshipping the pipe. After he did this, the next day, his friend came to him fuming, ‘You made up that story about the cat. You took two hundred rupees from me. You made a fool out of me with your dishonest deal. What kind of friend are you? Give me my two hundred rupees!’ + + + + + + + ‘háy! + 82.1 + + + ‘ + + + háy + + + háy + háy + 2 + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + ə́ŋáwbə, nə́ŋgi lupá čə́ní ə́raybəninehe. + 82.2 + + + ə́ŋáwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋáw + ŋáw + crazy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + crazy, + + + , + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́ní + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two hundred + + + ə́raybəninehe + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ray + lə́y + 3 + easy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -he + =hé + =IF:EXASP + <Not Sure> + + + negligible amount. + + + . + + + + + + hə́wdóŋbu kəday sikhrə́brəne?’ + 82.3 + + + hə́wdóŋbu + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + poor cat + + + kəday + + + kəday + kəday + where + adv + + + how + adv + + + sikhrə́brəne + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -rə + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + did it die?' + + + ?’ + + + The poor man said, ‘Hey, you crazy man! Your two hundred rupees are nothing. So how did the cat die?’ + + + + + + + ‘sirene.’ + 83 + + + ‘ + + + sirene + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + 'dead, you know.' + + + .’ + + + The rich man said, ‘It’s dead, OK?’ + + + + + + + ‘yéʔ! + 84.1 + + + ‘ + + + yéʔ + + + yéʔ + yéʔ + (intj) + interj + + + 'Well! + interj + + + ! + + + + + + hə́wdóŋbu lupá čə́ní phəŋbəsú nə́tte. + 84.2 + + + hə́wdóŋbu + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + poor cat + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́ní + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two hundred + + + phəŋbəsú + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + getting even that + n + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not. + + + . + + + + + + nə́ŋ oybədəgi ə́ynə lupá čə́nídə́ píkhibəni. + 84.3 + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + oybədəgi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from being + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́nídə́ + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + just two hundred + + + píkhibəni + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it has been given. + + + . + + + + + + kədaydəgi kə́rəm-háynə təwruy?’ + 84.4 + + + kədaydəgi + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from what + + + kə́rəm-háynə + + + kə́rəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + how was it + + + təwruy + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + happened?' + + + ?’ + + + ‎‎‘Well! The cat was worth a lot more than two hundred rupees! I sold it for two hundred because you were the buyer. How do you want to explain its death?’ + + + + + + + ‘íšiŋdə ə́dum thadəbəy.’ + 85 + + + ‘ + + + íšiŋdə + + + í + í + 3 + water + <Not Sure> + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + 'to the water + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thadəbəy + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -də + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lowering down.' + + + .’ + + + The Rich One replied, ‘It happened when the cat was lowered into the water.’ + + + + + + + ‘kədayno ozadi khə́ndə́nə, hə́wdóŋbu ə́sum háynə kə́bokə́ŋ mə́rə́ktə, túŋgón čawkhrə́bə ə́mə yansəllə́gə, thadərəbədi. + 86.1 + + + ‘ + + + kədayno + + + kəday + kəday + where + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'how can it be + + + ozadi + + + oza + oǰa + teacher + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + guru + + + khə́ndə́nə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being taught by, + + + , + + + hə́wdóŋbu + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + cat + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + kə́bokə́ŋ + + + kə́bo + kə́bo + Burma + n + + + kə́ŋ + kə́ŋ + aquatic.plant + n + + + water hyacinth + n + + + mə́rə́ktə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + among them, + + + , + + + túŋgón + + + túŋ + túŋ + 2 + store + v + + + gón + kón + 1 + device + <Not Sure> + + + fishing basket + v + + + čawkhrə́bə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being big + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + yansəllə́gə + + + yan + yan + 1 + garland + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after garlanding, + + + , + + + thadərəbədi + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -də + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if putting in. + + + . + + + + + + məsánə sibəm thókpənidə́nə, hə́wdóŋ sibəgi həwǰík lupá čátə́rúk píyu. + 86.2 + + + məsánə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + its body + + + sibəm + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + dying + n + + + thókpənidə́nə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + turned out, + + + , + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + sibəgi + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + since dead + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čátə́rúk + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + tə́rúk + tə́rúk + six + <Not Sure> + + + six hundred + + + píyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give. + v + + + . + + + + + + nə́ŋgi lupá čə́nídi ə́raybəni. + 86.3 + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́nídi + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + those two hundred + + + ə́raybəni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ray + lə́y + 3 + easy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + negligible amount. + + + . + + + + + + həndokpige lupá čə́nído, hə́wdóŋgi mə́mən lupá čátrúk pírəkʔu.’ + 86.4 + + + həndokpige + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will return + v + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čə́nído + + + čə́ + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those two hundred, + + + , + + + hə́wdóŋgi + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the cat's + + + mə́mən + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + mən + mən + gift + n + + + gift + n + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čátrúk + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + trúk + tə́rúk + six + <Not Sure> + + + six hundred + + + pírəkʔu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please give.' + + + .’ + + + ‘Oh, how could you? Before you placed that cat in the middle of the water hyacinths with a big fishing basket around its neck and threw it in the water, you should have gotten instruction from someone who knows about these matters. And now it has died! Now that it is dead, immediately give me six hundred rupees. Your two hundred rupees are not enough. I’ll return the money to you and you can pay me the real price of the cat, which is six hundred rupees.’ + + + + + + + ‘yé! + 87.1 + + + ‘ + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + 'Come on! + interj + + + ! + + + + + + kədaydəy? + 87.2 + + + kədaydəy + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + how come? + + + ? + + + + + + yade ə́dúdi ə́dú nə́ŋ pə́ŋŋáŋ-ŋáŋ yabra?’ + 87.3 + + + yade + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + do not agree. + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + of that + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + pə́ŋŋáŋ-ŋáŋ + + + pə́ŋ + pə́ŋ + foolish + <Not Sure> + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + can this crazy talk + v + + + yabra + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + be possible?' + + + ?’ + + + The Rich One replied, ‘Come on, how can that be? I can’t do that. How can your crazy talk be possible?’ + + + + + + + ‘phəre máŋǰərəsənu. + 88.1 + + + ‘ + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'good + + + máŋǰərəsənu + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -sənu + -čhənu + -SMOD:PERM + Attaches to any category + + + let it be lost. + + + . + + + + + + mə́rúp háyrəroy,’ háydə́nə ə́nísi čannəy. + 88.2 + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + háyrəroy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not say,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + ə́nísi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these two + + + čannəy + + + čan + čan + get.along + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + were in harmony. + + + . + + + When the poor man said, ‘All right, I’ll let it go, my friend. I won’t talk about it anymore,’ the two of them were reconciled. + + + + + + + ə́də́ydi, ‘mə́rúpki čánə-thə́knəbə kəri ləy, ləytəbrənehe?’ + 89 + + + ə́də́ydi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + for that, + + + , + + + ‘ + + + mə́rúpki + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'of his friend + + + čánə-thə́knəbə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + things for eating and drinking + n + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + have, + v + + + , + + + ləytəbrənehe + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -he + =hé + =IF:EXASP + <Not Sure> + + + don't we have?' + + + ?’ + + + Then the poor man asked his wife, ‘Do we or don’t we have any food or drink to serve our friend?’ + + + + + + + ‘ə́y kə́ythengə láppənninə íbúŋŋo lə́yǰədre.’ + 90 + + + ‘ + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + kə́ythengə + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + then + then + display + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + to that market + + + láppənninə + + + láp + láp + far + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because it is far + + + íbúŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + búŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + my dear + + + lə́yǰədre + + + lə́y + lə́y + 2 + buy + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not buy.' + + + .’ + + + ‘Because the market is so far away, my dear, I did not buy anything,’ she said. + + + + + + + ‘yé! + 91.1 + + + ‘ + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + 'Oh! + interj + + + ! + + + + + + nə́ŋnə ə́múk ə́ygi mə́həy puthoktə́nə, ə́ygi utoŋdu purəku,’ háy háydə́nə, utoŋ ə́raŋbədu purəkʔe. + 91.2 + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + mə́həy + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + knowledge + + + puthoktə́nə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + bringing out + + + , + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + utoŋdu + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that cylinder + + + purəku + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + carry out,' + + + ,’ + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said + interj + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ə́raŋbədu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + raŋ + laŋ + 1 + mixed.color + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + patterned + + + purəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + brought. + + + . + + + The poor man replied, ‘Oh, you are causing me to show my knowledge! Bring me my cylinder.’ And when he said this, the patterned cylinder was brought to him. + + + + + + + ‘kəydəwdəwribəno ítaw mə́dúdi?’ + 92 + + + ‘ + + + kəydəwdəwribəno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'what exactly do you need to do + + + ítaw + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + taw + taw + 1 + friend + n + + + my friend + n + + + mə́dúdi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that?' + + + ?’ + + + The Rich One asked, ‘What is it exactly that you are doing, my friend?’ + + + + + + + ‘é! + 93.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + utoŋ ə́raŋbəsidine pəysádi thókʔu yadekó. + 93.2 + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ə́raŋbəsidine + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + raŋ + laŋ + 1 + mixed.color + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + this mixed-color one + + + pəysádi + + + pəysá + pəysá + money + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + money + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + produce + + + yadekó + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + kó + kó + 1 + tag + interj + + + not possible, OK? + + + . + + + + + + mə́rúp, pótki ǰatti ǰibəpanbə pháwbə thókpə yabə ǰatni. + 93.3 + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend, + n + + + , + + + pótki + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of thing + + + ǰatti + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + type + + + ǰibəpanbə + + + ǰibə + ǰibə + being + n + + + pan + pan + 1 + rule + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + create life + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + even + + + thókpə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to happen + + + yabə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be possible + + + ǰatni + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is the type. + + + . + + + + + + ə́y utoŋse yeŋŋu tházədrəgə,’ háydə́nə utoŋdu urururu háydə́nə tuləsibúŋdudə lə́yrə́gə ŋəsáygi phiŋayrúk thəmmibə mə́pádudə, mági khúdombídu hék nópthəbədə utoŋdu nyaw háydə́nə lawrəmmə́gə thumoktudə bák lawnə phúyye. + 93.4 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + my + pro-form + + + utoŋse + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + cylinder + + + yeŋŋu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + look + + + tházədrəgə + + + tházə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + if you don't believe,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + utoŋdu + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that cylinder + + + urururu + + + urururu + urururu + (ideo) + interj + + + whizz + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + then + + + tuləsibúŋdudə + + + tuləsi + tuləsi + basil + n + + + púŋ + púŋ + 1 + dense + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that basil bush + + + lə́yrə́gə + + + lə́y + lə́y + 4 + circle + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after circling + v + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + phiŋayrúk + + + phi + phi + cloth + n + + + ŋay + + + rúk + lúk + 2 + basket + n + + + covered bamboo clothes-basket + n + + + thəmmibə + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who had kept + + + mə́pádudə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pá + pá + 2 + point + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that point, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + khúdombídu + + + khú + khút + hand + n + + + dom + ton + low + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + index finger + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + freely + v + + + nópthəbədə + + + nóp + nóp + slack + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + pliable + + + utoŋdu + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the cylinder + + + nyaw + + + nyaw + nyaw + (ideo) + <Not Sure> + + + (humming) + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + lawrəmmə́gə + + + law + law + shout + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after making sound + + + thumoktudə + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the basket + + + bák + + + bák + bák + (ideo) + <Not Sure> + + + bang + + + lawnə + + + law + law + shout + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + sounding thus + + + phúyye + + + phú + phú + beat + v + + + -yye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + hit. + v + + + . + + + The poor man said, ‘Hey, this many colored cylinder cannot produce money, friend, it can create life. If you don’t believe me, just watch my cylinder.’ So saying, he threw out the cylinder that whizzed around the tulsi plant where he had placed the basket a little while ago. The pliable cylinder whizzed urururu and hit the basket with a bang. + + + + + + + ‘íhe! + 94.1 + + + ‘ + + + íhe + + + íhe + íhe + (intj) + interj + + + 'Oh look! + interj + + + ! + + + + + + thumok ə́mə thókʔe,’ háydə́nə thumoktu puthorəkʔe. + 94.2 + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + happen,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus saying + + + thumoktu + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that basket + + + puthorəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + brought out. + + + . + + + He said, ‘Oh look! It produced a basket!’ And saying this, he brought the basket out. + + + + + + + yeŋŋu-kandə ə́čáthə́kpə loynə yáwrəmme. + 95 + + + yeŋŋu-kandə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when they went and looked + + + ə́čáthə́kpə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + edibles + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + yáwrəmme + + + yáw + yáw + participate + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + contained. + v + + + . + + + When they went and looked at it, they found it was full of edibles. + + + + + + + ‘íš! + 96.1 + + + ‘ + + + íš + + + íš + íš + (intj) + interj + + + 'My goodnesss! + interj + + + ! + + + + + + mə́rúp kánnəkhredə. + 96.2 + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + kánnəkhredə + + + kánnə + kánnə + useful + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + unbelievably convenient. + + + . + + + + + + ə́y utoŋsi ‘thókʔu,’ thókʔudə yabəni. + 96.3 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + my + pro-form + + + utoŋsi + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + cylinder + + + ‘ + + + thókʔu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + 'produce,' + + + ,’ + + + thókʔudə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + unbelievably produce + + + yabəni + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it can. + + + . + + + + + + mánə yadrise, sé mə́rúp munnə khə́ŋŋu, pəysádi yade.’ + 96.4 + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + it + + + yadrise + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -se + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cannot, + + + , + + + sé + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this, + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + munnə + + + mun + mun + 1 + care + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + well + v + + + khə́ŋŋu + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + know, + + + , + + + pəysádi + + + pəysá + pəysá + money + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + money + + + yade + + + ya + ya + 1 + able + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cannot.' + + + .’ + + + ‘My goodness, my friend, it is so convenient. From my cylinder I can get anything I want. But understand this, my friend, it cannot create money.’ + + + + + + + ‘yé! + 97.1 + + + ‘ + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + 'Great! + interj + + + ! + + + + + + phəre! + 97.2 + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good! + + + ! + + + + + + ə́dúdi utoŋsi kəya lə́wni?’ + 97.3 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + utoŋsi + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + cylinder + + + kəya + + + kəya + kəya + how.many + <Not Sure> + + + how much + + + lə́wni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + costs?' + + + ?’ + + + The Rich One said, ‘Great! How much does it cost?’ + + + + + + + ‘nə́ŋnə kəy kánnəbə, nəhánsú hə́wdóŋ sirə́gə, "pəysá həllu," háy. + 98.1 + + + ‘ + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'you + + + kəy + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + what + n + + + kánnəbə + + + kánnə + kánnə + useful + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the point, + + + , + + + nəhánsú + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + last time too + + + hə́wdóŋ + + + hə́wdóŋ + hə́wdóŋ + cat + n + + + cat + n + + + sirə́gə + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after dying, + v + + + , + + + " + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + "money + n + + + həllu + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + return," + v + + + ," + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + interj + + + . + + + + + + utoŋsi ə́múk káylakʔə́gə, ə́yŋóndə, "pəysá həllu," háygədra, háyroydra?’ + 98.2 + + + utoŋsi + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + cylinder + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + káylakʔə́gə + + + káy + káy + 1 + break + v + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + come after breaking, + + + , + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me, + + + , + + + " + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + "money + n + + + həllu + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + return," + v + + + ," + + + háygədra + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + will you say, + + + , + + + háyroydra + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + saywill you not say?' + + + ?’ + + + ‘What is the point of giving this to you. Last time, after the cat died, you came to me and said, "Give me back my money." After breaking this cylinder, will you or won’t you once again come and say to me, "Give me my money back."?’ + + + + + + + ‘é! + 99.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'No, no! + interj + + + ! + + + + + + káyrəbədi, "pəysá həllu," háyroy.’ + 99.2 + + + káyrəbədi + + + káy + káy + 1 + break + v + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if broken + + + , + + + " + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + "money + n + + + həllu + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + return," + v + + + ," + + + háyroy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not say.' + + + .’ + + + ‘No, no! If it breaks, I won’t say, "Give me my money back,"‘ the Rich One replied. + + + + + + + ‘é phəre! + 100.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Oh, alright! + interj + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good! + + + ! + + + + + + lupá čátrét lə́wgədəbəni utoŋnisido.’ + 100.2 + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čátrét + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + trét + tə́rét + seven + <Not Sure> + + + seven hundred + + + lə́wgədəbəni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will cost about + + + utoŋnisido + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + this cylinder.' + + + .’ + + + ‘Great! This cylinder will cost you seven hundred rupees.’ + + + + + + + ‘khə́rədi tawudə́?’ + 101 + + + ‘ + + + khə́rədi + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + some + + + tawudə́ + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -wu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + won't you reduce?' + + + ?’ + + + The Rich One asked, ‘Won’t you give me a little discount?’ + + + + + + + ‘mə́rúpkininə yeŋge-yeŋŋə́bədə, ə́y lupá čámə tage. + 102.1 + + + ‘ + + + mə́rúpkininə + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 'for my friend + + + yeŋge-yeŋŋə́bədə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + will think about it, + + + , + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čámə + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one hundred + + + tage + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will reduce. + + + . + + + + + + lupá čámə́ŋa pírəmmu.’ + 102.2 + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čámə́ŋa + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five hundred + + + pírəmmu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give!' + v + + + .’ + + + The poor man said, ‘Since it is for my friend, I will think about it and, having thought about it, I will reduce the price by one hundred rupees. Give me five hundred rupees.’ + + + + + + + ‘é! + 103.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + phəy píni,’ háynə lupá čámə́ŋa pírə́gə, utoŋ ə́dú purə́gə, čə́tkhəre mə́rúp ínákkhunbəsinə. + 103.2 + + + phəy + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good + + + píni + + + pí + pí + 1 + give + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will give,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + saying that + + + lupá + + + lupá + lupá + rupee + n + + + rupee + n + + + čámə́ŋa + + + čá + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + mə́ŋa + mə́ŋa + five + <Not Sure> + + + five hundred + + + pírə́gə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after giving, + + + , + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after carrying, + + + , + + + čə́tkhəre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + went + + + mə́rúp + + + mə́rúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ínákkhunbəsinə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One. + + + . + + + ‘OK good! I’ll take it from you.’ And so saying, the Rich One gave the poor man five hundred rupees, then took the cylinder and left. + + + + + + + utoŋ ə́dú pu-čə́tpədə, mánə khə́llidi ə́təy khə́nde. + 104 + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + pu-čə́tpədə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + leave carrying, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + khə́llidi + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + thinking + + + ə́təy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + other + + + khə́nde + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not think. + + + . + + + When the Rich One left carrying the pipe, he did not give things much thought. + + + + + + + ‘bhállo, nuŋŋayre, sə́nálupádi həwǰík kəydəwnəni, ə́yŋóndə píkthənnə ləy. + 105.1 + + + ‘ + + + bhállo + + + bhállo + bhállo + good + <Not Sure> + + + 'good, + + + , + + + nuŋŋayre + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + am happy, + + + , + + + sə́nálupádi + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + lupá + lupá + rupee + n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + wealth + + + həwǰík + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + kəydəwnəni + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + whatever else, + + + , + + + ə́yŋóndə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to me + + + píkthənnə + + + pík + pík + small + <Not Sure> + + + thən + thən + 1 + full + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + abundantly + + + ləy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is. + v + + + . + + + + + + ə́ygi núpísi mə́sə́k thí. + 105.2 + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + núpísi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + wife + + + mə́sə́k + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + her face + + + thí + + + th + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is ugly. + + + . + + + + + + ə́y ŋə́sidi, hey íšro íbuŋŋo, ə́ynə čə́tkhibədə, ə́ygi núpí sə́kthíbído, kalimubído, ləyrəmdəbə, mə́sídə "pínəbiyu," háynə wákhə́l təwdə́nə lakpədə. + 105.3 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + ŋə́sidi + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + this day, + + + , + + + hey + + + hey + hey + (intj) + interj + + + Oh! + interj + + + íšro + + + íšro + íšro + god + n + + + god + n + + + íbuŋŋo + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + buŋŋo + búŋŋo + male.addressee + <Not Sure> + + + dear one, + + + , + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + čə́tkhibədə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when arrive, + + + , + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + sə́kthíbído + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + one with the ugly face, + + + , + + + kalimubído + + + kalimu + kalimu + ugly + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the dark one, + + + , + + + ləyrəmdəbə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + let her not be there, + + + , + + + mə́sídə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + regarding this + + + " + + + pínəbiyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + "please, I beg you," + v + + + ," + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + wákhə́l + + + wá + wá + 1 + word + n + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + idea + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon coming. + + + . + + + ‘Good! Now, I’m happy. Now I have an abundance of wealth. However, my wife is ugly. But please god, I pray to you, when I return, let her not be at home to nag me.’ + + + + + + + máy núpí sə́kthíbído kə́ythel kákhre. + 106 + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + sə́kthíbído + + + sə́k + čhə́k + face + <Not Sure> + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + ugly face + + + kə́ythel + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + market + + + kákhre + + + ká + ká + climb + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had gone. + + + . + + + His ugly wife had gone to the market. + + + + + + + kə́ythel kákhəriŋəygi tallə́k ə́dúdə, ŋəsáygi núpásinə utoŋdu ururururu lə́yre háyrə́gə, mági šə́ŋgóy kačin ə́dúdə leŋgenə təwbənina, khúdombídu haybə həytədə́nə, konthóŋlomdə haydokkhidə́nə, mə́khathə́ŋbədə ləybə čawbə lukók ə́dúgi, núpí ə́mə, mə́pám čə́tlubədəy həlləkʔebə, mə́dúgi phaygə́ndə ə́dúdə utoŋdunə sét hék tabədudə, ‘ék, háynə hék lawrəkʔí.’ + 107 + + + kə́ythel + + + kə́y + kə́y + granary + <Not Sure> + + + thel + then + display + <Not Sure> + + + market + + + kákhəriŋəygi + + + ká + ká + climb + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + when gone there + + + tallə́k + + + tal + tan + 2 + shortly + adv + + + lə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + meanwhile + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previous + + + núpásinə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + man + + + utoŋdu + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the cylinder + + + ururururu + + + ururururu + ururururu + (ideo) + interj + + + whizz + + + lə́yre + + + lə́y + lə́y + 4 + circle + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + whirled + v + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after that, + + + , + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + šə́ŋgóy + + + šə́ŋ + čhə́ŋ + building + n + + + góy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + courtyard + + + kačin + + + ka + ka + 2 + room + n + + + čin + čin + 2 + border + n + + + corner + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + leŋgenə + + + leŋ + leŋ + insert + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + wanted to fling + + + təwbənina + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -na + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because, + + + , + + + khúdombídu + + + khú + khút + hand + n + + + dom + ton + low + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + doing his index finger + + + haybə + + + hay + hay + 1 + sway + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to twirl + n + + + həytədə́nə + + + həy + həy + be proficient, to master + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + since not proficient, + + + , + + + konthóŋlomdə + + + kon + kon + 2 + area + n + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + -lom + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + towards the gate + + + haydokkhidə́nə + + + hay + hay + 1 + sway + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + flying past, + v + + + , + + + mə́khathə́ŋbədə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + south + <Not Sure> + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + the south side + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + living + v + + + čawbə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + lukók + + + lu + lu + 2 + head + n + + + kók + kók + shave + v + + + bald + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + one's, + + + , + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one, + + + , + + + mə́pám + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + father's house + + + čə́tlubədəy + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from going + + + həlləkʔebə + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + when returning, + + + , + + + mə́dúgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + phaygə́ndə + + + phaygə́n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + utoŋdunə + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + cylinder + + + sét + + + sét + sét + 1 + (ideo) + v + + + crack + v + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + tabədudə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when falling, + + + , + + + ‘ + + + ék + + + ék + ék + (ideo) + <Not Sure> + + + 'screech, + + + , + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + lawrəkʔí + + + law + law + shout + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + shouted.' + + + .’ + + + So right then while she was still away at the market, the aforementioned man whirled that cylinder and it whizzed urururu. He wanted to throw it in the corner of his courtyard but because he was not proficient in throwing it, it flew out the door and it hit the wife of the big bald-headed man who lived on the south side of his house. That woman was just returning from a visit to her father’s house when the cylinder hit her on her thigh, whizzed around her and fell. She stood there, screeching out, ‘Eek!’ + + + + + + + ‘é! + 108.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + núpí ə́mə thókʔe,’ háydə́nə, ŋəsáygi nípá ə́həl ə́sínə khúdaŋ táp páydə́nə, čiŋsəlləkʔe. + 108.2 + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + woman + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + produced,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + ə́həl + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + həl + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + old man + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + khúdaŋ + + + khú + khút + hand + n + + + daŋ + taŋ + 2 + join + v + + + wrist + n + + + táp + + + táp + táp + (ideo) + <Not Sure> + + + quickly + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding, + + + , + + + čiŋsəlləkʔe + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + dragged. + + + . + + + The Rich One said, ‘Hey! I’ve produced a woman,’ and saying this, the aforementioned old man grabbed hold of the woman’s wrist and dragged her away. + + + + + + + mə́yamnə, ‘kərino khura təwribədudi?’ + 109 + + + mə́yamnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + all of them, + + + , + + + ‘ + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + 'What is it + + + khura + + + khura + khura + uncle + n + + + uncle + n + + + təwribədudi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + doing that?' + + + ?’ + + + All the people around there said, ‘Hey uncle, what are you doing?’ + + + + + + + ‘háy! + 110.1 + + + ‘ + + + háy + + + háy + háy + 2 + (intj) + interj + + + 'Well! + interj + + + ! + + + + + + utoŋsinə thókpəni. + 110.2 + + + utoŋsinə + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this cylinder + + + thókpəni + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + has produced. + + + . + + + + + + ə́ygi núpí oydəwribəni.’ + 110.3 + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + oydəwribəni + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + going to be.' + + + .’ + + + He said, ‘Well, the cylinder has chosen her. She is going to be my wife.’ + + + + + + + ‘hé čawlukók,’ háydu héktə́ táye. + 111 + + + ‘ + + + hé + + + hé + hé + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + čawlukók + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + lu + lu + 2 + head + n + + + kók + kók + shave + v + + + Big Baldy,' + + + ,’ + + + háydu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that being said + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + immediately + + + táye + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + heard. + + + . + + + The bald man heard their cries of ‘Big Baldy!’ immediately. + + + + + + + ‘iyó! + 112.1 + + + ‘ + + + iyó + + + iyó + iyó + (intj) + interj + + + 'What! + interj + + + ! + + + + + + kədaydəgi čawlukók ə́ygi núpíbu, hənúbə ínákkhunbəsinə máy núpíne, háybədi, kədaydəgi yadəge,’ háydə́nə, líčə́y mə́ru ə́mə páydə́nə čoŋthorəkʔe. + 112.2 + + + kədaydəgi + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + how can it be + + + čawlukók + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + lu + lu + 2 + head + n + + + kók + kók + shave + v + + + Big Baldy + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + núpíbu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + of wife, + + + , + + + hənúbə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + old man + + + ínákkhunbəsinə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpíne + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 1 + give + v + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + wife, + + + , + + + háybədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + and that said, + + + , + + + kədaydəgi + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from where + + + yadəge + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will not agree,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + líčə́y + + + lí + lí + 2 + cane + <Not Sure> + + + čə́y + čə́y + 1 + stick + n + + + stick of cane + n + + + mə́ru + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ru + lu + 2 + head + n + + + root ball + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding + + + čoŋthorəkʔe + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + jumped out. + + + . + + + ‘What! How can the old Rich One claim that my wife, Big Baldy’s wife, is his own?’ And so saying, wielding a cane with a large head, he jumped on the old man. + + + + + + + ə́kóybədudə ləyribə mí púmnəmə́ktudi ínákkhunbədəgi sél púbə mí ŋáktə́ninə, čawlukóknə čoŋthorəkpədə mə́khəwǰeŋ táp héktə́ métli, ‘də́t, nə́ŋ khura sókpə yabəra? + 113.1 + + + ə́kóybədudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + kóy + kóy + encircle + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + surrounding + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + living + n + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + púmnəmə́ktudi + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + all the time + + + ínákkhunbədəgi + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the Rich One + + + sél + + + sél + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + púbə + + + pú + pú + 2 + borrow + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + borrowing + n + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + ŋáktə́ninə + + + ŋák + ŋák + protect + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because supported, + + + , + + + čawlukóknə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + lu + lu + 2 + head + n + + + kók + kók + shave + v + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Big Baldy + + + čoŋthorəkpədə + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + jumping out + + + mə́khəwǰeŋ + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khəw + khəw + throat + n + + + ǰeŋ + čeŋ + 2 + narrow + <Not Sure> + + + the nape of his neck + + + táp + + + táp + táp + (ideo) + <Not Sure> + + + quickly + + + héktə́ + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + immediately + + + métli + + + mét + mét + mash + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + grabbed, + v + + + , + + + ‘ + + + də́t + + + də́t + də́t + (intj) + interj + + + 'Quit, + interj + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + khura + + + khura + khura + uncle + n + + + uncle + n + + + sókpə + + + sók + čhók + touch + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to touch + + + yabəra + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + can it be? + + + ? + + + + + + ípu sókpə yabəra?’ + 113.2 + + + ípu + + + í + í + 1 + 1P + <Not Sure> + + + pu + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + my grandfather + + + sókpə + + + sók + čhók + touch + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to touch + + + yabəra + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + can it be?' + + + ?’ + + + + + + háydə́nə máy míčən ŋáktə́ ŋaykhre. + 113.3 + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + míčən + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + čən + čən + 2 + assemble + v + + + team + v + + + ŋáktə́ + + + ŋák + ŋák + protect + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + near + + + ŋaykhre + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + supported. + + + . + + + The people living in the surrounding area were all accustomed to getting money from Rich One and, because of this, they jumped on Big Baldy and caught him by the nape of his neck, saying, ‘How can you hurt Uncle? How can you hurt our grandfather?’ So saying, the Rich One’s supporters stood up for him against Big Baldy. + + + + + + + núpí ə́dó íkáydúnə, mə́ru lúkthədə́nə ləyre. + 114 + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + íkáydúnə + + + í + í + 2 + full + <Not Sure> + + + káy + káy + 2 + ashamed + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being embarrassed, + v + + + , + + + mə́ru + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ru + lu + 2 + head + n + + + her head + n + + + lúkthədə́nə + + + lúk + lúk + 3 + bow + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + bowing down + v + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + Now, the woman was feeling very embarrassed and was standing there with her head bowed. + + + + + + + mínə yómme. + 115 + + + mínə + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + man + + + yómme + + + yóm + yóm + wrap + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + surrounded. + + + . + + + The crowd surrounded her. + + + + + + + ‘é! + 116.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'No way! + interj + + + ! + + + + + + sum təwbədi yarəroy,’ háydə́nə mə́háraǰadə wákə́tle. + 116.2 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + təwbədi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if doing this + + + yarəroy + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + will not agree,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus saying + + + mə́háraǰadə + + + mə́háraǰa + mə́háraǰa + king + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the king + + + wákə́tle + + + wá + wá + 3 + word + n + + + kə́t + kə́t + offer + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + complained. + + + . + + + Big Baldy said, ‘No way! I will not agree to this.’ Saying this, he went to complain to the king. + + + + + + + wákə́ttə́nə, mə́háraǰdə wákə́tlubə kandudə, mə́háraǰa bičhar təwphəm khə́ŋdre. + 117 + + + wákə́ttə́nə + + + wá + wá + 3 + word + n + + + kə́t + kə́t + offer + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + submitted for decision, + + + , + + + mə́háraǰdə + + + mə́háraǰ + mə́háraǰa + king + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the king + + + wákə́tlubə + + + wá + wá + 3 + word + n + + + kə́t + kə́t + offer + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + when deciding + + + kandudə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time, + + + , + + + mə́háraǰa + + + mə́háraǰa + mə́háraǰa + king + n + + + king + n + + + bičhar + + + bičhar + vičhar + news + n + + + news + n + + + təwphəm + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + phəm + phəm + seat + n + + + result + n + + + khə́ŋdre + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not know. + + + . + + + After he submitted this for a verdict, the king was trying to come to a decision, but the king did not know what to do. + + + + + + + kəri mə́rə́mnə, ínákkhunbənə, háy, ‘ə́y utoŋdəy thókpəni háy.’ + 118 + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + mə́rə́mnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + for this reason + n + + + , + + + ínákkhunbənə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One, + + + , + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + interj + + + , + + + ‘ + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + 'I + pro-form + + + utoŋdəy + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the cylinder + + + thókpəni + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + happened + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said.' + interj + + + .’ + + + Why was this? Because the Rich One said, ‘I produced this woman with this cylinder.’ + + + + + + + šakhínə lə́ykaydumə thənnəbə pí. + 119 + + + šakhínə + + + šakhi + šakhi + witness + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + witness + n + + + lə́ykaydumə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + kay + kay + extract + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + one of the neighborhood + + + thənnəbə + + + thən + thən + 1 + full + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + fullness + + + pí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave. + + + . + + + The neighborhood gave full witness to the Rich One. + + + + + + + ə́də́y čawbəgi káŋbunə čawbəgi núpíni. + 120.1 + + + ə́də́y + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for that + + + čawbəgi + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of Big One + + + káŋbunə + + + káŋbu + káŋbu + group + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + his group + + + čawbəgi + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + Big One's + + + núpíni + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + wife. + + + . + + + + + + ‘máy luhoŋbə ə́ykhóy yáwwí,’ háydə́nə káŋbu ə́mənə šakhi pírí. + 120.2 + + + ‘ + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'his + + + luhoŋbə + + + lu + lu + 2 + head + n + + + hoŋ + hoŋ + 2 + initiate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wedding + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + yáwwí + + + yáw + yáw + participate + v + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + attended,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying thus + + + káŋbu + + + káŋbu + káŋbu + group + n + + + group + n + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + šakhi + + + šakhi + šakhi + witness + n + + + witness + n + + + pírí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave. + + + . + + + Then, Big One’s group said the woman was the Big One’s wife. ‘We were present at his wedding.’ The group gave witness in this way. + + + + + + + wádu ray tabə ŋəmdədúnə ləyriŋŋəy-kandudə, bərəməntrinə háyre, ‘mə́háraǰa wá-yambinu. + 121.1 + + + wádu + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + word + + + ray + + + ray + ray + judgment + n + + + judgment + n + + + tabə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + passing + + + ŋəmdədúnə + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + not being able + + + ləyriŋŋəy-kandudə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -riŋ + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time, + v + + + , + + + bərəməntrinə + + + bərə + bərə + big + <Not Sure> + + + məntri + məntri + minister + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + chief minister + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + mə́háraǰa + + + mə́háraǰa + mə́háraǰa + king + n + + + 'king + n + + + wá-yambinu + + + wá + wá + 1 + worry + <Not Sure> + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + don't be so overly concerned. + + + . + + + + + + čawbəgisú ínákkhunbəgisú bičhar ə́sé. + 121.2 + + + čawbəgisú + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + for Big One's too + + + ínákkhunbəgisú + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + for the Rich One's too + + + bičhar + + + bičhar + vičhar + news + n + + + verdict + n + + + ə́sé + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sé + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these. + + + . + + + + + + ə́ykhóygi səbhá mə́maŋsidə nípá utoŋ hullibə núpásinə hunbədə núpí ə́mə thókpə ŋəmmə́bədi mánə háybəsinə čummí. + 121.3 + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + səbhá + + + səbhá + səbhá + parliament + n + + + parliament + n + + + mə́maŋsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + hullibə + + + hul + hun + throw.down + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + throwing down + n + + + núpásinə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + hunbədə + + + hun + hun + throw.down + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + throwing + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókpə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + produce + + + ŋəmmə́bədi + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -mə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that being able + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + háybəsinə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + what he is saying + + + čummí + + + čum + čum + right + <Not Sure> + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is correct. + + + . + + + + + + máy núpísi mánə lə́wzəsənu,’ də́nə, ‘yare. + 121.4 + + + máy + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpísi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this wife + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lə́wzəsənu + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -zə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -sənu + -čhənu + -SMOD:PERM + Attaches to any category + + + let him take,' + + + ,’ + + + də́nə + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ‘ + + + yare + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + 'I agree. + + + . + + + + + + phəre. + 121.5 + + + phəre + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + that's good. + + + . + + + + + + ə́dúdi mə́phəm ə́sídə núpí ə́məttə́ ləybə yade. + 121.6 + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + so now + + + mə́phəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + phəm + phəm + seat + n + + + place + n + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + here + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́məttə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ttə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + even one + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + staying + v + + + yade + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + should not. + + + . + + + + + + ímuŋ mə́nuŋdə loynə lótkhro. + 121.7 + + + ímuŋ + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + in the house + + + mə́nuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + lótkhro + + + lót + lót + hide + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you hide. + + + . + + + + + + nípá ŋáktə́ ləyyu.’ + 121.8 + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + men + + + ŋáktə́ + + + ŋák + ŋák + protect + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + unrestricted + + + ləyyu + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + be.' + v + + + .’ + + + At that time, when he was unable to give his judgment, the chief minister said, ‘King, don’t be overly concerned about the verdict for the Big One and the Rich One. If this man can throw the cylinder in front of our court and create a woman, then we will believe what he is saying. Then let him take his wife.’ And when he said this, the king said, ‘OK. That’s good. So now, let there be no woman out here. All of you hide inside the house. Just the men should be out here.’ + + + + + + + ‘háy! + 122.1 + + + ‘ + + + háy + + + háy + háy + 2 + (intj) + interj + + + 'Now! + interj + + + ! + + + + + + nípá utoŋǰaw əygya, nə́ŋgi utoŋdo dərbar mə́yáysidə núpí ə́mə thókhəllu. + 122.2 + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + utoŋǰaw + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + big cylinder + + + əygya + + + əygya + əygya + Brahmin + n + + + sir, + n + + + , + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + utoŋdo + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the cylinder + + + dərbar + + + dərbar + dərbar + king's.court + n + + + king's court + n + + + mə́yáysidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yáy + yáy + center + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the center + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + woman + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókhəllu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + cause to be produed. + + + . + + + + + + ə́dú oyrəboydi, nə́ŋnə háybə loynə yarəgəni. + 122.3 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + oyrəboydi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəboydi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if it is, + + + , + + + nə́ŋnə + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + yarəgəni + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will agree. + + + . + + + + + + čawlukók nə́ŋgi wá lə́wroy ə́ykhóy nə́ŋgi núpí oyrə́bəsú mánə lə́wkhrədəwni.’ + 122.4 + + + čawlukók + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + lu + lu + 2 + head + n + + + kók + kók + shave + v + + + Big Baldy + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + lə́wroy + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -roy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + won't take + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + oyrə́bəsú + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even if she is + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lə́wkhrədəwni + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + must take.' + + + .’ + + + The minister continued, ‘Now, man with the big cylinder, sir, you should create a woman in the midst of the king’s court. If you are able to do this, then all of us will agree with you and, Big Baldy, we won’t accept your word. Even if this is your wife, we will give her to the rich man.’ + + + + + + + ‘é! + 123.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'OK! + interj + + + ! + + + + + + lə́wzəkhisənu ə́dúbu ŋəmməbədi,’ əygya háynəre. + 123.2 + + + lə́wzəkhisənu + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -zə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -sənu + -čhənu + -SMOD:PERM + Attaches to any category + + + will take + + + ə́dúbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + ŋəmməbədi + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -məbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if able,' + + + ,’ + + + əygya + + + əygya + əygya + minister + n + + + minister + n + + + háynəre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + discussion concluded. + + + . + + + Then Baldy said, ‘OK if the rich man can do this, then my wife can go with him. + + + + + + + núpí púmnəmə́k thóŋ lóŋdúnə ləynəkhəre. + 124 + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + woman + + + púmnəmə́k + + + púm + púm + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + absolutely all + + + thóŋ + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + door + n + + + lóŋdúnə + + + lóŋ + lóŋ + trap + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + trapping + v + + + ləynəkhəre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were there. + v + + + . + + + All the women went inside and shut the doors. + + + + + + + nípá utoŋǰəw ləŋdəwribə ínákkhunbəsinə, utoŋ ə́sí khúdonbídə thiŋǰəllə́gə lə́yge təwbə kandudə dərbar mə́maŋdə thókʔi, mánə háyre, ‘dərbar mə́maŋdədi nə́nay phəzəde, khə́ytəŋ həndokčərə́gə ləykon mə́yásidə ləŋǰəge,’ də́nə, ‘ləŋŋu ləŋŋu,’ háydə́nə, ləykon tannə thókkhrə́gə, utoŋ ə́dú páydə́nə, "uuu, uuu uuu uuu" háydə lə́yrəkpədudə, mə́háraǰagi páteysori, mə́hárani ə́tómbí, tə́ragi mə́tuŋdə ləybə tə́ramathoysúbí ə́mə, kuydriye niŋthəwnə luhoŋbəse, mə́dunə, ‘núpí ə́mə thókʔəni utoŋdəgi,’ háybəsi, tházədrədúnə yeŋniŋbənə, mə́hák ə́sí, ‘mə́pán thókʔədəgi yam kə́nnə láknəre’bə, adə! + 125.1 + + + nípá + + + ní + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + utoŋǰəw + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + ǰəw + čaw + big + <Not Sure> + + + big cylinder + + + ləŋdəwribə + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + throwing one + n + + + ínákkhunbəsinə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One, + + + , + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + khúdonbídə + + + khú + khút + hand + n + + + don + ton + low + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -PWM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + with index finger + + + thiŋǰəllə́gə + + + thiŋ + thiŋ + hold.on + v + + + -ǰəl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + holding in his hand + v + + + lə́yge + + + lə́y + lə́y + 4 + circle + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will circle + v + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + kandudə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time, + + + dərbar + + + dərbar + dərbar + cabinet + n + + + cabinet + n + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of + + + thókʔi + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + throwing, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + háyre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said, + + + , + + + ‘ + + + dərbar + + + dərbar + dərbar + cabinet + n + + + 'cabinet + n + + + mə́maŋdədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + before + + + nə́nay + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + your servant + n + + + phəzəde + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not good, + + + , + + + khə́ytəŋ + + + khə́y + khəǰík + little + <Not Sure> + + + -təŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + ever so little + + + həndokčərə́gə + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + going behind + v + + + ləykon + + + ləy + ləy + 2 + flower + n + + + kon + kon + 2 + area + n + + + flower garden + n + + + mə́yásidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yá + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + near + + + ləŋǰəge + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wanting to throw there,' + v + + + ,’ + + + də́nə + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + ‘ + + + ləŋŋu + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + 'throw + v + + + ləŋŋu + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + throw,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + ləykon + + + ləy + ləy + 2 + flower + n + + + kon + kon + 2 + area + n + + + flower garden + n + + + tannə + + + tan + tan + 1 + come.upon + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + coming upon + v + + + thókkhrə́gə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -kh + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after having happened, + + + , + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding, + + + , + + + " + + + uuu + + + uuu + uuu + (ideo) + interj + + + "whirling, + + + , + + + uuu + + + uuu + uuu + (ideo) + interj + + + whirling + + + uuu + + + uuu + uuu + (ideo) + interj + + + whirling + + + uuu + + + uuu + uuu + (ideo) + interj + + + whirling" + + + " + + + háydə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =də + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + sounding thus + + + lə́yrəkpədudə + + + lə́y + lə́y + 4 + circle + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when circling by, + + + , + + + mə́háraǰagi + + + mə́háraǰa + mə́háraǰa + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the king + + + páteysori + + + páteysori + páteysori + Pátaysori + n + + + Pátaysori, + n + + + , + + + mə́hárani + + + mə́hárani + mə́hárani + queen + n + + + queen + n + + + ə́tómbí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + newest one, + + + , + + + tə́ragi + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of ten + + + mə́tuŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + later + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + after that + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + who is + v + + + tə́ramathoysúbí + + + tə́ra + tə́ra + ten + <Not Sure> + + + ma + mə + one + <Not Sure> + + + thoy + thoy + increase + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + eleventh + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one, + + + , + + + kuydriye + + + kuy + kuy + long.after + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + not more than + + + niŋthəwnə + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that king + + + luhoŋbəse + + + lu + lu + 2 + head + n + + + hoŋ + hoŋ + 2 + initiate + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the wedding, + + + , + + + mə́dunə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she, + + + , + + + ‘ + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + 'woman + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókʔəni + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will produce + + + utoŋdəgi + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from cylinder,' + + + ,’ + + + háybəsi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that, + + + , + + + tházədrədúnə + + + tházə + tháǰə + believe + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + not having believed + + + yeŋniŋbənə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + from wanting to look, + + + , + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + they + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + , + + + ‘ + + + mə́pán + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pán + pán + 2 + brim + n + + + 'outside + n + + + thókʔədəgi + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + need to go + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + very + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + láknəre + + + láknə + láknə + control + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + it was overpowering' + v + + + ’ + + + bə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + she said, + + + , + + + adə + + + adə + adə + (intj) + interj + + + There! + interj + + + ! + + + + + + phəmnaybəsiŋdunə, ‘íbémmá, thókpə yade. + 125.2 + + + phəmnaybəsiŋdunə + + + phəm + phəm + seat + n + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those ministers, + + + , + + + ‘ + + + íbémmá + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bén + bén + female + <Not Sure> + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + 'my dear madam, + + + , + + + thókpə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + exiting + + + yade + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not possible. + + + . + + + + + + sə́náyathəŋni "núpí mə́pán-pán thókʔənu." ’ + 125.3 + + + sə́náyathəŋni + + + sə́ná + sə́ná + gold + <Not Sure> + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + thəŋ + thəŋ + help + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + this is the royal decree + + + " + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + "woman + + + mə́pán-pán + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + pán + pán + 2 + brim + n + + + pán + pán + 2 + brim + n + + + anywhere outside + n + + + thókʔənu + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + prohibit from going out." ' + + + ." + + + ’ + + + The man throwing the cylinder, the Rich One, was preparing to throw the cylinder in front of the cabinet by balancing it on his index finger. He said, ‘About my throwing it in front of the court, it would not be suitable if your servant threw this in your midst. So, I’ll go behind you a little bit, out near the flower garden, and throw it there.’ Then, when he said this, the ministers all said, ‘OK throw it there, throw it there.’ Then, coming to the flower garden, holding the cylinder, he made it whirl uuuu uuuu uuuu uuuu. Now the king’s favorite queen, Pataysori, the newest queen, the one that had come after number ten, the eleventh one, the one the king had not been married to very long, had heard that a woman was to be produced from a cylinder. Since she did not believe this and she wanted to check it out, she said to the servants that she needed to use the outhouse very badly. But the ministers absolutely prevented her from going outside. They said, ‘Dear Lady, it is not possible for you to go outside. The royal decree is, "Prohibit women from going anywhere outside." ’ + + + + + + + mí núpí thókhəngədoy yam kə́nnə láknəri háydudə, mánə thókniŋmənkhrədə́nə, ‘herá! + 126.1 + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + thókhəngədoy + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + intending to conjure + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + láknəri + + + láknə + láknə + control + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was exerting control + + + háydudə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + so that, + + + , + + + mánə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + thókniŋmənkhrədə́nə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + wanting desperately to go out, + + + , + + + ‘ + + + herá + + + herá + herá + (intj) + interj + + + 'Come on! + interj + + + ! + + + + + + kərino. + 126.2 + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is this. + + + . + + + + + + ípu mə́nuŋ ə́čəwbəbu ípunə thiŋŋəmbəro?’ + 126.3 + + + ípu + + + í + í + 1 + 1P + <Not Sure> + + + pu + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + sir + + + mə́nuŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + toilet + + + ə́čəwbəbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + the big one + + + ípunə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pu + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + sir + + + thiŋŋəmbəro + + + thiŋ + thiŋ + prevent + v + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + are you allowed to prevent?' + + + ?’ + + + She desperately wanted to see the woman being produced and it made her extremely restless. So, she said, ‘Oh come on, sirs, are you telling me that you can stop me from from going outside when I need to use the outhouse for the big business?’ + + + + + + + ‘yé! + 127.1 + + + ‘ + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + 'Well! + interj + + + ! + + + + + + yé! + 127.2 + + + yé + + + yé + yé + (intj) + interj + + + Well! + interj + + + ! + + + + + + mə́nuŋ ə́čəwbə oyrəbədi léŋŋo léŋŋo,’ háydúnə ŋəsáygi mə́háraǰagi mə́háranise yenəkháromdə thókkhəre. + 127.3 + + + mə́nuŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + toilet + + + ə́čəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the big one + + + oyrəbədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if this is so + + + léŋŋo + + + léŋ + léŋ + 3 + go.ahead + v + + + -ŋo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please go + v + + + léŋŋo + + + léŋ + léŋ + 3 + go.ahead + v + + + -ŋo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please go,' + v + + + ,’ + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + mə́háraǰagi + + + mə́háraǰa + mə́háraǰa + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of king + + + mə́háranise + + + mə́hárani + mə́hárani + queen + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this queen + + + yenəkháromdə + + + yenəkhá + yenəkhá + outhouse + n + + + -rom + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + towards the outhouse + + + thókkhəre + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came out. + + + . + + + They replied, ‘Well, well! If you have to do the big business then do, go ahead.’ And so saying, they let her out toward the outhouse. + + + + + + + yenəkhádə thókčənnəkhrə́gə, mádi máygáy ə́dómgi utoŋ ləŋŋibəgi yenəkhá karə́ktudə lə́ydə́nə, sum-háynə yeŋdə́nə ləybənima utoŋnə uuuuu háynə təwrə́gə, thák nánthorəkpədudə, laynə təmbəninə, utoŋdunə paysəlləktúnə mə́háraǰgi mə́hárani ə́tómbídugi phaygə́n ə́dú utoŋdunə sét hék thabədə, ‘aaa,’ hék háyrəkʔe. + 128 + + + yenəkhádə + + + yenəkhá + yenəkhá + outhouse + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the outhouse + + + thókčənnəkhrə́gə + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + čənnə + čhinnə + pretend.to + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pretending to go to, + v + + + , + + + mádi + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + her + + + máygáy + + + máygáy + máygáy + direction + n + + + direction + n + + + ə́dómgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dóm + čhóm + way + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that way + + + utoŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + cylinder + n + + + ləŋŋibəgi + + + ləŋ + ləŋ + cast + v + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + when casting + + + yenəkhá + + + yenəkhá + yenəkhá + outhouse + n + + + outhouse + n + + + karə́ktudə + + + ka + ka + 2 + room + n + + + rə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the corner + + + lə́ydə́nə + + + lə́y + lə́y + 4 + circle + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + circling, + v + + + , + + + sum-háynə + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + yeŋdə́nə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + looking + + + ləybənima + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -ma + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + the one who was, + + + utoŋnə + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + cylinder + + + uuuuu + + + uuu + uuu + (ideo) + interj + + + whiz + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing, + + + , + + + thák + + + thák + thák + 2 + (ideo) + <Not Sure> + + + whack + v + + + nánthorəkpədudə + + + nán + nán + escape + v + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + now on the loose, + + + , + + + laynə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by god + + + təmbəninə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + as if taught, + v + + + , + + + utoŋdunə + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the cylinder + + + paysəlləktúnə + + + pay + pay + fly + v + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + flying into + v + + + mə́háraǰgi + + + mə́háraǰ + mə́háraǰa + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of king + + + mə́hárani + + + mə́hárani + mə́hárani + queen + n + + + queen + n + + + ə́tómbídugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the top one + + + phaygə́n + + + phay + phay + cross + <Not Sure> + + + gə́n + kə́n + hard + adv + + + thigh + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + utoŋdunə + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the cylinder + + + sét + + + sét + sét + 1 + (ideo) + v + + + bang + v + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + directly + v + + + thabədə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when dropping, + + + , + + + ‘ + + + aaa + + + aaa + aaa + (intj) + interj + + + 'Ouch! + interj + + + ,’ + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + háyrəkʔe + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + said. + + + . + + + She acted like she was going towards the outhouse. Then, circling towards her in the direction of the outhouse in the corner of the courtyard, the cast cylinder, now on the loose, as if ordained by god, flew towards the watching one. And making a thák sound struck this queen of the king on the thigh. At that she cried out, ‘Aaa!’ + + + + + + + ‘é! + 129.1 + + + ‘ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Look! + interj + + + ! + + + + + + núpí ə́mə thókʔe,’ háydə́nə, núpá ə́dúnə čiŋŋə́gə, dərbar mə́maŋdə puthorəkʔe. + 129.2 + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + woman + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thókʔe + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + produced,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus saying, + + + , + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that one + + + čiŋŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after pulling, + + + , + + + dərbar + + + dərbar + dərbar + cabinet + n + + + cabinet + n + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of + + + puthorəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + presented. + + + . + + + Then the Rich One said, ‘Look! A woman has been produced,’ and then he dragged her in front of the court and presented her to them. + + + + + + + ə́də́gi məntrinə niŋthəwnə wá ŋáŋge təwbədə, məntrinə khamkhre. + 130 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from that + + + məntrinə + + + məntri + məntri + minister + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + minister + + + niŋthəwnə + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + king + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + ŋáŋge + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will speak + + + təwbədə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when doing, + + + , + + + məntrinə + + + məntri + məntri + minister + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + minister + + + khamkhre + + + kham + kham + 1 + prohibit + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + v + + + . + + + Then, when the king started talking to the minister, the minister stopped him. + + + + + + + ‘mə́háraǰ wá ŋáŋbinu, mə́sí keso loykhəre. + 131.1 + + + ‘ + + + mə́háraǰ + + + mə́háraǰ + mə́háraǰa + king + n + + + 'king + n + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + ŋáŋbinu + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -nu + -nu + -SMOD:PROHB + Attaches to any category + + + do not talk about, + + + , + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + keso + + + keso + keso + case + n + + + case + n + + + loykhəre + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + + + . + + + + + + mə́háraǰagi núpíni háyrurəbədi yam čóppəni. + 131.2 + + + mə́háraǰagi + + + mə́háraǰa + mə́háraǰa + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + king's + + + núpíni + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + wife. + + + háyrurəbədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rəbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + if you say that + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + čóppəni + + + čóp + čóp + insult + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + damage to your reputation. + + + . + + + + + + máy utoŋdəy thókpəni, háybə, ə́dum yabiro?’ + 131.3 + + + máy + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + she + + + utoŋdəy + + + u + u + 1 + wood + n + + + toŋ + toŋ + 2 + pipe + n + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from cylinder + + + thókpəni + + + thók + thók + out + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being produced, + + + , + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that, + + + , + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + yabiro + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + tell me, do you agree?' + + + ?’ + + + ‘King, do not talk about this case. This case is over. If you now claim that this is your wife, you will ruin your reputation. Why don’t you agree that she has been created by the cylinder?’ + + + + + + + keso ə́sí loybə yanəbə háydúnə məntrinə háybədəgi niŋthəw túminnə ləykhre. + 132 + + + keso + + + keso + keso + case + n + + + case + n + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + these + + + loybə + + + loy + loy + finish + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to finish + n + + + yanəbə + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be able + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + məntrinə + + + məntri + məntri + minister + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + minister + + + háybədəgi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from saying that + + + niŋthəw + + + niŋthəw + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + túminnə + + + túmin + túmin + silent + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + quietly + + + ləykhre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stayed. + v + + + . + + + Agreeing that the case was finished, and following his minister’s advice, the king kept quiet. + + + + + + + lə́mhenbí núpí mə́hárani ə́tómbídune, čawlukókki núpídune. + 133.1 + + + lə́mhenbí + + + lə́m + lə́m + path + n + + + hen + hen + excess + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + arrogant one + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + mə́hárani + + + mə́hárani + mə́hárani + queen + n + + + queen + n + + + ə́tómbídune + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóm + tóm + single + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that newest one, + + + , + + + čawlukókki + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + lu + lu + 2 + head + n + + + kók + kók + shave + v + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the big bald man + + + núpídune + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + the wife + + + . + + + + + + ŋəsáygi ínákkhunbədunə mági núpígi siŋdə pusənkhre. + 133.2 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + ínákkhunbədunə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khun + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the Rich One + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpígi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + wives + + + siŋdə + + + siŋ + čhiŋ + 1 + number + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + from amongst + + + pusənkhre + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -sən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + carried back. + + + . + + + The Rich One carried away the arrogant queen, and the wife of Big Baldy, both of whom were now his wives. + + + + + + + ‘sámu mə́yánə thindokʔə́bədə məŋgé theŋgunə yə́ysənbə yade,’ háybə prəmando mə́taŋ ə́sídə oykhi. + 134 + + + ‘ + + + sámu + + + sámu + čhámu + elephant + n + + + elephant + n + + + mə́yánə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ya + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + in front + + + thindokʔə́bədə + + + thin + thin + poke + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + pointed out + + + məŋgé + + + məŋgé + məŋgé + tamarind + <Not Sure> + + + tamarind + + + theŋgunə + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + gu + u + 1 + wood + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + with the hammer + + + yə́ysənbə + + + yə́y + yə́y + strike + v + + + -sən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + stab + + + yade + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not possible,' + + + ,’ + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + prəmando + + + prəman + prəman + chief + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + proof + + + mə́taŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + join + v + + + moral + v + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + of this + + + oykhi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is. + + + . + + + This story is proof that you cannot stab an elephant with a tamarind hammer. This is the moral of the story. + + + + + + + ə́sum háynə séndəsú čawkhətləkpə, núpídəsú čawkhəttə́nə ínákkhumbənə núpí ə́ní phəŋkhiye. + 135 + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + séndəsú + + + sén + čhén + 2 + money + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + to money also + + + čawkhətləkpə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + who had a lot, + + + , + + + núpídəsú + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the women too + + + čawkhəttə́nə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having a lot + + + ínákkhumbənə + + + ínák + ínák + revere + <Not Sure> + + + khum + khun + 2 + village + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Rich One + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + phəŋkhiye + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + got. + v + + + . + + + That is why the man who was rich in money got two women and became rich in wives also. + + + + + + + + + + + Mistake + + + + + sóybə Meitei məčá mərə́ktədi mətəygə mənáw nupigə yamnə kinə ləynə́y. + 1 + + + sóybə + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + a mistake + + + Meitei + + + Meitei + mə́ytəy + +sp. var. of + Meitei + <Not Sure> + + + Meitei + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + young + + + mərə́ktədi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + among them + + + mətəygə + + + mətəy + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with brother-in-law + + + mənáw nupigə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + náw + náw + new + <Not Sure> + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with the younger sister-in-law + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + kinə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fearfully + + + ləynə́y + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + be with each other. + v + + + . + + + Among the Meithei people the sister-in-law and the brother-in-law live with many restrictions on the interactions between each other. + + + + + + + ŋáŋnəbədi ləyrədə́nə mətəy ubədə məkók khumdrə́bədi sirəbə kandə mə́y čakte háynə́y. + 2 + + + ŋáŋnəbədi + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + speak + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at speaking with by that + + + ləyrədə́nə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + happening + v + + + mətəy + + + ubədə + + + u + u + 2 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + n + + + məkók + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + kók + kok + head + <Not Sure> + + + their head + + + khumdrə́bədi + + + khum + khum + cover + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + not being covered + + + sirəbə + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + when dying + n + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + mə́y + + + mə́y + mə́y + fire + n + + + fire + n + + + čakte + + + čak + čak + burn + v + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not burn + + + háynə́y + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + nə́ + =SR:INST + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + it is said. + + + . + + + If the sister-in-law does not have her head covered when her brother-in-law sees her it is said that when she dies she will not burn during cremation. This being so, how could she speak (with him)? + + + + + + + mənáw nupinə pukhridə iráknərə́gə mətəynə únə-únə upay ləytənə yeŋdúnə lə́y háynəribəni. + 3 + + + mənáw nupinə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + náw + náw + new + <Not Sure> + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + sister-in-law + + + pukhridə + + + pukhri + púkhrí + pond + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in a pond + + + iráknərə́gə + + + i + í + 3 + water + <Not Sure> + + + rák + lák + 1 + power.over + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + when drowning + + + mətəynə + + + mətəy + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + + + únə-únə + + + ú + u + 2 + see + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + ú + u + 2 + see + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + upon seeing + + + upay + + + upay + upay + means + n + + + means + n + + + ləytənə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + not having + + + yeŋdúnə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + looking + + + lə́y + + + lə́y + ləy + 1 + be + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + be + v + + + háynəribəni + + + háynə + háynə + discussed + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is being said. + + + . + + + It is said that while the sister-in-law is drowning with only the brother-in-law to see it, there would be no means for her to be saved (since he could not touch her). + + + + + + + Ibetombi ləysáriŋəydə məmít-məna-thə́kpəgi mərə́mdə məphə́mdə pháwrəʔí + 4 + + + Ibetombi + + + ibetombi + Ibetombi + Ibetombi + n + + + Ibetombi + n + + + ləysáriŋəydə + + + ləy + ləy + 3 + goddess + n + + + sá + čhá + body + n + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + while being a virgin + + + məmít-məna-thə́kpəgi + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + mít + mít + eye + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + na + na + 2 + ear + n + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + drinking it in with eyes and ears + + + mərə́mdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + towards + + + məphə́mdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + phə́m + phə́m + place + v + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at her home + + + pháwrəʔí + + + pháw + pháw + 2 + famous + <Not Sure> + + + -rəʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was famous. + + + Ibetombi was famous for being highly spirited while she was single and living in her father's house. + + + + + + + nupa məyumdəsu hayphét məmiŋ čə́tle. + 5 + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + husband + + + məyumdəsu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yum + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + at his house also + + + hayphét + + + hayphét + hayphét + extreme + <Not Sure> + + + extremely + + + məmiŋ + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + her name + n + + + čə́tle + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was current. + + + . + + + At her husband's house too, she was extremely famous for this. + + + + + + + ədubu thə́wdok khudiŋdəgi mətəygi thə́wdoktúnə helli pháwbə́. + 6 + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + thə́wdok + + + thəw + thəw + 2 + deed + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + event + + + khudiŋdəgi + + + khudiŋ + khúdíŋ + each + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from each + + + mətəygi + + + mətəy + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the brother-in-law + + + thə́wdoktúnə + + + thəw + thəw + 2 + deed + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + happening + + + helli + + + hel + hen + more + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + more + + + pháwbə́ + + + pháw + pháw + 2 + famous + <Not Sure> + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + say is more famous. + + + . + + + But compared to all the other incidents the most famous one is the one between her brother-in-law and her. + + + + + + + nóŋmə əyúkta čák thóŋliŋʔəydə Ibetombinə khə́ŋníŋ-níŋsiŋləʔí mági nupagi tələb phəŋbə numit ŋəsini. + 7 + + + nóŋmə + + + nóŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one day + + + əyúkta + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yúk + yúk + early + <Not Sure> + + + =ta + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at an early hour + + + čák + + + čák + čák + food + n + + + food + n + + + thóŋliŋʔəydə + + + thóŋ + thoŋ + 1 + cook + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + while cooking + + + Ibetombinə + + + Ibetombi + Ibetombi + Ibetombi + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + Ibetombi + + + khə́ŋníŋ-níŋsiŋləʔí + + + khə́ŋ + khəŋ + startle + v + + + níŋ + níŋ + 2 + remember + v + + + níŋ + níŋ + 2 + remember + v + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + -ləʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + suddenly remembered + v + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + nupagi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + husband's + + + tələb + + + tələb + tolop + salary + n + + + salary + n + + + phəŋbə + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + for getting + n + + + numit + + + numit + numít + day + n + + + day + n + + + ŋəsini + + + ŋəsi + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + today is. + + + . + + + One day, early in the morning, while she was cooking, Ibetombi suddenly remembered that this was the day when her husband was getting his salary. + + + + + + + čákkhumdəgi prəp-prəp thórəʔəgə məŋónda phə́mlibə nipadudə háyrúy horel tələb phəŋlə́gə itəykhoygi pəysa siŋdriŋəydə əygi phidu hánnə ləyhəwdoyniko? + 8 + + + čákkhumdəgi + + + čák + čák + food + n + + + khum + khum + cover + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the kitchen + + + prəp-prəp + + + prəp + prəp + (ideo) + <Not Sure> + + + prəp + prəp + (ideo) + <Not Sure> + + + quickly + + + thórəʔəgə + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rəʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəgə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + coming out + + + məŋónda + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the front room + + + phə́mlibə + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + place where sitting + n + + + nipadudə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that man + + + háyrúy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rú + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came and said + + + horel + + + horel + horen + later.today + adv + + + later today + adv + + + tələb + + + tələb + tolop + salary + n + + + salary + n + + + phəŋlə́gə + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after getting + + + itəykhoygi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + təy + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of our brother-in-law + + + pəysa + + + pəysa + pəysá + money + n + + + money + n + + + siŋdriŋəydə + + + siŋ + čhiŋ + 3 + render + v + + + -d + -tə + 3 + -VMOD:NEC + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon rendering + + + əygi + + + + ə́y + +dial. var. of + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + phidu + + + phi + phi + cloth + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that cloth + + + hánnə + + + hán + han + first + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + first + + + ləyhəwdoyniko + + + ləy + lə́y + 2 + buy + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =ko + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + first intend to buy, OK? + + + ? + + + Coming out quickly from the kitchen she said to the man sitting in the front room, 'Later on today, when you receive your pay, before you contribute your share to your brother-in-law and company, (let me have some money), I would like to buy some cloth for myself, OK?' + + + + + + + məsi háyrə́gə mənáktə phə́mlə́y. + 9 + + + məsi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done + + + mənáktə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + nák + nák + near + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + phə́mlə́y + + + phə́m + phə́m + sit + v + + + -lə́ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + sat down. + v + + + . + + + Having said this, she sat down nearby. + + + + + + + ədubu yeŋlubədədi mági nupa oyrəmdre mətəydu oyrəmme. + 10 + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + yeŋlubədədi + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + upon looking + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + husband + + + oyrəmdre + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was not + + + mətəydu + + + mətəy + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that brother-in-law's + + + oyrəmme + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + + + . + + + But when she looked, it wasn't her husband, it was her brother-in-law! + + + + + + + mədudə ikaymənkhidúnə məháknə məníŋthóŋlomdə thórəkʔí. + 11 + + + mədudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon this + + + ikaymənkhidúnə + + + ikay + ikay + shame + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + becoming exceedingly embarrassed + + + məháknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + she + + + məníŋthóŋlomdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + níŋ + nə́m + 2 + back + n + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + -lom + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the back door + + + thórəkʔí + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went out. + + + . + + + Becoming very embarrassed by this, she went out through the back door. + + + + + + + məsidə ikaydə́nə məníŋthóŋdə thórəkpə mətəydudə əmuk theŋnərure. + 12 + + + məsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + regarding this + + + ikaydə́nə + + + ikay + ikay + shame + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being embarrassed + + + məníŋthóŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + níŋ + nə́m + 2 + back + n + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the back door + + + thórəkpə + + + thó + thók + out + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming out + + + mətəydudə + + + mətəy + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that brother-in-law + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + +dial. var. of + once + <Not Sure> + + + once + + + theŋnərure + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + met. + v + + + . + + + Because of this incident, the brother-in-law (too) felt embarrassed and he also came out the back door and they met again! + + + + + + + khə́ŋboy-kəriboy mági nupani khə́ndúnə əydi inthokpə thə́bə́k əmə təwrure itəydə nə́ŋni háydúnə tələb níŋrure háyrəʔí. + 13 + + + khə́ŋboy-kəriboy + + + khə́ŋ + khəŋ + startle + v + + + boy + poy + wander + <Not Sure> + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + boy + poy + wander + <Not Sure> + + + a little bit startled + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + nupani + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is husband + + + khə́ndúnə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thinking + + + əydi + + + + ə́y + +dial. var. of + I + pro-form + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + inthokpə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + following out + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + job + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + təwrure + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + have done + + + itəydə + + + itəy + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to our brother-in-law + + + nə́ŋni + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + you + + + háydúnə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + thus + + + tələb + + + tələb + tolop + salary + n + + + salary + n + + + níŋrure + + + níŋ + níŋ + 2 + wish + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + desire + v + + + háyrəʔí + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + + + . + + + Suddenly she saw a man and she was surprised. Again she thought that it was her husband and so she said, 'I've done something terrible, I thought my brother-in-law was you and I asked him for a share of his salary.' + + + + + + + + + + + Morphemes + + + + + í- nə́- mə́- -təgi -lu -nə -pu -lə́gə -čhú/čhu(ŋ) -lom -e -kə ə́- -tə́nə -hən -nə -ye -ni -tə -tu -lək -ti -thə -nə -ŋəy -mə́k -ləm -tə́/təŋ -hé -mən pí -pí -ki -čhiŋ -lə́bə hák khóy -ləbədi -u -čhin -nə́bə -hət -túnə -no -nə -lə -toy -ŋək -kum -tə pá -lək -tə -tə -í mə́- -pə -loy -təw -mə́k -ke -thok -thət -pu -čhi -lə -čhənu -kə -təmək -thek -lə -nu -li -lə -pí -pi -nə -kən -čə -ne -o -həw -khi -čhi -ko -pot -min -khay -ǰat -ka -khət -khək -niŋ + 1 + + + í- + + + í + í + 1 + 1P + <Not Sure> + + + 1P + + + nə́- + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + 2P + + + mə́- + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + 3P + + + -təgi + + + -lu + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + ADIR + + + -nə + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + RECIP + + + -pu + + + -pu + + + ADVR + + + -lə́gə + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + AFTER + + + -čhú + + + / + + + čhu + + + čhu + + + ALSO + + + ( + + + ŋ + + + ) + + + -lom + + + -lom + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + APX + + + -e + + + -kə + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + ASS + + + ə́- + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ATT + + + -tə́nə + + + -hən + + + -nə + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + RECIP + + + -ye + + + -ni + + + -tə + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + NEG + adp + + + -tu + + + -lək + + + -lək + -lək + 2 + -MULT + Attaches to any category + + + MULT + + + -ti + + + -thə + + + -nə + + + -nə + -nə + 3 + =SR:INST + <Not Sure> + + + INST + + + -ŋəy + + + -mə́k + + + -ləm + + + -tə́ + + + / + + + təŋ + + + təŋ + =tə́ + +fr. var. of + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + EX + + + -hé + + + =hé + =hé + ==IF:EXASP + <Not Sure> + + + EXASP + + + -mən + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + EXCESS + + + pí + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + fem + + + -pí + + + pí + pí + 3 + PWM + Attaches to any category + + + PWM + + + -ki + + + -čhiŋ + + + čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + GPL + + + -lə́bə + + + hák + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + here + + + khóy + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + hpl + + + -ləbədi + + + -ləbədi + -ləbədi + -SMOD:COND + Attaches to any category + + + IF + + + -u + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + IMP + + + -čhin + + + -nə́bə + + + -hət + + + -hət + -hət + -VAFFECT:INFLICT + Attaches to any category + + + INFLAF + + + -túnə + + + -no + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + INQ + + + -nə + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + RECIP + + + -lə + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + PROX + + + -toy + + + -toy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + INTEND + + + -ŋək + + + -kum + + + -tə + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + NEG + adp + + + pá + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + male + + + -lək + + + -lək + -lək + 2 + -MULT + Attaches to any category + + + MULT + + + -tə + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + NEG + adp + + + -tə + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + NEG + adp + + + -í + + + mə́- + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + 3P + + + -pə + + + -loy + + + -loy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + NPOT + + + -təw + + + -təw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + OBLG + + + -mə́k + + + -ke + + + -ke + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + OPT + + + -thok + + + -thət + + + -thət + -thət + -VAFFECT:PART + Attaches to any category + + + PARTAF + + + -pu + + + =pu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + PAT + + + -čhi + + + -čhi + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + SUP + + + -lə + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + PROX + + + -čhənu + + + -kə + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + ASS + + + -təmək + + + -təmək + -təmək + -IS:PRECISE + Attaches to any category + + + PRECISE + + + -thek + + + -thek + -thek + -VAFFECT:PRESS + Attaches to any category + + + PRESAF + + + -lə + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + PROX + + + -nu + + + -li + + + -lə + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + PROX + + + -pí + + + pí + pí + 3 + PWM + Attaches to any category + + + PWM + + + -pi + + + -nə + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + RECIP + + + -kən + + + -kən + -kən + -VASP:HAB + Attaches to any category + + + REPEAT + + + -čə + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + SELF + + + -ne + + + -o + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + SOLCT + + + -həw + + + -khi + + + -čhi + + + -čhi + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + SUP + + + -ko + + + -pot + + + -pot + -pot + -NMZ:THING + Attaches to any category + + + THING + + + -min + + + -khay + + + -ǰat + + + -ka + + + -khət + + + -khək + + + -niŋ + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + WISH + + + + + + + + + + + + + + Where Did You Go to School? + Nə́ŋgi Skuliŋsi Kədaydəy Həwdokhre? + + + + + nə́ŋgi skuliŋsi kədaydəy həwdokhre? + 1 + + + nə́ŋgi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + skuliŋsi + + + skuliŋ + skuliŋ + schooling + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + schooling + + + kədaydəy + + + kəday + kəday + where + adv + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from where + + + həwdokhre + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + r + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + you begin? + + + ? + + + Where did you do your schooling? + + + + + + + ə́y meristə təwrebə. + 2.1 + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + meristə + + + meris + meris + Mary's + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at Mary's + + + təwrebə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + did, you know. + + + . + + + + + + merisdədəgi klas ten təmmə kandə, ə́ykhóy babánə strayk təwbədo, ə́də́ydəgi dímapurdə čə́tlə́gə, ‘metrik thase,’ háydə́nə babánə nə́mdə́nə thahəllebə. + 2.2 + + + merisdədəgi + + + meris + meris + Mary's + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from St Mary's + + + klas + + + klas + klas + class + n + + + class + n + + + ten + + + ten + ten + ten + <Not Sure> + + + ten + + + təmmə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -mə + -pə + -NMZ + v>n + + + studying + v + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that time, + + + , + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + babánə + + + babá + babá + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father + + + strayk + + + strayk + strayk + strike + <Not Sure> + + + strike + + + təwbədo + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that doing, + + + , + + + ə́də́ydəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from that + + + dímapurdə + + + dímapur + dimapur + Dimapur + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + from Dimapur + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going, + + + , + + + ‘ + + + metrik + + + metrik + metrik + metric + <Not Sure> + + + '10th grade + + + thase + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that giving,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + babánə + + + babá + babá + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father + + + nə́mdə́nə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by force + v + + + thahəllebə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + caused me to attend, you see. + + + . + + + + + + nə́mnə thahəlle háydi čə́hí máŋninə, pakhətpədo. + 2.3 + + + nə́mnə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + be force + + + thahəlle + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + appear in the exam + + + háydi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + čə́hí + + + čə́hí + čə́hí + year + n + + + year + n + + + máŋninə + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + wil be lost, + + + , + + + pakhətpədo + + + pa + pa + 2 + overflow + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + feeling nervous about that. + + + . + + + + + + ə́də́gi ə́dúdə pas təwre. + 2.4 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did. + + + . + + + + + + pas təwrə-kandudədi,ə́ysi ímphaldəsi ə́dum ə́múksú pərikha thasira, háynə khə́nbəni. + 2.5 + + + pas + + + pas + pas + pass + <Not Sure> + + + pass + + + təwrə-kandudədi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at the time of doing that, + + + , + + + ə́ysi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + I + + + ímphaldəsi + + + ímphal + ímphal + Imphal + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + from Imphal + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ə́múksú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + once again + + + pərikha + + + pərikha + pərikha + exam + n + + + exam + n + + + thasira + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + should I give, + + + , + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + khə́nbəni + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + knowing that. + + + . + + + + + + ə́dúdə, babánə, ‘šiloŋdə oynə təmmo,’ háynə šiloŋdə pure. + 2.6 + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that, + + + , + + + babánə + + + babá + babá + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father, + + + , + + + ‘ + + + šiloŋdə + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + 'in Shillong + + + oynə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being + + + təmmo + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -mo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please learn,' + v + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + saying that + + + šiloŋdə + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in Shillong + + + pure + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -r + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + brought. + + + . + + + I did it at St Mary’s. When I was studying tenth grade at St Mary’s, there was a strike going on, and because of that he said, ‘Take your matriculation exam in Dimapur,’ and he made me do that. He made me take it, fearing that otherwise I would lose a year. I then passed that exam. Then after I had passed the exam, I was wondering whether or not I should take another exam in Imphal. Then my father said, ‘Go to school in Shillong,’ and so he took me to Shillong. + + + + + + + ó! + 3.1 + + + ó + + + ó + ó + 2 + (intj) + interj + + + I see! + interj + + + ! + + + + + + é! + 3.2 + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + 'Hey! + interj + + + ! + + + + + + šiloŋdə nə́ŋ piyusi təmme ə́dúde. + 3.3 + + + šiloŋdə + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in Shillong + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + piyusi + + + pi + pi + P + <Not Sure> + + + yu + yu + 1 + U + <Not Sure> + + + si + si + C + <Not Sure> + + + Pre-University Certificate + + + təmme + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + studied + v + + + ə́dúde + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =de + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that's what you say. + v + + + . + + + I see! So then you did do your Pre-University course in Shillong? + + + + + + + təmme. + 4 + + + təmme + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + studied. + v + + + . + + + Yes, I studied there. + + + + + + + é! + 5.1 + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + Well! + interj + + + ! + + + + + + kəna-kəna təmminnə́y ə́dúdi? + 5.2 + + + kəna-kəna + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + who all + + + təmminnə́y + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + learn together with + v + + + ə́dúdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + of that? + + + ? + + + + + + ritahóygə təmminnəbrə? + 5.3 + + + ritahóygə + + + rita + rita + Rita + n + + + hóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with Rita and company + + + təmminnəbrə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =rə + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + did you study together? + + + ? + + + Oh, I see. Well, who were your classmates at that time? Did you study along with Rita and her friends? + + + + + + + ə́w ritahóygə təmminnə́yye. + 6.1 + + + ə́w + + + ə́w + ə́w + yes + <Not Sure> + + + yes + + + ritahóygə + + + rita + rita + Rita + n + + + hóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with Rita and company + + + təmminnə́yye + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + you say you did study with. + + + . + + + + + + ə́dú piyu sayenstədi ə́ykhóy mí mágə ə́ygə ə́ykhóy ímannəbə ə́tóppə ə́níkhə́kkə ə́ykhóy mə́ri təmminnəybə. + 6.2 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + piyu + + + pi + pi + P + <Not Sure> + + + yu + yu + 1 + U + <Not Sure> + + + Pre-University + + + sayenstədi + + + sayens + sayens + science + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + Science + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + people + + + mágə + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with her + + + ə́ygə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with me + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + us + + + ímannəbə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + like each other + + + ə́tóppə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tóp + tóp + 2 + distinct + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + different + + + ə́níkhə́kkə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and up to two + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + mə́ri + + + mə́ri + mə́ri + four + <Not Sure> + + + four + + + təmminnəybə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + studied together. + n + + + . + + + Yes, I did study with Rita and her friends. For our Pre-University Science, I studied together with her and two other students that were like us. It was possible for the four of us to study together. + + + + + + + hm! + 7.1 + + + hm + + + hm + hm + (intj) + interj + + + Hm! + interj + + + ! + + + + + + núpá ə́təy mə́ytəy mə́čá təmdro? + 7.2 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + boys + + + ə́təy + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + təy + təy + other + <Not Sure> + + + other + + + mə́ytəy + + + mə́ytəy + mə́ytəy + Meitei + <Not Sure> + + + Meitei + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young ones + + + təmdro + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + were they not studying, tell me? + + + ? + + + Hm! Weren’t any Meitei boys studying there? + + + + + + + mə́ytəy mə́čá təmme. + 8.1 + + + mə́ytəy + + + mə́ytəy + mə́ytəy + Meitei + <Not Sure> + + + Meitei + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + young one + + + təmme + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + studied. + v + + + . + + + + + + ə́dó, ə́ykhóygidi garlz koleǰneba, ə́dúnə, kəynodə, ə́dum núpá mə́čákhə́ygədi təminnədredə́na. + 8.2 + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that, + + + , + + + ə́ykhóygidi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + of our + + + garlz + + + garlz + garlz + girls + n + + + girls + n + + + koleǰneba + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -ba + -pə + -NMZ + v>n + + + college, you see, + + + , + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then, + + + , + + + kəynodə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + what do you know, + + + , + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + mə́čákhə́ygədi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + khə́y + kháy + share + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + with all the boys + + + təminnədredə́na + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + =na + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + we're obviously not studying there. + + + . + + + There were Meitei boys studying there. But ours was a girls’ college, you know. So, how shall I say it, there were no young guys studying there? + + + + + + + nə́ŋdi nuŋŋayǰərinidə́ ə́ydi šiloŋdə yamnə təmniŋŋe, ə́ydi. + 9.1 + + + nə́ŋdi + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + you + + + nuŋŋayǰərinidə́ + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + being extremely happy + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + šiloŋdə + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in Shillong + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + təmniŋŋe + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋe + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wanted to study, + v + + + , + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + . + + + + + + nuŋŋaybra? + 9.2 + + + nuŋŋaybra + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -b + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + you, OK? + + + ? + + + That sounds so good for you. I really wanted to study in Shillong. Are you doing OK? + + + + + + + nuŋŋay. + 10 + + + nuŋŋay + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + am happy + + + . + + + I’m great. + + + + + + + təwrəkʔo wárí khə́rə təwrəʔo. + 11.1 + + + təwrəkʔo + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + do some + + + wárí + + + wá + wá + 1 + word + n + + + rí + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + story + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + təwrəʔo + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you do. + + + . + + + + + + təmniŋŋebə. + 11.2 + + + təmniŋŋebə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + =ŋe + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + want to study there, you see. + + + . + + + Tell me more. I want to study there. + + + + + + + ə́s! + 12.1 + + + ə́s + + + ə́s + ə́s + (intj) + interj + + + Oh hell! + interj + + + ! + + + + + + ozákhə́ygədo kəyam čəmmí yam thínə čəmmebəkó. + 12.2 + + + ozákhə́ygədo + + + ozá + oǰa + teacher + n + + + khə́y + kháy + share + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + with those teachers + + + kəyam + + + kəyam + kəyam + how.much + <Not Sure> + + + how much + + + čəmmí + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + seemed unasuming + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + thínə + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + extremely + + + čəmmebəkó + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + were unassuming. + + + . + + + + + + ə́ykhóy swáygə mannədeʔəbə. + 12.3 + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + swáygə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + s + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + wáy + way + 1 + thereabouts + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + like this + + + mannədeʔəbə + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + ʔə + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not like the ones here. + + + . + + + + + + adə ə́ykhóygi kəri háytre. + 12.4 + + + adə + + + adə + adə + there + adv + + + there + adv + + + ə́ykhóygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háytre + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cannot say. + + + . + + + + + + oǰágase kəyam čəmmí, khawǰaw ə́məməm yallə-yallə́gəbə, ə́dum khóŋnə loynə čə́tli sídə, ə́ykhóydi garígasi kolej oǰábu oyrədi, garígasi héktə thə́wwidə́nəkó? + 12.5 + + + oǰágase + + + oǰá + oǰa + teacher + n + + + -ga + -ka + -UNANT + Attaches to any category + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these teachers + + + kəyam + + + kəyam + kəyam + how.much + <Not Sure> + + + how + + + čəmmí + + + čəm + čəm + simple + <Not Sure> + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + simple, + + + , + + + khawǰaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + ǰaw + čaw + big + <Not Sure> + + + school bag + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + each one + + + yallə-yallə́gəbə + + + yal + yan + 1 + hang + v + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + yal + yan + 1 + hang + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + while carrying on the shoulder, + n + + + , + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + khóŋnə + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by foot + n + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + čə́tli + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + going + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + ə́ykhóydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + us + + + garígasi + + + garí + garí + vehicle + <Not Sure> + + + -ga + -ka + -UNANT + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + with their cars + + + kolej + + + kolej + koleǰ + 2 + college + n + + + college + n + + + oǰábu + + + oǰá + oǰa + teacher + n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + teacher even + + + oyrədi + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + those who were, + + + , + + + garígasi + + + garí + garí + vehicle + <Not Sure> + + + -ga + -ka + -UNANT + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + with this car + + + héktə + + + hék + hék + pluck + v + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + exactly then + + + thə́wwidə́nəkó + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + was driving, right? + + + ? + + + + + + adədi ə́dum khóŋnə čə́tpísimsu čə́tnəydə́nə ə́dúnə ə́dum təwwe. + 12.6 + + + adədi + + + adə + adə + over.there + adv + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + but over there + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + khóŋnə + + + khóŋ + khoŋ + 1 + foot + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by foot + n + + + čə́tpísimsu + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pí + -pí + -F + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + m + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + habit of walking + + + čə́tnəydə́nə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + going to together + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + təwwe + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -we + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did. + + + . + + + + + + ə́də́gi mə́khóynə, həsteldədi ə́ykhóy ímannəbə ə́ykhóy mə́risi, ə́ykhóy ə́nídəŋ ləyye. + 12.7 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and + + + mə́khóynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they, + + + , + + + həsteldədi + + + həstel + həstel + hostel + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + to the hostel + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + ímannəbə + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + those who are companions + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + mə́risi + + + mə́ri + mə́ri + four + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + us four, + + + , + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + ə́nídəŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -dəŋ + =tə́ + =IS:EXCL + + + just two + + + ləyye + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were. + v + + + . + + + + + + ritagə ə́ygə ə́dúnə ə́dum, kəyno-təwwi, oǰákhə́ydusú, phəydə́ yamnə, móy ə́dum khə́ŋdəbə, kandə, ení khə́ŋdəbə kandə, kəyno ə́dum ‘həŋŋu-law-khótlu-law,’ háynə təwwí. + 12.8 + + + ritagə + + + rita + rita + Rita + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with Rita + + + ə́ygə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with me + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus, + + + , + + + kəyno-təwwi + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + what should I say, + + + , + + + oǰákhə́ydusú + + + oǰá + oǰa + teacher + n + + + khə́y + kháy + share + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + teachers too, + + + , + + + phəydə́ + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + be very nice + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very, + + + , + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + khə́ŋdəbə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + not knowing, + + + , + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that time, + + + , + + + ení + + + ení + ení + any + <Not Sure> + + + anything + + + khə́ŋdəbə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + didn't know + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that time, + + + , + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ‘ + + + həŋŋu-law-khótlu-law + + + həŋ + həŋ + ask + v + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + la + lak + come + <Not Sure> + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + khót + khót + scratch + v + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + la + lak + come + <Not Sure> + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + 'just come,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + təwwí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + does. + + + . + + + + + + phíǰíkstə ə́ykhóy oǰá ə́məsú ləy-háybə ar tagor háynə beŋgolini. + 12.9 + + + phíǰíkstə + + + phíǰíks + phíǰíks + physics + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + physics + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + our + + + oǰá + + + oǰá + oǰa + teacher + n + + + teacher + n + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + only one + + + ləy-háybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who was + + + ar + + + ar + ar + R + <Not Sure> + + + R. + + + tagor + + + tagor + tagor + Tagore + n + + + Tagore + n + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + beŋgolini + + + beŋgoli + beŋgoli + Bengali + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is a Bengali. + + + . + + + + + + másinə kəyam lunə təwwí, rita íbaynise. + 12.10 + + + másinə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kəyam + + + kəyam + kəyam + how.much + <Not Sure> + + + how much + + + lunə + + + lu + lu + 1 + deep + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very much + n + + + təwwí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -wí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + did, + + + , + + + rita + + + rita + rita + Rita + n + + + Rita + n + + + íbaynise + + + í- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bayni + bani + dual + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + us two. + + + . + + + Oh hell! Our teachers were so unassuming. They were really modest. Not at all like, I don’t know how to put it, our teachers back home. Now, about how those teachers travel--it’s unbelievable! They go by foot, each carrying those big bags. Now, in Manipur, all the college lecturers just go by car, right? But over there, there is a custom of walking and that’s what they do. Now from our hostel, of the four who were my companions, two of us were there. It was Rita and myself. Then, what should I say, the teachers too were very nice. When we did not know stuff, when there was anything people didn’t know, they would say, ‘Just come and ask us.’ Now we have a physics teacher called R. Tagore who is a Bengali. He did a lot for us, Rita and me. + + + + + + + [rita nə́bəyni layrík phərəmgəni ə́dúnəni.] @ + 13 + + + [ + + + rita + + + rita + rita + Rita + n + + + [Rita + n + + + nə́bəyni + + + nə́- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + bəyni + bani + dual + <Not Sure> + + + you two + + + layrík + + + layrík + layrík + book + n + + + book + n + + + phərəmgəni + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + must have gone well + + + ə́dúnəni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + in that case.] + + + .] + + + @ + + + Rita and your studies must have gone very well then. + + + + + + + [é! + 14.1 + + + [ + + + é + + + é + é + (intj) + interj + + + [Hey! + interj + + + ! + + + + + + ə́dúgi nə́ttedə. + 14.2 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + nə́ttedə + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + =də + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + really not so. + + + . + + + + + + kəri háyni?] + 14.3 + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háyni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + was I going to say?] + + + ?] + + + + + + @@ mási ə́ykhóy babási mə́mannəbə sídə ə́mə ləyye. + 14.4 + + + @@ + + + mási + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + babási + + + babá + babá + father + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + that father + + + mə́mannəbə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who was like + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + here + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyye + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ye + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was like that. + v + + + . + + + + + + ə́dúgi mə́mannəbəsú oybə, ə́dúnə móy intrədus təwrə́gə konnə khə́ŋnərəkpədune, ə́dú khə́ŋnərəkpədəgidi ə́dum khə́ŋnərə́bəninə sum kəri háy tare sum: ‘enitaym ə́ykhóynə nid oybə kandə help təwbí,’ háynə, ə́dum háybədo, ə́də́ydə mánə ə́dum kəy háyni, ‘ə́ygi lokel gardəyəngə čə́p-mannənə ə́dum help təwwebə.’ + 14.5 + + + ə́dúgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + mə́mannəbəsú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + who were our companions too + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + those who were, + + + , + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + móy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + intrədus + + + intrədus + intrədus + introduce + v + + + introduce + v + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + konnə + + + kon + kon + 1 + after + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + later + + + khə́ŋnərəkpədune + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + became acquainted, right, + + + , + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khə́ŋnərəkpədəgidi + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + once they were acquainted + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + khə́ŋnərə́bəninə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + because we became acquainted + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háy + + + háy + + + that + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + happened + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus: + + + : + + + ‘ + + + enitaym + + + enitaym + enitaym + anytime + <Not Sure> + + + 'anytime + + + ə́ykhóynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + we + + + nid + + + nid + nid + need + <Not Sure> + + + need + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that time + + + help + + + help + help + help + <Not Sure> + + + help + + + təwbí + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bí + -pí + -F + Attaches to any category + + + one who does,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háybədo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + said that, + + + , + + + ə́də́ydə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + from that + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + kəy + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + what + n + + + háyni + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will say, + + + , + + + ‘ + + + ə́ygi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'my + + + lokel + + + lokel + lokel + local + <Not Sure> + + + local + + + gardəyəngə + + + gardəyən + gardəyən + guardian + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with my guardian + + + čə́p-mannənə + + + čə́p + čə́p + compress + v + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being exactly alike + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + help + + + help + help + help + <Not Sure> + + + help + + + təwwebə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -we + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + did, you see.' + + + .’ + + + + + + ə́dumáynə təwbəni. + 14.6 + + + ə́dumáynə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + thus saying + + + təwbəni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + doing. + + + . + + + + + + nuŋŋay. + 14.7 + + + nuŋŋay + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + were happy. + + + . + + + + + + šiloŋdu ə́dum phəzəy. + 14.8 + + + šiloŋdu + + + šiloŋ + šiloŋ + Shillong + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + Shillong + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + phəzəy + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is beautiful. + + + . + + + + + + piyudu ə́dum loyre. + 14.9 + + + piyudu + + + pi + pi + P + <Not Sure> + + + yu + yu + 1 + U + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + Pre-University + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + + + . + + + + + + dumáytəwdə́nbə ə́dum loysənləʔe. + 14.10 + + + dumáytəwdə́nbə + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́n + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thus doing + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + loysənləʔe + + + loy + loy + finish + v + + + -sən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + v + + + . + + + + + + ə́dúgə ə́múk sídə lakʔə́gə ímphalkoleǰdə ə́dum təmme. + 14.11 + + + ə́dúgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + sídə + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + here + + + lakʔə́gə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after coming + + + ímphalkoleǰdə + + + ímphal + ímphal + Imphal + n + + + koleǰ + koleǰ + 1 + college + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at Imphal College + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + təmme + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + studied. + v + + + . + + + Oh, nothing like that! Now, what was I going to say? Our father knows someone here who is our local guardian, and this person knows R. Tagore, and after he introduced us to R. Tagore, then after that he got to know us. That was how we became acquainted. And he said that anytime we needed help he could help us. And he said, ‘I will help you as if I were your local guardian.’ And he did act just like our guardian. It was good. So Shillong was a good experience. I finished my Pre-University course there. That is how I finished there. Then after coming back, I began college here at Imphal again. + + + + + + + + + + + Pear Story16_Eamothoi + + + + + naspati hékpəgi wari + 1 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpəgi + + + hékpəgi + hékpəgi + of plucking + <Not Sure> + + + of plucking + + + wari + + + wari + + + story + + + + + + + + + + noŋma əyuk ə́məda + 2 + + + noŋma + + + noŋma + + + one day + + + əyuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yuk + yúk + morning + n + + + morning + n + + + ə́məda + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside one + + + + + + + + + + núpá ə́mənə məŋə́ktə + 3 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + məŋə́ktə + + + məŋə́ktə + + + next to + + + + + + + + + + khaw aŋəwba ə́mə yallə́gə + 4 + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + aŋəwba + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yallə́gə + + + + + + + + + + phurit higok ə́mə litlə́gə + 5 + + + phurit + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + shirt + + + higok + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + litlə́gə + + + + + + + + + + khoŋraw grey ə́mə setlə́gə + 6 + + + khoŋraw + + + khoŋraw + + + [...] + + + grey + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + setlə́gə + + + + + + + + + + khoŋup amuba ə́mə toŋə́gə + 7 + + + khoŋup + + + amuba + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + toŋə́gə + + + + + + + + + + tupi aŋəwba ə́mə uppə́gə litlə́gə + 8 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + aŋəwba + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + uppə́gə + + + up + up + wear + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + wore + + + litlə́gə + + + + + + + + + + maphla ə́ŋáŋba ə́mə yetlə́gə + 9 + + + maphla + + + ə́ŋáŋba + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yetlə́gə + + + + + + + + + + masi lakʔə́mmí. + 10 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + lakʔə́mmí + + + . + + + + + + + + + + naspati makhoŋda keyrək ə́mə thare. + 11 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + makhoŋda + + + keyrək + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thare + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + planted. + + + . + + + + + + + + + + basket ə́hum ə́mə makhada + 12 + + + basket + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + makhada + + + + + + + + + + thamme ada manə makhutta keynodu hék ə́məmam + 13 + + + thamme + + + ada + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + makhutta + + + keynodu + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + immediately + v + + + ə́məmam + + + + + + + + + + sum hékʔə́gə khawda sum hápčanle. + 14 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hékʔə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after pluck + v + + + khawda + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hápčanle + + + hápčanle + + + -...] + + + . + + + + + + + + + + khawdəgi keyrəktagi ə́múk kúmthərə́gə + 15 + + + khawdəgi + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the bag + + + keyrəktagi + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kúmthərə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed down + + + + + + + + + + khawdəgi ə́múk thumoktuda makhuttunə ləwthokʔə́gə + 16 + + + khawdəgi + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the bag + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + thumoktuda + + + makhuttunə + + + ləwthokʔə́gə + + + + + + + + + + sum háppə́gə thumok ə́mə thalle basket ə́mə thalle thalla kansida ə́múk + 17 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + háppə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thalle + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ll + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had placed + + + basket + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thalle + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ll + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had placed + + + thalla + + + kansida + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + + + + + + + + ə́múk su kakhatlə́gə + 18 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + su + + + su + čhu + 1 + impress + v + + + impress + v + + + kakhatlə́gə + + + + + + + + + + ə́múk su hékʔe hékʔə́gə + 19 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + su + + + su + čhu + 1 + impress + v + + + impress + v + + + hékʔe + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had plucked + + + hékʔə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after pluck + v + + + + + + + + + + ə́múk kúmthərə́gə + 20 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kúmthərə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed down + + + + + + + + + + ə́múk khawdəgi ləwthokʔə́gə + 21 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + khawdəgi + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the bag + + + ləwthokʔə́gə + + + + + + + + + + hápčanbada thumok ə́məsu + 22 + + + hápčanbada + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + + + + + + + + ə́múk thalle ədu thallə́gə + 23 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + thalle + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ll + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had placed + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thallə́gə + + + + + + + + + + manə kakhatkhriŋey marəksida + 24 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kakhatkhriŋey + + + marəksida + + + + + + + + + + nipamə́čá sky blue gi phurit T-širt half širt litpa jean khoŋraw setpa + 25 + + + nipamə́čá + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + sky + + + blue + + + gi + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =POSS + + + phurit + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + shirt + + + T-širt + + + half + + + širt + + + litpa + + + jean + + + khoŋraw + + + khoŋraw + + + [...] + + + setpa + + + + + + + + + + núpá pakhaŋ ə́mə hameŋ ə́mə thəwri məŋə́ktə thəwri thurə́gə + 26 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + pakhaŋ + + + pakhaŋ + + + [...] + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thəwri + + + məŋə́ktə + + + məŋə́ktə + + + next to + + + thəwri + + + thurə́gə + + + + + + + + + + čiŋə́gə magi mə́ŋə́ktudə sarik ə́məsu yalli hameŋgi mə́ŋə́ktudə ədu + 27 + + + čiŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [dragged] + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́ŋə́ktudə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + around his neck + + + sarik + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + yalli + + + hameŋgi + + + mə́ŋə́ktudə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + around his neck + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + + + + + + + + manə čiŋə́gə thəwridu čiŋə́gə + 28 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + čiŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [dragged] + + + thəwridu + + + čiŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [dragged] + + + + + + + + + + sum lakpədə naspati makhoŋdu yəwbədu da hameŋduna leppi leppədu + 29 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + makhoŋdu + + + yəwbədu + + + da + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =LOC + + + hameŋduna + + + leppi + + + leppədu + + + + + + + + + + manə ŋammə́gə thəwridu čiŋə́gə + 30 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ŋammə́gə + + + thəwridu + + + čiŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [dragged] + + + + + + + + + + magi hameŋdu ədum purə́gə tuminna ədum čə́tkhre + 31 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + hameŋdu + + + hameŋdu + hameŋdu + that goat + <Not Sure> + + + that goat + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + brought + + + tuminna + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + + + + + + + + ədugi mətúŋ ŋayhak leyrə́gə + 32 + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + mətúŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + later + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + leyrə́gə + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + was + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ teenage gi čahi tarə́məthoy taranithoy ədumayna təwba + 33 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + teenage + + + gi + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =POSS + + + čahi + + + tarə́məthoy + + + taranithoy + + + ədumayna + + + təwba + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́mə cycle thəwrəkʔi cycle thəwrəkpasinə manə thəwrəkʔibə cycle si bicycle + 34 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrəkʔi + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrəkpasinə + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + thəwrəkʔibə + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + bicycle + + + bicycle + bicycle + bicyle + <Not Sure> + + + bicyle + + + + + + + + + + ə́ŋáŋbə carrier mə́məŋdə túŋdə paanbə cycle hero cycle mə́čá ə́mə thəwrəkʔi hayriba + 35 + + + ə́ŋáŋbə + + + carrier + + + mə́məŋdə + + + túŋdə + + + paanbə + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + hero + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + thəwrəkʔi + + + hayriba + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ asi tupi ə́mə uppi məŋə́ksamdə maphla + 36 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + asi + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + uppi + + + məŋə́ksamdə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + sam + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + neck + + + maphla + + + + + + + + + + ə́ŋáŋbə ə́mə yalli yetli + 37 + + + ə́ŋáŋbə + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yalli + + + yetli + + + + + + + + + + ədəgi phurit ley maču awawbə ə́mə litli + 38 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + phurit + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + shirt + + + ley + + + ley + lə́y + 1 + ground + <Not Sure> + + + ground + + + maču + + + awawbə + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + litli + + + + + + + + + + khoŋrawnə i mačugi khoŋraw ə́mə setli khoŋup uppi + 39 + + + khoŋrawnə + + + i + + + i + + + + + mačugi + + + khoŋraw + + + khoŋraw + + + [...] + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + setli + + + khoŋup + + + uppi + + + + + + + + + + ədugə maagi moǰa ə́məsu yawʔi moǰasu uppi ədumayna təwdúnə + 40 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + maagi + + + moǰa + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + yawʔi + + + moǰasu + + + uppi + + + ədumayna + + + təwdúnə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + in this way + + + + + + + + + + thəwrəkʔaʔkansidə masina sum cycle thəwrəkpəsidə naspati hékpə + 41 + + + thəwrəkʔaʔkansidə + + + masina + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrəkpəsidə + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + + + + + + + + núpádudi magi aa kəyraktə kákhətlə́gə + 42 + + + núpádudi + + + núpádudi + núpádudi + to that man + <Not Sure> + + + to that man + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + kəyraktə + + + kákhətlə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbing up + v + + + + + + + + + + naspati kannə hékʔi tallaktudə manə naspatigi thallə́gə + 43 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + kannə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + time + + + hékʔi + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + + + tallaktudə + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspatigi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + pear's + + + thallə́gə + + + + + + + + + + thumoktuda yawrə́gə thallə́gə leyrəmbəsidə + 44 + + + thumoktuda + + + yawrə́gə + + + thallə́gə + + + leyrəmbəsidə + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when there was] + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsina cycle si khámmə́gə inthurə́gə ma naspatisi puniŋŋe ə́mə hannə pay ədəgi + 45 + + + ə́ŋáŋsina + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + khámmə́gə + + + inthurə́gə + + + inthu + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after placing] + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + puniŋŋe + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + hannə + + + han + han + first + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + before + + + pay + + + pay + pay + fly + v + + + fly + v + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + + + + + + + + əduy mətúŋdə manə basketsi thanagtlə́gə magi cyclesi hugatlə́gə + 46 + + + əduy + + + mətúŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + basketsi + + + thanagtlə́gə + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + hugatlə́gə + + + + + + + + + + magi mə́məŋ thaŋba carrier sida háppə́gə + 47 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́məŋ + + + thaŋba + + + carrier + + + sida + + + háppə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put + + + + + + + + + + cyclesi sum thəwrəkʔe aa hékʔibə nipasi udriŋey marəksidə masina cyclesi + 48 + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thəwrəkʔe + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + drove + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + hékʔibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who was plucking + + + nipasi + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + udriŋey + + + marəksidə + + + masina + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + + + + + + + + sum təpnə-təpnə thəwrəkʔe thəwrəkʔakansidə ŋayhak čə́tlakandə manə čə́tlibə lambisigi sida teenage gi + 49 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + təpnə-təpnə + + + thəwrəkʔe + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + drove + + + thəwrəkʔakansidə + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + čə́tlakandə + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + čə́tlibə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + were traveling? + + + lambisigi + + + sida + + + teenage + + + gi + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =POSS + + + + + + + + + + nupimača ə́mə cycle thəwrəkʔə́gə + 50 + + + nupimača + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrəkʔə́gə + + + + + + + + + + moy nisi may may keyno onsinnarə́gə + 51 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + nisi + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + onsinnarə́gə + + + + + + + + + + cycle si thəwnarəkʔi nupimačasina khittaŋ hendokkhibada + 52 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + thəwnarəkʔi + + + nupimačasina + + + khittaŋ + + + khittaŋ + + + [...] + + + hendokkhibada + + + + + + + + + + manə nupimačasi yeŋbasida magi tupisi paythokhre + 53 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + nupimačasi + + + yeŋbasida + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + paythokhre + + + + + + + + + + tupi paythokhriŋey marəksida may masamsi samba oyna makhutsi nə́mə thədukʔə́gə + 54 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + paythokhriŋey + + + marəksida + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + masamsi + + + samba + + + oyna + + + makhutsi + + + nə́mə + + + thədukʔə́gə + + + + + + + + + + manə masamsi makokta nanbasida mə́məysi hut leysinlə́gə + 55 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + masamsi + + + makokta + + + nanbasida + + + mə́məysi + + + hut + + + hut + hut + instead + <Not Sure> + + + instead + + + leysinlə́gə + + + + + + + + + + cycle mə́məysi hut leysanlə́gə nuŋ ačəwba ə́mə leyrəmdənə ədu da theŋə́gə + 56 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + mə́məysi + + + hut + + + hut + hut + instead + <Not Sure> + + + instead + + + leysanlə́gə + + + nuŋ + + + nuŋ + nuŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ačəwba + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + leyrəmdənə + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + da + + + =da + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =LOC + + + theŋə́gə + + + + + + + + + + may cyclesi ture turə́gə I naspatisi loyna heydokʔe heydokʔiʔŋey tallaksida + 57 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + ture + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + fell + v + + + turə́gə + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -lə́gə + + + after fall down + + + I + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + loyna + + + heydokʔe + + + hey + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + poured out + + + heydokʔiʔŋey + + + tallaksida + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́hum lakʔi čahi tara gi ə́mə tarə́məthoy gi ə́mə adey tarə́humdoygumbagi size + 58 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + čahi + + + tara + + + gi + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =POSS + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + tarə́məthoy + + + gi + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =POSS + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + adey + + + tarə́humdoygumbagi + + + size + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ čawba khetnəbə čahi khennəbə ə́ŋáŋ ə́hum lakʔi + 59 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + čawba + + + khetnəbə + + + čahi + + + khennəbə + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + + + + + + + + núpámə́čá ə́hum núpámə́čá ə́humsi ə́mənə sky blue litle ə́mənə cream maču little + 60 + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + sky + + + blue + + + litle + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + cream + + + maču + + + little + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́humse ədugə khoŋraw long pant ŋakta setli ə́mədi tupi uppi moysi lakpa ə́mədi TT board payrəkʔi mayay oyrap təwba + 61 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humse + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + khoŋraw + + + khoŋraw + + + [...] + + + long + + + pant + + + ŋakta + + + setli + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + uppi + + + moysi + + + moysi + + + they + + + lakpa + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + TT + + + TT + TT + table.tennis + n + + + table.tennis + n + + + board + + + payrəkʔi + + + mayay + + + mayay + + + [...] + + + oyrap + + + təwba + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsidi TT board si uum bat si payrə́gə + 62 + + + ə́ŋáŋsidi + + + TT + + + TT + TT + table.tennis + n + + + table.tennis + n + + + board + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + uum + + + bat + + + bat + bat + bat + n + + + bat + n + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + payrə́gə + + + pay + pay + fly + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + + + + + + + + + + may thom-thom sum sanna sanna lakʔi tallaksidə + 63 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + thom-thom + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + sanna + + + sanna + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + tallaksidə + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́humsina magi turiba naspati purəkʔibə + 64 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humsina + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + turiba + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + purəkʔibə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + bringing + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsina cycle tusinlag leyrəmbasida heydoktənə leyrəmbə pot čeysiŋ si ə́mə khunǰanbire + 65 + + + ə́ŋáŋsina + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + tusinlag + + + leyrəmbasida + + + heydoktənə + + + leyrəmbə + + + pot + + + čeysiŋ + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + khunǰanbire + + + + + + + + + + ədəgi ə́mənə cycle hugatpire ə́mənə nuŋdu inthokpikhre ədumaynə təwdənə magi potsi thaŋkat khokattənə təwrə́gə + 66 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + hugatpire + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + nuŋdu + + + inthokpikhre + + + ədumaynə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + ay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + thus + + + təwdənə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + not doing + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + potsi + + + thaŋkat + + + khokattənə + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsi makhoŋ sekli sekli təwrə́gə + 67 + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + makhoŋ + + + sekli + + + sekli + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + + + + + + + + cyclesi thəwdənə naspatisi háppə́gə illə́gə čə́tkhre khittaŋ hendokʔakanda + 68 + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + thəwdənə + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + háppə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put + + + illə́gə + + + illə́gə + illə́gə + pulling + <Not Sure> + + + pulling + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + khittaŋ + + + khittaŋ + + + [...] + + + hendokʔakanda + + + + + + + + + + nipamə́čá ə́humsina sum čə́tpəsidə maniŋ thaŋba eykhoygi + 69 + + + nipamə́čá + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́humsina + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́tpəsidə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when going] + + + maniŋ + + + thaŋba + + + eykhoygi + + + ey + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [our] + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ khittaŋ sky blue gi phurit litpə + 70 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + khittaŋ + + + khittaŋ + + + [...] + + + sky + + + blue + + + gi + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =POSS + + + phurit + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + shirt + + + litpə + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsina khittaŋ mayay oybə ə́ŋáŋsina moy ə́hum lakpədə khərə čahi mayay oybə + 71 + + + ə́ŋáŋsina + + + khittaŋ + + + khittaŋ + + + [...] + + + mayay + + + mayay + + + [...] + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + ə́ŋáŋsina + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čahi + + + mayay + + + mayay + + + [...] + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsina maniŋ thaŋhəwbədəgi may tupi tabasida ubasida manə + 72 + + + ə́ŋáŋsina + + + maniŋ + + + thaŋhəwbədəgi + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + tabasida + + + ubasida + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsida piniŋ ŋaktənə huysen khoŋi huy khoŋakanda + 73 + + + ə́ŋáŋsida + + + piniŋ + + + ŋaktənə + + + huysen + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + sen + + + whistle + + + khoŋi + + + khoŋ + khoŋ + 2 + crow + v + + + -i + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + crows + v + + + huy + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + whistle + + + khoŋakanda + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́mədu leppi naspati pura illə́gə čə́tkhiba cycle tusanba + 74 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mədu + + + leppi + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pura + + + illə́gə + + + illə́gə + illə́gə + pulling + <Not Sure> + + + pulling + + + čə́tkhiba + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + tusanba + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsi leppi leppakansida mə́məy hanna yeŋthokpə mətəmdə may tupidu ə́məduna čenlə́gə + 75 + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + leppi + + + leppakansida + + + mə́məy + + + hanna + + + yeŋthokpə + + + mətəmdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + ə́məduna + + + čenlə́gə + + + + + + + + + + čenboy khərə thuna čə́tlə́gə + 76 + + + čenboy + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + thuna + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going + + + + + + + + + + may tupidu píre piraba mətúŋda naspati puriba + 77 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + piraba + + + mətúŋda + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + puriba + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsina ə́múk naspati ə́hum pirəkʔi naspati ə́humsi pirəkʔaʔkansida + 78 + + + ə́ŋáŋsina + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + pirəkʔi + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + pirəkʔaʔkansida + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ani ə́mə čare amdi madi sum sannə + 79 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ani + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čare + + + amdi + + + madi + + + madi + madi + he + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + sannə + + + san + čhan + play + v + + + nə + + + play[ing] + + + + + + + + + + sannədənə sum lakʔe magi TT bat tunə kok-kok təwrə́gə + 80 + + + sannədənə + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + playing + v + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + TT + + + TT + TT + table.tennis + n + + + table.tennis + n + + + bat + + + bat + bat + bat + n + + + bat + n + + + tunə + + + kok-kok + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + + + + + + + + lakpakansida somdəgi naspati hékʔiba núpásina magi hékliba khawsi thandənə + 81 + + + lakpakansida + + + somdəgi + + + somdəgi + somdəgi + from this side + <Not Sure> + + + from this side + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔiba + + + núpásina + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + hékliba + + + khawsi + + + thandənə + + + + + + + + + + ə́múk heyǰaŋe ə́múk hápčaŋe haydənə thumoktuda hápčanlage + 82 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + heyǰaŋe + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + hápčaŋe + + + haydənə + + + hay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + thumoktuda + + + hápčanlage + + + + + + + + + + haynakumthrəkpasida naspatisi yə́wrəmdəbəsida masi iŋak ŋaktənə luktharə́gə + 83 + + + haynakumthrəkpasida + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + yə́wrəmdəbəsida + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + iŋak + + + ŋaktənə + + + luktharə́gə + + + + + + + + + + thumoksiŋda yeŋiŋey tallaksida + 84 + + + thumoksiŋda + + + yeŋiŋey + + + tallaksida + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́humsi pareŋ lakʔi ə́ŋáŋ ə́nísinə ča-ča lakʔi adey + 85 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + pareŋ + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́nísinə + + + ča-ča + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + eat eat + v + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + adey + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ akonba TT sannəbədunə kok-kok-kok yeyrə́gə + 86 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + akonba + + + TT + + + TT + TT + table.tennis + n + + + table.tennis + n + + + sannəbədunə + + + kok-kok-kok + + + yeyrə́gə + + + + + + + + + + sum čə́tkhi masi magi naspatidudi mallə́gə + 87 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́tkhi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + kept going + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspatidudi + + + mallə́gə + + + + + + + + + + haybədi ŋamdənə ədumək yeŋə́gə leyhəwʔi. + 88 + + + haybədi + + + ŋamdənə + + + ədumək + + + yeŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + looked + + + leyhəwʔi + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + beginning to be + + + . + + + + + + + + + + + + + + + + + + PS_1_Surmangol + Recording at UNT Summer 2007, Trascription and translation 09/14/2007 , Transribed and translated by Harimohon Thounaojam, Narrated by Dr. H. Surmangol Sharma. side by side with zero anaphors done + + + + + famər ə́mənə pers pámbí kákhəttúnə + 1 + + + famər + + + famər + famər + famər + <Not Sure> + + + famər + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + pámbí + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + plant + n + + + kákhəttúnə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing up + v + + + + + + + + + + uhə́yšiŋ ə́du hékləmmi. + 2 + + + uhə́yšiŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + fruits + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hékləmmi + + + hék + hék + pluck + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + v + + + . + + + ‘A farmer climbing up a pear tree had plucked some fruit.’ + + + + + + + uhə́yšiŋ ə́du héklə́bə mə́túŋdə + 3 + + + uhə́yšiŋ + + + u + u + 1 + wood + n + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + fruits + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + héklə́bə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + plucked + v + + + mə́túŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + adv + + + + + + + + + + mə́háknə yallibə khaw ə́du thəllə́bəgi mə́túŋdə + 4 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + yallibə + + + yan + yan + 1 + hang + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + hanging + v + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thəllə́bəgi + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + -ki + + + having filled + + + mə́túŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + adv + + + + + + + + + + kəyrak ə́dudəgi kúmthərəktúnə + 5 + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + kúmthərəktúnə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing down + + + + + + + + + + lə́ybák mə́khadə ah ləyrə́bə basketšiŋ + 6 + + + lə́ybák + + + lə́y + lə́y + 1 + ground + <Not Sure> + + + pák + pák + broad + <Not Sure> + + + ground + + + mə́khadə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + under + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + under + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + ləyrə́bə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + existing + + + basketšiŋ + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + baskets + + + + + + + + + + ə́dudə hápsinləmmí. + 7 + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + hápsinləmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put in + + + . + + + ‘After plucking those fruit, he, after filling the hanging bag, climbing down from that ladder, put them on in the baskets that were on the ground.’ + + + + + + + khawdəgi hápsinbə loyrə́bə + 8 + + + khawdəgi + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the bag + + + hápsinbə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + putting in + + + loyrə́bə + + + loy + loy + finish + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having finished + + + + + + + + + + yallibə khawdəgi hápsinbə loyrə́bə mə́túŋdə + 9 + + + yallibə + + + yan + yan + 1 + hang + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + hanging + v + + + khawdəgi + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the bag + + + hápsinbə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + putting in + + + loyrə́bə + + + loy + loy + finish + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having finished + + + mə́túŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + adv + + + + + + + + + + ah ə́tabə lə́ybák mə́khadə taribə pers ə́dubu khúŋəttúnə + 10 + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + ə́tabə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + fallen + + + lə́ybák + + + lə́y + lə́y + 1 + ground + <Not Sure> + + + pák + pák + broad + <Not Sure> + + + ground + + + mə́khadə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + under + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + under + + + taribə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + fallen + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + ə́dubu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -bu + =pu + 1 + =IS:ADVR + <Not Sure> + + + those + + + khúŋəttúnə + + + khún + khún + 1 + pick + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + picking up + + + + + + + + + + mə́hákki mə́ŋə́kšəmdə kiribə rumal ə́dunə tə́ythoklə́gǝ + 11 + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́ŋə́kšəmdə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + čhəm + čhəm + 1 + basket + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the bag around his neck + + + kiribə + + + ki + ki + 1 + tie + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + tie + + + rumal + + + rumal + rumal + handkerchief + <Not Sure> + + + handkercheif + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + tə́ythoklə́gǝ + + + tə́y + tə́y + 1 + rub + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə́gǝ + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + + + + + + + + + + ə́múk hápsinlǝmmí. + 12 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + hápsinlǝmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lǝm + -ləm + -INFR + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + putting in + + + . + + + ‘After he finished putting the pears in from the bag, picking up the pears that had fallen on the ground, after rubbing them with the handkerchief that was around his neck, he once again began the fill the baskets.’ + + + + + + + ə́dudəgi mə́háknə kəyrak mə́thə́ktə ə́múk kákhəttúnə + 13 + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + mə́thə́ktə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on top of + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + kákhəttúnə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing up + v + + + + + + + + + + pers hékləmmí. + 14 + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + hékləmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked + + + . + + + ‘Then he climbing up the ladder again and was plucking pears.’ + + + + + + + mə́háknə hékliŋəy mə́təmdə + 15 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hékliŋəy mə́təmdə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when plucking + + + + + + + + + + famər ə́mənə hameŋ ə́mə čiŋdúnə lakləmmi. + 16 + + + famər + + + famər + famər + farmer + <Not Sure> + + + farmer + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čiŋdúnə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + draging + + + lakləmmi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + came + + + . + + + ‘While he was plucking (the fruit), a farmer came by dragging a goat...’ + + + + + + + ə́məsuŋ mə́háknə ah héklibə ə́du hayphéttə́ŋ yeŋləmlə́gə ah + 17 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hayphéttə́ŋ + + + hay + hay + 1 + approach + <Not Sure> + + + phét + + + tə́ŋ + tə́ŋ + amount + <Not Sure> + + + slightly + + + yeŋləmlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + look + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + + + + + + + + čə́tkhirəmmí. + 18 + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went + + + . + + + ‘...and he, only glancing at (the man) plucking (the fruit), left the scene.’ + + + + + + + hameŋ pubə famər ə́dunə čə́tkhrə́bə mə́túŋdə + 19 + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + pubə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + bringing + + + famər + + + famər + famər + farmer + <Not Sure> + + + farmer + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + čə́tkhrə́bə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + just left + + + mə́túŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + after + adv + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́mənə saykəl toŋdúnǝ lakləmmi. + 20 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋdúnǝ + + + toŋ + toŋ + 1 + mount + v + + + -dúnǝ + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + mount + v + + + lakləmmi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + came + + + . + + + ‘After the farmer with the goat had left, a child riding a bicycle appeared.’ + + + + + + + mə́háknə ah pers póláŋšiŋdu ubədə + 21 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + póláŋšiŋdu + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those baskets + + + ubədə + + + u + u + 1 + wood + n + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + n + + + + + + + + + + saykəl ə́du khámləmmi. + 22.1 + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khámləmmi + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + stop + + + . + + + ‘He, seeing the basket of pears, stopped his cycle and stood near that basket...’ + + + ə́məsuŋ ah + 22.2 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + + + + + + + + basket mə́nák ə́dudə lépləmmi. + 23 + + + basket + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + basket + + + mə́nák + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nák + nák + close + <Not Sure> + + + close + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + lépləmmi + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + stopping + + + . + + + + + + + + + + ə́dugə héklibə núpá ə́dubu yeŋlə́gə + 24 + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -kə + + + and then + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + male + + + ə́dubu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -bu + =pu + 1 + =IS:ADVR + <Not Sure> + + + those + + + yeŋlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + + + + + + + + mə́háknə pers ə́mə lə́wnə́bə hótnərəmmí. + 25 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lə́wnə́bə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to take + + + hótnərəmmí + + + hótnə + hótnə + try + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + tried + + + . + + + ‘...and after looking at the man plucking (the fruit) he tried to take a pear.’ + + + + + + + héklibə mí ə́dugi mə́ʔóŋdu mə́háknə ŋayhák yeŋlə́gə + 26 + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + ə́dugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that + + + mə́ʔóŋdu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + óŋ + óŋ + shape + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the manner + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ŋayhák + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + awhile + + + yeŋlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + + + + + + + + mə́hák ləybəgi mə́ʔóŋdu ə́du kərimətə khə́ŋbə mandəbədə + 27 + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + his + + + ləybəgi + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of being + + + mə́ʔóŋdu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + óŋ + óŋ + shape + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the manner + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + kərimətə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + nothing + + + khə́ŋbə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + knowing + + + mandəbədə + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + did not seem + + + + + + + + + + mə́háknə póláŋ ə́dumə tháŋdúnə purəkləmmi. + 28 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́dumə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + that one + + + tháŋdúnə + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transfer + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + transfer + + + purəkləmmi + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + bringing + + + . + + + ‘After he observed for a while the stance of the man plucking (the fruit), (see that) his stance looked like he was not aware of anything, he (the boy on the bike) carrying a basket took it with him. + + + + + + + ə́məšuŋ mə́du mə́hákki saykəlgi mə́maŋdə háplə́gə thə́wrəkləmmí. + 29 + + + ə́məšuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + also one + + + mə́du + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + saykəlgi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + on the bicycle + + + mə́maŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of + + + háplə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting + + + thə́wrəkləmmí + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + drove off + + + . + + + ‘...and he placed that on the front of his bicycle and drove off.’ + + + + + + + mə́háknə ə́sum thə́wrəkpədə + 30 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thə́wrəkpədə + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon driving + + + + + + + + + + mə́hák saykəl toŋbə nupi məca ə́məsú mə́hákki máyyóknə́bədə lakləmmi. + 31 + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + she + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋbə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + riding + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + məca + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also one + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + máyyóknə́bədə + + + máy + máy + direction + <Not Sure> + + + yók + yók + 1 + cover + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in order to get by + + + lakləmmi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + came + + + . + + + ‘Driving in this way, she riding a cycle too came riding opposite him.’ + + + + + + + mə́dudə hayphét yeŋlə́gə thəynə́bədə + 32 + + + mə́dudə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + hayphét + + + hay + hay + 1 + approach + <Not Sure> + + + phét + + + slightly + + + yeŋlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + thəynə́bədə + + + thəy + thəy + search + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in order to look at + + + + + + + + + + mə́hákki tupidu takhirəmmi. + 33 + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + hat + + + takhirəmmi + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + falling + + + . + + + ‘At that staring at her, his hat fell off.’ + + + + + + + ə́məsuŋ khə́ŋhəwdəbə míkúptə mə́hák pers pámbí ah pers póláŋ ə́du saykəl mə́thə́ktəgi tadúnə + 34 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + and then + + + khə́ŋhəwdəbə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + not knowing + + + míkúptə + + + mít + mít + eye + <Not Sure> + + + kúp + kúp + 1 + cover + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that moment + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + his + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + pámbí + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + plant + n + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + on top + + + tadúnə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + falling + + + + + + + + + + ah pers póláŋ ə́du ta... + 35 + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ta + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + fall + + + ... + + + + + + + + + + saykəl mə́thə́ktəgi tabədəgi póláŋ ə́dunə [saykəl.... + 36 + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + on top + + + tabədəgi + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from falling + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + [ + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + .... + + + + + + + + + + póláŋdudə] saykəlgi mə́maŋgi čakanə tə́kpədəgi + 37 + + + póláŋdudə + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that basket + + + ] + + + saykəlgi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + on the bicycle + + + mə́maŋgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the front + + + čakanə + + + čaka + čaka + wheel + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + with the wheel + + + tə́kpədəgi + + + tə́k + tə́k + 1 + run.into + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from running into + + + + + + + + + + saykəl ə́du tusənəmmi. + 38 + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + tusənəmmi + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -čhən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + falling down + + + . + + + “...and in a moment he was not anticipating...the basket fell from above and the front wheel of the bicycle ran over the basket and then the cycle fell down.” + + + + + + + lóynənə póláŋdə yáwribə persiŋ lóynə həydokləmmí. + 39 + + + lóynənə + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + in addition to that + + + póláŋdə + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the basket + + + yáwribə + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + which were included + + + persiŋ + + + persiŋ + persiŋ + pears + <Not Sure> + + + pears + + + lóynə + + + lóynə + lóynə + all + <Not Sure> + + + all + + + həydokləmmí + + + hə́y + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + poured out + + + . + + + ‘and then the basket with the pears emptied out.’ + + + + + + + mə́háknə tusənbədu ubədə + 40 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + tusənbədu + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -čhən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + once it fell down + + + ubədə + + + u + u + 1 + wood + n + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + n + + + + + + + + + + mə́nák nə́kpə ə́dwaydə ləyrəmbə ə́ŋáŋšiŋnə + 41 + + + mə́nák nə́kpə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nák + nák + close + <Not Sure> + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being close + + + ə́dwaydə + + + ləyrəmbə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + existing + + + ə́ŋáŋšiŋnə + + + + + + + + + + čénšin lakləmmí. + 42 + + + čénšin + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + running in + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + . + + + ‘Seeing that he had fallen, children that were hanging around nearby ran towards him.’ + + + + + + + ə́məsuŋ mə́hákki mə́phi-mə́rólšiŋ ə́du kənthokpibəgə + 43 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́phi-mə́rólšiŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + phi + phi + cloth + n + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + lón + lón + 1 + weave + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + his clothes + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + kənthokpibəgə + + + kən + kən + 1 + straighten + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + when helping straighten out + + + + + + + + + + lóynənə póláŋdu persšiŋ ə́du hápcinbirə́gə hápsinbirəmmí. + 44 + + + lóynənə + + + lóy + lóy + 1 + companion + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + in addition to that + + + póláŋdu + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + thing + + + persšiŋ + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + pears + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hápcinbirə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put + + + hápsinbirəmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put in + + + . + + + ‘...and then helping him to straighten out his clothes and also helping him put the pears in the basket, they helped him.’ + + + + + + + ə́dudəgi mə́háknə saykəl ə́du + 45 + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + + + + + + + + póláŋ ə́du ə́múk saykəl mə́thə́ktə háplə́gə ínləmmi. + 46 + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + mə́thə́ktə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on top of + + + háplə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting + + + ínləmmi + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was pushing + + + . + + + ‘Then he putting that basket on the cycle once again, he pushed it.’ + + + + + + + khittə́ŋ čə́tlə́gə mə́hák núpá mə́čášiŋ ə́dunə mə́hákki tahəwbə tupi ə́du + 47 + + + khittə́ŋ + + + khit + khit + a little + <Not Sure> + + + tə́ŋ + tə́ŋ + amount + <Not Sure> + + + a little + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + his + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + male + + + mə́čášiŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + children + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tahəwbə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + just fallen + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + + + + + + + + khunkətpirəmmí. + 48 + + + khunkətpirəmmí + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + picked up + + + . + + + ‘Going foward a little bit, the boys picked up his fallen hat.’ + + + + + + + ə́məsúŋ mə́khóygi mə́rə́ktəgi ə́mənə tupi ə́du + 49 + + + ə́məsúŋ + + + mə́khóygi + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of thier + + + mə́rə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + lə́k + lə́k + type + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + type + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + + + + + + + + ə́múk mə́ŋóndə píbə hənləkləmmí. + 50 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + mə́ŋóndə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + hənləkləmmí + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + returned + + + . + + + ‘...and also between them the hat once again came back to give to him.’ + + + + + + + tupi ə́du pírə́bə mə́túŋdə + 51 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + pírə́bə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having given + + + mə́túŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + adv + + + + + + + + + + tupi khunləklibə ə́ŋáŋ ə́dunə + 52 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + khunləklibə + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + + + first picking up + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + + + + + + + + pers ə́hum páydúnə lakləmmí. + 53 + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + páydúnə + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + . + + + ‘After being giving the cap, the boy that had picked up the cap, came holding three pears.’ + + + + + + + ə́dugə mə́khóy mə́sén ə́məməm yénnədúnə čárəmmi. + 54 + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -kə + + + and then + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + mə́sén + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čhén + čhén + 1 + self + <Not Sure> + + + self + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yénnədúnə + + + yén + yén + divide + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + dividing evenly + + + čárəmmi + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + eating + + + . + + + ‘Then they divided the pears among them and ate them. + + + + + + + mə́khóynə pers héklibə ə́dómdə šum haygətləkləmmi. + 55 + + + mə́khóynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + ə́dómdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhóm + + + -tə + + + over there + + + šum + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + haygətləkləmmi + + + hay + hay + 1 + approach + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + were approaching + + + . + + + ‘They came towards the man plucking the pears.’ + + + + + + + mə́khóy yáw.... + 56.1 + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + yáw + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + include + + + .... + + + + + + ə́ŋáŋšiŋ ə́dunə yə́wšilləkpə mə́təmdə + 56.2 + + + ə́ŋáŋšiŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + children + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + yə́wšilləkpə + + + yə́w + yə́w + 1 + arrive + v + + + -čhin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + arriving + + + mə́təmdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + + + + + + + + famər ə́dudi kəyrak mə́thə́ktəgi ə́múk kúmthərəkləmmi. + 57 + + + famər + + + famər + famər + farmer + <Not Sure> + + + farmer + + + ə́dudi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that one + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + mə́thə́ktəgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + on top + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + kúmthərəkləmmi + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + climbing down + + + . + + + ‘When the boys arrived, the farmer came down from his ladder.’ + + + + + + + ə́məsuŋ mə́háknə ə́ŋáŋšiŋ ə́dunə pers ə́məməm čábə ə́dunə lakpədusú urəmmí. + 58 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́ŋáŋšiŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -čhiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + children + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čábə + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + eating + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + lakpədusú + + + urəmmí + + + u + u + 1 + see + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + see + + + . + + + ‘And he saw that the boys were each walking and eating a pear.’ + + + + + + + ə́dubu mə́háknə kəriməttə háydə́nə + 59 + + + ə́dubu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -bu + =pu + 1 + =IS:ADVR + <Not Sure> + + + those + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kəriməttə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + not one + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + + + + + + + + mə́háknə pers ə́du maŋ... póláŋ ləyrəmdəbədudə + 60 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + pers + + + pers + pers + pears + <Not Sure> + + + pears + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + maŋ + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + front + + + ... + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ləyrəmdəbədudə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when not being + + + + + + + + + + hayphéttə́ŋ [.. + 61.1 + + + hayphéttə́ŋ + + + hay + hay + 1 + approach + <Not Sure> + + + phét + + + tə́ŋ + tə́ŋ + amount + <Not Sure> + + + slightly + + + [.. + + + + + + ah] thoydoknə nuŋaytəbə ə́məsuŋ + 61.2 + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + ] + + + thoydoknə + + + thoy + thoy + increase + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being more + + + nuŋaytəbə + + + nuŋay + nuŋay + happy + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + not being happy + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + + + + + + + + ə́wábəsú thoydoknə utpə ude. + 62 + + + ə́wábəsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + wá + wá + 1 + sad + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also being sad + + + thoydoknə + + + thoy + thoy + increase + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + being more + + + utpə + + + ut + ut + show + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + showing + + + ude + + + u + u + 1 + see + v + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not seen + + + . + + + + + + + + + + ə́dugə ə́ŋáŋšiŋdudə mə́háknə kərigumbə wá ə́məttəsú háybəčhú təwkhide. + 63 + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + ə́ŋáŋšiŋdudə + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -šiŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + those children + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kərigumbə + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + -kum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + nothing + + + wá + + + wá + wá + 1 + word + n + + + word + + + ə́məttəsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one also + + + háybəčhú + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that also + + + təwkhide + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not do + + + . + + + ‘But he not saying anything, he was slightly unhappy seeing that there was a basket missing and sad too but he did not show it.’ + + + + + + + + + + + PS_10_E.Ingo + + + + + nuŋsa sabə mə́təm nuŋsa khərə kannə sarəkpə mətəmni + 1 + + + nuŋsa + + + nuŋsa + + + sunlight + + + sabə + + + sabə + + + when hot + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + nuŋsa + + + nuŋsa + + + sunlight + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + kannə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + time + + + sarəkpə + + + sa + čha + make + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + heating up + + + mətəmni + + + mətəmni + + + it is that time + + + + + + + + + + yensu khoŋlakle. + 2 + + + yensu + + + yen + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + cock + + + khoŋlakle + + + khoŋ + khoŋ + 1 + ditch + <Not Sure> + + + -lak + + + -le + + + crows + + + . + + + + + + + + + + mə́təm ə́dudə núpá ə́məkhəknə naspatidə kəyrak tharə́gə + 3 + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́məkhəknə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + naspatidə + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + pear + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + tharə́gə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + placed + + + + + + + + + + kadúnə naspati hékləmmí. + 4 + + + kadúnə + + + ka + ká + climb + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing + v + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékləmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked. + + + . + + + + + + + + + + ə́məsuŋ ŋayhak ləyrə́gə + 5 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + suŋ + suŋ + also + <Not Sure> + + + also one + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + ləyrə́gə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after being + + + + + + + + + + kúmthərəklə́gə. + 6 + + + kúmthərəklə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed down. + + + . + + + + + + + + + + naspati həydokləmmí + 7 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + həydokləmmí + + + hə́y + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + poured out + + + + + + + + + + khawdəgi naspatidu magi buckettudə hápčənləmmí + 8 + + + khawdəgi + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the bag + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + buckettudə + + + buckettudə + + + in the bucket + + + hápčənləmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put in. + + + + + + + + + + tallək ə́dudə núpá ə́məkhəknə hameŋ ə́mə čiŋlə́gə + 9 + + + tallək + + + tal + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + in the meantime + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́məkhəknə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čiŋlə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + dragged + + + + + + + + + + lakləmmí. + 10 + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came. + + + . + + + + + + + + + + hameŋdusu khoŋŋəmmí + 11 + + + hameŋdusu + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that goat also + + + khoŋŋəmmí + + + khoŋ + + + -ŋəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + bleats + + + + + + + + + + ə́dudəgi núpá ə́du kákhətlə́gə. + 12 + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + kákhətlə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed up. + v + + + . + + + + + + + + + + naspati hékpə həwrəmmí + 13 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + həwrəmmí + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + began + + + + + + + + + + məthəŋdə ə́ŋáŋ núpá mə́čá ə́məkhək saykəl toŋdúnə + 14 + + + məthəŋdə + + + məthəŋdə + + + after that + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́məkhək + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + one only + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋdúnə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + riding + + + + + + + + + + lakləmmí. + 15 + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came. + + + . + + + + + + + + + + ə́dugə magi naspati háppə buckettu saykəldə hápkətlə́gə thəwdúnə + 16 + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + háppə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + putting + + + buckettu + + + bucket + bucket + bucket + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bucket + + + saykəldə + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the bicycle + + + hápkətlə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pull up and place + + + thəwdúnə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + driving + + + + + + + + + + čə́tləmmí. + 17 + + + čə́tləmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went. + + + . + + + + + + + + + + mə́təm ə́dudə lambidə nupi mə́čá ə́məkhəksu saykəl thəwdúnə lakləmmí. + 18 + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + lambidə + + + lam + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the way + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́məkhəksu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwdúnə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + driving + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came. + + + . + + + + + + + + + + məkhoy ə́ní thəynə́bə + 19 + + + məkhoy + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + thəynə́bə + + + thəy + thəy + search + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + crossed paths + + + + + + + + + + mə́təmdə mə́hákki núpámə́čá ə́dugi tupi ə́du tarəmmí + 20 + + + mə́təmdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́dugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + tarəmmí + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + fell. + + + + + + + + + + ə́mə suŋ ləydúnə + 21 + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + suŋ + + + suŋ + suŋ + also + <Not Sure> + + + [also] + + + ləydúnə + + + ləydúnə + + + being + + + + + + + + + + yeŋŋə čə́tpə mə́təmdə magi saykəl ə́dunə núŋ ə́mədə theŋǰənbədəgi. + 22 + + + yeŋŋə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + look + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + gone + + + mə́təmdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + one + + + theŋǰənbədəgi + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -čhən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from hitting + + + . + + + + + + + + + + núpá mə́čá ə́du turəmmí + 23 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + turəmmí + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + fallen + v + + + + + + + + + + ə́məsuŋ buckettəgi naspatisiŋdu həydokləmmí + 24 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + buckettəgi + + + bucket + bucket + bucket + n + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the bucket + + + naspatisiŋdu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those pears + + + həydokləmmí + + + hə́y + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + poured out + + + + + + + + + + həydoklə́bə. + 25 + + + həydoklə́bə + + + həydoklə́bə + + + pouring out + + + . + + + + + + + + + + mətúŋdudə mə́háknə phəmmə́gə uphul kənthoktúnə ləyriŋəydudə mə́hákki məmaŋdə [14] núpámə́čá ə́humkhəknə leptúnə ləyrəmmí. + 26 + + + mətúŋdudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + phəmmə́gə + + + phəm + phəm + place + <Not Sure> + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + placed + + + uphul + + + u + + + phul + + + dust + + + kənthoktúnə + + + kənthoktúnə + + + dust off + + + ləyriŋəydudə + + + ləyriŋəydudə + + + at that time + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + məmaŋdə + + + məmaŋdə + + + in front + + + [ + + + 14 + + + ] + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humkhəknə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + three + + + leptúnə + + + leptúnə + + + standing + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + + + + + + + + núpámə́čá ə́məkhəkti TTgi bat páydúnə + 27 + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́məkhəkti + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + TTgi + + + TT + TT + table.tennis + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of table tennis + + + bat + + + bat + bat + bat + n + + + bat + n + + + páydúnə + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + + + + + + + + bol thombə sannərəmmí. + 28 + + + bol + + + bol + bol + ball + n + + + ball + n + + + thombə + + + thom + thom + hit + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + bouncing.ball.on.bat + + + sannərəmmí + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + played. + v + + + . + + + ball bouncing.ball.on.bat played.. + + + + + + + ə́ní ə́mənə naspatidu khunbə həwrəmmí. + 29 + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + khunbə + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + picking + + + həwrəmmí + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + began. + + + . + + + + + + + + + + ə́məsuŋ saykəl thəwbə núpádunə + 30 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwbə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + driving + + + núpádunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that man + + + + + + + + + + magi saykəldu ínkhətlə́gə + 31 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + saykəldu + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + this bicycle + + + ínkhətlə́gə + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pushed up + + + + + + + + + + ləyrəmmí. + 32 + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was + v + + + . + + + + + + + + + + makhoy ə́hum čəŋdunə + 33 + + + makhoy + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + čəŋdunə + + + čəŋdunə + + + gathered together + + + + + + + + + + khunǰənlə́gə + 34 + + + khunǰənlə́gə + + + khunǰənlə́gə + + + picking up + + + + + + + + + + ə́múk bucket ə́du saykəldə háppə́gə ínlə́gə + 35 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + bucket + + + bucket + bucket + bucket + n + + + bucket + n + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + saykəldə + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the bicycle + + + háppə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put + + + ínlə́gə + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pushed + + + + + + + + + + čə́tpə čə́tləmmí. + 36 + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + čə́tləmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went. + + + . + + + + + + + + + + ə́məsuŋ núpámə́čá ə́humdusu čə́tkhirəmmí. + 37 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humdusu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + those three also + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + . + + + + + + + + + + khərə čə́tkhrə́bə mətuŋdə núpámə́čá ə́humdunə mə́hákki tahəwbə tupi ə́du theŋnərəmmí + 38 + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čə́tkhrə́bə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + just left + + + mətuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + later + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + a while + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humdunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those three + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tahəwbə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + just fallen + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + theŋnərəmmí + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + found + + + + + + + + + + ə́məsuŋ huy khoŋdúnə + 39 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + huy + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + whistle + + + khoŋdúnə + + + khoŋ + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + blowing + + + + + + + + + + čə́tkhribə naspati pudúnə + 40 + + + čə́tkhribə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pudúnə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + bringing + + + they called by whistiling the (boy) going carrying the pears... + + + + + + + čə́tkhribə núpámə́čádugi huy khámləmmí. + 41 + + + čə́tkhribə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + núpámə́čádugi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + boys' + + + huy + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + whistle + + + khámləmmí + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + stopped. + + + . + + + To the going boy they whistled and stpped him. + + + + + + + ədəgi čə́tlə́gə + 42 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + went + + + Then going. + + + + + + + tupi ə́du mapu núpámə́čá ə́dudə pírəmmí. + 43 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mapu + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + him + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + give. + + + . + + + the hat, to the owner the boy, the gave. + + + + + + + ədəgi naspati purəkʔibə núpámə́čádunə naspati ə́humkhək mə́háktə məŋondə pírə́gə + 44 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + purəkʔibə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + bringing + + + núpámə́čádunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that boy + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́humkhək + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + three + + + mə́háktə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at his + + + məŋondə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋon + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + pírə́gə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after giving + + + + + + + + + + hənləkləmmí. + 45 + + + hənləkləmmí + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + returned. + + + . + + + + + + + + + + ədəgi makhoy ə́hum yénnədúnə + 46 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + makhoy + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + yénnədúnə + + + yén + yén + divide + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + dividing evenly + + + + + + + + + + čárəmmí. + 47 + + + čárəmmí + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + ate. + v + + + . + + + + + + + + + + ə́mədugə sum lakpədə + 48 + + + ə́mədugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with that one + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + + + + + + + + ŋəsáygi naspati məkhoŋdu ləmbi + 49 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + məkhoŋdu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khoŋ + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the base + + + ləmbi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + + + way + + + + + + + + + + məpal oybəninə [26] ə́dudə sum lakpə mə́təmdə núpá ŋəsáygi naspati hékpə núpádusu kúmthərəkləmmí. + 50 + + + məpal + + + məpal + + + nearby + + + oybəninə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + is being[.] + + + [ + + + 26 + + + ] + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who comes + + + mə́təmdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpádusu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that man also + + + kúmthərəkləmmí + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + climbed down. + + + . + + + + + + + + + + makhoysu lakpədudə theŋnərəmmí. + 51 + + + makhoysu + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + they also + + + lakpədudə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when he came + + + theŋnərəmmí + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + found + + + . + + + + + + + + + + ədəgi makhoynə ədum núpámə́čá ə́humdunə + 52 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + makhoynə + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humdunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those three + + + + + + + + + + ədum čə́tkhirəmmí. + 53 + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + . + + + + + + + + + + ədəgi naspati hékpə núpá ə́həndúnə + 54 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́həndúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + that older one + v + + + + + + + + + + makhoy ə́humbu ədum yeŋdúnə + 55 + + + makhoy + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humbu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + three + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + yeŋdúnə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + looking + + + + + + + + + + ləyhəwrəmmí. + 56 + + + ləyhəwrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + exist. + + + . + + + + + + + + + + + + + + PS_11_E. Jugindro + + + + + nóŋmə nipa ə́mənə naspati hékpə lakʔi + 1 + + + nóŋmə + + + nóŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one day + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + + + + + + + + naspati hékpə lakpəsidə + 2 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + lakpəsidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this coming + + + + + + + + + + manə naspati məthəktə kákhətkhre + 3 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + məthəktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thək + thək + on.top + n + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + on.top + + + kákhətkhre + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + climbed up + + + + + + + + + + kákhətlə́gə + 4 + + + kákhətlə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbing up + v + + + + + + + + + + magi póláŋ ə́humkhək purəkʔi + 5 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́humkhək + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + three + + + purəkʔi + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + bringing + + + + + + + + + + magi póláŋ ə́humsi thənnə́bə + 6 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + thənnə́bə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to fill + + + + + + + + + + naspatisi manə héknə́bə + 7 + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + héknə́bə + + + hék + hék + pluck + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to pluck + + + + + + + + + + yamnə kənnə hotnəy + 8 + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + kənnə + + + kən + kən + 3 + fast + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + hard + + + hotnəy + + + hotnəy + + + tried + + + + + + + + + + hotnə́bəsidə noŋmə nipa ə́məkhəknə hameŋ ə́mə čiŋʔə́gə + 9 + + + hotnə́bəsidə + + + hot + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when trying + + + noŋmə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one day + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́məkhəknə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čiŋʔə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + dragged + + + + + + + + + + lakʔi + 10 + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + + + + + + + + hameŋ ə́mə čiŋə lakpəsidə + 11 + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čiŋə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + ə + ə + (dm) + interj + + + when dragging + + + lakpəsidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + + + + + + + + magi naspati məpasidə + 12 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + məpasidə + + + + + + + + + + sum čəŋsinləkʔi + 13 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čəŋsinləkʔi + + + čəŋsinləkʔi + + + entered + + + + + + + + + + ŋəsáy naspati hékʔibə nipadunə kúmthərəkʔə́gə + 14 + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who was plucking + + + nipadunə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + kúmthərəkʔə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after climbing down + + + + + + + + + + magi póláŋ ə́humsubədu məyay thəŋbədudə + 15 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́humsubədu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + three + + + məyay + + + məyay + + + center + + + thəŋbədudə + + + + + + + + + + naspati amunba ə́mə yáwʔi + 16 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + amunba + + + amunba + + + ripe + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yáwʔi + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + including + + + + + + + + + + may məŋə́ksəmdə rumal ə́mə kirəkʔi + 17 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + məŋə́ksəmdə + + + məŋə́ksəmdə + + + at around his neck + + + rumal + + + rumal + rumal + handkerchief + <Not Sure> + + + handkercheif + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + kirəkʔi + + + ki + ki + 1 + tie + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + tying + + + + + + + + + + nipasi amunbasi teythokʔə́gə + 18 + + + nipasi + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + amunbasi + + + amunbasi + + + the ripe ones + + + teythokʔə́gə + + + teythokʔə́gə + + + rubbing + + + + + + + + + + may póláŋsidə háppi + 19 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + póláŋsidə + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this basket + + + háppi + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + put + + + + + + + + + + póláŋsidə háppəsidə + 20 + + + póláŋsidə + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this basket + + + háppəsidə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this putting + + + + + + + + + + ŋəsáygi hameŋ činnəkʔibə nipasidə, masinə hameŋsi piǰə́níŋdə́nə + 21 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + činnəkʔibə + + + nipasidə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this man + + + , + + + masinə + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hameŋsi + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this goat + + + piǰə́níŋdə́nə + + + pi + + + -ǰə́ + + + -níŋ + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + wish to make eat + + + + + + + + + + manə sum čiŋŋə́kpəsidə + 22 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čiŋŋə́kpəsidə + + + čiŋŋə́kpəsidə + + + pulling + + + + + + + + + + ləyyu yadre hameŋsi + 23 + + + ləyyu yadre + + + ləyyu yadre + + + was not allowed + + + hameŋsi + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this goat + + + + + + + + + + ədəgi nipasi ədum hameŋsi čiŋə́gə + 24 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + nipasi + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + hameŋsi + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this goat + + + čiŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [dragged] + + + + + + + + + + čə́tkhre + 25 + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + + + + + + + + ədugə ŋayhak leyrə́gə + 26 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + leyrə́gə + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + was + + + + + + + + + + manə ə́múk ə́múk naspatisi kákhətkhre + 27 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + kákhətkhre + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + climbed up + + + + + + + + + + hékpə ə́múk kákhətkhre + 28 + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kákhətkhre + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + climbed up + + + + + + + + + + kákhətlə́bə mətúŋsidə ə́ŋáŋ nipamə́čá ə́məkhək saykəl təwrə́gə lakʔi + 29 + + + kákhətlə́bə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having climbed up + + + mətúŋsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + nipamə́čá + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́məkhək + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + one only + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after doing] + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + + + + + + + + saykəl təwrə́gə lakpəsidə + 30 + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + did + + + lakpəsidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + + + + + + + + ŋəsáygi sum may naspatigi məkhoŋsidə hayphet khámmí + 31 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + naspatigi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + pear's + + + məkhoŋsidə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoŋ + khóŋ + foot + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at [his] foot + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + khámmí + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + stopped + + + + + + + + + + kəna-kəna ləyge haynə + 32 + + + kəna-kəna + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + who all + + + ləyge + + + ləyge + + + someone there + + + haynə + + + haynə + + + that + + + + + + + + + + ma yeŋŋí + 33 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + yeŋŋí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + looked. + + + + + + + + + + ədubu məthəktə naspati hékʔibə nipadunədi ŋəsáy ə́ŋáŋsi udre + 34 + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + məthəktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thək + thək + on.top + n + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + on.top + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who was plucking + + + nipadunədi + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that man + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + udre + + + u + u + 2 + see + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [did not] see + + + the boy from before was not seen by the man plucking pears on the tree + + + + + + + ədə ə́ŋáŋsinədi naspati hékʔi haybəsimədi khə́ŋe + 35 + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + ə́ŋáŋsinədi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this child + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔi + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + + + haybəsimədi + + + hay + hay + 1 + approach + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this.condition + + + khə́ŋe + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [knew] + + + The boy knew someone was plucking pears. + + + + + + + khə́ŋbəsidə ma sum yeŋdə́nə khotnə təwrə́gə + 36 + + + khə́ŋbəsidə + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when this was known] + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + yeŋdə́nə khotnə + + + yeŋdə́nə khotnə + + + looking here and there + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + did + + + when this was known, the bike boy when looking here and there + + + + + + + ŋəsáy naspatisi purəgesi + 37 + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these pears + + + purəgesi + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + want to take + + + then these aforementioned pears will take + + + + + + + manə khə́ndə́nə ə́ŋáŋsi saykəl stand yáwrəmdəbə malli + 38 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + khə́ndə́nə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by thinking + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + stand + + + stand + stand + stand + <Not Sure> + + + stand + + + yáwrəmdəbə + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + does not have + + + malli + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + [seeming] + + + as he is thinking this, the bike does not seem to have a carrying stand + + + + + + + masi ədəy stand yáwdəbə manə saykəlsi thok ínthure + 39 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ədəy + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + stand + + + stand + stand + stand + <Not Sure> + + + stand + + + yáwdəbə + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + include + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + saykəlsi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + thok + + + thok + thók + out + <Not Sure> + + + out + + + ínthure + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -thu + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + pushed + + + + + + + + + + ínthurə́gə + 40 + + + ínthurə́gə + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -thu + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pushed + + + + + + + + + + ma ŋəsáygi naspati háplibə póláŋsi manə puthorəkʔe + 41 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + háplibə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + putting + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + puthorəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [brought out] + + + + + + + + + + puthorəkʔə́gə + 42 + + + puthorəkʔə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [having brought out] + + + + + + + + + + ə́múk ləybaksidə thəmme + 43 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + ləybaksidə + + + ləybaksidə + + + on the ground + + + thəmme + + + thəm + thəm + keep + v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + kept + + + + + + + + + + thəmmə́gə + 44 + + + thəmmə́gə + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + kept + + + + + + + + + + saykəlsi ə́múk ínkhətləkʔe + 45 + + + saykəlsi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + ínkhətləkʔe + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + pushed up + + + + + + + + + + saykəlsi ínkhətləkʔə́gə + 46 + + + saykəlsi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + ínkhətləkʔə́gə + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pushed up + + + + + + + + + + naspatisi magi saykəlgi póláŋ məthəktudə hápkətlə́gə + 47 + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + saykəlgi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the bicycle + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + məthəktudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thək + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the top of + + + hápkətlə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put up + + + + + + + + + + masi thəwrəkʔe + 48 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + thəwrəkʔe + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + drove + + + + + + + + + + thəwəkpəsidə ŋəsáygi naspati hékʔibə nipasinədi sukʔu uhəwdre + 49 + + + thəwəkpəsidə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -ək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this driving + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who was plucking + + + nipasinədi + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this man + + + sukʔu uhəwdre + + + sukʔu uhəwdre + + + not at all saw + + + + + + + + + + manə čə́tkhibəsi + 50 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + čə́tkhibəsi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + going + + + + + + + + + + čə́tkhibədəgi + 51 + + + čə́tkhibədəgi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after going] + + + + + + + + + + uhəwdəbədəgi + 52 + + + uhəwdəbədəgi + + + u + u + 2 + see + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from not seeing + + + + + + + + + + masi sum lakʔe + 53 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + + + + + + + + sum thəwrəkʔe sum thəwrəkʔe + 54 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thəwrəkʔe + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + drove + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thəwrəkʔe + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + drove + + + + + + + + + + thəwrəkpədəgi + 55 + + + thəwrəkpədəgi + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after driving away] + + + + + + + + + + manə ləmbisidə núpímə́čá ə́məkhəksu ə́múk saykəlsi thəwrə́gə + 56 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ləmbisidə + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on this way + + + núpímə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + girl + v + + + ə́məkhəksu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + saykəlsi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + + + + + + + + kúmthərəkpəni + 57 + + + kúmthərəkpəni + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + drove back.and.forth + + + + + + + + + + ŋəsáy ləmbisi kúmthərəkpəsidə + 58 + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + ləmbisi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this way + + + kúmthərəkpəsidə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when driving back and forth + + + + + + + + + + ma ŋəsáygi tupi uppə́gə lakpəsidə + 59 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + uppə́gə + + + up + up + wear + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + wore + + + lakpəsidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + + + + + + + + tupisigi kəyno səhumsidə saykəl thəwrəkpəyne + 60 + + + tupisigi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [this] hat + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + səhumsidə + + + səhumsidə + + + with the force of wind + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrəkpəyne + + + thəwrəkpəyne + + + was flown off + + + the hat was blown off by the wind (caused when the crossed each other0 + + + + + + + may tupisigi səhumne theŋnəbəsidə tupidə theŋə́kpədəgi + 61 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupisigi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [this] hat + + + səhumne + + + səhumne + + + with the force + + + theŋnəbəsidə + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -nəbə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this meeting + + + tupidə + + + tupi + tupi + hat + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the hat + + + theŋə́kpədəgi + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -ə́k + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the touch + + + His hat being blown off with the meeting, the hat from the touch. + + + + + + + məmaŋsidə nuŋdum ə́mə leybədu manə yeŋhəwdədənə + 62 + + + məmaŋsidə + + + məmaŋsidə + + + in front of him + + + nuŋdum + + + nuŋdum + + + stone + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + leybədu + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + being + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + yeŋhəwdədənə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not seeing + + + + + + + + + + nuŋdumsidə yəysinlə́gə + 63 + + + nuŋdumsidə + + + nuŋ + + + dum + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that stone + + + yəysinlə́gə + + + yəysinlə́gə + + + striking + + + + + + + + + + ŋəsáy may naspatidu loynə həydokʔe + 64 + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + həydokʔe + + + hə́y + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + spilled out + + + + + + + + + + həydokpədəgi + 65 + + + həydokpədəgi + + + həydokpədəgi + + + spilling out + + + + + + + + + + magi ŋəsáy həydokʔibəgi mə́maŋsidə + 66 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + həydokʔibəgi + + + həydokʔibəgi + + + for spilling out + + + mə́maŋsidə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in front of + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ mə́čá moy ə́hum mari sannədənə leyrəmmí + 67 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + mari + + + mari + + + four + + + sannədənə + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + playing + v + + + leyrəmmí + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was + + + + + + + + + + badminton sannə ləyrəmmí + 68 + + + badminton + + + badminton + badminton + badminton + n + + + badminton + n + + + sannə + + + san + čhan + play + v + + + nə + + + play[ing] + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + + + + + + + + sannə ləyrəmbədəgi a + 69 + + + sannə + + + san + čhan + play + v + + + nə + + + play[ing] + + + ləyrəmbədəgi + + + ləyrəmbədəgi + + + which was there + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + + + + + + + + manə hey tusinlidu ŋayhak yeŋŋí + 70 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hey + + + hey + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + fruit + interj + + + tusinlidu + + + tusin + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + falling out + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + yeŋŋí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + looked. + + + + + + + + + + moy ŋayhak yeŋə́bə mətúŋsidə + 71 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + yeŋə́bə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having looked + v + + + mətúŋsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + + + + + + + + magi turidu nuŋaytədənə + 72 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + turidu + + + turi + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the fallen one + + + nuŋaytədənə + + + nuŋay + nuŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + was not happy + + + + + + + + + + məkhoykhəy loynə məphi məroldu uphul wayphul kanthokʔisiŋdu loynə kənthokminnərə́gə + 73 + + + məkhoykhəy + + + məkhoykhəy + + + all of them + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + məphi məroldu + + + məphi məroldu + + + his cloth etc. + + + uphul wayphul + + + uphul wayphul + + + dust etc. + + + kanthokʔisiŋdu + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those actions of dusting off + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + kənthokminnərə́gə + + + kənthokminnərə́gə + + + after dusting off together + + + + + + + + + + magi naspatisiŋdu póláŋdə ə́múk loynə hápčinminnərə́gə + 74 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspatisiŋdu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those pears + + + póláŋdə + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the basket + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + hápčinminnərə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put in together + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsi saykəlsidə ínkhəttə́nə + 75 + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + saykəlsidə + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this bicycle + + + ínkhəttə́nə + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by pushing up + + + + + + + + + + masi ə́múk thadorəkʔe + 76 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + thadorəkʔe + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -do + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + sent off + + + + + + + + + + thadorəkpədəgi + 77 + + + thadorəkpədəgi + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -do + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + after sending off + + + + + + + + + + moy ə́humsu ə́múk ŋəsáy ləmbisidə + 78 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + three also + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + ləmbisidə + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on this way + + + + + + + + + + ədum čə́tkhre + 79 + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsiməsu saykəlsi ínlə́gə + 80 + + + ə́ŋáŋsiməsu + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + this one child also + + + saykəlsi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + ínlə́gə + + + ín + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pushed + + + + + + + + + + čə́tkhige + 81 + + + čə́tkhige + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wanted to go + + + + + + + + + + təwre + 82 + + + təwre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did + + + + + + + + + + khərə-khərə čə́tnə́bə həwnəkhibədudə a + 83 + + + khərə-khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čə́tnə́bə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to go + + + həwnəkhibədudə + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when began] + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + + + + + + + + məməŋsidə moy ə́humnə čə́təwribə məmaŋsidə tupi ə́mətə ləyre + 84 + + + məməŋsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + məŋ + məŋ + gather + v + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [after gathering] + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + three + + + čə́təwribə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -əw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + [starting to] go + + + məmaŋsidə + + + məmaŋsidə + + + in front of him + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́mətə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at one + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + + + + + + + + tupisi ŋəsáygi ə́ŋáŋsigi oyrəmalle haydə́nə + 85 + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + ə́ŋáŋsigi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his child + + + oyrəmalle + + + oyrəmalle + + + it seemed to be + + + haydə́nə + + + haydə́nə + + + thus + + + + + + + + + + moy hayphet yeŋbədə magisi čiŋnə́bə malle haynə yeŋbədə + 86 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + yeŋbədə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at looking + + + magisi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his + + + čiŋnə́bə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + suspecting + + + malle + + + mal + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + it seems + + + haynə + + + haynə + + + that + + + yeŋbədə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at looking + + + + + + + + + + tupisi moy huysen khoŋʔə́gə + 87 + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + huysen + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + sen + + + whistle + + + khoŋʔə́gə + + + khoŋ + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + whistling + + + + + + + + + + kəwʔe + 88 + + + kəwʔe + + + kəw + kəw + call + v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [called] + + + + + + + + + + kəwbəsidəgidi + 89 + + + kəwbəsidəgidi + + + kəw + kəw + call + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + [after calling] + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsigi kəyno mənaksidə + 90 + + + ə́ŋáŋsigi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [this child's] + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + mənaksidə + + + mənaksidə + + + next to + + + + + + + + + + ŋəsáy məmannə́bə ə́ŋáŋ ə́mənə purə́gə čénbədəgi + 91 + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + məmannə́bə + + + məmannə́bə + + + friend + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + brought + + + čénbədəgi + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after running] + + + + + + + + + + čénsillə́gə píre + 92 + + + čénsillə́gə + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -sil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after running] + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave + v + + + + + + + + + + píbədəgi + 93 + + + píbədəgi + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after] giving + + + + + + + + + + ə́ŋáŋdunə masi nuŋaydə́nə + 94 + + + ə́ŋáŋdunə + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that boy + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + nuŋaydə́nə + + + nuŋay + nuŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being happy + + + + + + + + + + moy ə́humdə naspatisi ə́məməm čaw haydənə pírəkʔe + 95 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at three + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čaw + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + eat + v + + + haydənə + + + hay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying + + + pírəkʔe + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave + + + + + + + + + + ədum lakʔe + 96 + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + + + + + + + + moysu ədum tupi uppədusu ədum čə́tkhre + 97 + + + moysu + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + [they] also + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + uppədusu + + + up + up + wear + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also wearing + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + They all three and the boy wearing hats left. + + + + + + + pót pubədusu lakpədəgi + 98 + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + pubədusu + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also bringing this + + + lakpədəgi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from coming + + + The carrying things one also left. + + + + + + + moy ə́humsi naspatidu ča-ča lakpədəgi + 99 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + ča-ča + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + eat + v + + + lakpədəgi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from coming + + + + + + + + + + ŋəsáygi moynə sum čə́tpəsidə + 100 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́tpəsidə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when going] + + + + + + + + + + ŋəsáygi naspati hékʔibə nipasinə magi məthəktəgi kúmthərəkʔə́gə + 101 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who was plucking + + + nipasinə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + məthəktəgi + + + kúmthərəkʔə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after climbing down + + + + + + + + + + ma ŋəsáy póláŋ ə́hum thəmməmbədu + 102 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + thəmməmbədu + + + thəmməmbədu + + + having kept + + + + + + + + + + ə́məkhəktə ŋayrəmme + 103 + + + ə́məkhəktə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on just one + + + ŋayrəmme + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were left + + + + + + + + + + ə́níkhəktə ŋayrəmme + 104 + + + ə́níkhəktə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + only two + + + ŋayrəmme + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + were left + + + makes a mistake and corrects with only two are left. + + + + + + + ə́mədi ŋəsáygi nipadunə purə čə́tkhrəbəninə + 105 + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + nipadunə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + purə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + brought + + + čə́tkhrəbəninə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rəbə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + going + + + + + + + + + + ədunə moy ə́humnə naspati hékʔibə + 106 + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + three + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pears + + + hékʔibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who was plucking + + + + + + + + + + nipasinə čiŋnədə́nə maygi pót čakhribədu + 107 + + + nipasinə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + čiŋnədə́nə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + suspecting + + + maygi + + + may + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + pót + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + thing + + + čakhribədu + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + eating + + + + + + + + + + čiŋnədə́nə maŋkhridu čiŋnədə́nə oyrə-boy níŋbra khə́nde haydi hayrubə ŋəmde + 108 + + + čiŋnədə́nə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + suspecting + + + maŋkhridu + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that is lost + + + čiŋnədə́nə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + suspecting + + + oyrə-boy níŋbra khə́nde + + + oyrə-boy níŋbra khə́nde + + + "I don't know if it is that he thinks so" + + + haydi + + + hay + hay + 1 + approach + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + thus + + + hayrubə + + + hayrubə + + + to say out + + + ŋəmde + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + can't + + + Does he suspect those coming eating his things, I do not know if he thinkgs so, I can't say + + + + + + + ədum moy čə́tkhre + 109 + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + + + + + + + + ədum čə́tpədi ma təŋək-təŋək yeŋə́gə ləyhəwʔi ədəgi + 110 + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tpədi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + looking + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + təŋək-təŋək + + + təŋək-təŋək + + + surpirsed + + + yeŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + looked + + + ləyhəwʔi + + + ləyhəwʔi + + + he is + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + + + + + + + + moy ə́hum m ədum m sannə sannə ədum čə́tkhre. + 111 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + m + + + m + m + (hest) + interj + + + um + interj + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + m + + + m + m + (hest) + interj + + + um + interj + + + sannə sannə + + + sannə sannə + + + playing + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + . + + + + + + + + + + + + + + PS_13_Kumari + DO563 + + + + + čiŋ čiŋgumlə́bə eykhoygi ləmbigi mətaywaydə naspati pámbí ə́čəwbə ə́mə həwrəmmí, + 1 + + + čiŋ + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + drag + + + čiŋgumlə́bə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + [dragging] + + + eykhoygi + + + ey + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [our] + + + ləmbigi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [...] + + + mətaywaydə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tay + tay + join.together + v + + + way + way + 1 + around + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [in the area] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pámbí + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + plant + n + + + ə́čəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + həwrəmmí + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + began + + + , + + + On our way near a hilly place there is a big pear tree growing, + + + + + + + mədudə nipa ə́mənə kəyrak tharə́gə, + 2 + + + mədudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this one + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + tharə́gə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + placed + + + , + + + On that there is a man climbing a ladder, + + + + + + + manə karə́gə naspati hékʔəmmí, + 3 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + karə́gə + + + ka + ká + climb + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed + v + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔəmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked + + + , + + + he climbs and plucks pears, + + + + + + + naspatisi manə yamnə pamunə yam pamǰanə thaway yáwnə hékʔəmmí, + 4 + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + pamunə + + + pamu + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [...] + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + [very] + + + pamǰanə + + + pamǰa + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [...] + + + thaway + + + thaway + + + [...] + + + yáwnə + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + including + v + + + hékʔəmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked + + + , + + + these pears he very lovingly plucks, + + + + + + + manə naspati hékʔiŋey tanǰasidə, + 5 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔiŋey + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋey + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + during plucking + + + tanǰasidə + + + tanǰa + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + , + + + When he was plucking pears like this, + + + + + + + eykhoy yáw pubə yáw senbə nipa ə́mə yáw čiŋə-čiŋə lakʔi, + 6 + + + eykhoy + + + ey + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + [we] + + + yáw + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + include + + + pubə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + bringing + + + yáw + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + include + + + senbə + + + sen + čhan + play + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + playing + n + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yáw + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + include + + + čiŋə-čiŋə + + + čiŋə-čiŋə + + + [...] + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + , + + + Our man pulling a <yaw> came + + + + + + + ədə manə hayphettaŋ manə naspatidudə manə hayphet póláŋ ə́hum naspatisi póláŋ ə́humni leyrisi, + 7 + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hayphettaŋ + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + taŋ + + + [...] + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspatidudə + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at those pears + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́humni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + three + + + leyrisi + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + existing + + + , + + + Then he immediately saw those pears, he immediately saw three pear baskets, + + + + + + + ədə póláŋ aa naspati póláŋsidə manə hayphet yeŋəmmə́gə, + 8 + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋsidə + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this basket + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + yeŋəmmə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -əm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + looked + + + , + + + those baskets of pears seeing them immediately + + + + + + + yáwdi čiŋa čə́tkhre, + 9 + + + yáwdi + + + yáw + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + [...] + + + čiŋa + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -a + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + had dragged + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + , + + + dragging that <yaw>, he left + + + + + + + yáwsi čiŋbə mətəmsidə čə́tniŋboy čə́tniŋdəboy təwʔi, + 10 + + + yáwsi + + + yáw + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + [this goat] + + + čiŋbə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + dragging + + + mətəmsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + čə́tniŋboy + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + boy + + + [wishing to go] + + + čə́tniŋdəboy + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + boy + + + [when wishing to go] + + + təwʔi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + doing + + + , + + + at the time of the dragging of the goat he acted as if he wanted to go + + + + + + + ədugə nipasinə ədum čiŋa čə́tkhre, + 11 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + nipasinə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čiŋa + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -a + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + had dragged + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + , + + + and so the man dragged him away. + + + + + + + ədey naspati hékpə nipa soda naspatisi keyno təwʔi, + 12 + + + ədey + + + ədey + + + [...] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + soda + + + soda + + + [...] + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwʔi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + doing + + + , + + + the man who was plucking the fruit did this + + + + + + + masi hékʔi, + 13 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + hékʔi + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + + + , + + + he plucked, + + + + + + + ədey masinə naspatisi kúmthərəkʔe, + 14 + + + ədey + + + ədey + + + [...] + + + masinə + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these pears + + + kúmthərəkʔe + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [climbed down] + + + , + + + then he took the pears down + + + + + + + ə́múk kúmthərəkʔə́gə, + 15 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kúmthərəkʔə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after climbing down + + + , + + + again coming down + + + + + + + manə keynosidə aa manə karə́gə, + 16 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + keynosidə + + + keyno + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + karə́gə + + + ka + ká + climb + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed + v + + + , + + + he climbed up + + + + + + + hékʔe hékʔə́gə ə́dumaynə khawdə hápčinlə́gə, + 17 + + + hékʔe + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had plucked + + + hékʔə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after pluck[ing] + v + + + ə́dumaynə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + ay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [thus saying] + + + khawdə + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the bag + + + hápčinlə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put in + + + , + + + plucking and plucking then putting them in the bag + + + + + + + may khawdu thalle, + 18 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + khawdu + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bag + + + thalle + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -ll + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had placed + + + , + + + he put the fruit in his bag + + + + + + + thalləkandə masi ə́múk kúmthərəkʔə́gə, + 19 + + + thalləkandə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + -llə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when placed] + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kúmthərəkʔə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after climbing down + + + , + + + when he was filling the bag he was repeatedly coming down, + + + + + + + naspatisi may póláŋdudə hápčinle, + 20 + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + póláŋdudə + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that basket + + + hápčinle + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had put in + + + , + + + and putting pears into the basket + + + + + + + hápčinləkandə manə naspati ə́məkhəktaŋdi man phisinə takthokʔə́gə təwrə́gə. + 21 + + + hápčinləkandə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when put in] + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́məkhəktaŋdi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 4 + time + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + [...] + + + man + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + alike + + + phisinə + + + phi + phi + cloth + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + [with this cloth] + + + takthokʔə́gə + + + tak + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + did + + + . + + + when he was putting the pears in he took his cloth and wiped each pear + + + + + + + yam pamunə masinə ə́múk hápčinkhre, + 22 + + + yam + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + a lot + + + pamunə + + + pamu + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [...] + + + masinə + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + hápčinkhre + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had still put in + + + , + + + with great love he put each in the basket + + + + + + + ədey masi ə́múk naspatisi ə́múk hékpə ə́múk kakhre, + 23 + + + ədey + + + ədey + + + [then] + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kakhre + + + ka + ká + climb + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had still climbed + v + + + , + + + then he again the pears again climbed + + + + + + + ə́du kakhrə mətúŋsidə, + 24 + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + kakhrə + + + ka + ká + climb + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + had still climbed + v + + + mətúŋsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [after that] + + + , + + + at the time he was climbing + + + + + + + ə́múk tanǰasidə ə́ŋáŋ nipamə́čá ə́mə cycle thəwrə lakʔe, + 25 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + tanǰasidə + + + tanǰa + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + nipamə́čá + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + had driven + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + , + + + coincidingly a young boy came riding a bicycle. + + + + + + + lakpəkansidə manə naspatisi nipa naspati hékpə məthə́ksidə hayphet yeŋkhətle, + 26 + + + lakpəkansidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + coming at this time + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + məthə́ksidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + above this + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + yeŋkhətle + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had looked up + + + , + + + when he came, he looked up at our pear plucking man very [...] saw + + + + + + + yeŋkhətlə́gə məsinə, + 27 + + + yeŋkhətlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + looked up + + + məsinə + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this [one] + + + , + + + having seen he + + + + + + + naspatisi manə lonnə masi purgenə khalle, + 28 + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lonnə + + + lonnə + + + [...] + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + purgenə + + + purgenə + + + [...] + + + khalle + + + khal + khə́n + think + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [thought] + + + , + + + he thought he wanted to take all of the pears + + + + + + + lonnə manə póláŋ ə́mə aa keyno təwʔi póláŋ ə́mədi manə magi cycle keyno cyclesi manə naspatisi lə́wge khalləbəninə, + 29 + + + lonnə + + + lonnə + + + [...] + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwʔi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + doing + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + lə́wge + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wants to take + + + khalləbəninə + + + khal + khə́n + think + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [thought] + + + , + + + [??] he one basket, what did he, just one basket, he on his cycle he these pears will take thought + + + + + + + cyclesi inthure, + 30 + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + inthure + + + in + + + -thu + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [placed] + + + , + + + He placed it on the cycle + + + + + + + inthurə́gə məsinə póláŋsi aa thaŋə́kʔe, + 31 + + + inthurə́gə + + + inthu + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after placing] + + + məsinə + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this [one] + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + thaŋə́kʔe + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [...] + + + , + + + after placing in on his cycle this basket he placed. + + + + + + + cycle mənáktə thaŋə́kʔə́gə, + 32 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + mənáktə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + nák + nák + near + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + thaŋə́kʔə́gə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + , + + + after placing on the top of the cycle + + + + + + + ədugə manə ə́múk aa cyclesinə manə cyclesi húgətle, + 33 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + cyclesinə + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + bicycle + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + húgətle + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had stolen + + + , + + + then again he got on his cycle [...] + + + + + + + húgətlə́gə naspati póláŋsi thaŋatlə́gə, + 34 + + + húgətlə́gə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after stealing] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + thaŋatlə́gə + + + tha + tha + 1 + place + <Not Sure> + + + ŋat + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after placing] + + + , + + + after getting on this basket of pears carrying + + + + + + + masi cycle thəwrə́gə lakʔe, + 35 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + , + + + he left riding his cycle + + + + + + + cycle thəwrə́gə lakpədey, + 36 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + lakpədey + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dey + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after coming] + + + , + + + when coming riding his cycle + + + + + + + masi sum lakpəkansidə, + 37 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpəkansidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [at the time of coming] + + + , + + + when he coming thus + + + + + + + nupi ə́ŋáŋ núpímə́čá ə́məsu cycle thə́wrəkʔe, + 38 + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + núpímə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + girl + v + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wrəkʔe + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had driven + + + , + + + a young girl too was riding her cycle + + + + + + + cycle thə́wrəkʔə́gə, + 39 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wrəkʔə́gə + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + , + + + when riding her cycle + + + + + + + moy ə́nísi thəynə́bə mətəmsidə, + 40 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́nísi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these two + + + thəynə́bə + + + thəy + thəy + search + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to search + + + mətəmsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + , + + + when the two of them meet + + + + + + + ŋəsáygi ə́ŋáŋ nupi mə́čásinə magi sumaynə leŋtheynəbəsidə may tupisi keyno təwrəkpəsidə sat may tupidu páythokkhre, + 41 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + mə́čásinə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this child + + + magi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + sumaynə + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + ay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [so-called] + + + leŋtheynəbəsidə + + + leŋ + + + they + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwrəkpəsidə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this doing + + + sat + + + sat + + + [...] + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + páythokkhre + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + had still carried out + + + , + + + this girl of now when he thus met, his hat, what happened, along with this his hat fell off + + + + + + + páythok kansidə masi sumaynə hallə yeŋ kansidə, + 42 + + + páythok + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + carry out + + + kansidə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + sumaynə + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + ay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + [so-called] + + + hallə + + + hal + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + [...] + + + yeŋ + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + look + v + + + kansidə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + , + + + when it fell off, thus when her turned back to look + + + + + + + masi tupidu keyno təwbəsidə somdə núŋ ə́čəwbə ə́mə leyrəmbəsidə, + 43 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwbəsidə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this doing + + + somdə + + + somdə + + + [...] + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́čəwbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + leyrəmbəsidə + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when there was] + + + , + + + his hat what was done, thus, a big stone was there + + + + + + + cyclesi theŋǰillə́gə ture. + 44 + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + theŋǰillə́gə + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -ǰil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after striking] + + + ture + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + fell + v + + + . + + + the cycle hit it and fell + + + + + + + cycledu naspati póláŋsi loynə heydokʔe, + 45 + + + cycledu + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bicycle + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + heydokʔe + + + hey + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + poured out + + + , + + + the cycle pear basket fell down + + + + + + + ədugə masi cyclesinə hayphet nalle, + 46 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + cyclesinə + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + bicycle + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + nalle + + + nal + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [...] + + + , + + + and this cycle of his <immediately> [??] + + + + + + + nallə́gə manə məkhoŋdu kanthokʔe, + 47 + + + nallə́gə + + + nal + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + məkhoŋdu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoŋ + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + [his foot] + + + kanthokʔe + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [...] + + + , + + + when [??] he on his foot was hit + + + + + + + kanthokʔə́gə, + 48 + + + kanthokʔə́gə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + , + + + <when he was hit, his socks were torn??> + + + + + + + moǰagədu hayphet taktharə́gə, + 49 + + + moǰagədu + + + moǰagə + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + [the socks] + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + taktharə́gə + + + tak + + + tha + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after they were torn] + + + , + + + after the socks were a bit hurt + + + + + + + may ə́nəbədu nalle, + 50 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + ə́nəbədu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + nə + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + [...] + + + nalle + + + nal + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [...] + + + , + + + he was a bit hurt + + + + + + + ədugi manə nalliŋey tanǰasidə, + 51 + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + nalliŋey + + + nal + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋey + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + [...] + + + tanǰasidə + + + tanǰa + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + , + + + then at the time when he was hurt + + + + + + + eykhoygi khərə puŋkak pakhaŋ puŋkak pharəkpə ə́ní əməgə eykhoy ə́ŋáŋ mə́čá khərə piktak təwbə ə́məgə moy ə́humsi sannə leyrəmme, + 52 + + + eykhoygi + + + ey + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [our] + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + puŋkak + + + puŋkak + + + [...] + + + pakhaŋ + + + pakhaŋ + + + [...] + + + puŋkak + + + puŋkak + + + [...] + + + pharəkpə + + + pha + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + [...] + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + əməgə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + eykhoy + + + ey + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + [our] + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child[ren] + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + piktak + + + piktak + + + [...] + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with one + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + sannə + + + san + čhan + play + v + + + nə + + + play[ing] + + + leyrəmme + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [were] + + + , + + + three children were playing + + + + + + + ədəydə ə́mə moynə tubadu ure, + 53 + + + ədəydə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + tubadu + + + ure + + + ure + + + seen + + + , + + + + + + + + + + ubəsidəgidi, + 54 + + + ubəsidəgidi + + + , + + + + + + + + + + moysi čaŋsanlə́gə, + 55 + + + moysi + + + moysi + + + they + + + čaŋsanlə́gə + + + , + + + + + + + + + + naspatidu khunbədu khunǰanminnəre, + 56 + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + khunbədu + + + khunǰanminnəre + + + , + + + + + + + + + + naspatisi khunǰanminnərə́gə, + 57 + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + khunǰanminnərə́gə + + + , + + + + + + + + + + ədəydə ə́ŋáŋsi moy ə́humsi keyno təwre sannə sannədənə, + 58 + + + ədəydə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did. + + + sannə + + + san + čhan + play + v + + + nə + + + play[ing] + + + sannədənə + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + playing + v + + + , + + + + + + + + + + ə́múk hankhare, + 59 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + hankhare + + + , + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsisu may khunǰanləbəninə, + 60 + + + ə́ŋáŋsisu + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + khunǰanləbəninə + + + , + + + + + + + + + + may cyclesi thəwrə ə́múk čə́tkhikansidə. + 61 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + thəwrə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + had driven + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + čə́tkhikansidə + + + . + + + + + + + + + + ə́ŋáŋsigi tupisi keyno aa tupi tahəwbədu, + 62 + + + ə́ŋáŋsigi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his child + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + tahəwbədu + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that just fell + + + , + + + + + + + + + + madi khə́ŋdre, + 63 + + + madi + + + madi + madi + he + <Not Sure> + + + he + + + khə́ŋdre + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not know. + + + , + + + + + + + + + + cycle si ədum thəwrə čə́tkhre, + 64 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + thəwrə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + had driven + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + , + + + + + + + + + + ədəy ə́ŋáŋ moy čə́tminnəridudəgi, + 65 + + + ədəy + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + čə́tminnəridudəgi + + + , + + + + + + + + + + khərə čawbə ə́mə túŋdə thəŋə́gə, + 66 + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čawbə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + túŋdə + + + thəŋə́gə + + + , + + + + + + + + + + ə́nídunə maŋ čə́tkhrə́gə, + 67 + + + ə́nídunə + + + maŋ + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + front + + + čə́tkhrə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going, + + + , + + + + + + + + + + manə túŋ thəŋhəwʔi, + 68 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + túŋ + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + later + adv + + + thəŋhəwʔi + + + , + + + + + + + + + + ədə túŋ thəŋhəwkandə, + 69 + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + túŋ + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + later + adv + + + thəŋhəwkandə + + + , + + + + + + + + + + may tupi tabəsi ure, + 70 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + tabəsi + + + ure + + + ure + + + seen + + + , + + + + + + + + + + ukansidə ŋəsáygi naspati keyno təwbə aa húrallə́gə pukhibə ə́ŋáŋsi sisi moynə huysensi khoŋə́gə, + 71 + + + ukansidə + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + húrallə́gə + + + húrallə́gə + + + + + pukhibə + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + sisi + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + huysensi + + + khoŋə́gə + + + , + + + + + + + + + + khoŋə́gə may tupi tahəwrenə + 72 + + + khoŋə́gə + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + tahəwrenə + + + + + + + + + + huysen khoŋbə kəwbədi nattə́nə iŋit píbəkansidə, + 73 + + + huysen + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + sen + + + whistle + + + khoŋbə + + + kəwbədi + + + nattə́nə + + + iŋit + + + píbəkansidə + + + , + + + + + + + + + + məmaydu leythorəkʔe, + 74 + + + məmaydu + + + leythorəkʔe + + + , + + + + + + + + + + leythorəktə́nə ədəy həwǰikki nipasinə čénsinlə manə čə́tlə́gə + 75 + + + leythorəktə́nə + + + ədəy + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + nipasinə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + čénsinlə + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going + + + + + + + + + + tupisi píre tupisi píbədəgi nipasinə naspati ə́hum pírəmme + 76 + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + píbədəgi + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after] giving + + + nipasinə + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + pírəmme + + + + + + + + + + moy ə́hum čanə́bə tupi keyno təwbədudə harawbaǰatni + 77 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + čanə́bə + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwbədudə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + doing that + + + harawbaǰatni + + + + + + + + + + ədəy moy ə́ŋáŋ ə́humsi naspatisi ŋəsáygi núpá lakʔe, + 78 + + + ədəy + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + , + + + + + + + + + + lakʔə́gə naspati əməməm píre moy ə́humse, + 79 + + + lakʔə́gə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after coming + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + əməməm + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + [one by one] + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humse + + + , + + + + + + + + + + ədugə lakpəkansidə, + 80 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + lakpəkansidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [at the time of coming] + + + , + + + + + + + + + + moy naspati somdə ə́múk ədugi waridu ə́múk thəmmə́gə, + 81 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + somdə + + + somdə + + + [...] + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + waridu + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + thəmmə́gə + + + thəm + thəm + keep + v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + kept + + + , + + + + + + + + + + somdə naspati hékpə núpási naspatisi hékpə loyrə́gə kúmthərəkpədə, + 82 + + + somdə + + + somdə + + + [...] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpási + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + loyrə́gə + + + loy + loy + finish + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + finish + v + + + kúmthərəkpədə + + + , + + + + + + + + + + naspati póláŋ ə́mə watləmbəsidə, + 83 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + watləmbəsidə + + + , + + + + + + + + + + masi ŋə́kʔə́bə, + 84 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ŋə́kʔə́bə + + + , + + + + + + + + + + kamay manə təwriǰatlane, + 85 + + + kamay + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + təwriǰatlane + + + , + + + + + + + + + + məsibonə mədi ŋəsáy manə hékʔiŋəydə, + 86 + + + məsibonə + + + mədi + + + ŋəsáy + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hékʔiŋəydə + + + , + + + + + + + + + + ə́ŋáŋnə keyno təwbədudi uhəwdre, + 87 + + + ə́ŋáŋnə + + + keyno + + + key + kərigi + why + adv + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + [why] + + + təwbədudi + + + uhəwdre + + + u + u + 2 + see + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [did not start] to see + + + , + + + + + + + + + + mədi somdə naspatidu kannə hékpə hótnəriŋeydə uhəwdrəbənəbə, + 88 + + + mədi + + + somdə + + + somdə + + + [...] + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + kannə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + time + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + hótnəriŋeydə + + + uhəwdrəbənəbə + + + , + + + + + + + + + + ə́du may tanǰadunə manə ədumaynə uŋə́gə, + 89 + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tanǰadunə + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ədumaynə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + ay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + thus + + + uŋə́gə + + + , + + + + + + + + + + wakhalsi čaməmnəriŋeydudə, + 90 + + + wakhalsi + + + čaməmnəriŋeydudə + + + , + + + + + + + + + + ŋəsáygi ə́ŋáŋ ə́humsi lakʔə́bə, + 91 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + lakʔə́bə + + + , + + + + + + + + + + naspati khunbə yáwminnərəmbəse, + 92 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + khunbə + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + picking + + + yáwminnərəmbəse + + + , + + + + + + + + + + ədəgi həwǰikki aa naspati páybə ə́ŋáŋ ə́humsidə munnə yeŋə́gə manə moynə oyriǰatlanenə khallə́gə + 93 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + aa + + + aa + aa + (hest) + interj + + + ah + interj + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + páybə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + holding, + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humsidə + + + ə́humsidə + ə́humsidə + these three + <Not Sure> + + + these three + + + munnə + + + mun + mun + 1 + care + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + well + v + + + yeŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + looked + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + oyriǰatlanenə + + + khallə́gə + + + khallə́gə + + + thought + + + + + + + + + + masi iŋtharə́gə leyhəwre, + 94 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + iŋtharə́gə + + + leyhəwre + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [started to] + + + , + + + + + + + + + + ədugə ə́ŋáŋ ə́humdunə ədum sannə sannərə́gə ədum čə́tkhre. + 95 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humdunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those three + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + sannə + + + san + čhan + play + v + + + nə + + + play[ing] + + + sannərə́gə + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + . + + + + + + + + + + + + + + + + PS_14_M. Ashalata + + + + + pharmer ə́məkhəknə magi pharmdəgi naspati yonnə́bəgidəmək hékləmmí. + 1 + + + pharmer + + + pharmer + farmer + farmer + <Not Sure> + + + farmer + + + ə́məkhəknə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + pharmdəgi + + + pharm + pharm + farm + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + farm + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + yonnə́bəgidəmək + + + yon + yon + sell + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + [...] + + + hékləmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked. + + + . + + + A farmer in order to sell pears from his farm plucked + + + + + + + mə́háknə kəyrak ə́mədə kərəgə + 2 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in one + + + kərəgə + + + kərə + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + [...] + + + Having put in the basket + + + + + + + naspati ə́du héklə héklə́gə + 3 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + héklə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + plucked + v + + + héklə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + plucked. + + + After he kept plucking + + + + + + + mə́khowridə yanbə + 4 + + + mə́khowridə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khow + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + yanbə + + + yan + yan + 1 + hang + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + hanging + + + + + + + + + + khaw ə́mədə pullap hápčinli + 5 + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + one + + + pullap + + + pul + + + lap + + + [...] + + + hápčinli + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + putting in + + + + + + + + + + ədugə khaw ə́du thanlə́bə kandə kúmthərəkʔi + 6 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thanlə́bə + + + than + thá + 4 + place + <Not Sure> + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having placed + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the time + + + kúmthərəkʔi + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + climbing down + + + + + + + + + + kúmthərə́gə baskettə pullap hápčinləmmí + 7 + + + kúmthərə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed down + + + baskettə + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at basket + + + pullap + + + pul + + + lap + + + [...] + + + hápčinləmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put in + + + + + + + + + + mə́háknə ədukki matik naspatidu hékpədə čeksinləmmí + 8 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ədukki + + + matik + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + hékpədə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at plucking + + + čeksinləmmí + + + ček + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [...] + + + + + + + + + + mədudi naspatidu hékpədə lə́ybak mə́khadə + 9 + + + mədudi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that one + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + hékpədə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at plucking + + + lə́ybak + + + lə́y + lə́y + 1 + ground + <Not Sure> + + + bak + pák + broad + <Not Sure> + + + ground + + + mə́khadə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + under + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + under + + + + + + + + + + ə́məkhək nanthəkhibə pháwbə khuŋatlə́gə + 10 + + + ə́məkhək + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + one only + + + nanthəkhibə + + + nan + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + [...] + + + pháwbə + + + pháw + pháw + 1 + reach + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + reaching + + + khuŋatlə́gə + + + khu + khút + hand + n + + + ŋat + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + + + + + + + + masadəgi skaf lə́wthoklə́gə téythoklə́gə baskettə ə́múk hápčinləmmí + 11 + + + masadəgi + + + masa + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [...] + + + skaf + + + skaf + + + [scarf] + + + lə́wthoklə́gə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + took out + + + téythoklə́gə + + + téy + tə́y + 1 + rub + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + rubbed + + + baskettə + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at basket + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + hápčinləmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put in + + + + + + + + + + ŋayhak leyrə́gə núpá mə́čá ə́mə ləybə lakləmmí + 12 + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + leyrə́gə + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + was + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + have + v + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + + + + + + + + ədugə mə́háknə toŋəkpə cyclegi baskettə naspati basket ə́mə hápčinlə́gə purə́gə + 13 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + toŋəkpə + + + toŋək + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + [...] + + + cyclegi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + bicycle's + + + baskettə + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at basket + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + basket + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + hápčinlə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put in + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + brought + + + + + + + + + + thəwrəkpədə túŋlomdə onthoklə́gə yeŋbədə núŋ ə́mədə theŋəydúna tusinle + 14 + + + thəwrəkpədə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + driving away + + + túŋlomdə + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + -lom + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + onthoklə́gə + + + on + on + turn + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [turned] + + + yeŋbədə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at looking + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + one + + + theŋəydúna + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + əy + + + -dúna + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + striking + + + tusinle + + + tusinle + + + [...] + + + + + + + + + + ədugə naspati məyamdu loynə hedokləmmí + 15 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + məyamdu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + all that + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + hedokləmmí + + + he + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [...] + + + + + + + + + + mənaktə ləyrəmbə núpá mə́čá ə́humkhəknə čaŋakʔə́gə həwgətpirəmmí + 16 + + + mənaktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nak + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + ləyrəmbə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + stay + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humkhəknə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + three + + + čaŋakʔə́gə + + + ča + čá + 3 + hundred + <Not Sure> + + + ŋak + ŋak + all + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + həwgətpirəmmí + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + helped up + + + + + + + + + + ədugə naspatidu khúŋəttúnə + 17 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + khúŋəttúnə + + + khún + khún + 1 + pick + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + picking up + + + + + + + + + + mateŋ khúŋətpədə mateŋ paŋbirəmmí + 18 + + + mateŋ + + + mateŋ + + + [...] + + + khúŋətpədə + + + khúŋət + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + mateŋ + + + mateŋ + + + [...] + + + paŋbirəmmí + + + paŋ + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [...] + + + + + + + + + + ədugə mə́hákki páythokkhibə tupi ə́dusu khuŋətlə́gə pírəmmí + 19 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + páythokkhibə + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + carrying out + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́dusu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that also + + + khuŋətlə́gə + + + khuŋət- + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + give + + + + + + + + + + núpámə́čá ədunə mədudə pelladúnə naspati ə́hum pírəmmí + 20 + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so + + + mədudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this one + + + pelladúnə + + + pella + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + [...] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave + + + + + + + + + + núpámə́čá ə́humdu ə́du naspati əməməmm páyrə́gə čə́tkhirəmmí. + 21 + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humdu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + those three + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + əməməmm + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mm + + + [...] + + + páyrə́gə + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after carrying + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + . + + + + + + + + + + + + + + PS_15_Purnima + + + + + əyuksu malli yen ə́məsu khoŋli yen + 1 + + + əyuksu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yuk + yúk + morning + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + morning + + + malli + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + seeming," + + + yen + + + yen + yen + rooster + n + + + rooster + n + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + khoŋli + + + khoŋ + khoŋ + 2 + crow + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + [crowing] + v + + + yen + + + yen + yen + rooster + n + + + rooster + n + + + + + + + + + + ə́məsu khoŋli núpá ə́mənə naspati kádúnə naspati sum hékli ədəgidi mə + 2 + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + khoŋli + + + khoŋ + khoŋ + 2 + crow + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + [crowing] + v + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + kádúnə + + + ká + ká + climb + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hékli + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + + + ədəgidi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + mə + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + + + + + + + + ədəgidi hameŋ hameŋ ə́mə pudunə núpá ə́mə sum lakʔi + 3 + + + ədəgidi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + pudunə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + + + + + + + + lakpədəgidi mə́hákki naspati məkhoŋ yə́wrəkʔi yə́wrəkpədəgi hameŋ ə́du čiŋduna ədum čə́tkhre + 4 + + + lakpədəgidi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + coming from + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + məkhoŋ + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoŋ + khóŋ + foot + n + + + its foot + n + + + yə́wrəkʔi + + + yə́w + yə́w + 1 + arrive + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + arriving + + + yə́wrəkpədəgi + + + yə́w + yə́w + 1 + arrive + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + arriving from + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + čiŋduna + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -duna + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + dragging + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + + + + + + + + čə́tkhibədəgidi naspa núpádunə naspati ədum hékli + 5 + + + čə́tkhibədəgidi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + still going from + + + naspa + + + naspa + naspa + [hest] + <Not Sure> + + + [hest] + + + núpádunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that man + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + hékli + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + + + + + + + + + + hékpədəgi ə́ŋáŋ ə́mə cycle thəwduna lakle lakpədəgidi + 6 + + + hékpədəgi + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + plucking from + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwduna + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -duna + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + driv[ing] + + + lakle + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + lakpədəgidi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + coming from + + + + + + + + + + mə́hákki naspati póláŋ ə́du ubədəgi naspati póláŋ ə́mə pik thənbə ə́mə cycle məthə́ktə hápkəttúnə thəwrə́gə čə́tkhre + 7 + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ubədəgi + + + u + u + 2 + see + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [from seeing] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + pik + + + pik + pík + small + <Not Sure> + + + [small] + + + thənbə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + filling + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + məthə́ktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + above + + + hápkəttúnə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + putting up + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + + + + + + + + naspati hékpə núpádu ədum héktúnə leyhəwre + 8 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpádu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those boys + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + héktúnə + + + hék + hék + pluck + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + plucking + + + leyhəwre + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [started to] + + + + + + + + + + nupi ə́məsu lakle cycle thəwdúnə cycle theŋ theŋaynə́bədə tupi ə́du tahəwre + 9 + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + lakle + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwdúnə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + driving + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + theŋ + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + strike + + + theŋaynə́bədə + + + theŋaynə́bədə + + + [...] + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + tahəwre + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + blown away + + + + + + + + + + tupi tahəwbədəgidi ə́ŋáŋ ə́dunə cycle thəwribə ə́du núŋdə yeysandúnə tukhre + 10 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + tahəwbədəgidi + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + began to fall from + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwribə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + driving + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + núŋdə + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the stone + + + yeysandúnə + + + yeysan + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + [...] + + + tukhre + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + fell down + v + + + + + + + + + + tukhibədəgi núpá ə́hum ə́mənə čaŋ-čaŋsinləktúnə naspatisiŋ khúnkətle + 11 + + + tukhibədəgi + + + tu + tu + 1 + fall + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + still falling from + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + čaŋ-čaŋsinləktúnə + + + čaŋ-čaŋsinləktúnə + + + [...] + + + naspatisiŋ + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + pears + + + khúnkətle + + + khún + khún + 1 + pick + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + picked up + + + + + + + + + + khúnkətpədəgidi cycle ə́du hunkətle + 12 + + + khúnkətpədəgidi + + + khún + khún + 1 + pick + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from picking up + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hunkətle + + + hun + hun + throw.down + v + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [dropped] + + + + + + + + + + hunkətpədəgidi ənəbə phurit khoŋraw teythoktúnə ənəbə ə́du khə́ŋle + 13 + + + hunkətpədəgidi + + + hun + hun + throw.down + v + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + [...] + + + ənəbə + + + ənəbə + + + [...] + + + phurit + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + shirt + + + khoŋraw + + + khoŋraw + + + [...] + + + teythoktúnə + + + teythoktúnə + + + [...] + + + ənəbə + + + ənəbə + + + [...] + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khə́ŋle + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + knew + + + + + + + + + + khə́ŋbədəgidi naspatidu cycle məthə́ktə hápkətle + 14 + + + khə́ŋbədəgidi + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from knowing + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + məthə́ktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + above + + + hápkətle + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + put up + + + + + + + + + + hápkətpədəgidi makhoy ə́humsu čə́tkhre cycle naspati pudúnə laklibə cycle dusu thəwrəkle + 15 + + + hápkətpədəgidi + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from putting up + + + makhoy + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + three also + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pudúnə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + laklibə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + dusu + + + thəwrəkle + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + drove away + + + + + + + + + + thəwrəkpədəgidi mə́hákki tupidu tahəwbədu ubədə núpá ə́mənə khullə́gə kəwre + 16 + + + thəwrəkpədəgidi + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + driving away from + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + tahəwbədu + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that just fell + + + ubədə + + + u + u + 2 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + n + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + khullə́gə + + + khul + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + picked + + + kəwre + + + kəw + kəw + call + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + called. + + + + + + + + + + kəwrəkpədəgidi cycle ə́du khámme + 17 + + + kəwrəkpədəgidi + + + kəw + kəw + call + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + [having called] + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khámme + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + + + + + + + + + + khámbədəgidi núpá ə́dunə tupi píge təwbədudə naspati puribə + 18 + + + khámbədəgidi + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from stopping + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + píge + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + give + + + təwbədudə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + doing that + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + puribə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́dunə naspati ə́hum píre + 19 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + + + + + + + + píbədəgidi ə́ŋáŋnag ə́du + 20 + + + píbədəgidi + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + from giving + + + ə́ŋáŋnag + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + nag + + + [...] + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + + + + + + + + makhoy ə́humgi mənəktə čaŋə́ktúnə naspati əməməm yelle + 21 + + + makhoy + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + three's + + + mənəktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nək + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + čaŋə́ktúnə + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + eating + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + əməməm + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + [one by one] + + + yelle + + + yel + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [...] + + + + + + + + + + yellə́gə čarə́gə sum čə́tkhre núpá cycle thəwribə ə́ŋáŋdusu čə́tkhre ədəgidi naspati héklibə + 22 + + + yellə́gə + + + yel + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + čarə́gə + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + ate + v + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwribə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + driving + + + ə́ŋáŋdusu + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that child also + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + ədəgidi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + + + + + + + + núpá ə́dugi mənəktə + 23 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́dugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that + + + mənəktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nək + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + + + + + + + + makhoy núpá ə́humdu ə́múk yə́wrəkʔe + 24 + + + makhoy + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́humdu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + those three + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + yə́wrəkʔe + + + yə́w + yə́w + 1 + arrive + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + arrived + + + + + + + + + + yə́wrəkpədəgidi naspati héklibə núpá ə́du phuritkhawdə naspati háp póláŋdə hápčan-hápčanle + 25 + + + yə́wrəkpədəgidi + + + yə́w + yə́w + 1 + arrive + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + after arriving + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + phuritkhawdə + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the pocket + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + háp + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + put + + + póláŋdə + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the basket + + + hápčan-hápčanle + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + čan + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + čan + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [...] + + + + + + + + + + hápčanbədəgi póláŋ póláŋ ə́mə leyrəmdəbədudə mə́hák wakhal təwre khə́nbədəgi + 26 + + + hápčanbədəgi + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + čan + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after] putting + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + leyrəmdəbədudə + + + ley + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + did not exist at + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + his + + + wakhal + + + wakhal + + + [idea] + + + təwre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did. + + + khə́nbədəgi + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from thinking + + + + + + + + + + núpá ə́humdu yə́wsanləkle yə́wsanləkpədəgi makoy ədum hankhre. + 27 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́humdu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + those three + + + yə́wsanləkle + + + yə́w + yə́w + 1 + arrive + v + + + san + čhan + play + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + arrived playing + v + + + yə́wsanləkpədəgi + + + yə́w + yə́w + 1 + arrive + v + + + san + čhan + play + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after] playing + + + makoy + + + ma- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + koy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + v + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + hankhre + + + han + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + [...] + + + . + + + + + + + + + + + + + + + + + + PS_17_Thangjam or Thaonaojam Inaobi + + + + + numittu yeŋbədə + 1 + + + numittu + + + numit + numít + day + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + [that day] + + + yeŋbədə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + looking + + + As we see the day + + + + + + + əyuk manli + 2 + + + əyuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yuk + yúk + morning + n + + + morning + n + + + manli + + + man + man + 1 + seem + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + seems + v + + + it looks like it's early + + + + + + + yen khoŋi + 3 + + + yen + + + yen + yen + rooster + n + + + rooster + n + + + khoŋi + + + khoŋ + khoŋ + 2 + crow + v + + + -i + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + crows + v + + + the cock crows + + + + + + + nipá ə́mə magi u kádunə + 4 + + + nipá + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + pro-form + + + u + + + u + u + 1 + wood + n + + + tree + n + + + kádunə + + + ká + ká + climb + v + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing + v + + + a man having climbed his tree + + + + + + + kəyrak təwrə́gə kádunə + 5 + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + did + + + kádunə + + + ká + ká + climb + v + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing + v + + + using [a] ladder + + + + + + + naspati hékləmmí + 6 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + hékləmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked + v + + + was plucking pears + + + + + + + nupá ə́məsu khəŋhəwdə́nə + 7 + + + nupá + + + nupá + nupá + man + n + + + man + n + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + khəŋhəwdə́nə + + + khəŋhəwdə́nə + khəŋhəwdə́nə + suddenly + adv + + + suddenly + adv + + + a man also begins to enter + + + + + + + yaw hameŋ čiŋʔə́gə lakləmmí | + 8 + + + yaw + + + yaw + yaw + sheep + n + + + sheep + n + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + čiŋʔə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + dragged + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + | + + + while dragging a goat | came + + + + + + + məhaksu məhaknə héklibə naspatidu yeŋləmlə́gə čə́tkhi | + 9 + + + məhaksu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + [he too] + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + yeŋləmlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + čə́tkhi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + kept going + + + | + + + he, looking at the man plucking pears | left + + + + + + + ŋayhak ləyrə́gə núpadunə məhakki khaw ədu thəmlə́bə mətuŋdə + 10 + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + ləyrə́gə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [...] + + + núpadunə + + + nú- + + + pa + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thəmlə́bə + + + thəm + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + + + mətuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + later + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + a while [later] + + + after a little whie, at the time that the man filled his bag + + + + + + + kúmthərəklə́gə, + 11 + + + kúmthərəklə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed down + + + , + + + climbing down + + + + + + + thumoktə hápčənləmmí | + 12 + + + thumoktə + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [in the basket] + + + hápčənləmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put in + + + | + + + putting in the basket + + + + + + + məhakki naspatisiŋdu khəŋhəwdə́nə, + 13 + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + naspatisiŋdu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those pears + + + khəŋhəwdə́nə + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + realized + v + + + , + + + Beginning to [...] the pears + + + + + + + ə́ŋáŋ əmə cycle thə́wdunə, lakləmmí | + 14 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wdunə + + + , + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + | + + + a child riding a bicycle | came + + + + + + + cycle thə́wbə ə́ŋáŋ ədunə naspati hékphəm ədomdə čə́ŋləkləmmí + 15 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wbə + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who drives + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + hékphəm + + + ədomdə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dom + ton + low + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + čə́ŋləkləmmí + + + the boy riding the bicycle arrived at that pear plucking place + + + + + + + məhaknə naspati əmə payrə́gə | yeŋləmmí + 16 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + payrə́gə + + + pay + pay + fly + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + + + | + + + yeŋləmmí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + looked + + + he taking a pear | looked + + + + + + + məthəktə məpu ədudə məhaknə məthəktə yeŋkhətləmmí + 17 + + + məthəktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thək + thək + on.top + n + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + on.top + + + məpu + + + məpu + + + owner + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + məthəktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thək + thək + on.top + n + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + on.top + + + yeŋkhətləmmí + + + on top, the man who was on top, looked at him (man in tree) + + + + + + + məpu ədunə məhakŋon məhaktə yeŋək əmde + 18 + + + məpu + + + məpu + + + owner + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + so + + + məhakŋon + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + ŋon + + + [...] + + + məhaktə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + yeŋək əmde + + + yeŋ- + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -NEG + + + the man on top (of the tree) could not look down on him + + + + + + + məhaknə naspati thumok əmə payrə́gə + 19 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + payrə́gə + + + pay + pay + fly + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + + + he took a basket of pears + + + + + + + məhaknə məhakki cycledə háppə́gə | thə́wrəkləmmí + 20 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + cycledə + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + bicycle + + + háppə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put + + + | + + + thə́wrəkləmmí + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + drove off + + + he putting (them) on his cycle | rode off + + + + + + + məhaknə cycledu thə́wrəklə́bə + 21 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + cycledu + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bicycle + + + thə́wrəklə́bə + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + drive + v + + + After he drove off + + + + + + + mətúŋ | thə́wrəkliŋəydə | khəŋhəwdə́nə + 22 + + + mətúŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + later + + + | + + + thə́wrəkliŋəydə + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + when driving + + + | + + + khəŋhəwdə́nə + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + suddenly + adv + + + + + + + + + + nupi ə́ŋáŋ nupi əmə lakləmmí + 23 + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + a young child, a girl, came by. + + + + + + + məhaknə ə́ŋáŋ nupidu yeŋnə yeŋnə thə́wbədə | khəŋhəwdə́nə + 24 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + nupidu + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + [that girl] + + + yeŋnə yeŋnə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + staring + + + thə́wbədə + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -bədə + + + when driving + + + | + + + khəŋhəwdə́nə + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + realized + v + + + he staring and riding | entering + + + + + + + məhak núŋdə tusinləmmí + 25 + + + məhak + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + [he] + + + núŋdə + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the stone + + + tusinləmmí + + + tu + tu + 1 + fall + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + fell down + v + + + he fell down because of the stone + + + + + + + məhakki naspatisiŋdu hə́ydokləmmí + 26 + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [of his] + + + naspatisiŋdu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those pears + + + hə́ydokləmmí + + + hə́y + hə́y + 2 + pour + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + poured out + v + + + all his pears fell out + + + + + + + məhaknə tusinlə́gə | həwgətləkí + 27 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + tusinlə́gə + + + tu + tu + 1 + fall + v + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after falling in] + v + + + | + + + həwgətləkí + + + həw + həw + 2 + start + v + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + start + v + + + after falling | getting up + + + + + + + məkhóŋdu páydunə | ə́nabəsiŋ nanləmmí + 28 + + + məkhóŋdu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + leg + n + + + páydunə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + holding + + + | + + + ə́nabəsiŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + na + na + 1 + sick + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + hurting a lot + + + nanləmmí + + + nan + nan + rub + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was rubbing + v + + + having stuck his leg | it was hurt in many places + + + + + + + mənáktə məhakki lóŋgá oybə mi ə́hum léptúnə ləyrəmmí + 29 + + + mənáktə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + nák + nák + near + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + lóŋgá + + + lóŋgá + lóŋgá + friends + n + + + friends + n + + + oybə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + + + mi + + + mi + + + [...] + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + léptúnə + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + still standing + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + after that, there were three boys who were hanging around near him + + + + + + + məkhoynə čə́ŋsinlə́gə + 30 + + + məkhoynə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + čə́ŋsinlə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after entering + + + they coming towards him + + + + + + + mabu məhakki naspatisiŋdu khunkətlə́gə + 31 + + + mabu + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + him + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + naspatisiŋdu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those pears + + + khunkətlə́gə + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [collecting] + + + for him his pears collecting + + + + + + + məhakki thumoktə hápčinbirəmmí + 32 + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + thumoktə + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [in the basket] + + + hápčinbirəmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [helped him put back in] + + + in his basket they helped him put back + + + + + + + məhaknə naspatisiŋ háppəbə mətúŋdə + 33 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + naspatisiŋ + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + pears + + + háppəbə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + kept putting + + + mətúŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + after that + + + he, at the time putting back all the pears, + + + + + + + moynə [thumok] ə́ŋáŋsiŋ ədunə [məhakki thumoksiŋdu] thumoktu cycle məthəktə hápkətpirəmmí + 34 + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + [ + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ] + + + ə́ŋáŋsiŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + [children] + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + so + + + [ + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + thumoksiŋdu + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + [those baskets] + + + ] + + + thumoktu + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the basket + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + məthəktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thək + thək + on.top + n + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + on.top + + + hápkətpirəmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [put up] + + + those children, they then put the basket on his bicycle + + + + + + + ədugə nupa ə́ŋáŋ ədu cycle thə́wkhirəmmí + 35 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wkhirəmmí + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + were driving away + + + + + + + + + + məkhoynə khittəŋ čə́tlə́bə mətúŋdə məhakki tupidu khunləmmí + 36 + + + məkhoynə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + khittəŋ + + + khittəŋ + khittəŋ + a.little + <Not Sure> + + + a.little + + + čə́tlə́bə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + [having gone] + + + mətúŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + hat + + + khunləmmí + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [found] + + + at the time they went forward a little bit they found his hat + + + + + + + khunlə́gə məhak ə́ŋáŋ ə́mənə huysel khoŋdunə + 37 + + + khunlə́gə + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + [after picking up] + + + məhak + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + [he] + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + huysel + + + huysel + huysel + whistle + <Not Sure> + + + whistle + + + khoŋdunə + + + khoŋ + khoŋ + 2 + whistle + v + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + whistling + v + + + upon finding it one of them whistling + + + + + + + məhakpu khamləmmí + 38 + + + məhakpu + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + [him] + + + khamləmmí + + + kham + kham + 1 + prohibit + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + prevented + + + stopped the boy + + + + + + + tupi ədu ə́ŋáŋ ə́mənə məŋondə pírəmmí + 39 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + məŋondə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋon + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [...] + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave + + + one of the children gave that hat to him + + + + + + + ədu tupidu pírabə mətúŋdə ə́ŋáŋdunə naspati ə́hum məkhoy ə́humdə pírəkləmmí + 40 + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + pírabə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -ra + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + [giving] + + + mətúŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + ə́ŋáŋdunə + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that boy + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + məkhoy + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at three + + + pírəkləmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + + + gave + + + at the time of giving the hat, that boy gave three pears to those three + + + + + + + naspatidu məhaknə purə́gə + 41 + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + purə́gə + + + pu + pu + carry + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + carrying + v + + + taking those pears + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́humdunə čarə́gə | lakləmmí + 42 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́humdunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + three + + + čarə́gə + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + ate + v + + + | + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + the three children eating came + + + + + + + núpá naspati hékpə núpádusu udəgi kúmləkləmmí + 43 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpádusu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that man also + + + udəgi + + + u + u + 2 + see + v + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [upon seeing] + + + kúmləkləmmí + + + kúm + kúm + descend + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [climbed down] + + + the man plucking the pears upon seeing the boys climbed down + + + + + + + məhaknə (məhak kúmləklə́bə mətúŋdə) + 44 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + ( + + + məhak + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + [he] + + + kúmləklə́bə + + + kúm + kúm + descend + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + [climbing down] + v + + + mətúŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + + + ) + + + at the time that he climbed down + + + + + + + məhakki naspati khərə masiŋ thirəmmí + 45 + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + masiŋ + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + they + + + thirəmmí + + + thi + thi + search + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + [searched] + + + he looked for some of his pears + + + + + + + khərə wátpə manbəgi | wákhəl təwʔi + 46 + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + wátpə + + + wát + wát + lack + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lacking + + + manbəgi + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from seeming + + + | + + + wákhəl + + + wá + wá + 3 + word + n + + + khəl + khə́n + think + <Not Sure> + + + ideas + + + təwʔi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + had + + + He is thinking that there is something lacking. + + + + + + + mə́háknə naspatidu ə́ŋáŋsiŋdunə mə́hákki mənáktə čarə́gə lakləmmí + 47 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + ə́ŋáŋsiŋdunə + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those children + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mənáktə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + nák + nák + near + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + čarə́gə + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + ate + v + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + those children eating | came + + + + + + + mə́háknə čaribə ə́ŋáŋsiŋdudə yeŋlə́gə | ŋə́ktúnə | ləyrəmmí. + 48 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + čaribə + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + eating + n + + + ə́ŋáŋsiŋdudə + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at those children + + + yeŋlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + looked + + + | + + + ŋə́ktúnə + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + surprising + + + | + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + he looked at the eating children | being surprised | was + + + + + + + + + + + PS_2_ Gopendro + Transcribed and w-for-w trans. by Harimohon.. Analysis SLC. side by side with zero anaphors done + Narrated by Dr. N. Gopendro, 14th Sept.07 + + + + + lə́mháŋ ə́mədə farmer ə́mənə naspati pámbídə kákhətlə́gə + 1 + + + lə́mháŋ + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + háŋ + háŋ + empty + <Not Sure> + + + field + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + one + + + farmer + + + farmer + farmer + farmer + <Not Sure> + + + farmer + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pámbídə + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + plant + n + + + kákhətlə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbing up + v + + + ‘In a meadow a farmer having climbed a pear tree plucking pears, ...he was plucking pears.’ + + + + + + + naspati hékʔə́gə + 2 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after pluck + v + + + + + + + + + + mə́háknə naspati héktúnə ləyrəmmi. + 3 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + héktúnə + + + hék + hék + pluck + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + plucking + + + ləyrəmmi + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was + + + . + + + + + + + + + + ləybədudə mánə naspatisi mági phuritki phurit khawdə háppə háppəgə + 4 + + + ləybədudə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when doing that + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + phuritki + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + shirt's + + + phurit + + + phurit + phurit + shirt + <Not Sure> + + + shirt + + + khawdə + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the bag + + + háppə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + putting + + + háppəgə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + putting and + + + ‘While doing this, he kept putting the pears in his shirt pocket. Plucking as was mentioned, climbing up the tree picking the fruit, then climbing down from the ladder once again to put the fruit in the two baskets, when he had filled them, a man walked by dragging a goat.’ + + + + + + + ŋəsáygi mánə hékpəsi kəyrak ə́mədə kákhətlə kákhətlə hékpədudə + 5 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 3pn + + + hékpəsi + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this plucking + v + + + kəyrak + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + one + + + kákhətlə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + climb + v + + + kákhətlə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + climb + v + + + hékpədudə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + after climbing + + + + + + + + + + kəyraksidəgi kúmthərə-kúmthərəkʔə́gə ə́múk ə́múk mági thumoksidə hápsəllə́gə + 6 + + + kəyraksidəgi + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from this ladder + + + kúmthərə-kúmthərəkʔə́gə + + + kúm + kúm + descend + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + kúm + kúm + descend + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climb + v + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + thumoksidə + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the basket + + + hápsəllə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čhən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting in + + + + + + + + + + mánə thumok ə́humkhəkse thənnə́bə hékləkpə + 7 + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 3pn + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́humkhəkse + + + thənnə́bə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to fill + + + hékləkpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking then + + + + + + + + + + ə́dəydə ŋəsáygi thumoksi ə́nídi thəlləkansidə + 8 + + + ə́dəydə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + from that + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + thumoksi + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the basket + + + ə́nídi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + two + + + thəlləkansidə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -kan + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -tə + + + at the time of filling + + + + + + + + + + mánə ə́humsúbə thumoksi thənnə́bə naspatisi hékpə hə́wrəkpəsidə + 9 + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 3pn + + + ə́humsúbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + three also + + + thumoksi + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the basket + + + thənnə́bə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to fill + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + hə́wrəkpəsidə + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when beginning + + + + + + + + + + ŋəsáygi núpá ə́ma hameŋ čiŋŋə́gə lakʔi. + 10 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + male + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + čiŋŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + draging + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + + + + + + + + hameŋ čiŋŋə́gə lakpə núpási mági naspati hékphəmsi pháwrə́gə čə́tpəsi yeŋŋə yeŋŋə́gə čə́tkhre. + 11 + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + čiŋŋə́gə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + draging + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who comes + + + núpási + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékphəmsi + + + pháwrə́gə + + + pháw + pháw + 1 + reach + <Not Sure> + + + -lə́gə + + + reaching + + + čə́tpəsi + + + čə́tpəsi + + + has gone + + + yeŋŋə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + look + + + yeŋŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + . + + + ‘The man dragging the goat, walking past the pear plucking place, looking at it, left.’ + + + + + + + mə́thə́ŋdə ə́ŋáŋ saykəl thə́wbə núpá ə́ma ə́múk lakʔe. + 12 + + + mə́thə́ŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + after that + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wbə + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who drives + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + person + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + same time + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + ‘Next a boy riding a bicycle also came by.’ + + + + + + + lakpədudə mə́háknə həwǰíkki naspati mə́yamsi ubəsidə + 13 + + + lakpədudə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when he came + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + həwǰíkki + + + həwǰík + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + mə́yamsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + many + + + ubəsidə + + + u + u + 2 + see + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon seeing + + + ‘When he arrived, when he saw all the pears that were there now, he tried to take and go with just one for eating.’ + + + + + + + mə́háknə ə́məkhəktə́ŋ čágedə́nə ə́məsi lə́wrə́gə páyrə́gə čə́tke təwrəmmi. + 14 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́məkhəktə́ŋ + + + ə́ + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + tə́ŋ + tə́ŋ + + + just one + + + čágedə́nə + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -ke + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + because wanting to eat + + + ə́məsi + + + lə́wrə́gə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + taking + + + páyrə́gə + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after carrying + + + čə́tke + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ke + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + wanting to go + + + təwrəmmi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + did + + + . + + + + + + + + + + máy wákhə́lsi ŋáktədə ə́hoŋbə ə́ma laktə́nə + 15 + + + máy + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of his 3pn + + + wákhə́lsi + + + ŋáktədə + + + ŋák + ŋák + support + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 2 + ==IF:CTE + <Not Sure> + + + by and by + + + ə́hoŋbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hoŋ + hoŋ + 1 + change + <Not Sure> + + + -pə + + + to change + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + laktə́nə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + when coming + + + ‘His idea changed slowly. He looked at the man who was plucking the pear to see if he was looking or not then putting a basket of pears on his cycle, stealing it, he left carrying it.’ + + + + + + + mánə ŋəsáygi hékʔibə núpádunə mə́hákpu ubra udəbra yeŋŋə́gə + 16 + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 3pn + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + hékʔibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who was plucking + + + núpádunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that man + + + mə́hákpu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + he + + + ubra + + + u + u + 1 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =la + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + does he see + n + + + udəbra + + + u + u + 1 + see + v + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =la + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + does he not see + n + + + yeŋŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + + + + + + + + mánə naspati thumok ə́ma mági saykəlsidə tháŋgətlə́gə + 17 + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 3pn + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + saykəlsidə + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this bicycle + + + tháŋgətlə́gə + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transfer + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after transfering + + + + + + + + + + mánə húrállə́gə purə́gə čə́tkhre. + 18 + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 3pn + + + húrállə́gə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + lán + lán + 1 + foe + n + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after stealing + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after taking + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + . + + + + + + + + + + čə́tpəsidə mə́háknə lə́mbídə saykəlsi naspati thumoksimə háppəgə thəwrə́gə lakpəsidə + 19 + + + čə́tpəsidə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [when going] + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lə́mbídə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -pí + -pí + -F + Attaches to any category + + + -tə + + + on the road + + + saykəlsi + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumoksimə + + + thumoksimə + + + this basket + + + háppəgə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + putting and + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drive + + + lakpəsidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + ‘When going thus on his bicycle, carrying and driving with the basket of pears, a small girl was also coming driving a bicycle coming opposite to him, when coming like this, the hat on his head struck the girl. Then he too hit a stone with his bicycle and all the pears fell out.’ + + + + + + + núpímə́čá ə́məsú saykəl thəwrə́gə mə́hákkə máyyóknə́bəsidə thəwrə lakpəsidəydə + 20 + + + núpímə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + girl + v + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also one + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drive + + + mə́hákkə + + + mə́ + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + he + pro-form + + + máyyóknə́bəsidə + + + máy + máy + direction + <Not Sure> + + + yók + yók + 1 + cover + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + -si + čhí + +dial. var. of + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + direction + + + thəwrə lakpəsidəydə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + drive + + + + + + + + + + mági mə́koktə uppibə tupidu núpíməčásinə thə́k lə́wnə khə́tthəbəsidə + 21 + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mə́koktə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + kok + kok + head + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + his head + + + uppibə + + + up + up + wear + <Not Sure> + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + wearing + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the hat + + + núpíməčásinə + + + thə́k + + + thə́k + thə́k + 1 + sudden + <Not Sure> + + + sudden + + + lə́wnə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + striking + + + khə́tthəbəsidə + + + khə́t + khə́t + 1 + glance.off + v + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -sɪ + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + glance.off + v + + + + + + + + + + mású núŋ ə́məkhəktə mági saykəldu theŋǰənbədəgi turə́gə + 22 + + + mású + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + he too + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́məkhəktə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on just one + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + saykəldu + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + this bicycle + + + theŋǰənbədəgi + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -čhən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from hitting + + + turə́gə + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -lə́gə + + + after fall down + + + + + + + + + + naspati mə́yamsi púlləp həydokʔe. + 23 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + mə́yamsi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + many + + + púlləp + + + pun + pun + 1 + bind + <Not Sure> + + + ləp + + + together + + + həydokʔe + + + hə́y + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + spilled out + + + . + + + + + + + + + + mə́təmdudəydə mə́khóy ə́humkhək lakpədə ə́ŋáŋsi tubədu ubədudəydə + 24 + + + mə́təmdudəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́humkhək + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + three + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + ə́ŋáŋsi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this child + + + tubədu + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + when falling down + + + ubədudəydə + + + u + u + 1 + see + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when seeing that + + + ‘At that time, those three walking along upon seeing the recently mentioned fallen boy helped him stand up.’ + + + + + + + ŋəsáygi tubədu hə́wgətpire. + 25 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + tubədu + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + when falling down + + + hə́wgətpire + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + help in getting up + + + . + + + + + + + + + + moynə hə́wgətpirə́gə mági naspati ə́yamdu khúngət pírə́gə + 26 + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + hə́wgətpirə́gə + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after getting up + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́yamdu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + all of that + + + khúngət + + + khún + khún + 1 + pick + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + pick up + + + pírə́gə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after giving + + + ‘After they helped him get up, they also helped him pick up all his pears.’ + + + + + + + ə́múk hápkətpire. + 27 + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + once again + + + hápkətpire + + + . + + + + + + + + + + ə́dugə hápkətpirə́gə núpádu núpáməčádugə mági saykəldəgə tháŋgətpirə́gə + 28 + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + hápkətpirə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after helping to put + + + núpádu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + those boys + + + núpáməčádugə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with that boy + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + saykəldəgə + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with the bicycle + + + tháŋgətpirə́gə + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transfer + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after helping to transfer + + + ‘And then after helping him pick up everything, they watched him while he left.’ + + + + + + + núpá məčádusú nuŋaydə́nə moynə khúngətpidúnə yeŋŋə yeŋŋə́gə čə́tkhre. + 29 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + male + + + məčádusú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the samll one too + + + nuŋaydə́nə + + + nuŋay + nuŋay + happy + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being happy + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + -nə + + + they + + + khúngətpidúnə + + + khún + khún + 1 + pick + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + helping pick up + + + yeŋŋə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + look + + + yeŋŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + . + + + + + + + + + + núpáməčá ŋəsáygi ə́humdunəsú naspati ə́hum ə́mə yéphəwre. + 30 + + + núpáməčá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + ə́humdunəsú + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yéphəwre + + + yéphəwre + + + hid + + + . + + + The three boys we’ve already mentioned, stole three pears.’ + + + + + + + núpádudəgi yéphəwrə́gə mə́khóy ə́hum ə́məməm yénnərə́gə + 31 + + + núpádudəgi + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from those person + + + yéphəwrə́gə + + + yép + yép + hide + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after stealing + v + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yénnərə́gə + + + yénnə + yén + divide + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after dividing + + + The three boys we’ve already mentioned, stole three pears.’ From that man stealing, the three of them divided the pears among themselves and walked on eating the pears.’ + + + + + + + čárə čárə́gə lakʔi. + 32 + + + čárə čárə́gə + + + čá + čá + 1 + eat + v + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + while eating + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + + + + + + + + sómdə́nə kəmdəwri ŋəsáygi naspati hékpə núpádunə farmərdunə + 33 + + + sómdə́nə + + + čhóm + čhóm + way + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + this way + + + kəmdəwri + + + kəmdəw + kəmdəw + how + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + how does it go + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpádunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that man + + + farmərdunə + + + ‘Then what happened is, the pear plucking man we talked about before, the farmer, he coming down from the ladder, when making as if to fill his third basket to fill with pears, at that time he was he was staring, surprised to find a basket of his missing.’ + + + + + + + mánə kəyraktəgi kúmthərəkʔə́gə mági ə́humsúbə thumoktu thənnə́bə hápkedə́nə + 34 + + + mánə + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + 3pn + + + kəyraktəgi + + + kəyrak + kəyrak + ladder + <Not Sure> + + + =təgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from the ladder + + + kúmthərəkʔə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after climbing down + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ə́humsúbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + three also + + + thumoktu + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the basket + + + thənnə́bə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to fill + + + hápkedə́nə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -ke + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus wanting to put + + + + + + + + + + naspatisi təwbə mə́təmdudəydə + 35 + + + naspatisi + + + naspatisi + naspatisi + pears + <Not Sure> + + + pears + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing + + + mə́təmdudəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + + + + + + + + + + mági thumok ə́ma máŋbəsidə mági ə́ŋə́kpə ə́mə oydə́nə yeŋŋə́gə ləyre. + 36 + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + máŋbəsidə + + + mági + + + má + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ə́ŋə́kpə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + surprise + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + oydə́nə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by being + + + yeŋŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + + + + + + + + yeŋŋə́gə ləybə taymiŋsidəydə + 37 + + + yeŋŋə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + existing + + + taymiŋsidəydə + + + ‘When he was looking, the boys, girls, those three, each eating a pear and walking towards him, he that we mentioned a while back, suspected that they had stolen the thing. And with this the story is finished.’ + + + + + + + ŋəsáygi ə́ŋáŋ núpámə́čá núpímə́čá moy ə́humdunə naspati ə́məməm číkʔə-číkʔə lakpəsidəydə + 38 + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + núpímə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + girl + v + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humdunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those three + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + číkʔə-číkʔə + + + čík + čík + bite + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + čík + čík + bite + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + biting + + + lakpəsidəydə + + + + + + + + + + mə́ŋóndəsú ŋəsáygi pótsibu moynə húrálliǰatləne háybə + 39 + + + mə́ŋóndəsú + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also to him + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + pótsibu + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + húrálliǰatləne + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + lán + lán + 1 + foe + n + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + theiving types + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + + + + + + + + wákhə́ldumə khə́llə́gə wárisi loysille. + 40 + + + wákhə́ldumə + + + wá + wá + 1 + word + n + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + that one thought + + + khə́llə́gə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + thinking + + + wárisi + + + wá + wá + 3 + word + n + + + ri + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this story + + + loysille + + + . + + + + + + + + + + + + + + PS_3_Brojen + Dr. H. Brojen. 14/sept/2007, Entered but not analyzed by TPU. side by side with zero anaphors done + + + + + núpá ə́mənə naspati pámbí ə́mə kádunǝ mánə naspati ə́du hékʔǝmmí. + 1 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pámbí + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + plant + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + kádunǝ + + + ká + ká + climb + v + + + -dunǝ + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing + v + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hékʔǝmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔǝm + -ləm + -INFR + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + pluck. + v + + + . + + + + + + + + + + mánə mə́khatə thumok ə́ní ə́hum thǝmdúnǝ thumoksiŋ ə́du thənnə́bə naspati ə́du a kádúnǝ sum héʔlǝmmí. + 2 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + mə́khatə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + kha + kha + 1 + under + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + under + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + thǝmdúnǝ + + + thǝm + thəm + keep + v + + + -dúnǝ + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + keeping + v + + + thumoksiŋ + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + baskets + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thənnə́bə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to fill + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + kádúnǝ + + + ká + ká + climb + v + + + -dúnǝ + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being climbed + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + héʔlǝmmí + + + héʔlǝmmí + héʔlǝmmí + plucked + <Not Sure> + + + plucked + + + . + + + + + + + + + + mánə a héklə́gə kúmthərəkpə mə́təm ə́sidə naspati ə́du lə́ybáktə tabəsu yáwrəmmí. + 3 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + héklə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + being plucked + + + kúmthərəkpə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + come down + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́sidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + lə́ybáktə + + + lə́y + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the ground + + + tabəsu + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + fallen + + + yáwrəmmí + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + existed. + + + . + + + + + + + + + + ədugə lə́ypáktə tapə naspati ə́du mə́ki ŋə́ksəmtəki rumal ə́mə lə́wthoklə́gǝ mədu khúngəttúnǝ tə́ythoklǝmmí ədugə hápcənlǝmmí. + 4 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + lə́ypáktə + + + lə́y + lə́y + 1 + ground + <Not Sure> + + + pák + pák + broad + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on earth + + + tapə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + fallen + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mə́ki + + + mə́ + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ŋə́ksəmtəki + + + ŋə́k + ŋə́k + 2 + neck + <Not Sure> + + + səm + čhə́m + 1 + fasten + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + from neck + + + rumal + + + rumal + rumal + handkerchief + <Not Sure> + + + handkerchief + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lə́wthoklə́gǝ + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə́gǝ + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + removing + + + mədu + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that one + + + khúngəttúnǝ + + + khún + khún + 1 + pick + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnǝ + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being picked up + + + tə́ythoklǝmmí + + + tə́y + tə́y + 1 + rub + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lǝm + -ləm + -INFR + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + rub + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + hápcənlǝmmí + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -cən + + + -lǝm + -ləm + -INFR + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put. + + + . + + + + + + + + + + ə́sum təwdunə mánə sum ə́múk hápčənpə loyrə́gə ə́múk kákhətlǝmmí. + 5 + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + təwdunə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + in this way + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + hápčənpə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + putting in + + + loyrə́gə + + + loy + loy + finish + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + finish + v + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kákhətlǝmmí + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lǝm + -ləm + -INFR + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + put. + + + . + + + + + + + + + + mánə əsum kákhətliŋəy hékliŋəy mə́təm ə́sidə núpá ə́mənə hameŋ pudunə magi ləmbi ədu pháwdúnə čə́tləmmi. + 6 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + əsum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + kákhətliŋəy + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + during climbing up + + + hékliŋəy + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + during plucking + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́sidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + pudunə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ləmbi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + way + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + pháwdúnə + + + pháw + pháw + 1 + reach + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + through + + + čə́tləmmi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mi + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + go. + + + . + + + + + + + + + + ə́dudəgi ŋayhák ləyrə́gə ə́múk a núpámə́čá ə́mənə mánə héklibə pámbí ə́dugi ə́du pháwdunə cycle toŋdúnə núpámə́čá ə́ma lakləmmi. + 7 + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + ŋayhák + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + awhile + + + ləyrə́gə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after being + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + v + + + pámbí + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + plant + n + + + ə́dugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + pháwdunə + + + pháw + pháw + 1 + reach + <Not Sure> + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + through + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋdúnə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + ride + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + lakləmmi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + come. + + + . + + + + + + + + + + ə́dudəgi núpámə́čá ə́dunə mə́phəm ə́dudə kúmthərə háyregə naspati ə́du mánə lə́wge háynə khəlləmmí ə́məsuŋ mánə cycle ə́du khámlə́gə cycle ə́du khámlə́gə mánə naspati thumok ə́du may cycledə hápkhətlə́gə mánə thəwdúna čə́tkhirəmmí. + 8 + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + mə́phəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + phəm + phəm + place + <Not Sure> + + + place + n + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + kúmthərə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + get down + + + háyregə + + + háyregə + háyregə + and then + <Not Sure> + + + and then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lə́wge + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + take + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + said + + + khəlləmmí + + + khəl + khə́n + think + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + thought + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + and + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khámlə́gə + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + stopped + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khámlə́gə + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + stopped + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cycledə + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + bicycle + + + hápkhətlə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + being put + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + thəwdúna + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -dúna + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + drive + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + . + + + + + + + + + + mánə ə́sum čə́tpə mətəm ə́sidə a lə́mbidə núpímə́čá ə́məsu theŋnərəmmí. + 9 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + go + + + mətəm + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́sidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + lə́mbidə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on the road + + + núpímə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + person + v + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + theŋnərəmmí + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + found + + + . + + + + + + + + + + mətəm ə́sidə nuŋsit kənnə sitčinləktənə magi uplibə tupi ə́du lə́ybáktə takhirəmmí. + 10 + + + mətəm + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́sidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + nuŋsit + + + nuŋsit + nuŋsit + wind + n + + + wind + n + + + kənnə + + + kən + kən + 3 + fast + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fast + + + sitčinləktənə + + + sit + + + -čin + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -tənə + + + blowing + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + uplibə + + + up + up + wear + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wearing + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + lə́ybáktə + + + lə́y + lə́y + 1 + ground + <Not Sure> + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to ground + + + takhirəmmí + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + fallen. + + + . + + + + + + + + + + mánə taribə yeŋbə tupi mətəmdə mánə uhə́wdədə́nə núŋ ə́mədə theŋjə́ndúnə magi cycle ədu turəmmí ə́məsuŋ a naspati thumok ə́du həydokəmmí. + 11 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + taribə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + fallen + + + yeŋbə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to look + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + cap + + + mətəmdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + uhə́wdədə́nə + + + u + u + 2 + see + v + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + unseen + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at one + + + theŋjə́ndúnə + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -jə́n + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being struck + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + turəmmí + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + fallen + v + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + and + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + həydokəmmí + + + hə́y + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -əm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + poured. + + + . + + + + + + + + + + ə́dudəgi núpá ə́dudəgi mánə turiŋəi mə́taŋ ə́sidə a lə́mbídə sannədúnə lak sannə́bə lakpə núpámə́čá ə́hum theŋnərəmmí. + 12 + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́dudəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + then + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + turiŋəi + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəi + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + falling + v + + + mə́taŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + join + v + + + juncture + v + + + ə́sidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + lə́mbídə + + + lə́m + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bí + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on way + + + sannədúnə + + + san + čhan + play + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + play + v + + + lak + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + come + + + sannə́bə + + + san + čhan + play + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + play + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who comes + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + theŋnərəmmí + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + met. + + + . + + + + + + + + + + mə́khóy ə́dunə naspati thumok ə́du khungəttúnə hápcəlləmmí a naspatidu. + 13 + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khungəttúnə + + + khun + khun + 1 + pick + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + pick + + + hápcəlləmmí + + + hápcəlləmmí + hápcəlləmmí + put inside + <Not Sure> + + + put inside + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear. + + + . + + + + + + + + + + ədugə ə́dəgi cycle ə́du hə́wgətlə́gǝ háyrəgə núpá mə́čá ə́dunə ə́múk čə́tkhirəmmí. + 14 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + ə́dəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hə́wgətlə́gǝ + + + hə́w + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gǝ + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + rise up + + + háyrəgə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rəgə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + saying + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + . + + + + + + + + + + məkhoŋnə təpnə čə́tpə mə́təm ə́sidəydə a ə́dəgi núpámə́čá ə́hum ə́dusu ədum čə́tkhirəmmi. + 15 + + + məkhoŋnə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khoŋ + khoŋ + 1 + ditch + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + by foot + + + təpnə + + + təpnə + təpnə + slowly + <Not Sure> + + + slowly + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́sidəydə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =dəy + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + ə́dəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́dusu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that also + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhirəmmi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mi + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + . + + + + + + + + + + núpá məčá ə́hum ə́dunə mági ŋəsáygi takhibə tupi ə́du theŋnədúnə núpámə́čá ə́du kəwrəmmí ə́dugə tupi ə́du ə́múk pírəmmí. + 16 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + children + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + takhibə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + fallen + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + theŋnədúnə + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + meeting + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + those + + + kəwrəmmí + + + kəw + kəw + call + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + summon + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + give. + + + . + + + + + + + + + + píbə mə́təm ə́dudə núpá həwjikki núpámə́čá naspati puribə núpámə́čádunə naspati ə́hum pírəmmí. + 17 + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + həwjikki + + + həwjik + həwjik + now + adv + + + =ki + =ki + + + now + adv + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + puribə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + núpámə́čádunə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + boy + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + give. + + + . + + + + + + + + + + ə́sum təwdúnə núpámə́čádusu ədum čə́tkhire sannəbə ə́ŋáŋ ə́hum ə́dusú ŋəsáygi naspati húribə mə́phəm ə́dudə krosiŋ təwdunə lakləmmi. + 18 + + + ə́sum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čhum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + təwdúnə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + in this way + + + núpámə́čádusu + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + boy + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + čə́tkhire + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + go + + + sannəbə + + + san + čhan + play + v + + + -nəbə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to play + v + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́dusú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + húribə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + stealing + + + mə́phəm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + phəm + phəm + place + <Not Sure> + + + place + n + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + krosiŋ + + + krosiŋ + krosiŋ + crossing + <Not Sure> + + + crossing + + + təwdunə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + in this way + + + lakləmmi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mi + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + come. + + + . + + + + + + + + + + lakpə mə́təm ə́sidə ŋəsáygi naspati hékpə núpá ə́dunə kúmthərəkpə mə́təm ə́dugə mannərəmmí. + 19 + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who comes + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́sidə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + aforementioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + kúmthərəkpə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + come down + + + mə́təm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + mannərəmmí + + + man + man + 1 + alike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + at the same time + + + . + + + + + + + + + + ə́məsuŋ naspa… həwǰikki naspati hékipə ə́tunə kúmthərəkpə mə́təmdə mági thumok ə́mə ləyrəmdəbədudə mánə ŋə́ktúnə əkoybədə yeŋ yeŋŋəmmí. + 20 + + + ə́məsuŋ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čhuŋ + čhuŋ + also + <Not Sure> + + + one + + + naspa + + + naspa + naspa + [hest] + <Not Sure> + + + [hest] + + + … + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékipə + + + hék + hék + pluck + v + + + -i + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + n + + + ə́tunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =tu + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + kúmthərəkpə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + come down + + + mə́təmdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyrəmdəbədudə + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when not being + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ŋə́ktúnə + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + surprising + + + əkoybədə + + + əkoybədə + əkoybədə + surrounding + <Not Sure> + + + surrounding + + + yeŋ + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + look + v + + + yeŋŋəmmí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + look. + + + . + + + + + + + + + + yeŋbə mətəm ədudə núpámə́čá ə́hum ə́dusu háyribə mətəmdudə mənáktə pháwdunə čə́tpədudə məkhóynə naspati ča-ča čə́tkhibədu urəmmí. + 21 + + + yeŋbə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + look + + + mətəm + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + time + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́dusu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that also + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + saying + + + mətəmdudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + mənáktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nák + nák + close + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + close + + + pháwdunə + + + pháw + pháw + 1 + reach + <Not Sure> + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + through + + + čə́tpədudə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + still going + + + məkhóynə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ča-ča + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + eat eat + v + + + čə́tkhibədu + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + still going + + + urəmmí + + + u + u + 1 + see + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + see. + + + . + + + + + + + + + + mə́dudə mánə ŋə́ktə́nə yeŋdunə ləyhəwrəmmí. + 22 + + + mə́dudə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ŋə́ktə́nə + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + surprise + + + yeŋdunə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -dunə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + look + + + ləyhəwrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + exist. + + + . + + + + + + + + + + + + + + + PS_4_L. Mahabir Singh + Entered but not analyzed by TPU. side by side with zero anaphors done + + + + + nupa ә́mәnә naspati pambi әma kadúnə + 1 + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ә́mәnә + + + ә́mәnә + ә́mәnә + one + <Not Sure> + + + one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pambi + + + pambi + pambi + plant + <Not Sure> + + + plant + + + әma + + + әma + әma + one + <Not Sure> + + + one + + + kadúnə + + + ka + ká + climb + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing + v + + + + + + + + + + mánә naspati ә́du héklәmmí + 2 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ә́du + + + ә́du + ә́du + that + <Not Sure> + + + that + + + héklәmmí + + + héklәmmí + héklәmmí + plucked + <Not Sure> + + + plucked + + + + + + + + + + mánә mәkhadә thumok әni әhum thә́mdúnə + 3 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + mәkhadә + + + mәkhadә + mәkhadә + below + <Not Sure> + + + below + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + әni + + + әni + әni + 2 + <Not Sure> + + + 2 + + + әhum + + + әhum + әhum + 3 + <Not Sure> + + + 3 + + + thә́mdúnə + + + thә́mdúnə + thә́mdúnə + placed + <Not Sure> + + + placed + + + + + + + + + + thumoksiŋ әdu thә́nnәbә + 4 + + + thumoksiŋ + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + baskets + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + thә́nnәbә + + + thә́nnәbә + thә́nnәbә + filling + <Not Sure> + + + filling + + + + + + + + + + naspati әdu a: kadúnə + 5 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + a + + + a + a + HEST + interj + + + HEST + interj + + + : + + + kadúnə + + + ka + ká + climb + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + climbing + v + + + + + + + + + + sum hékʔәmmi + 6 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hékʔәmmi + + + hékʔәmmi + hékʔәmmi + plucked + <Not Sure> + + + plucked + + + + + + + + + + manә héklə́gə kumthәrәkpә mәtәm әsidә + 7 + + + manә + + + manә + manә + he + <Not Sure> + + + he + + + héklə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + plucked. + + + kumthәrәkpә + + + kumthәrәkpә + kumthәrәkpә + after descending + <Not Sure> + + + after descending + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әsidә + + + әsidә + әsidә + then + <Not Sure> + + + then + + + + + + + + + + naspati әdu lәibaktә tabәsu yaurәmmi + 8 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + lәibaktә + + + lәibaktә + lәibaktә + on the ground + <Not Sure> + + + on the ground + + + tabәsu + + + tabәsu + tabәsu + even.fallen + <Not Sure> + + + even.fallen + + + yaurәmmi + + + yaurәmmi + yaurәmmi + included + <Not Sure> + + + included + + + + + + + + + + әdugә lәibaktә tabә naspati әdu mánə mági ŋәksәmdәgi lumal әma lәuthoklə́gə + 9 + + + әdugә + + + әdugә + әdugә + and then + <Not Sure> + + + and then + + + lәibaktә + + + lәibaktә + lәibaktә + on the ground + <Not Sure> + + + on the ground + + + tabә + + + tabә + tabә + fallen + <Not Sure> + + + fallen + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ŋәksәmdәgi + + + ŋәksәmdәgi + ŋәksәmdәgi + from around his neck + <Not Sure> + + + from around his neck + + + lumal + + + lumal + lumal + handkerchief + <Not Sure> + + + handkerchief + + + әma + + + әma + әma + one + <Not Sure> + + + one + + + lәuthoklə́gə + + + and then on the ground fallen pear those he his from around his neck handkerchief one after taking + + + + + + + mәdu khungәttunә tәithoklәmmí әdugә hapcәnlәmmí + 10 + + + mәdu + + + mәdu + mәdu + that + <Not Sure> + + + that + + + khungәttunә + + + khungәttunә + khungәttunә + picking uo + <Not Sure> + + + picking uo + + + tәithoklәmmí + + + әdugә + + + әdugә + әdugә + and then + <Not Sure> + + + and then + + + hapcәnlәmmí + + + hapcәnlәmmí + hapcәnlәmmí + put inside + <Not Sure> + + + put inside + + + that picking uo wiped and then put inside + + + + + + + әsum tәudúnə + 11 + + + әsum + + + әsum + әsum + then + <Not Sure> + + + then + + + tәudúnə + + + tәudúnə + tәudúnə + doing thus + <Not Sure> + + + doing thus + + + + + + + + + + + mánә sum әmuk hapcәnbә loirə́gə + 13 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + әmuk + + + әmuk + әmuk + again + <Not Sure> + + + again + + + hapcәnbә + + + hapcәnbә + hapcәnbә + put inside + <Not Sure> + + + put inside + + + loirə́gə + + + again put inside finishing + + + + + + + әmuk kakhәtlәmmí + 14 + + + әmuk + + + әmuk + әmuk + again + <Not Sure> + + + again + + + kakhәtlәmmí + + + kakhәtlәmmí + kakhәtlәmmí + climbed up + <Not Sure> + + + climbed up + + + + + + + + + + mánә әsum kakhәtliŋәi hékliŋәi mәtәm әsidә + 15 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + әsum + + + әsum + әsum + then + <Not Sure> + + + then + + + kakhәtliŋәi + + + kakhәtliŋәi + kakhәtliŋәi + while climbing up + <Not Sure> + + + while climbing up + + + hékliŋәi + + + hékliŋәi + hékliŋәi + when plucking + <Not Sure> + + + when plucking + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әsidә + + + әsidә + әsidә + then + <Not Sure> + + + then + + + while climbing up when plucking time then + + + + + + + + nupa әmәnә hameŋ pudúnə + 17 + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + әmәnә + + + әmәnә + әmәnә + one + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + pudúnə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + carrying + + + + + + + + + + + magi lәmbi әdu phaudúnə cәtlәmmí + 19 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + lәmbi + + + lәmbi + lәmbi + way + <Not Sure> + + + way + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + phaudúnə + + + phaudúnə + phaudúnə + crossed + <Not Sure> + + + crossed + + + cәtlәmmí + + + cәtlәmmí + cәtlәmmí + went + <Not Sure> + + + went + + + + + + + + + + әdudәgi ŋaihak lәirə́gә + 20 + + + әdudәgi + + + әdudәgi + әdudәgi + after that + <Not Sure> + + + after that + + + ŋaihak + + + ŋaihak + ŋaihak + a little while + <Not Sure> + + + a little while + + + lәirə́gә + + + lәirə́gә + lәirə́gә + being + <Not Sure> + + + being + + + + + + + + + + әmuk nupamәca әmәnә mánә héklibә pambi әdugi + 21 + + + әmuk + + + әmuk + әmuk + again + <Not Sure> + + + again + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әmәnә + + + әmәnә + әmәnә + one + <Not Sure> + + + one + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + héklibә + + + héklibә + héklibә + plucking + <Not Sure> + + + plucking + + + pambi + + + pambi + pambi + tree + <Not Sure> + + + tree + + + әdugi + + + әdugi + әdugi + of that + <Not Sure> + + + of that + + + + + + + + + + + әdu phaudúnə + 23 + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + phaudúnə + + + phaudúnə + phaudúnə + crossed + <Not Sure> + + + crossed + + + + + + + + + + cycle toŋdúnə nupamәca әma laklәmmí + 24 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋdúnə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + ride + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әma + + + әma + әma + one + <Not Sure> + + + one + + + laklәmmí + + + laklәmmí + laklәmmí + came + <Not Sure> + + + came + + + + + + + + + + әudәgi nupamәca әdúnə mәphәm әdudә kumthәre hairə́gə + 25 + + + әudәgi + + + әudәgi + әudәgi + and then + <Not Sure> + + + and then + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әdúnə + + + әdúnə + әdúnə + that one + <Not Sure> + + + that one + + + mәphәm + + + mәphәm + mәphәm + place + <Not Sure> + + + place + + + әdudә + + + әdudә + әdudә + that one + <Not Sure> + + + that one + + + kumthәre + + + kumthәre + kumthәre + descended + <Not Sure> + + + descended + + + hairə́gə + + + hairə́gə + hairə́gə + and that + <Not Sure> + + + and that + + + + + + + + + + naspati әdu mánә lәuge hainә khәllәmmí + 26 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + lәuge + + + lәuge + lәuge + want to take + <Not Sure> + + + want to take + + + hainә + + + hainә + hainә + that + <Not Sure> + + + that + + + khәllәmmí + + + khәllәmmí + khәllәmmí + thought + <Not Sure> + + + thought + + + + + + + + + + әmәsuŋ mánә cycle әdu khamlə́gə + 27 + + + әmәsuŋ + + + әmәsuŋ + әmәsuŋ + and then + <Not Sure> + + + and then + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + khamlə́gə + + + khamlə́gə + + + climbed + + + + + + + + + + cycle әdu khamlə́gə + 28 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + khamlə́gə + + + khamlə́gə + khamlə́gə + stopped + <Not Sure> + + + stopped + + + + + + + + + + + mánә naspati thumok әdu mai cycledә hapkәtlə́gə + 30 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + mai + + + mai + mai + his + <Not Sure> + + + his + + + cycledә + + + cycledә + cycledә + on bicycle + <Not Sure> + + + on bicycle + + + hapkәtlə́gə + + + hapkәtlə́gə + hapkәtlə́gə + after putting + <Not Sure> + + + after putting + + + + + + + + + + mánә thәudúnə cәtkhirәmmi + 31 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + thәudúnə + + + thәudúnə + thәudúnə + drive + <Not Sure> + + + drive + + + cәtkhirәmmi + + + cәtkhirәmmi + cәtkhirәmmi + went + <Not Sure> + + + went + + + + + + + + + + mánә әsum cәtpә mәtәm әsidә + 32 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + әsum + + + әsum + әsum + then + <Not Sure> + + + then + + + cәtpә + + + cәtpә + cәtpә + going + <Not Sure> + + + going + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әsidә + + + әsidә + әsidә + then + <Not Sure> + + + then + + + + + + + + + + a : lәmbidә nupimәca әmәsu theŋnәrәmmi + 33 + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + : + + + lәmbidә + + + lәmbidә + lәmbidә + on the way + <Not Sure> + + + on the way + + + nupimәca + + + nupimәca + nupimәca + girl + <Not Sure> + + + girl + + + әmәsu + + + әmәsu + әmәsu + also one + <Not Sure> + + + also one + + + theŋnәrәmmi + + + theŋnәrәmmi + theŋnәrәmmi + came across + <Not Sure> + + + came across + + + : on the wayu girl also one came across + + + + + + + + mәtәm әsidә nuŋsit kәnnә sitcinlәktәnә + 35 + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әsidә + + + әsidә + әsidә + then + <Not Sure> + + + then + + + nuŋsit + + + nuŋsit + nuŋsit + wind + n + + + wind + n + + + kәnnә + + + kәnnә + kәnnә + strong + <Not Sure> + + + strong + + + sitcinlәktәnә + + + sitcinlәktәnә + sitcinlәktәnә + because of blowing + <Not Sure> + + + because of blowing + + + + + + + + + + magi uplibә tupi әdu lәibaktә takhirәmmi + 36 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + uplibә + + + uplibә + uplibә + worn + <Not Sure> + + + worn + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + <Not Sure> + + + hat + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + lәibaktә + + + lәibaktә + lәibaktә + on the ground + <Not Sure> + + + on the ground + + + takhirәmmi + + + takhirәmmi + takhirәmmi + fell down + <Not Sure> + + + fell down + + + + + + + + + + mánә taribә tupi әdu yeŋbә mәtәmdә + 37 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + taribә + + + taribә + taribә + fallen + <Not Sure> + + + fallen + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + <Not Sure> + + + hat + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + yeŋbә + + + yeŋbә + yeŋbә + seeing + <Not Sure> + + + seeing + + + mәtәmdә + + + mәtәmdә + mәtәmdә + at that time + <Not Sure> + + + at that time + + + + + + + + + + mánә uhәudәdәnә núŋ әmәdә theŋjәndúnə + 38 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + uhәudәdәnә + + + uhәudәdәnә + uhәudәdәnә + from not noticing + <Not Sure> + + + from not noticing + + + núŋ + + + núŋ + nuŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + әmәdә + + + әmәdә + әmәdә + at one + <Not Sure> + + + at one + + + theŋjәndúnə + + + theŋjәndúnə + theŋjәndúnə + collided + <Not Sure> + + + collided + + + + + + + + + + + magi cycle әdu turәmmi + 40 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + turәmmi + + + turәmmi + turәmmi + fell down + <Not Sure> + + + fell down + + + + + + + + + + әmәsuŋ naspati thumok әdu hәidokʔәmmi + 41 + + + әmәsuŋ + + + әmәsuŋ + әmәsuŋ + and then + <Not Sure> + + + and then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + hәidokʔәmmi + + + hәidokʔәmmi + hәidokʔәmmi + poured + <Not Sure> + + + poured + + + + + + + + + + әdudәgi + 42 + + + әdudәgi + + + әdudәgi + әdudәgi + after that + <Not Sure> + + + after that + + + + + + + + + + + nupa әdudәgi mánә turiŋәi mәtaŋ әsidә + 44 + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + әdudәgi + + + әdudәgi + әdudәgi + after that + <Not Sure> + + + after that + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + turiŋәi + + + turiŋәi + turiŋәi + while falling + <Not Sure> + + + while falling + + + mәtaŋ + + + mәtaŋ + mәtaŋ + time + <Not Sure> + + + time + + + әsidә + + + әsidә + әsidә + then + <Not Sure> + + + then + + + + + + + + + + a: lәmbidә sannәdúnə [lak...] + 45 + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + : + + + lәmbidә + + + lәmbidә + lәmbidә + on the way + <Not Sure> + + + on the way + + + sannәdúnə + + + sannәdúnə + sannәdúnə + playing + <Not Sure> + + + playing + + + [ + + + lak + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + come + + + ...] + + + + + + + + + + sannәbә lakpә nupamәca әhum theŋnәrәmmi + 46 + + + sannәbә + + + sannәbә + sannәbә + playing + <Not Sure> + + + playing + + + lakpә + + + lakpә + lakpә + coming + <Not Sure> + + + coming + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әhum + + + әhum + әhum + 3 + <Not Sure> + + + 3 + + + theŋnәrәmmi + + + theŋnәrәmmi + theŋnәrәmmi + came across + <Not Sure> + + + came across + + + + + + + + + + mәkhoi әdúnə naspati thumok әdu khungәttunә hapcәn... + 47 + + + mәkhoi + + + mәkhoi + mәkhoi + they + <Not Sure> + + + they + + + әdúnə + + + әdúnə + әdúnə + that one + <Not Sure> + + + that one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + khungәttunә + + + khungәttunә + khungәttunә + picking uo + <Not Sure> + + + picking uo + + + hapcәn + + + hapcәn + hapcәn + put in + <Not Sure> + + + put in + + + ... + + + + + + + + + + a naspatidu khungәttunә + 48 + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + khungәttunә + + + khungәttunә + khungәttunә + picking up + <Not Sure> + + + picking up + + + + + + + + + + + 49 + + + + + + + + + + thumoktudә hapcәnlәmmí + 51 + + + thumoktudә + + + thumoktudә + thumoktudә + at the basket + <Not Sure> + + + at the basket + + + hapcәnlәmmí + + + hapcәnlәmmí + hapcәnlәmmí + put inside + <Not Sure> + + + put inside + + + + + + + + + + + әdugә әdәgi cycle әdu hә́úgәtlə́gə hairə́gə + 53 + + + әdugә + + + әdugә + әdugә + and then + <Not Sure> + + + and then + + + әdәgi + + + әdәgi + әdәgi + from that + <Not Sure> + + + from that + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + hә́úgәtlə́gə + + + hә́úgәtlə́gə + hә́úgәtlə́gə + standing up + <Not Sure> + + + standing up + + + hairə́gə + + + hairə́gə + hairə́gə + and then + <Not Sure> + + + and then + + + + + + + + + + + 54 + + + + + + + + + + nupamәca әdúnə әmuk cәtkhirәmmi + 56 + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әdúnə + + + әdúnə + әdúnə + that one + <Not Sure> + + + that one + + + әmuk + + + әmuk + әmuk + again + <Not Sure> + + + again + + + cәtkhirәmmi + + + cәtkhirәmmi + cәtkhirәmmi + went + <Not Sure> + + + went + + + + + + + + + + + mәkhoŋnә tәpnә cәtpә mәtәm әsidәydә + 58 + + + mәkhoŋnә + + + mәkhoŋnә + mәkhoŋnә + by foot + <Not Sure> + + + by foot + + + tәpnә + + + tәpnә + tәpnә + slowly + <Not Sure> + + + slowly + + + cәtpә + + + cәtpә + cәtpә + going + <Not Sure> + + + going + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әsidәydә + + + әsidәydә + әsidәydә + from there + <Not Sure> + + + from there + + + by foot slowly going time from there + + + + + + + a: әdәgi nupamәca әhum әdusu әdum cәtkhirәmmi + 59 + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + : + + + әdәgi + + + әdәgi + әdәgi + from that + <Not Sure> + + + from that + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әhum + + + әhum + әhum + 3 + <Not Sure> + + + 3 + + + әdusu + + + әdusu + әdusu + those three + <Not Sure> + + + those three + + + әdum + + + әdum + әdum + then + <Not Sure> + + + then + + + cәtkhirәmmi + + + cәtkhirәmmi + cәtkhirәmmi + went + <Not Sure> + + + went + + + + + + + + + + + nupamәca әhum әdúnə magi ŋәsaigi takhibә tupi әdu theŋnәdúnə + 61 + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әhum + + + әhum + әhum + 3 + <Not Sure> + + + 3 + + + әdúnə + + + әdúnə + әdúnə + that one + <Not Sure> + + + that one + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ŋәsaigi + + + ŋәsaigi + ŋәsaigi + mentioned + <Not Sure> + + + mentioned + + + takhibә + + + takhibә + takhibә + fallen + <Not Sure> + + + fallen + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + <Not Sure> + + + hat + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + theŋnәdúnə + + + theŋnәdúnə + theŋnәdúnə + came across + <Not Sure> + + + came across + + + + + + + + + + nupamәca әdu kәurәmmi + 62 + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + kәurәmmi + + + kәurәmmi + kәurәmmi + called + <Not Sure> + + + called + + + + + + + + + + + 63 + + + + + + + + + + әdugә tupi әdu әmuk pírәmmi + 65 + + + әdugә + + + әdugә + әdugә + and then + <Not Sure> + + + and then + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + әdu + + + әdu + әdu + those + <Not Sure> + + + those + + + әmuk + + + әmuk + әmuk + again + <Not Sure> + + + again + + + pírәmmi + + + pírәmmi + pírәmmi + gave + <Not Sure> + + + gave + + + + + + + + + + + píbə mәtәm әdudә + 67 + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әdudә + + + әdudә + әdudә + that one + <Not Sure> + + + that one + + + + + + + + + + + + nupa hәujikki nupamәca naspati puribә nupamәcadúnə naspati әhum pírәmmi + 70 + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + hәujikki + + + hәujikki + hәujikki + now + <Not Sure> + + + now + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + puribә + + + puribә + puribә + brought + <Not Sure> + + + brought + + + nupamәcadúnə + + + nupamәcadúnə + nupamәcadúnə + that boy + <Not Sure> + + + that boy + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + әhum + + + әhum + әhum + 3 + <Not Sure> + + + 3 + + + pírәmmi + + + pírәmmi + pírәmmi + gave + <Not Sure> + + + gave + + + + + + + + + + + әsum tәudúnə nupamәcadusu әdum cәtkhre + 72 + + + әsum + + + әsum + әsum + then + <Not Sure> + + + then + + + tәudúnə + + + tәudúnə + tәudúnə + doing thus + <Not Sure> + + + doing thus + + + nupamәcadusu + + + nupamәcadusu + nupamәcadusu + the boy + <Not Sure> + + + the boy + + + әdum + + + әdum + әdum + then + <Not Sure> + + + then + + + cәtkhre + + + cәtkhre + cәtkhre + went + <Not Sure> + + + went + + + + + + + + + + + 73 + + + + + + + + + + sannәbә әŋaŋ әhum әdusu ŋәsaigi naspati húribә mәphәm әdudә + 75 + + + sannәbә + + + sannәbә + sannәbә + playing + <Not Sure> + + + playing + + + әŋaŋ + + + әŋaŋ + әŋaŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + әhum + + + әhum + әhum + 3 + <Not Sure> + + + 3 + + + әdusu + + + әdusu + әdusu + that also + <Not Sure> + + + that also + + + ŋәsaigi + + + ŋәsaigi + ŋәsaigi + mentioned + <Not Sure> + + + mentioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + húribә + + + húribә + húribә + stolen + <Not Sure> + + + stolen + + + mәphәm + + + mәphәm + mәphәm + place + <Not Sure> + + + place + + + әdudә + + + әdudә + әdudә + that one + <Not Sure> + + + that one + + + + + + + + + + + krosiŋ tәudúnə laklәmmí + 77 + + + krosiŋ + + + krosiŋ + krosiŋ + crossing + <Not Sure> + + + crossing + + + tәudúnə + + + tәudúnə + tәudúnə + doing thus + <Not Sure> + + + doing thus + + + laklәmmí + + + laklәmmí + laklәmmí + came + <Not Sure> + + + came + + + + + + + + + + + 78 + + + + + + + + + + lakpә mәtәm әsidә + 80 + + + lakpә + + + lakpә + lakpә + coming + <Not Sure> + + + coming + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әsidә + + + әsidә + әsidә + then + <Not Sure> + + + then + + + + + + + + + + + 81 + + + + + + + + + + ŋәsaigi naspati hékpә nupa әdúnə kumthәrәkpәgi mәtәm әdugә + 83 + + + ŋәsaigi + + + ŋәsaigi + ŋәsaigi + mentioned + <Not Sure> + + + mentioned + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpә + + + hékpә + hékpә + plucking + <Not Sure> + + + plucking + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + әdúnə + + + әdúnə + әdúnə + that one + <Not Sure> + + + that one + + + kumthәrәkpәgi + + + kumthәrәkpәgi + kumthәrәkpәgi + when descending + <Not Sure> + + + when descending + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әdugә + + + әdugә + әdugә + and then + <Not Sure> + + + and then + + + + + + + + + + + 84 + + + + + + + + + + mannәrәmmi. + 86 + + + mannәrәmmi + + + mannәrәmmi + mannәrәmmi + be at the same time + <Not Sure> + + + be at the same time + + + . + + + + + + + + + + + әmәsuŋ naspa.... + 88 + + + әmәsuŋ + + + әmәsuŋ + әmәsuŋ + and then + <Not Sure> + + + and then + + + naspa + + + naspa + naspa + [hest] + <Not Sure> + + + [hest] + + + .... + + + + + + + + + + + 89 + + + + + + + + + + hәujikki naspati hékʔibә әdúnə kumthәrәkpә mәtәmdә + 91 + + + hәujikki + + + hәujikki + hәujikki + now + <Not Sure> + + + now + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékʔibә + + + hékʔibә + hékʔibә + plucked + <Not Sure> + + + plucked + + + әdúnə + + + әdúnə + әdúnə + that one + <Not Sure> + + + that one + + + kumthәrәkpә + + + kumthәrәkpә + kumthәrәkpә + after descending + <Not Sure> + + + after descending + + + mәtәmdә + + + mәtәmdә + mәtәmdә + at that time + <Not Sure> + + + at that time + + + + + + + + + + + 92 + + + + + + + + + + magi thumok әma lәirәmdәbәdudә + 94 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + әma + + + әma + әma + one + <Not Sure> + + + one + + + lәirәmdәbәdudә + + + lәirәmdәbәdudә + lәirәmdәbәdudә + which were there + <Not Sure> + + + which were there + + + + + + + + + + + 95 + + + + + + + + + + mánә ŋәktunә kóí-yeŋ yeŋŋәmmi + 97 + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + ŋәktunә + + + ŋәktunә + ŋәktunә + strange + <Not Sure> + + + strange + + + kóí-yeŋ + + + kóí-yeŋ + kóí-yeŋ + look around + <Not Sure> + + + look around + + + yeŋŋәmmi + + + yeŋŋәmmi + yeŋŋәmmi + looked + <Not Sure> + + + looked + + + + + + + + + + + 98 + + + + + + + + + + ə́ni yeŋbә mәtәm әdudә + 100 + + + ə́ni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + yeŋbә + + + yeŋbә + yeŋbә + seeing + <Not Sure> + + + seeing + + + mәtәm + + + mәtәm + mәtәm + time + <Not Sure> + + + time + + + әdudә + + + әdudә + әdudә + that one + <Not Sure> + + + that one + + + + + + + + + + + + nupamәca әhum әdusu hairibә mәtәmdudә + 103 + + + nupamәca + + + nupamәca + nupamәca + boy + <Not Sure> + + + boy + + + әhum + + + әhum + әhum + 3 + <Not Sure> + + + 3 + + + әdusu + + + әdusu + әdusu + those three + <Not Sure> + + + those three + + + hairibә + + + hairibә + hairibә + thinking that + <Not Sure> + + + thinking that + + + mәtәmdudә + + + mәtәmdudә + mәtәmdudә + then + <Not Sure> + + + then + + + + + + + + + + + 104 + + + + + + + + + + mәnaktә phaudúnə cәtpәdudә + 106 + + + mәnaktә + + + mәnaktә + mәnaktә + next to + <Not Sure> + + + next to + + + phaudúnə + + + phaudúnə + phaudúnə + crossed + <Not Sure> + + + crossed + + + cәtpәdudә + + + cәtpәdudә + cәtpәdudә + when going + <Not Sure> + + + when going + + + + + + + + + + + 107 + + + + + + + + + + mәkhoinә naspati ca ca cәtkhibәdu urәmmi + 109 + + + mәkhoinә + + + mәkhoinә + mәkhoinә + they + <Not Sure> + + + they + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ca ca + + + ca ca + ca ca + eating + <Not Sure> + + + eating + + + cәtkhibәdu + + + cәtkhibәdu + cәtkhibәdu + when going + <Not Sure> + + + when going + + + urәmmi + + + urәmmi + urәmmi + saw + <Not Sure> + + + saw + + + + + + + + + + + mәdudә mánә ŋәktәnә yeŋdúnə lәihәurәmmi + 111 + + + mәdudә + + + mәdudә + mәdudә + at that + <Not Sure> + + + at that + + + mánә + + + mánә + mánә + he + <Not Sure> + + + he + + + ŋәktәnә + + + ŋәktәnә + ŋәktәnә + being surprised + <Not Sure> + + + being surprised + + + yeŋdúnə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + looking + + + lәihәurәmmi + + + lәihәurәmmi + lәihәurәmmi + was + <Not Sure> + + + was + + + + + + + + + + + 112 + + + + + + + + + + + + + + + PS_5_Bimola Devi + Entered but not analyzed by TPU. side by side with zero anaphors done + + + + + noŋmə núpá ə́mənə əyuk hek əŋənbə yen khoŋŋəkpə ədwaydəgi hə́y hékpə hə́wbə manə. + 1 + + + noŋmə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one day + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + əyuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yuk + yúk + morning + n + + + morning + n + + + hek + + + hek + hék + just, suddenly + adv + + + just + v + + + əŋənbə + + + əŋənbə + + + early + + + yen + + + yen + yen + rooster + n + + + rooster + n + + + khoŋŋəkpə + + + khoŋŋəkpə + + + crowing + + + ədwaydəgi + + + ədwaydəgi + + + at that time + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + hə́wbə + + + hə́w + hə́w + grow + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + growing + v + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + . + + + + + + + + + + hə́y hékpəsi manə thumok ə́nígumbəsi thəlle. + 2 + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékpəsi + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this plucking + v + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́nígumbəsi + + + ə́nígumbəsi + ə́nígumbəsi + about two + <Not Sure> + + + about two + + + thəlle + + + thəlle + thəlle + filled + <Not Sure> + + + filled + + + . + + + + + + + + + + ədəy ə́múk manə məkha hə́y hékthəge háydə́nə u məthə́ksidə kákhətlə́gə ma ədum púkniŋ čəŋnə hə́ysi hekʔi. + 3 + + + ədəy + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + məkha + + + məkha + məkha + continuation + <Not Sure> + + + continuation + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékthəge + + + hékthəge + hékthəge + continued to pluck + <Not Sure> + + + continued to pluck + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that + + + u + + + u + u + 1 + tree + n + + + tree + n + + + məthə́ksidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + above this + + + kákhətlə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbing up + v + + + ma + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + púkniŋ čəŋnə + + + púkniŋ čəŋnə + púkniŋ čəŋnə + enters into concentraion + <Not Sure> + + + enters into concentraion + + + hə́ysi + + + hə́ysi + hə́ysi + this fruit + <Not Sure> + + + this fruit + + + hekʔi + + + hekʔi + hekʔi + plucking + <Not Sure> + + + plucking + + + . + + + + + + + + + + ədugə may khawdudə sum hápčilli. + 4 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + khawdudə + + + khawdudə + khawdudə + in that bag + <Not Sure> + + + in that bag + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hápčilli + + + hápčilli + hápčilli + placed + <Not Sure> + + + placed + + + . + + + + + + + + + + tanja əsidə núpámə́čá ə́ma cycle toŋŋəgə lakʔe. + 5 + + + tanja + + + tanja + tanja + moment + <Not Sure> + + + moment + + + əsidə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋŋəgə + + + toŋŋəgə + toŋŋəgə + riding + <Not Sure> + + + riding + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + . + + + + + + + + + + cycle toŋŋəgə lakpə núpámə́čásinə hayphet hayphet yeŋŋəgə məpudunə yeŋŋəkpra yeŋŋəktəbra háydənə hayphetkə yeŋbə. + 6 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋŋəgə + + + toŋŋəgə + toŋŋəgə + riding + <Not Sure> + + + riding + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who comes + + + núpámə́čásinə + + + núpámə́čásinə + núpámə́čásinə + this boy + <Not Sure> + + + this boy + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + yeŋŋəgə + + + yeŋŋəgə + yeŋŋəgə + looking at + <Not Sure> + + + looking at + + + məpudunə + + + məpudunə + məpudunə + that owner + <Not Sure> + + + that owner + + + yeŋŋəkpra yeŋŋəktəbra + + + yeŋŋəkpra yeŋŋəktəbra + yeŋŋəkpra yeŋŋəktəbra + was looking or not + <Not Sure> + + + was looking or not + + + háydənə + + + háydənə + háydənə + that + <Not Sure> + + + that + + + hayphetkə + + + hayphetkə + hayphetkə + slightly + <Not Sure> + + + slightly + + + yeŋbə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + looked + + + . + + + + + + + + + + manə hə́ygi thumoksi ŋəsay manə toŋŋəkpə cyclesi čepthəhəllə́gə thəmbəni. + 7 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hə́ygi + + + hə́ygi + hə́ygi + of fruit + <Not Sure> + + + of fruit + + + thumoksi + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the basket + + + ŋəsay + + + ŋəsay + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + toŋŋəkpə + + + toŋŋəkpə + toŋŋəkpə + which riding + <Not Sure> + + + which riding + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + čepthəhəllə́gə + + + čepthəhəllə́gə + čepthəhəllə́gə + leaning + <Not Sure> + + + leaning + + + thəmbəni + + + thəmbəni + thəmbəni + kept + <Not Sure> + + + kept + + + . + + + + + + + + + + ədugə manə hə́ygi thumoksi əma tháŋŋe. + 8 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hə́ygi + + + hə́ygi + hə́ygi + of fruit + <Not Sure> + + + of fruit + + + thumoksi + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the basket + + + əma + + + əma + əma + one + <Not Sure> + + + one + + + tháŋŋe + + + tháŋŋe + tháŋŋe + transferred + <Not Sure> + + + transferred + + + . + + + + + + + + + + tháŋŋəkʔəkansidəydi manə hə́ysi bicycle məthəksidə hápcillə́gə hayphetkə yeŋŋəgə tháŋŋəkʔə́gə manə may cycledə hápcillə́gə may cyclesi thə́wkhre. + 9 + + + tháŋŋəkʔəkansidəydi + + + tháŋŋəkʔəkansidəydi + tháŋŋəkʔəkansidəydi + at the time of transfer + <Not Sure> + + + at the time of transfer + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hə́ysi + + + hə́ysi + hə́ysi + this fruit + <Not Sure> + + + this fruit + + + bicycle + + + bicycle + bicycle + bicyle + <Not Sure> + + + bicyle + + + məthəksidə + + + məthəksidə + məthəksidə + on top of + <Not Sure> + + + on top of + + + hápcillə́gə + + + hápcillə́gə + hápcillə́gə + while keeping + <Not Sure> + + + while keeping + + + hayphetkə + + + hayphetkə + hayphetkə + slightly + <Not Sure> + + + slightly + + + yeŋŋəgə + + + yeŋŋəgə + yeŋŋəgə + checking + <Not Sure> + + + checking + + + tháŋŋəkʔə́gə + + + tháŋŋəkʔə́gə + tháŋŋəkʔə́gə + and transfering + <Not Sure> + + + and transfering + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cycledə + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + bicycle + + + hápcillə́gə + + + hápcillə́gə + hápcillə́gə + while keeping + <Not Sure> + + + while keeping + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + thə́wkhre + + + thə́wkhre + thə́wkhre + left + <Not Sure> + + + left + + + . + + + At the time of transfering, while keeping the fruit on top of the bike, slightly checking the bike at the trafer, keeping it on his bike, he left with his cycle. + + + + + + + hə́y hékpə núpásidi hənnə yeŋde. + 10 + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + núpásidi + + + núpásidi + núpásidi + this man + <Not Sure> + + + this man + + + hənnə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + again + + + yeŋde + + + yeŋde + yeŋde + did not notice + <Not Sure> + + + did not notice + + + . + + + + + + + + + + kəymətə yeŋde maygi hə́y hékʔidudə ədum hékʔə ləyre. + 11 + + + kəymətə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + not at all + + + yeŋde + + + yeŋde + yeŋde + did not notice + <Not Sure> + + + did not notice + + + maygi + + + may + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékʔidudə + + + hékʔidudə + hékʔidudə + on that plucking + <Not Sure> + + + on that plucking + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + hékʔə + + + hékʔə + hékʔə + plucking + <Not Sure> + + + plucking + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + + + + + + + + ədudəgi ədumaynə hə́y hékpə loyrəkansidəgi hə́y héktə́nə ədum ləyrəkansidə núpámə́čásinə sum ləmbidə cyclesi thəwrə lakpəsidə ləmbidə núpímə́čá əma ə́múk theŋnəre. + 12 + + + ədudəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + after that + + + ədumaynə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + ay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + thus + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + loyrəkansidəgi + + + loyrəkansidəgi + loyrəkansidəgi + at the time of finishing + <Not Sure> + + + at the time of finishing + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + héktə́nə + + + héktə́nə + héktə́nə + continued his plucking + <Not Sure> + + + continued his plucking + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + ləyrəkansidə + + + ləyrəkansidə + ləyrəkansidə + when still doing that + <Not Sure> + + + when still doing that + + + núpámə́čásinə + + + núpámə́čásinə + núpámə́čásinə + this boy + <Not Sure> + + + this boy + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + thəwrə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + had driven + + + lakpəsidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + núpímə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + girl + v + + + əma + + + əma + əma + one + <Not Sure> + + + one + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + theŋnəre + + + theŋ + theŋ + touch + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + encountered, + v + + + . + + + after that thus fruit plucking at the time of finishing fruit continued his plucking still when still doing that this boy thus on the road this bicycle had driven when coming on the road girl one again encountered + + + + + + + núpímə́čási theŋnəbəsidə manə núpímə́čásidə hayphet cross təwnə́bəsidə ləmbidə cross təwnəbəsidə hayphet yeŋthokpəsidə may hə́ydu maygi kəynose may cyclesi yeŋhəwdədənə ma núŋ əmədə theŋjənlebəko. + 13 + + + núpímə́čási + + + núpímə́čási + núpímə́čási + this girl + <Not Sure> + + + this girl + + + theŋnəbəsidə + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -nəbə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this meeting + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + núpímə́čásidə + + + núpímə́čásidə + núpímə́čásidə + to this girl + <Not Sure> + + + to this girl + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + cross + + + cross + cross + pass by + <Not Sure> + + + pass by + + + təwnə́bəsidə + + + təwnə́bəsidə + təwnə́bəsidə + when doing + <Not Sure> + + + when doing + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + cross + + + cross + cross + pass by + <Not Sure> + + + pass by + + + təwnəbəsidə + + + təwnəbəsidə + təwnəbəsidə + when doing + <Not Sure> + + + when doing + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + yeŋthokpəsidə + + + yeŋthokpəsidə + yeŋthokpəsidə + when stares at + <Not Sure> + + + when stares at + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + hə́ydu + + + hə́ydu + hə́ydu + that fruit + <Not Sure> + + + that fruit + + + maygi + + + may + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + kəynose + + + kəynose + kəynose + that particular thing + <Not Sure> + + + that particular thing + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + yeŋhəwdədənə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + [not looking] + + + ma + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + núŋ + + + núŋ + nuŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + əmədə + + + əmədə + əmədə + on one + <Not Sure> + + + on one + + + theŋjənlebəko + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -jən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ko + =ko + ==TAG + <Not Sure> + + + strike + + + . + + + + + + + + + + núŋ ə́mədə theŋjənbədəgidi may cyclesi ture. + 14 + + + núŋ + + + núŋ + nuŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + one + + + theŋjənbədəgidi + + + theŋjənbədəgidi + theŋjənbədəgidi + when colliding with + <Not Sure> + + + when colliding with + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + ture + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + fell + v + + + . + + + stone one when colliding with his this bicycle fell. + + + + + + + tanjasidə may potčəy hə́ygadu loynə həydokʔe. + 15 + + + tanjasidə + + + tanjasidə + tanjasidə + at this time + <Not Sure> + + + at this time + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + potčəy + + + potčəy + potčəy + all belongings + <Not Sure> + + + all belongings + + + hə́ygadu + + + hə́ygadu + hə́ygadu + the fruit too + <Not Sure> + + + the fruit too + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + həydokʔe + + + hə́y + hə́y + 3 + pour + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + spilled out + + + . + + + + + + + + + + ədəgidi ləmbidə núpá əma núpáməčá ə́humkhəksi lakʔe. + 16 + + + ədəgidi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + əma + + + əma + əma + one + <Not Sure> + + + one + + + núpáməčá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boy + + + ə́humkhəksi + + + ə́humkhəksi + ə́humkhəksi + exactly three + <Not Sure> + + + exactly three + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came. + + + . + + + then on the road male one boy exactly three came.. + + + + + + + moy ləmbidə walking čə́tpə magi lakʔibə ləmbidugi directionduməktədə sum lakpədə moygə ŋəsay núpáməčásigə theŋnəre. + 17 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + walking + + + walking + walking + walkling + <Not Sure> + + + walkling + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + lakʔibə + + + lakʔibə + lakʔibə + on the coming + <Not Sure> + + + on the coming + + + ləmbidugi + + + ləmbidugi + ləmbidugi + of that road + <Not Sure> + + + of that road + + + directionduməktədə + + + direction + direction + direction + <Not Sure> + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + same direction + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + moygə + + + moygə + moygə + with them + <Not Sure> + + + with them + + + ŋəsay + + + ŋəsay + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + núpáməčásigə + + + núpáməčásigə + núpáməčásigə + with this boy + <Not Sure> + + + with this boy + + + theŋnəre + + + theŋ + theŋ + touch + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + encountered, + v + + + . + + + they on the road walkling going his on the coming of that road same direction thus when coming with them previous with this boy encountered,. + + + + + + + ədugə moy ə́humsinə mabu núpáməčásigi məteŋsi paŋbire. + 18 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humsinə + + + ə́humsinə + ə́humsinə + these three + <Not Sure> + + + these three + + + mabu + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + him + + + núpáməčásigi + + + núpáməčásigi + núpáməčásigi + this boy + <Not Sure> + + + this boy + + + məteŋsi paŋbire + + + məteŋsi paŋbire + məteŋsi paŋbire + this help gave + <Not Sure> + + + this help gave + + + . + + + + + + + + + + hə́ydu khungətle ədəy may kəyka núpáməčásisu may cyclegadu həwgətle. + 19 + + + hə́ydu + + + hə́ydu + hə́ydu + that fruit + <Not Sure> + + + that fruit + + + khungətle + + + khungətle + khungətle + picked up + <Not Sure> + + + picked up + + + ədəy + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + d + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =ə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + kəyka + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =ka + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + belongings + + + núpáməčásisu + + + núpáməčásisu + núpáməčásisu + this boys as well + <Not Sure> + + + this boys as well + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclegadu + + + cyclegadu + cyclegadu + on that bicyle + <Not Sure> + + + on that bicyle + + + həwgətle + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + picked up. + + + . + + + that fruit picked up and then his belongings this boys as well his on that bicyle picked up. + + + + + + + moy məyamnə həydu əmuk loynə khunjənbə loyrə́gə may thumoksidə hápčinbirə́gə əmuk may cyclesidə hápkətpirə́gə moy ə́hum čə́tkhre əmuk. + 20 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + məyamnə + + + məyamnə + məyamnə + all together + <Not Sure> + + + all together + + + həydu + + + həydu + həydu + that fruit + <Not Sure> + + + that fruit + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + khunjənbə + + + khunjənbə + khunjənbə + bagging + <Not Sure> + + + bagging + + + loyrə́gə + + + loy + loy + finish + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + finish + v + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + thumoksidə + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the basket + + + hápčinbirə́gə + + + hápčinbirə́gə + hápčinbirə́gə + putting inside + <Not Sure> + + + putting inside + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclesidə + + + cyclesidə + cyclesidə + on this bicycle + <Not Sure> + + + on this bicycle + + + hápkətpirə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after helping to put + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + . + + + + + + + + + + ədəgi núpáməcasinə may cyclesi íllə́gə təpnə sum lakpəsidə əsway phaw khərə čə́tpə həwrə kansidə somdəgi núpá ə́humsinə sum čə́tpədə ləmbidə may əsaygi tupidu khərə lapləknə tárə́gə ləybə tupidu tupisi ubədəgi núpáməčádu khamməgə may tupise píbirəkʔe. + 21 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + núpáməcasinə + + + núpáməcasinə + núpáməcasinə + this boy + <Not Sure> + + + this boy + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + íllə́gə + + + íl + ín + 1 + push + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + pushing, + + + təpnə + + + təpnə + təpnə + slowly + <Not Sure> + + + slowly + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpəsidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + əsway phaw + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sway + sway + over.there + <Not Sure> + + + phaw + pháw + 1 + up.to + <Not Sure> + + + over.there + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + həwrə + + + həwrə + həwrə + starting + <Not Sure> + + + starting + + + kansidə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + somdəgi + + + somdəgi + somdəgi + from this side + <Not Sure> + + + from this side + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́humsinə + + + ə́humsinə + ə́humsinə + these three + <Not Sure> + + + these three + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́tpədə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon going, + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + əsaygi + + + əsaygi + əsaygi + previous one + <Not Sure> + + + previous one + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + lapləknə + + + lapləknə + lapləknə + from some distance + <Not Sure> + + + from some distance + + + tárə́gə + + + tárə́gə + tárə́gə + fallen + <Not Sure> + + + fallen + + + ləybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + being + v + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + ubədəgi + + + u + u + 2 + see + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [from seeing] + + + núpáməčádu + + + núpáməčádu + núpáməčádu + that boy + <Not Sure> + + + that boy + + + khamməgə + + + khamməgə + khamməgə + stopping + <Not Sure> + + + stopping + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupise + + + tupise + tupise + this hat + <Not Sure> + + + this hat + + + píbirəkʔe + + + píbirəkʔe + píbirəkʔe + give for benefit + <Not Sure> + + + give for benefit + + + . + + + + + + + + + + ədəydə tupisi píbəsidə núpáməcasinə hərawmənkhidənə hərawbə haygdra kərínino səm məŋondə kəyno əma phawdənə manə ŋəsáygi núpá tupi píribə núpásidə hə́y čaw háydənə pírəkʔi. + 22 + + + ədəydə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + píbəsidə + + + píbəsidə + píbəsidə + when giving + <Not Sure> + + + when giving + + + núpáməcasinə + + + núpáməcasinə + núpáməcasinə + this boy + <Not Sure> + + + this boy + + + hərawmənkhidənə + + + hərawmənkhidənə + hərawmənkhidənə + on becoming very joyous + <Not Sure> + + + on becoming very joyous + + + hərawbə + + + hərawbə + hərawbə + being joyous + <Not Sure> + + + being joyous + + + haygdra + + + hay + hay + 1 + approach + <Not Sure> + + + =g + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =d + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + do I notice + + + kərínino + + + kərí + kəri + what + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what + + + səm + + + səm + čhəm + 2 + fence + <Not Sure> + + + fence + + + məŋondə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋon + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + towards + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + əma + + + əma + əma + one + <Not Sure> + + + one + + + phawdənə + + + phawdənə + phawdənə + feeling + <Not Sure> + + + feeling + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + <Not Sure> + + + hat + + + píribə + + + píribə + píribə + the one giving + <Not Sure> + + + the one giving + + + núpásidə + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this boy + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + čaw + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + eat + v + + + háydənə + + + háydənə + háydənə + that + <Not Sure> + + + that + + + pírəkʔi + + + pírəkʔi + pírəkʔi + gave + <Not Sure> + + + gave + + + . + + + then this hat when giving this boy on becoming very joyous being joyous do I notice what fence towards what is it one feeling he previously male hat the one giving to this boy fruit eat that gave. + + + + + + + hə́ysi purəgə lakʔi. + 23 + + + hə́ysi + + + hə́ysi + hə́ysi + this fruit + <Not Sure> + + + this fruit + + + purəgə + + + purəgə + purəgə + bringing + <Not Sure> + + + bringing + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + + + + + + + + moy ə́məməm yénthoknəre. + 24 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + each one + + + yénthoknəre + + + yénthoknəre + yénthoknəre + divide into portions + <Not Sure> + + + divide into portions + + + . + + + they each one divide into portions. + + + + + + + ə́məməm yénthoknərə́gə ča-čadúnə ləmbidə sum lakʔe + 25 + + + ə́məməm + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + each one + + + yénthoknərə́gə + + + yénthoknərə́gə + yénthoknərə́gə + after dividing into portions + <Not Sure> + + + after dividing into portions + + + ča-čadúnə + + + ča-čadúnə + ča-čadúnə + eating + <Not Sure> + + + eating + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + + + + + + + + sum lakpə mətəmsidə ŋəsaygi núpádudi hə́y ədum hékʔi. + 26 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who comes + + + mətəmsidə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + ŋəsaygi + + + ŋəsaygi + ŋəsaygi + previous one + <Not Sure> + + + previous one + + + núpádudi + + + núpádudi + núpádudi + to that man + <Not Sure> + + + to that man + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + hékʔi + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + + + . + + + + + + + + + + ədə hə́y hékʔiŋəy tanjasidə núpá ə́məsu hameŋ ə́ma purə́gə maygi hə́y hékpəgi məkhoŋ hə́y məkhoŋsidə səmməgə čə́tli. + 27 + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékʔiŋəy + + + hékʔiŋəy + hékʔiŋəy + when plucking + <Not Sure> + + + when plucking + + + tanjasidə + + + tanjasidə + tanjasidə + at this time + <Not Sure> + + + at this time + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́məsu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + purə́gə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + brought + + + maygi + + + may + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékpəgi + + + hékpəgi + hékpəgi + of plucking + <Not Sure> + + + of plucking + + + məkhoŋ + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoŋ + khóŋ + foot + n + + + its foot + n + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + məkhoŋsidə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoŋ + khóŋ + foot + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at its foot + + + səmməgə + + + səmməgə + səmməgə + passing by + <Not Sure> + + + passing by + + + čə́tli + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + going + + + . + + + + + + + + + + ədə madi kəymə khə́ŋde + 28 + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + madi + + + madi + madi + he + <Not Sure> + + + he + + + kəymə + + + kəymə + kəymə + nothing + <Not Sure> + + + nothing + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know + + + + + + + + + + may hə́y hékʔidu ədum mígi hə́ydu manə kəynodunə təwkhini háynə manə čakhini khotkhini haydənə ŋəsay may hameŋdu phəjənə purə čə́tkhre. + 29 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékʔidu + + + hékʔidu + hékʔidu + that plucking + <Not Sure> + + + that plucking + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + mígi + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of man + + + hə́ydu + + + hə́ydu + hə́ydu + that fruit + <Not Sure> + + + that fruit + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kəynodunə + + + kəynodunə + kəynodunə + what thing + <Not Sure> + + + what thing + + + təwkhini + + + təwkhini + təwkhini + will continue + <Not Sure> + + + will continue + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + čakhini khotkhini + + + čakhini khotkhini + čakhini khotkhini + continue to eat and do + <Not Sure> + + + continue to eat and do + + + haydənə + + + hay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dənə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + ŋəsay + + + ŋəsay + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + hameŋdu + + + hameŋdu + hameŋdu + that goat + <Not Sure> + + + that goat + + + phəjənə + + + phəjənə + phəjənə + nicely + <Not Sure> + + + nicely + + + purə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + brought + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + . + + + + + + + + + + madi hə́ydu kəymətə kəyno yeŋdənə təwrəmdənə. + 30 + + + madi + + + madi + madi + he + <Not Sure> + + + he + + + hə́ydu + + + hə́ydu + hə́ydu + that fruit + <Not Sure> + + + that fruit + + + kəymətə + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + not at all + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + yeŋdənə + + + yeŋdənə + yeŋdənə + looking + <Not Sure> + + + looking + + + təwrəmdənə + + + təwrəmdənə + təwrəmdənə + doing + <Not Sure> + + + doing + + + . + + + + + + + + + + ədə ŋəsay uthə́ktəgi núpási ədum hə́y hékʔi. + 31 + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + ŋəsay + + + ŋəsay + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + uthə́ktəgi + + + uthə́ktəgi + uthə́ktəgi + on top of the tree + <Not Sure> + + + on top of the tree + + + núpási + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hékʔi + + + hék + hék + pluck + v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + plucking + + + . + + + + + + + + + + ədugə manə hə́ysi hékpə loyrə́gə kúmthərəkpə kandədi ŋəsáygi hə́y hék loyrə́gə kúmthərəkkansidə may hə́y thumok ə́ma ləyrəmdəbəsidə masi iŋə́k-ŋə́knə yeŋŋəgə kaydəno háynə koyləy-ləyrə́gə yeŋŋə ləyriŋəysidə núpámə́čá ə́humsi sisinə magi hə́ydu čarə čarə́gə lakpəy wánidə. + 32 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hə́ysi + + + hə́ysi + hə́ysi + this fruit + <Not Sure> + + + this fruit + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + loyrə́gə + + + loy + loy + finish + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + finish + v + + + kúmthərəkpə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + come down + + + kandədi + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time, + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + hék + + + hék + hék + immediately + v + + + immediately + v + + + loyrə́gə + + + loy + loy + finish + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + finish + v + + + kúmthərəkkansidə + + + kúmthərəkkansidə + kúmthərəkkansidə + at the time he descended + <Not Sure> + + + at the time he descended + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + hə́y + + + hə́y + hə́y + 1 + fruit + n + + + fruit + n + + + thumok + + + thumok + thumok + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ə́ma + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyrəmdəbəsidə + + + ləyrəmdəbəsidə + ləyrəmdəbəsidə + where it was not there + <Not Sure> + + + where it was not there + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + iŋə́k-ŋə́knə + + + i- + i- + REDUP- + Attaches to any category + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + ŋə́k + ŋə́k + 1 + surprise + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + with surprise + + + yeŋŋəgə + + + yeŋŋəgə + yeŋŋəgə + checking + <Not Sure> + + + checking + + + kaydəno + + + kaydəno + kaydəno + where + <Not Sure> + + + where + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + koyləy-ləyrə́gə + + + koyləy-ləyrə́gə + koyləy-ləyrə́gə + which is around + <Not Sure> + + + which is around + + + yeŋŋə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + =kə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + look + + + ləyriŋəysidə + + + ləyriŋəysidə + ləyriŋəysidə + being at that time + <Not Sure> + + + being at that time + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humsi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + these three + + + sisinə + + + sisinə + sisinə + these particular ones + <Not Sure> + + + these particular ones + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + hə́ydu + + + hə́ydu + hə́ydu + that fruit + <Not Sure> + + + that fruit + + + čarə čarə́gə + + + čarə čarə́gə + čarə čarə́gə + and when taking bites + <Not Sure> + + + and when taking bites + + + lakpəy wánidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + wá + wá + 3 + word + n + + + =nidə + + + (I) confirm they are coming + + + . + + + + + + + + + + ədugə čarə́gə lakpəkansidə iŋə́k-ŋə́kʔə́gə moy ə́humsidə yeŋŋəgə tuminnə yeŋŋəgə ləyhəwbəy wani. + 33 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + čarə́gə + + + ča + čá + 2 + eat + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + ate + v + + + lakpəkansidə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [at the time of coming] + + + iŋə́k-ŋə́kʔə́gə + + + iŋə́k-ŋə́kʔə́gə + iŋə́k-ŋə́kʔə́gə + with surprise + <Not Sure> + + + with (no outward sign) surprise + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humsidə + + + ə́humsidə + ə́humsidə + these three + <Not Sure> + + + these three + + + yeŋŋəgə + + + yeŋŋəgə + yeŋŋəgə + checking + <Not Sure> + + + checking + + + tuminnə + + + tuminnə + tuminnə + silently + <Not Sure> + + + silently + + + yeŋŋəgə + + + yeŋŋəgə + yeŋŋəgə + checking + <Not Sure> + + + checking + + + ləyhəwbəy wani + + + ləy + ləy + 1 + exist + <Not Sure> + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + wani + + + (I) confirm that they were there + + + . + + + + + + + + + + núpáməčásiŋdunə čə́tkhre masu moy ə́humdə ədum tiŋək-tiŋək yeŋdənə ləyhəwre. + 34 + + + núpáməčásiŋdunə + + + núpáməčásiŋdunə + núpáməčásiŋdunə + those boys + <Not Sure> + + + those boys + + + čə́tkhre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + left + + + masu + + + masu + masu + he also + <Not Sure> + + + he also + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at three + + + ədum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + still + + + tiŋək-tiŋək + + + tiŋək-tiŋək + + + with physical appearance was surprised + + + yeŋdənə + + + yeŋdənə + yeŋdənə + looking + <Not Sure> + + + looking + + + ləyhəwre + + + ləyhəwre + ləyhəwre + stayed, still be there + <Not Sure> + + + they were there + + + . + + + + + + + + + + + + + + + + + + PS_6_Harimohon + Entered but not analyzed by TPU. side by side with zero anaphors done + + + + + ǝyuk ŋǝnta nóŋ ŋallǝkpǝsidǝ a. + 1 + + + ǝyuk + + + ǝ- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + yuk + yúk + morning + n + + + morning + n + + + ŋǝnta + + + ŋǝnta + + + early + + + nóŋ + + + nóŋ + noŋ + day + n + + + day + n + + + ŋallǝkpǝsidǝ + + + ŋal + ŋan + 2 + shine + v + + + -lǝk + + + -pǝ + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + -dǝ + + + at dawn + adv + + + a + + + a + a + hest + interj + + + HEST + interj + + + . + + + When the day was breaking in early morning + + + + + + + núpá ǝ́mǝnǝ naspati pámbí ǝ́mǝdǝgi mǝ́si kǝyrak tharǝ́gǝ naspati hékʔǝmbǝ. + 2 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + n + + + ǝ́mǝnǝ + + + ǝ́mǝnǝ + ǝ́mǝnǝ + one particular + <Not Sure> + + + one particular + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + pámbí + + + pámbí + pámbí + plant + n + + + plant + n + + + ǝ́mǝdǝgi + + + ǝ́mǝdǝgi + ǝ́mǝdǝgi + from one + <Not Sure> + + + from one + + + mǝ́si + + + mǝ́si + mǝ́si + this + <Not Sure> + + + this + + + kǝyrak + + + kǝyrak + kǝyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + n + + + tharǝ́gǝ + + + tharǝ́gǝ + tharǝ́gǝ + keeping or leaning + <Not Sure> + + + keeping or leaning + v + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + n + + + hékʔǝmbǝ + + + hékʔǝmbǝ + hékʔǝmbǝ + when plucking + <Not Sure> + + + when plucking + + + . + + + A man from a pear tree leaning his ladder is plucking pears. + + + + + + + hékʔǝmbǝsidǝ mǝ́si pólaŋ ǝ́hum purǝkʔi. + 3 + + + hékʔǝmbǝsidǝ + + + hékʔǝmbǝsidǝ + hékʔǝmbǝsidǝ + when plucking + <Not Sure> + + + when plucking + + + mǝ́si + + + mǝ́si + mǝ́si + this + <Not Sure> + + + this + + + pólaŋ + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + laŋ + laŋ + 3 + net + n + + + basket + n + + + ǝ́hum + + + ǝ́hum + ǝ́hum + three + <Not Sure> + + + three + n + + + purǝkʔi + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rǝk + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + bought + v + + + . + + + Whlist plucking he brought three baskets. + + + + + + + ǝykhoynǝ ubǝ kandǝ masi póláŋ ǝ́mǝ hannǝ thǝllǝ́gǝ lǝyrǝmme. + 4 + + + ǝykhoynǝ + + + ǝykhoynǝ + ǝykhoynǝ + we + <Not Sure> + + + we + n + + + ubǝ + + + ubǝ + ubǝ + see + <Not Sure> + + + see + v + + + kandǝ + + + kandǝ + kandǝ + when + <Not Sure> + + + when + adv + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + n + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + n + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + hannǝ + + + hannǝ + hannǝ + already + <Not Sure> + + + already + adv + + + thǝllǝ́gǝ + + + thǝllǝ́gǝ + thǝllǝ́gǝ + filled + <Not Sure> + + + filled + v + + + lǝyrǝmme + + + lǝyrǝmme + lǝyrǝmme + being completed + <Not Sure> + + + being completed + + + . + + + At the time we see him, his one basket is already filled completely. + + + + + + + then masi ǝ́múk kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ hə́yjǝnbǝ kandǝ ǝ́nísubǝ póláŋsi thǝlle. + 5 + + + then + + + then + then + display + <Not Sure> + + + then + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ + + + kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ + kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ + when descent + <Not Sure> + + + when descending + + + hə́yjǝnbǝ + + + hə́yjǝnbǝ + + + empty into + + + kandǝ + + + kandǝ + kandǝ + when + <Not Sure> + + + when + + + ǝ́nísubǝ + + + ǝ́nísubǝ + ǝ́nísubǝ + second + <Not Sure> + + + second + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + thǝlle + + + thǝlle + thǝlle + filled + <Not Sure> + + + filled + + + . + + + Then, he descending down again + + + + + + + ǝ́humsubǝ póláŋsi héknǝ́bǝ ma ǝ́múk kákhǝtkhibǝ. + 6 + + + ǝ́humsubǝ + + + ǝ́humsubǝ + ǝ́humsubǝ + third + <Not Sure> + + + third + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + héknǝ́bǝ + + + héknǝ́bǝ + héknǝ́bǝ + ready to pluck + <Not Sure> + + + ready to pluck + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + kákhǝtkhibǝ + + + kákhǝtkhibǝ + kákhǝtkhibǝ + climed up + <Not Sure> + + + climed up + + + . + + + + + + + + + + ma kákhǝtlibǝ mǝtǝmsidǝ magi naspati mǝkhoŋsi lǝ́mbi oynǝ tǝwʔi. + 7 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + kákhǝtlibǝ + + + kákhǝtlibǝ + kákhǝtlibǝ + climbing up + <Not Sure> + + + climbing up + + + mǝtǝmsidǝ + + + mǝtǝmsidǝ + mǝtǝmsidǝ + when + <Not Sure> + + + when + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + mǝkhoŋsi + + + mǝkhoŋsi + mǝkhoŋsi + this foot + <Not Sure> + + + this foot + + + lǝ́mbi + + + lǝ́mbi + lǝ́mbi + road + <Not Sure> + + + road + + + oynǝ tǝwʔi + + + oynǝ tǝwʔi + oynǝ tǝwʔi + seems to be + <Not Sure> + + + seems to be + + + . + + + refers to foot of the pear tree + + + + + + + lǝ́mbisidǝ nipa ǝ́mǝnǝ hameŋ ǝ́mǝ čiŋŋǝgǝ lakʔi. + 8 + + + lǝ́mbisidǝ + + + lǝ́mbisidǝ + lǝ́mbisidǝ + to this road + <Not Sure> + + + to this road + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ǝ́mǝnǝ + + + ǝ́mǝnǝ + ǝ́mǝnǝ + one particular + <Not Sure> + + + one particular + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + čiŋŋǝgǝ + + + čiŋŋǝgǝ + čiŋŋǝgǝ + when puling on + <Not Sure> + + + when puling on + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + + + + + + + + ǝ́du may lǝ́mbisi pháwrǝ́gǝ čǝ́tkhi. + 9 + + + ǝ́du + + + ǝ́du + ǝ́du + that + <Not Sure> + + + that + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + lǝ́mbisi + + + lǝ́mbisi + lǝ́mbisi + that road + <Not Sure> + + + that road + + + pháwrǝ́gǝ + + + pháwrǝ́gǝ + pháwrǝ́gǝ + passing by + <Not Sure> + + + passing by + + + čǝ́tkhi + + + čǝ́tkhi + čǝ́tkhi + gone + <Not Sure> + + + gone + + + . + + + + + + + + + + may naspatidu hǝnnǝphaw yeŋlǝmde. + 10 + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + hǝnnǝphaw yeŋlǝmde + + + hǝnnǝ + hǝnnǝ + repeadted checking + <Not Sure> + + + phaw + pháw + 1 + reach + <Not Sure> + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lǝm + -ləm + -INFR + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not looking backward again + + + . + + + + + + + + + + ma ǝdǝgi ǝ́múk nákǝl ǝmǝ́romdǝgi ŋayhak lǝyrǝ́gǝ ǝ́ŋáŋ núpámǝčá ǝ́mǝ cycle thǝ́wrǝ́gǝ lakʔe. + 11 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + from + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + nákǝl + + + nákǝl + nákǝl + side + <Not Sure> + + + side of + + + ǝmǝ́romdǝgi + + + ǝmǝ́romdǝgi + ǝmǝ́romdǝgi + from + <Not Sure> + + + about one side + + + ŋayhak lǝyrǝ́gǝ + + + ŋayhak lǝyrǝ́gǝ + ŋayhak lǝyrǝ́gǝ + after awhile + <Not Sure> + + + after awhile + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + núpámǝčá + + + núpámǝčá + núpámǝčá + boy + <Not Sure> + + + boy + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thǝ́wrǝ́gǝ + + + thǝ́wrǝ́gǝ + thǝ́wrǝ́gǝ + ...... + <Not Sure> + + + by driving + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + + + + + + + + ma naspatidu ubǝdǝ ma naspatidu čaniŋŋe. + 12 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + ubǝdǝ + + + ubǝdǝ + ubǝdǝ + when seeing + <Not Sure> + + + when seeing + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + čaniŋŋe + + + čaniŋŋe + čaniŋŋe + feeling to eat + <Not Sure> + + + feeling to eat + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy ma khámme. + 13 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + khámme + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + + + . + + + + + + + + + + khámme, cyclese khámmǝ́gǝ ma naspatisi lǝ́wge tǝwʔi. + 14 + + + khámme + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + + + , + + + cyclese + + + cyclese + cyclese + this cycle + <Not Sure> + + + this cycle + + + khámmǝ́gǝ + + + khámmǝ́gǝ + khámmǝ́gǝ + by stopping + <Not Sure> + + + by stopping + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + naspatisi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + pears + + + lǝ́wge + + + lǝ́wge + lǝ́wge + try to take away + <Not Sure> + + + try to take away + + + tǝwʔi + + + tǝwʔi + tǝwʔi + did + <Not Sure> + + + did + + + . + + + + + + + + + + ádǝ mǝthǝ́ktǝ hékʔibǝ naspati mǝpusi ma hayphettǝŋ yeŋkhǝtli. + 15 + + + ádǝ + + + ádǝ + ádǝ + up there + <Not Sure> + + + up there + + + mǝthǝ́ktǝ + + + mǝthǝ́ktǝ + mǝthǝ́ktǝ + on the top + <Not Sure> + + + on the top + + + hékʔibǝ + + + hékʔibǝ + hékʔibǝ + being plucked + <Not Sure> + + + being plucked + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + mǝpusi + + + mǝpusi + mǝpusi + this owner + <Not Sure> + + + this owner + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + hayphettǝŋ + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + tǝŋ + tǝŋ + only + adv + + + slightly + adv + + + yeŋkhǝtli + + + yeŋkhǝtli + yeŋkhǝtli + looking upward + <Not Sure> + + + looking upward + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝ manǝ kǝymǝtǝ mǝŋondǝ hǝnnǝ-tunǝ yeŋŋǝktǝnǝ magi. + 16 + + + ǝdǝ + + + ǝdǝ + ǝdǝ + hest + <Not Sure> + + + hest + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + kǝymǝtǝ + + + kǝymǝtǝ + kǝymǝtǝ + nothing + <Not Sure> + + + nothing + + + mǝŋondǝ + + + mǝŋondǝ + mǝŋondǝ + towards him + <Not Sure> + + + towards him + + + hǝnnǝ-tunǝ + + + hǝn + hǝnnǝ + repeadted checking + <Not Sure> + + + -nǝ + + + tu + tu + 1 + look.behind + v + + + -nǝ + + + look around + v + + + yeŋŋǝktǝnǝ + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋǝk + + + -tǝ + + + =nǝ + + + without looking + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + . + + + + + + + + + + hékkǝdǝ́wbǝdu ǝdum hék lǝybǝdudǝ masi ǝmǝkhǝk lǝ́wge khǝ́nlǝmbǝdǝgi. + 17 + + + hékkǝdǝ́wbǝdu + + + hék + hék + pluck + v + + + kǝ + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + dǝ́w + + + -bǝ + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + about to pluck + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + hék + + + hék + hék + pluck + v + + + just after + v + + + lǝybǝdudǝ + + + lǝybǝdudǝ + + + on being + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ǝmǝkhǝk + + + ǝmǝkhǝk + ǝmǝkhǝk + only one + <Not Sure> + + + only one + + + lǝ́wge + + + lǝ́wge + lǝ́wge + try to take away + <Not Sure> + + + will take + + + khǝ́nlǝmbǝdǝgi + + + khǝ́nlǝmbǝdǝgi + khǝ́nlǝmbǝdǝgi + after thought + <Not Sure> + + + after thinking + + + . + + + + + + + + + + ma póláŋdumǝ tháŋge haynǝ khǝllǝkʔe. + 18 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + póláŋdumǝ + + + póláŋdumǝ + póláŋdumǝ + that one basket + <Not Sure> + + + that one basket + + + tháŋge + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transfer + <Not Sure> + + + =ge + + + carry + + + haynǝ + + + haynǝ + haynǝ + ready to do + <Not Sure> + + + ready to do + + + khǝllǝkʔe + + + khǝllǝkʔe + khǝllǝkʔe + had thought + <Not Sure> + + + had thought + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝydi ma ǝ́múkkǝsu yeŋkhǝtli. + 19 + + + ǝdǝydi + + + ǝdǝydi + ǝdǝydi + then + <Not Sure> + + + then + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ǝ́múkkǝsu + + + ǝ́múkkǝsu + ǝ́múkkǝsu + once + <Not Sure> + + + once more + + + yeŋkhǝtli + + + yeŋkhǝtli + yeŋkhǝtli + looking upward + <Not Sure> + + + looking upward + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝydi núpádunǝ kǝymǝtǝ mǝŋóndǝ hǝnnǝ-tunǝ yeŋŋǝktǝbǝdudǝ. + 20 + + + ǝdǝydi + + + ǝdǝydi + ǝdǝydi + then + <Not Sure> + + + then + + + núpádunǝ + + + núpádunǝ + núpádunǝ + that boy + <Not Sure> + + + that boy + + + kǝymǝtǝ + + + kǝymǝtǝ + kǝymǝtǝ + nothing + <Not Sure> + + + nothing + + + mǝŋóndǝ + + + mǝŋóndǝ + mǝŋóndǝ + towards him + <Not Sure> + + + towards him + + + hǝnnǝ-tunǝ + + + hǝn + hǝnnǝ + repeadted checking + <Not Sure> + + + -nǝ + + + tu + tu + 1 + look.behind + v + + + -nǝ + + + look around + v + + + yeŋŋǝktǝbǝdudǝ + + + yeŋŋǝktǝbǝdudǝ + yeŋŋǝktǝbǝdudǝ + not looking towards + <Not Sure> + + + not looking towards + + + . + + + + + + + + + + ma póláŋsi purǝ́gǝ cycle mǝnáktǝ thǝmme. + 21 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + purǝ́gǝ + + + purǝ́gǝ + purǝ́gǝ + by carrying + <Not Sure> + + + by carrying + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + mǝnáktǝ + + + mǝnáktǝ + mǝnáktǝ + near + <Not Sure> + + + near to + + + thǝmme + + + thǝmme + thǝmme + kept + <Not Sure> + + + kept + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy cyclesi hǝ́wgǝtlǝ́gǝ. + 22 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + hǝ́wgǝtlǝ́gǝ + + + hǝ́wgǝtlǝ́gǝ + + + picking up + + + . + + + + + + + + + + ma cyclesidǝ háppǝ́gǝ, + 23 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + cyclesidǝ + + + cyclesidǝ + cyclesidǝ + to this cycle + <Not Sure> + + + to this cycle + + + háppǝ́gǝ + + + háppǝ́gǝ + háppǝ́gǝ + by keeping + <Not Sure> + + + by keeping + + + , + + + + + + + + + + póláŋsi háppǝ́gǝ thǝ́wrǝkʔǝ + 24 + + + póláŋsi + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this basket + + + háppǝ́gǝ + + + háppǝ́gǝ + háppǝ́gǝ + by keeping + <Not Sure> + + + by keeping + + + thǝ́wrǝkʔǝ + + + thǝ́wrǝkʔǝ + + + driving + + + + + + + + + + ǝthǝnbǝ naspati yáwbǝ póláŋse + 25 + + + ǝthǝnbǝ + + + ǝthǝnbǝ + ǝthǝnbǝ + the filled one + <Not Sure> + + + the filled one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + yáwbǝ + + + yáwbǝ + yáwbǝ + contain + <Not Sure> + + + contain + + + póláŋse + + + póláŋse + póláŋse + this basket + <Not Sure> + + + this bascket + + + + + + + + + + ǝdǝgidi khǝrǝ thawrǝkandǝ magi mǝmannǝbi ǝ́ŋáŋ núpímǝ́čá ǝ́mǝ cycle thǝ́wrǝ lakpǝsi ubǝdǝ. + 26 + + + ǝdǝgidi + + + ǝdǝgidi + ǝdǝgidi + then + <Not Sure> + + + then + + + khǝrǝ + + + khǝrǝ + khǝrǝ + some + <Not Sure> + + + some + + + thawrǝkandǝ + + + thawrǝkandǝ + thawrǝkandǝ + at the time of driving + <Not Sure> + + + at the time of driving + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mǝmannǝbi + + + mǝmannǝbi + mǝmannǝbi + friend (girl) + <Not Sure> + + + girlfriend + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + núpímǝ́čá + + + núpímǝ́čá + núpímǝ́čá + girl + <Not Sure> + + + girl + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thǝ́wrǝ + + + thǝ́wrǝ + thǝ́wrǝ + drive + <Not Sure> + + + drive + + + lakpǝsi + + + lakpǝsi + lakpǝsi + come towards + <Not Sure> + + + come towards + + + ubǝdǝ + + + ubǝdǝ + ubǝdǝ + when seeing + <Not Sure> + + + when seeing + + + . + + + + + + + + + + mǝmannǝbisidǝ yeŋŋubǝ. + 27 + + + mǝmannǝbisidǝ + + + mǝmannǝbisidǝ + mǝmannǝbisidǝ + to this girl frienf + <Not Sure> + + + to this girl friend + + + yeŋŋubǝ + + + yeŋŋubǝ + yeŋŋubǝ + being looked + <Not Sure> + + + being looked + + + . + + + + + + + + + + manǝ yeŋŋukandǝ magi tupisi páythokhǝ́wre. + 28 + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + yeŋŋukandǝ + + + yeŋŋukandǝ + yeŋŋukandǝ + at the moment of looking + <Not Sure> + + + at the moment of looking + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + páythokhǝ́wre + + + páythokhǝ́wre + páythokhǝ́wre + flown down + <Not Sure> + + + flown away + + + . + + + + + + + + + + ǝdu ma tupisi khúnde ǝdum núpímǝ́čásidǝ mǝmannǝbisidǝ yeŋŋǝkandǝ. + 29 + + + ǝdu + + + ǝdu + + + that + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + tupisi + + + tupi + tupi + hat + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this hat + + + khúnde + + + khúnde + + + not picked up + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + núpímǝ́čásidǝ + + + núpímǝ́čásidǝ + + + to this girl + + + mǝmannǝbisidǝ + + + mǝmannǝbisidǝ + mǝmannǝbisidǝ + to this girl frienf + <Not Sure> + + + to this girl friend + + + yeŋŋǝkandǝ + + + yeŋŋǝkandǝ + + + when you looked + + + . + + + + + + + + + + masi onnǝ tǝynǝnǝ núŋ ǝmǝdǝ theŋjǝnlǝ́gǝ. + 30 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + onnǝ tǝynǝnǝ + + + on + on + turn + v + + + -nǝ + + + tǝy + tǝy + smear + <Not Sure> + + + -nǝ + + + -nǝ + + + by being confused + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ǝmǝdǝ + + + ǝmǝdǝ + + + on one + + + theŋjǝnlǝ́gǝ + + + theŋjǝnlǝ́gǝ + + + colliding + + + . + + + + + + + + + + masi ture. + 31 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + ture + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + fell down + v + + + . + + + + + + + + + + naspati lóynǝ hǝydokʔe. + 32 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + lóynǝ + + + lóynǝ + + + whole + + + hǝydokʔe + + + hǝydokʔe + + + scattered + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy masu khǝrǝ sokpra haynǝ yeŋŋe. + 33 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + masu + + + masu + masu + he also + <Not Sure> + + + he also + + + khǝrǝ + + + khǝrǝ + khǝrǝ + some + <Not Sure> + + + some + + + sokpra + + + sokpra + + + is hurt + + + haynǝ + + + haynǝ + haynǝ + ready to do + <Not Sure> + + + + + + yeŋŋe + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + looked, + v + + + . + + + + + + + + + + khoŋgrawgasi takhǝtlǝ́gǝ khuʔuphaw khoŋupkasi moja sitthǝrǝ yeŋŋe. + 34 + + + khoŋgrawgasi + + + khoŋgraw + khoŋgraw + pants + n + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + this trousers + + + takhǝtlǝ́gǝ + + + takhǝtlǝ́gǝ + + + pulled up + + + khuʔuphaw + + + khuʔu + + + phaw + pháw + 1 + reach + <Not Sure> + + + up to the knee + + + khoŋupkasi + + + khoŋup + + + =ka + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + si + čhi + 2 + die + v + + + shoes also + + + moja + + + moja + + + socks + + + sitthǝrǝ + + + sitthǝrǝ + + + pulled down + + + yeŋŋe + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + looked, + v + + + . + + + + + + + + + + ǝduy tallǝktudǝ ǝ́ŋáŋ núpámǝ́čá ǝ́humkhǝk magi tuphǝmsidǝ lǝyrǝmme. + 35 + + + ǝduy + + + ǝduy + + + then + + + tallǝktudǝ + + + tallǝktudǝ + + + at that time + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + núpámǝ́čá + + + núpámǝ́čá + + + boy + + + ǝ́humkhǝk + + + ǝ́humkhǝk + + + only three + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tuphǝmsidǝ + + + tuphǝmsidǝ + + + at falling place + + + lǝyrǝmme + + + lǝyrǝmme + lǝyrǝmme + being completed + <Not Sure> + + + being there + + + . + + + + + + + + + + lǝyrǝmmǝkandǝ moysi table-tenniski bat ǝ́mǝgǝ bol ǝ́mǝgǝ páy. + 36 + + + lǝyrǝmmǝkandǝ + + + lǝyrǝmmǝkandǝ + + + at the time of being there + + + moysi + + + moysi + + + they + + + table-tenniski + + + table-tenniski + + + of table tennis + + + bat + + + bat + bat + bat + n + + + bat + n + + + ǝ́mǝgǝ + + + ǝ́mǝgǝ + + + with one + + + bol + + + bol + bol + ball + n + + + ball + n + + + ǝ́mǝgǝ + + + ǝ́mǝgǝ + + + with one + + + páy + + + pá + páy + hold + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + holding to + + + . + + + + + + + + + + ǝ́mǝnǝ boldu tok-tok thommǝ́gǝ sannǝrǝmmi. + 37 + + + ǝ́mǝnǝ + + + ǝ́mǝnǝ + ǝ́mǝnǝ + one particular + <Not Sure> + + + one particular + + + boldu + + + boldu + + + that ball + + + tok-tok + + + tok-tok + + + making sound + + + thommǝ́gǝ + + + thommǝ́gǝ + + + by hitting + + + sannǝrǝmmi + + + sannǝrǝmmi + + + played + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy ma tubǝdu ubǝdǝ moysi čǝŋǝkʔǝ́gǝ mǝŋondǝ mǝteŋ paŋŋe. + 38 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + tubǝdu + + + tubǝdu + + + that fallen to + + + ubǝdǝ + + + ubǝdǝ + ubǝdǝ + when seeing + <Not Sure> + + + when seeing + + + moysi + + + moysi + + + they + + + čǝŋǝkʔǝ́gǝ + + + čǝŋǝkʔǝ́gǝ + + + by coming to + + + mǝŋondǝ + + + mǝŋondǝ + mǝŋondǝ + towards him + <Not Sure> + + + towards him + + + mǝteŋ + + + mǝteŋ + + + help + + + paŋŋe + + + paŋŋe + + + done + + + . + + + + + + + + + + naspatigadu khungǝtpire ǝdǝgi cycle manǝ hǝ́wgǝtle. + 39 + + + naspatigadu + + + naspatigadu + + + that pears also + + + khungǝtpire + + + khungǝtpire + + + plucked with favour + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + cycle + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + him + + + hǝ́wgǝtle + + + hǝ́wgǝtle + + + picked up + + + . + + + + + + + + + + ǝdugǝ khǝrǝ čawbǝ ǝ́mǝ yáwbǝdúnǝ naspatidu may cycledudǝ póláŋdu tháŋgǝtle ǝ́múk háppire. + 40 + + + ǝdugǝ + + + ǝdugǝ + + + and + + + khǝrǝ + + + khǝrǝ + khǝrǝ + some + <Not Sure> + + + something + + + čawbǝ + + + čawbǝ + + + big + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + yáwbǝdúnǝ + + + yáwbǝdúnǝ + + + acompanied + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + cycledudǝ + + + cycledudǝ + + + to that cycle + + + póláŋdu + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bascket + + + tháŋgǝtle + + + tháŋgǝtle + + + lifted + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + háppire + + + háppire + + + kept to + + + . + + + + + + + + + + ma hǝndǝkti thǝwdre tǝpnǝ-tǝpnǝ illǝgǝ lakʔe. + 41 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + hǝndǝkti + + + hǝndǝkti + + + nowadays + + + thǝwdre + + + thǝwdre + + + not driven + + + tǝpnǝ-tǝpnǝ + + + tǝpnǝ-tǝpnǝ + + + slowly + + + illǝgǝ + + + illǝgǝ + + + pushing + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy ǝ́ŋáŋ ǝ́humdusu moy ball du páyrǝkandǝ tok-tok thommǝ́gǝ ǝdum lakʔe. + 42 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́humdusu + + + ǝ́humdusu + + + that three also + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ball + + + ball + + + ball + + + du + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + ddet + + + páyrǝkandǝ + + + páyrǝkandǝ + + + while holding + + + tok-tok + + + tok-tok + + + making sound + + + thommǝ́gǝ + + + thommǝ́gǝ + + + by hitting + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy khittǝŋ čǝ́tlǝkandǝ ŋǝsáy may páythǝhǝ́wbǝ tupidu ǝ́ŋáŋdunǝ ure. + 43 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + khittǝŋ + + + khittǝŋ + + + slightly + + + čǝ́tlǝkandǝ + + + čǝ́tlǝkandǝ + + + when walking + + + ŋǝsáy + + + ŋǝsáy + + + last momemt + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + páythǝhǝ́wbǝ + + + páythǝhǝ́wbǝ + + + the thing which was flown + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + ǝ́ŋáŋdunǝ + + + ǝ́ŋáŋdunǝ + + + by the child + + + ure + + + ure + + + seen + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝydi manǝ tupidu khúllǝ́gǝ magi soydǝnǝ oyrǝmmǝni khǝ́ŋdǝ́nǝ. + 44 + + + ǝdǝydi + + + ǝdǝydi + ǝdǝydi + then + <Not Sure> + + + then + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + khúllǝ́gǝ + + + khúllǝ́gǝ + + + by picking up + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + soydǝnǝ + + + soydǝnǝ + + + sure + + + oyrǝmmǝni + + + oyrǝmmǝni + + + might be + + + khǝ́ŋdǝ́nǝ + + + khǝ́ŋdǝ́nǝ + + + + + + . + + + + + + + + + + ŋǝsáy bat páybǝ ǝ́ŋáŋdunǝ huy khoŋŋǝ́gǝ kǝwre. + 45 + + + ŋǝsáy + + + ŋǝsáy + + + previous momemt + + + bat + + + bat + bat + bat + n + + + bat + n + + + páybǝ + + + páybǝ + + + to hold + + + ǝ́ŋáŋdunǝ + + + ǝ́ŋáŋdunǝ + + + by the child + + + huy + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + whistle + + + khoŋŋǝ́gǝ + + + khoŋŋǝ́gǝ + + + by whistling + + + kǝwre + + + kǝwre + + + called on + + + . + + + + + + + + + + ǝ́ŋáŋse huy khoŋŋǝkandǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́mǝdu phǝt-lawnǝ yeŋthorǝkʔi. + 46 + + + ǝ́ŋáŋse + + + ǝ́ŋáŋse + + + this child + + + huy + + + huy + huy + whistle + <Not Sure> + + + whistle + + + khoŋŋǝkandǝ + + + khoŋŋǝkandǝ + + + when whistling + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́mǝdu + + + ǝ́mǝdu + + + that one + + + phǝt-lawnǝ + + + phǝt-lawnǝ + + + quickly + + + yeŋthorǝkʔi + + + yeŋthorǝkʔi + + + looked at + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy may tupidu ukandǝ masi leppe. + 47 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + ukandǝ + + + ukandǝ + + + when seeing + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + leppe + + + leppe + + + stopped + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝgi ǝ́mǝdunǝ tupidu thillure. + 48 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + ǝ́mǝdunǝ + + + ǝ́mǝdunǝ + + + by that one + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + thillure + + + thillure + + + given to + + + . + + + + + + + + + + tupidu thillukandǝ hǝndǝkti ma a naspati ǝ́humkhǝk pírǝkʔe. + 49 + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + thillukandǝ + + + thillukandǝ + + + at the moment of given to + + + hǝndǝkti + + + hǝndǝkti + + + nowadays + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + HEST + interj + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ǝ́humkhǝk + + + ǝ́humkhǝk + + + only three + + + pírǝkʔe + + + pírǝkʔe + + + given + + + . + + + + + + + + + + moy ǝ́hum ǝ́mǝmǝm čanǝ́bǝ ǝdǝy moynǝ pu lakʔǝ́gǝ. + 50 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝ́hum + + + ǝ́hum + ǝ́hum + three + <Not Sure> + + + three + n + + + ǝ́mǝmǝm + + + ǝ́mǝmǝm + + + one another + + + čanǝ́bǝ + + + čanǝ́bǝ + + + to eat + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + moynǝ + + + moynǝ + + + they + + + pu + + + pu + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + bring + + + lakʔǝ́gǝ + + + lakʔǝ́gǝ + + + ... + + + . + + + + + + + + + + moy ǝ́hum ǝ́mǝmǝm yénnǝre. + 51 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝ́hum + + + ǝ́hum + ǝ́hum + three + <Not Sure> + + + three + n + + + ǝ́mǝmǝm + + + ǝ́mǝmǝm + + + one another + + + yénnǝre + + + yénnǝre + + + distributed + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy moysi yénnǝrǝ́gǝ. + 52 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + moysi + + + moysi + + + they + + + yénnǝrǝ́gǝ + + + yénnǝrǝ́gǝ + + + after distributing + + + . + + + + + + + + + + moysi čarǝ-čarǝ́gǝ sum lakpǝ. + 53 + + + moysi + + + moysi + + + they + + + čarǝ-čarǝ́gǝ + + + čarǝ-čarǝ́gǝ + + + by eating + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpǝ + + + lakpǝ + + + came + + + . + + + + + + + + + + lakʔǝkansidǝ ŋǝsáygi sigi tanja ǝsidǝ moynǝ yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ naspati mǝkhoŋ yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ. + 54 + + + lakʔǝkansidǝ + + + lakʔǝkansidǝ + + + when coming + + + ŋǝsáygi + + + ŋǝsáygi + + + previous moment + + + sigi + + + sigi + + + its + + + tanja + + + tanja + tanja + moment + <Not Sure> + + + moment + + + ǝsidǝ + + + ǝsidǝ + + + to this + + + moynǝ + + + moynǝ + + + they + + + yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ + + + yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ + + + before reaching + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + mǝkhoŋ + + + yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ + + + yǝ́wrǝktriŋǝysidǝ + + + before reaching + + + . + + + + + + + + + + naspati hékpǝ núpá ǝdunǝ ǝ́humsubǝ póláŋdu thǝlhǝllǝgenǝ. + 55 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpǝ + + + hékpǝ + + + pluck + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ǝdunǝ + + + ǝdunǝ + + + by that + + + ǝ́humsubǝ + + + ǝ́humsubǝ + ǝ́humsubǝ + third + <Not Sure> + + + third + + + póláŋdu + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bascket + + + thǝlhǝllǝgenǝ + + + thǝlhǝllǝgenǝ + + + trying to fill + + + . + + + + + + + + + + masi kúmthǝrǝkpǝdǝ hǝydokke tǝwkandudǝ. + 56 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + kúmthǝrǝkpǝdǝ + + + kúmthǝrǝkpǝdǝ + + + when deecending + + + hǝydokke + + + hǝydokke + + + thinking to emptied + + + tǝwkandudǝ + + + tǝwkandudǝ + + + at that moment + + + . + + + + + + + + + + magi póláŋ ǝthǝnbǝ ǝ́mǝ lǝyrǝmdre. + 57 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ǝthǝnbǝ + + + ǝthǝnbǝ + ǝthǝnbǝ + the filled one + <Not Sure> + + + the filled + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + lǝyrǝmdre + + + lǝyrǝmdre + + + not there + + + . + + + + + + + + + + mǝdu ubǝkandǝ. + 58 + + + mǝdu + + + mǝdu + + + that + + + ubǝkandǝ + + + ubǝkandǝ + + + when seeing + + + . + + + + + + + + + + masi um hayphet ŋǝ́kʔiŋǝy talǝksidǝ. + 59 + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + um + + + um + um + (intj) + <Not Sure> + + + well + interj + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + ŋǝ́kʔiŋǝy + + + ŋǝ́kʔiŋǝy + + + while amazing + + + talǝksidǝ + + + talǝksidǝ + + + at that moment + + + . + + + + + + + + + + ǝ́ŋáŋ ǝ́humsinǝ naspatidu čarǝ́gǝ. + 60 + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́humsinǝ + + + ǝ́humsinǝ + + + by this three + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + čarǝ́gǝ + + + čarǝ́gǝ + + + by eating + + + . + + + + + + + + + + magi lǝ́mbisi pháwrǝ́gǝ lakkansidǝ. + 61 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + lǝ́mbisi + + + lǝ́mbisi + lǝ́mbisi + that road + <Not Sure> + + + this road + + + pháwrǝ́gǝ + + + pháwrǝ́gǝ + pháwrǝ́gǝ + passing by + <Not Sure> + + + passing by + + + lakkansidǝ + + + lakkansidǝ + + + when coming + + + . + + + + + + + + + + ma ǝ́ŋáŋ ǝ́humsidǝ munnǝ yeŋŋi. + 62 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́humsidǝ + + + ǝ́humsidǝ + + + to this three + + + munnǝ + + + munnǝ + + + with care + + + yeŋŋi + + + yeŋŋi + + + looked + + + . + + + + + + + + + + ǝ́ŋáŋ ǝ́humjisu magi hannǝgi pótsidǝ naspatidudǝ hǝnnǝ tunǝ ǝmǝttǝ yeŋŋǝmde. + 63 + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́humjisu + + + ǝ́humjisu + + + this three also + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + hannǝgi + + + hannǝgi + + + previous one + + + pótsidǝ + + + pótsidǝ + + + this thing + + + naspatidudǝ + + + naspatidudǝ + + + to that pears + + + hǝnnǝ tunǝ + + + hǝnnǝ tunǝ + hǝnnǝ tunǝ + negligence + <Not Sure> + + + neglected + + + ǝmǝttǝ + + + ǝmǝttǝ + + + none + + + yeŋŋǝmde + + + yeŋŋǝmde + + + looked + + + . + + + + + + + + + + ŋǝsáygi ǝ́ŋáŋdunǝ pirǝkpǝdu. + 64 + + + ŋǝsáygi + + + ŋǝsáygi + + + previous moment + + + ǝ́ŋáŋdunǝ + + + ǝ́ŋáŋdunǝ + + + by the child + + + pirǝkpǝdu + + + pirǝkpǝdu + + + that given + + + . + + + + + + + + + + ǝdum čárǝ́gǝ ǝdum čǝ́tkhi. + 65 + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + čárǝ́gǝ + + + čárǝ́gǝ + + + when eating + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + čǝ́tkhi + + + čǝ́tkhi + čǝ́tkhi + gone + <Not Sure> + + + gone + + + . + + + + + + + + + + ǝdǝy núpási kǝrǝmaynǝ tǝwbǝno haybǝsi gyan tadǝdunǝ. + 66 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + núpási + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + =čhi + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + kǝrǝmaynǝ + + + kǝrǝmaynǝ + + + how does + + + tǝwbǝno + + + tǝwbǝno + + + done + + + haybǝsi + + + haybǝsi + + + said + + + gyan + + + gyan + gyan + knowledge + n + + + knowledge + n + + + tadǝdunǝ + + + tadǝdunǝ + + + not knowingly + + + . + + + + + + + + + + magi kǝyraktudǝ ŋarǝ́gǝ ǝdum yeŋ lǝyre. + 67 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + kǝyraktudǝ + + + kǝyraktudǝ + + + to that ladder + + + ŋarǝ́gǝ + + + ŋarǝ́gǝ + + + by leaning + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + yeŋ + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + look + v + + + lǝyre + + + lǝyre + + + been there + + + . + + + + + + + + + + + + + + + + PS_7_Yashwanta Singh + Entered but not analyzed by TPU. side by side with zero anaphors done + + + + + ǝyukki mǝtǝmni yensu khoŋŋi. + 1 + + + ǝyukki + + + ǝyukki + + + morning + + + mǝtǝmni + + + mǝtǝmni + + + at that time + + + yensu + + + yen + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + cock too + + + khoŋŋi + + + khoŋŋi + + + crows + + + . + + + It was in the morning time when the cock also crows. + + + + + + + ǝdǝ núpá ǝmǝdi naspati héktúnǝ lǝy. + 2 + + + ǝdǝ + + + ǝdǝ + ǝdǝ + hest + <Not Sure> + + + hest + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ǝmǝdi + + + ǝmǝdi + + + one + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + héktúnǝ + + + héktúnǝ + + + plucking + + + lǝy + + + lǝy + + + is + + + . + + + There was a man plucking pears. + + + + + + + ǝdǝgi ŋayhak hékʔǝ́bǝ mǝtuŋsidǝ sum ǝ́múk magi magi khawdudǝ thǝllǝdǝ́nǝ mǝthǝktǝgi kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ ǝ́múk magi basket mǝkhadǝ lǝyribǝdudǝ ǝ́múk hápčilli. + 3 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + hékʔǝ́bǝ + + + hékʔǝ́bǝ + + + the plucking + + + mǝtuŋsidǝ + + + mǝtuŋsidǝ + + + after that time + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + khawdudǝ + + + khawdudǝ + + + in his bags + + + thǝllǝdǝ́nǝ + + + thǝllǝdǝ́nǝ + + + when filling + + + mǝthǝktǝgi + + + mǝthǝktǝgi + + + from the top + + + kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ + + + kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ + kúmthǝrǝkʔǝ́gǝ + when descent + <Not Sure> + + + when descending + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + basket + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + basket + + + mǝkhadǝ + + + mǝkhadǝ + + + underneath + + + lǝyribǝdudǝ + + + lǝyribǝdudǝ + + + which were + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + hápčilli + + + hápčilli + hápčilli + placed + <Not Sure> + + + placed + + + . + + + Then after awhile, after plucking like this, he filled each of his bags, climbing down again he put the fruit in the baskets which were below. + + + + + + + ǝdǝgi mǝnǝ ǝ́múk manǝ hékpǝdǝ tahǝwbǝ naspati ǝ́mǝ khǝk magi pullibǝ lumandunǝgǝ lǝ́wthokʔǝ́gǝ nanthoktǝ́nǝ hayphetkǝ yeŋŋǝdǝ́nǝ ǝysi si yǝ́wnǝ thǝlle haybǝgi mǝʔoŋodǝ manǝ yeŋŋi. + 4 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + mǝnǝ + + + mǝnǝ + + + he + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + once + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + hékpǝdǝ + + + hékpǝdǝ + + + the plucked one + + + tahǝwbǝ + + + tahǝwbǝ + + + which had fallen and left behind + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + khǝk + + + khǝk + + + only + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + pullibǝ + + + pullibǝ + + + which was tied + + + lumandunǝgǝ + + + lumandunǝgǝ + + + with the handkerchief + + + lǝ́wthokʔǝ́gǝ + + + lǝ́wthokʔǝ́gǝ + + + after untying + + + nanthoktǝ́nǝ + + + nanthoktǝ́nǝ + + + rubbed + + + hayphetkǝ + + + hayphetkǝ + + + slightly + + + yeŋŋǝdǝ́nǝ + + + yeŋŋǝdǝ́nǝ + + + looking + + + ǝysi + + + ǝysi + + + I + + + si + + + =si + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + v + + + yǝ́wnǝ + + + yǝ́wnǝ + + + extreme + + + thǝlle + + + thǝlle + thǝlle + filled + <Not Sure> + + + filled + + + haybǝgi + + + haybǝgi + + + thus + + + mǝʔoŋodǝ + + + mǝʔoŋodǝ + + + manner + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + yeŋŋi + + + yeŋŋi + + + looked + + + . + + + The one pear which he had plucked and had fallen behind, he untying the handkercheif which was tied around his neck, he rubbed [the pear], then checking [the pear], he thought in that way I have filled it a lot . + + + + + + + ǝdǝgi ǝ́múk mǝdugi mǝtuŋdǝ ǝ́múk kákhǝttǝ́nǝ naspati hékkhre. + 5 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + after.that + + + mǝdugi + + + mǝdugi + + + that + + + mǝtuŋdǝ + + + mǝtuŋdǝ + + + after + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + kákhǝttǝ́nǝ + + + kákhǝttǝ́nǝ + + + climbing + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékkhre + + + hékkhre + + + plucked + + + . + + + Then, after that, once again he climbed up and plucked pears. + + + + + + + sumaynǝ tǝwriŋǝy tanjasidǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́mǝ cyclegǝ toŋŋǝ́gǝ tupigǝ uppǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́mǝ lakʔi. + 6 + + + sumaynǝ + + + sumaynǝ + + + thus + + + tǝwriŋǝy + + + tǝwriŋǝy + + + doing + + + tanjasidǝ + + + tanjasidǝ + + + at this moment + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + cyclegǝ + + + cyclegǝ + + + with bicyle + + + toŋŋǝ́gǝ + + + toŋŋǝ́gǝ + + + riding + + + tupigǝ + + + tupigǝ + + + with hat + + + uppǝ + + + uppǝ + + + wearing + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + when doing that, at that time, a child who is wearing a hat riding a bicyle enters. + + + + + + + mǝdǝ ma may mǝpadu yǝ́wbǝkandǝ masu cyclegadu khámmǝdǝ́nǝ lǝyre. + 7 + + + mǝdǝ + + + mǝ + + + -d + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + -dǝ + + + =EX + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + mǝpadu + + + mǝpadu + + + to the place + + + yǝ́wbǝkandǝ + + + yǝ́wbǝkandǝ + + + at the time he arrived + + + masu + + + masu + masu + he also + <Not Sure> + + + he also + + + cyclegadu + + + cyclegadu + cyclegadu + on that bicyle + <Not Sure> + + + on that bicyle + + + khámmǝdǝ́nǝ + + + khámmǝdǝ́nǝ + + + stopping + + + lǝyre + + + lǝyre + + + been there + + + . + + + Then, the boy at the time he arrived at that place on his bicyle, he stopped there. + + + + + + + ǝdǝgi ma naspati ǝ́mǝ lǝ́wge haydunǝ ma tǝwʔi. + 8 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + lǝ́wge + + + lǝ́wge + lǝ́wge + try to take away + <Not Sure> + + + try to take away + + + haydunǝ + + + haydunǝ + + + that + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + tǝwʔi + + + tǝwʔi + tǝwʔi + did + <Not Sure> + + + did + + + . + + + Then, "I would like one pear," thus he tried. + + + + + + + ǝdǝy ma yeŋkhǝtli. + 9 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + yeŋkhǝtli + + + yeŋkhǝtli + yeŋkhǝtli + looking upward + <Not Sure> + + + looking upward + + + . + + + Then he looked up. + + + + + + + ŋǝsáy hékʔibǝ mídu thoydoknǝ mǝŋóndǝ kǝymtǝ a yeŋŋǝ́kte. + 10 + + + ŋǝsáy + + + ŋǝsáy + + + last momemt + + + hékʔibǝ + + + hékʔibǝ + hékʔibǝ + being plucked + <Not Sure> + + + being plucked + + + mídu + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the man + + + thoydoknǝ + + + thoydoknǝ + + + degree + + + mǝŋóndǝ + + + mǝŋóndǝ + mǝŋóndǝ + towards him + <Not Sure> + + + towards him + + + kǝymtǝ + + + kǝy + + + m + mə + one + <Not Sure> + + + -tǝ + + + nothing + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + yeŋŋǝ́kte + + + yeŋŋǝ́kte + + + did not look + + + . + + + At that moment, the man plucking did not look at him at any degree. + + + + + + + ǝdǝgi ǝ́múksu ǝ́múk tháŋgǝttǝ́nǝ yeŋŋi. + 11 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + ǝ́múksu + + + ǝ́múksu + + + again + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + tháŋgǝttǝ́nǝ + + + tháŋgǝttǝ́nǝ + + + lifting up + + + yeŋŋi + + + yeŋŋi + + + tried + + + . + + + Then again and again he tried lifting the basket. + + + + + + + ma thoydokpǝ yeŋŋǝ́ktre. + 12 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + thoydokpǝ + + + thoydokpǝ + + + degree + + + yeŋŋǝ́ktre + + + yeŋŋǝ́ktre + + + did not look + + + . + + + The man did not look down. + + + + + + + mǝdudǝgidi lǝyribǝ basket ǝ́humdudǝgi thǝllǝ́bǝ basket ǝ́mǝ manǝ magi cycledudǝydǝ hápčille. + 13 + + + mǝdudǝgidi + + + mǝdudǝgidi + + + then + + + lǝyribǝ + + + lǝyribǝ + + + being + + + basket + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ǝ́humdudǝgi + + + ǝ́humdudǝgi + + + from the three + + + thǝllǝ́bǝ + + + thǝllǝ́bǝ + + + filled + + + basket + + + basket + basket + basket + <Not Sure> + + + basket + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycledudǝydǝ + + + cycledudǝydǝ + + + on his bicyle + + + hápčille + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + put in + + + . + + + Then, from three filled baskets, he placed one that was full he placed on his bicyle. + + + + + + + mǝdǝgi ma sum thǝ́wrǝ́gǝ lakʔi. + 14 + + + mǝdǝgi + + + mǝdǝgi + + + then + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thǝ́wrǝ́gǝ + + + thǝ́wrǝ́gǝ + thǝ́wrǝ́gǝ + ...... + <Not Sure> + + + by driving + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + Then, he driving left. + + + + + + + sum lakpǝsidǝysidǝ magi lǝ́mbigi opposite side haybǝ tare ǝdǝydǝgi núpímǝ́čá ǝ́mǝ cycle toŋŋǝ́gǝ lakpǝ. + 15 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakpǝsidǝysidǝ + + + lakpǝsidǝysidǝ + + + at the time of coming + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + lǝ́mbigi + + + lǝ́mbigi + + + on this way + + + opposite + + + opposite + + + oppostive + + + side + + + side + + + side + + + haybǝ + + + haybǝ + + + that + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + must say + + + ǝdǝydǝgi + + + ǝdǝydǝgi + + + from this + + + núpímǝ́čá + + + núpímǝ́čá + núpímǝ́čá + girl + <Not Sure> + + + girl + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + toŋŋǝ́gǝ + + + toŋŋǝ́gǝ + + + riding + + + lakpǝ + + + lakpǝ + + + came + + + . + + + When he was coming on his way from the opposite direction I must say there was a girl coming riding a bike. + + + + + + + núpímǝ́čádu ubǝ mǝtǝmsidǝydǝ masu hayphet yeŋniŋdǝ́nǝ yeŋŋe. + 16 + + + núpímǝ́čádu + + + núpímǝ́čádu + + + that girl + + + ubǝ + + + ubǝ + ubǝ + see + <Not Sure> + + + see + v + + + mǝtǝmsidǝydǝ + + + mǝtǝmsidǝydǝ + + + at the time of seeing + + + masu + + + masu + masu + he also + <Not Sure> + + + he also + + + hayphet + + + hayphet + hayphet + slightly + adv + + + slightly + adv + + + yeŋniŋdǝ́nǝ + + + yeŋniŋdǝ́nǝ + + + wanting to look + + + yeŋŋe + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + looked, + v + + + . + + + When he saw that girl, the boy wanting to look, looked + + + + + + + ǝdǝgidi yeŋbǝdǝgidi tupisu páythokhǝwre. + 17 + + + ǝdǝgidi + + + ǝdǝgidi + ǝdǝgidi + then + <Not Sure> + + + then + + + yeŋbǝdǝgidi + + + yeŋbǝdǝgidi + + + when he saw + + + tupisu + + + tupisu + + + the hat + + + páythokhǝwre + + + páythokhǝwre + + + flew off + + + . + + + When he was looking, the hat flew off + + + + + + + ǝdǝgi khittǝŋ čǝ́tlǝkansidǝ nuŋjaw ǝ́mǝ lǝyrǝmmǝdǝ́nǝ masi theŋŋǝ́gǝ ture. + 18 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + khittǝŋ + + + khittǝŋ + + + slightly + + + čǝ́tlǝkansidǝ + + + čǝ́tlǝkansidǝ + + + at the time of going + + + nuŋjaw + + + nuŋjaw + + + boulder + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + lǝyrǝmmǝdǝ́nǝ + + + lǝyrǝmmǝdǝ́nǝ + + + there was being + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + theŋŋǝ́gǝ + + + theŋŋǝ́gǝ + + + he struck against + + + ture + + + tu + tu + 1 + fall.down + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + fell + v + + + . + + + The when he went foward a bit, there was a boulder there which he struck against. + + + + + + + ǝdumaynǝ tudǝ́nǝ lǝyriŋǝysidǝ manǝ magi mǝkhóŋdǝ kǝri-kǝri sokʔi-sokte kaynǝ yeŋŋǝdǝ́nǝ mǝphi mǝrolgadu kǝnthoktǝ́nǝ ǝdǝgi magi mǝkhoŋdǝ sokpra kaynǝ magi khóŋ-mojagadu sitthǝdǝ́nǝ yeŋŋi. + 19 + + + ǝdumaynǝ + + + ǝdumaynǝ + + + then + + + tudǝ́nǝ + + + tudǝ́nǝ + + + having fallen + + + lǝyriŋǝysidǝ + + + lǝyriŋǝysidǝ + + + being at the time + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mǝkhóŋdǝ + + + mǝkhóŋdǝ + + + his foot + + + kǝri-kǝri + + + kǝri-kǝri + + + what all + + + sokʔi-sokte + + + sokʔi-sokte + + + being hurt or not + + + kaynǝ + + + kaynǝ + + + by doing + + + yeŋŋǝdǝ́nǝ + + + yeŋŋǝdǝ́nǝ + + + looking + + + mǝphi mǝrolgadu + + + mǝ- + + + phi + phi + cloth + n + + + mǝ + + + rol + lol + pile + n + + + =gɑ + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + his clothing etc. + + + kǝnthoktǝ́nǝ + + + kǝnthoktǝ́nǝ + + + dust.off + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mǝkhoŋdǝ + + + mǝkhoŋdǝ + + + on his foot + + + sokpra + + + sokpra + + + is hurt + + + kaynǝ + + + kaynǝ + + + by doing + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + khóŋ-mojagadu + + + khóŋ-mojagadu + + + socks + + + sitthǝdǝ́nǝ + + + sitthǝdǝ́nǝ + + + pull down + + + yeŋŋi + + + yeŋŋi + + + looked + + + . + + + Then, while he was falling, he checks if he is hurt or not, looking, his clothing,et. he dusts off and then he pulls down his socks to see if his legs are hurt or not. + + + + + + + ǝdǝgi tanjadudǝydǝ ǝykhoygi table tennis sannǝ́bǝ ǝ́ŋáŋ ǝ́hum mǝri ǝ́hummukni haybǝ tare ǝdudǝ lǝyrǝmmi. + 20 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + tanjadudǝydǝ + + + tanjadudǝydǝ + + + at that moment + + + ǝykhoygi + + + ǝykhoygi + + + our + + + table + + + table + + + table + + + tennis + + + tennis + + + tennis + + + sannǝ́bǝ + + + sannǝ́bǝ + + + playing + + + ǝ́ŋáŋ + + + ǝ́ŋáŋ + ǝ́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ǝ́hum + + + ǝ́hum + ǝ́hum + three + <Not Sure> + + + three + n + + + mǝri + + + mǝri + + + four + + + ǝ́hummukni + + + ǝ́hummukni + + + around three + + + haybǝ + + + haybǝ + + + that + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + will fall out + + + ǝdudǝ + + + ǝdudǝ + + + that + + + lǝyrǝmmi + + + lǝyrǝmmi + + + were + + + . + + + then, at that moment, what we call TT playing three or four boys I have to say were there. + + + + + + + moy ǝ́ŋáŋsiŋdunǝ manǝ tǝwribǝ mǝʔoŋdu ubǝdudǝ čénsinlǝklǝ́gǝ may garigadu hǝ́wgǝtpidǝ́nǝ ǝdǝgi naspatigadu magi póláŋdudǝ hápčinbidǝnǝ́gǝ tǝwre. + 21 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝ́ŋáŋsiŋdunǝ + + + ǝ́ŋáŋsiŋdunǝ + + + those children + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + tǝwribǝ + + + tǝwribǝ + + + doing + + + mǝʔoŋdu + + + mǝʔoŋdu + + + condition + + + ubǝdudǝ + + + ubǝdudǝ + + + looking + + + čénsinlǝklǝ́gǝ + + + čénsinlǝklǝ́gǝ + + + running towards + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + garigadu + + + garigadu + + + biccyle + + + hǝ́wgǝtpidǝ́nǝ + + + hǝ́wgǝtpidǝ́nǝ + + + picking up + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + naspatigadu + + + naspatigadu + + + that pears also + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + póláŋdudǝ + + + póláŋdudǝ + + + his basket + + + hápčinbidǝnǝ́gǝ + + + hápčinbidǝnǝ́gǝ + + + helping to put + + + tǝwre + + + tǝwre + + + did + + + . + + + Those children, when seeing his condiiton, ran towards him, picking up his bicycle, the helped to put the pears in his \basket. + + + + + + + ǝdǝgi thoŋgǝtpidǝ́nǝ moy ǝ́ní čǝŋdǝ́nǝ tháŋdǝ́nǝ hǝwjikki magi naspatidu magi cycledǝ hápčǝ́nle. + 22 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + thoŋgǝtpidǝ́nǝ + + + thoŋgǝtpidǝ́nǝ + + + keep.on + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝ́ní + + + ǝ́ní + + + two + + + čǝŋdǝ́nǝ + + + čǝŋdǝ́nǝ + + + going + + + tháŋdǝ́nǝ + + + tháŋdǝ́nǝ + + + lifting + + + hǝwjikki + + + hǝwjikki + + + right now + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycledǝ + + + cycledǝ + + + on the bicycle + + + hápčǝ́nle + + + hápčǝ́nle + + + kept + + + . + + + then having loaded the two left having placed the just now lifted pears placing them on his bicycle. + + + + + + + ǝdǝgi ǝ́múk masi lakʔe. + 23 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come. + + + . + + + Then the boy continued [riding his bicyle]. + + + + + + + hǝndǝkti ma cyclesi toŋdre. + 24 + + + hǝndǝkti + + + hǝndǝkti + + + this time + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + cyclesi + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this bicycle + + + toŋdre + + + toŋdre + + + did not ride + + + . + + + This time, he did not ride on the bicyle. + + + + + + + ǝdugǝ masi khittǝŋ mǝkhoŋdu sekpǝdǝwnǝ́gǝ sum tǝpli-tǝpli illǝ́gǝ lakʔi. + 25 + + + ǝdugǝ + + + ǝdugǝ + + + and + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + khittǝŋ + + + khittǝŋ + + + slightly + + + mǝkhoŋdu + + + mǝkhoŋdu + + + his leg + + + sekpǝdǝwnǝ́gǝ + + + sekpǝdǝwnǝ́gǝ + + + from not being well + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + tǝpli-tǝpli + + + tǝpli-tǝpli + + + slowly + + + illǝ́gǝ + + + illǝ́gǝ + + + pulling + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + Then, with his leg slightly not being well, he came along slowly pulling his bicyle. + + + + + + + ǝdǝgi khǝrǝ čǝ́tlǝkandǝ moy a theŋnǝkhibǝ moy núpámǝ́čá ǝ́humdunǝ tupi tahǝwbǝdu manǝ moynǝ khunbǝdǝgi manǝ huyselgǝ khoŋŋǝ́gǝ ǝ́múk hǝwjikki ǝ́ŋáŋdu khámhǝllǝ́gǝ moy ǝ́mǝkhǝknǝ tupidu mǝŋóndǝ́gǝ pírure. + 26 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + khǝrǝ + + + khǝrǝ + khǝrǝ + some + <Not Sure> + + + some + + + čǝ́tlǝkandǝ + + + čǝ́tlǝkandǝ + + + when walking + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + a + + + a + a + (hest) + interj + + + ah + interj + + + theŋnǝkhibǝ + + + theŋnǝkhibǝ + + + coming.across + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + núpámǝ́čá + + + núpámǝ́čá + + + boy + + + ǝ́humdunǝ + + + ǝ́humdunǝ + + + those three + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + tahǝwbǝdu + + + tahǝwbǝdu + + + left.behing + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + they + + + moynǝ + + + moynǝ + + + they + + + khunbǝdǝgi + + + khunbǝdǝgi + + + picking,up + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + huyselgǝ + + + huyselgǝ + + + whistling + + + khoŋŋǝ́gǝ + + + khoŋŋǝ́gǝ + + + by whistling + + + ǝ́múk + + + ǝ́múk + ǝ́múk + again + <Not Sure> + + + again + + + hǝwjikki + + + hǝwjikki + + + right now + + + ǝ́ŋáŋdu + + + ǝ́ŋáŋdu + + + the child + + + khámhǝllǝ́gǝ + + + khámhǝllǝ́gǝ + + + causing to stop + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝ́mǝkhǝknǝ + + + ǝ́mǝkhǝknǝ + + + only one + + + tupidu + + + tupi + tupi + hat + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that hat + + + mǝŋóndǝ́gǝ + + + mǝŋóndǝ́gǝ + + + to him + + + pírure + + + pírure + + + go and gave + + + . + + + Then after going a little while, the boys whom he had come across, the left behind hat picking up, whistling, then causing the boy to stop, just one of them, went and gave him the hat. + + + + + + + mǝtǝmdudǝdi hǝwjikki núpámǝ́čá naspati pubǝdu mǝkhoydǝ naspati ǝ́humkhǝk čanǝ́bǝ pírǝkʔi. + 27 + + + mǝtǝmdudǝdi + + + mǝtǝmdudǝdi + + + at that time + + + hǝwjikki + + + hǝwjikki + + + right now + + + núpámǝ́čá + + + núpámǝ́čá + + + boy + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + pubǝdu + + + pubǝdu + + + when bringing + + + mǝkhoydǝ + + + mǝkhoydǝ + + + to + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ǝ́humkhǝk + + + ǝ́humkhǝk + + + only three + + + čanǝ́bǝ + + + čanǝ́bǝ + + + to eat + + + pírǝkʔi + + + pírǝkʔi + + + gave + + + . + + + At that time, the boy bringing pears, to each of the three of them gave to eat. + + + + + + + moygadu yeŋdǝ́nǝ moy ǝ́humdu yénnǝdǝ́nǝ čarǝ́gǝ sum lakʔi. + 28 + + + moygadu + + + moygadu + + + with those + + + yeŋdǝ́nǝ + + + yeŋdǝ́nǝ + + + looking + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝ́humdu + + + ǝ́humdu + + + the three + + + yénnǝdǝ́nǝ + + + yénnǝdǝ́nǝ + + + by looking + + + čarǝ́gǝ + + + čarǝ́gǝ + + + by eating + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lakʔi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + coming + + + . + + + The three boys looked at each other and came eating. + + + + + + + ǝdǝgi núpádudi ŋǝsáy magi hékpǝ loyrǝdǝ́nǝ ma kúmthǝrǝkpǝ mǝtǝmsidǝysidǝ póláŋ ǝ́mǝ lǝyrǝmdǝbǝsi ma ure. + 29 + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + núpádudi + + + núpádudi + núpádudi + to that man + <Not Sure> + + + to that man + + + ŋǝsáy + + + ŋǝsáy + + + previous + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + hékpǝ + + + hékpǝ + + + pluck + + + loyrǝdǝ́nǝ + + + loyrǝdǝ́nǝ + + + by finishing + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + kúmthǝrǝkpǝ + + + kúmthǝrǝkpǝ + + + descending + + + mǝtǝmsidǝysidǝ + + + mǝtǝmsidǝysidǝ + + + at that time + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ǝ́mǝ + + + ǝ́mǝ + ǝ́mǝ + one + <Not Sure> + + + one + n + + + lǝyrǝmdǝbǝsi + + + lǝyrǝmdǝbǝsi + + + which was not there + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + ure + + + ure + + + seen + + + . + + + Then the previously mentioned man having finished his plucking when coming down saw that there was one basket missing. + + + + + + + ǝdǝy masi wakhǝl khǝllǝ́gǝ kǝrino tǝwrisibo kayna khǝ́nbǝgi mǝʔoŋni. + 30 + + + ǝdǝy + + + ǝ- + + + -dǝ + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + then + + + masi + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + he + + + wakhǝl + + + wakhǝl + + + ideal + + + khǝllǝ́gǝ + + + khǝllǝ́gǝ + + + thinking + + + kǝrino tǝwrisibo kayna + + + kǝrino tǝwrisibo kayna + + + how.did.this.happen + + + khǝ́nbǝgi + + + khǝ́nbǝgi + + + from thinking + + + mǝʔoŋni + + + mǝʔoŋni + + + manner + + + . + + + At that he was thinking how did this condition occur. + + + + + + + manǝ tǝwridu may kǝyrak mǝkhoŋdudǝ ŋarǝ́gǝ khǝ́ndúnǝ sum lǝyriŋǝy tanjadudǝ moy ǝ́hum naspati čarǝ́gǝ lakpǝ ǝ́humdu theŋnǝre. + 31 + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + tǝwridu + + + tǝwridu + + + doing this + + + may + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =y + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + n + + + kǝyrak + + + kǝyrak + kǝyrak + ladder + <Not Sure> + + + ladder + n + + + mǝkhoŋdudǝ + + + mǝkhoŋdudǝ + + + at the foot + + + ŋarǝ́gǝ + + + ŋarǝ́gǝ + + + by leaning + + + khǝ́ndúnǝ + + + khǝ́ndúnǝ + + + thinking + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + lǝyriŋǝy + + + lǝyriŋǝy + + + was + + + tanjadudǝ + + + tanjadudǝ + + + at that moment + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝ́hum + + + ǝ́hum + ǝ́hum + three + <Not Sure> + + + three + n + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + čarǝ́gǝ + + + čarǝ́gǝ + + + by eating + + + lakpǝ + + + lakpǝ + + + came + + + ǝ́humdu + + + ǝ́humdu + + + the three + + + theŋnǝre + + + theŋnǝre + + + came.across + + + . + + + When he was doing this, leaning against the foot of the ladder, at the moment the three eating pears, those three came by. + + + + + + + ǝdu ma kǝysudi hayde. + 32 + + + ǝdu + + + ǝdu + + + that + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + kǝysudi + + + kǝy + kəri + what + <Not Sure> + + + -su + -čhú + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + what + + + hayde + + + hayde + + + did not say + + + . + + + at that, he did not say anything + + + + + + + yeŋŋi yeŋŋǝ́gǝ moysi manǝ thǝmmibǝ naspatigi póláŋsiŋdu kǝysu thoydoknǝ ǝmǝttǝ yeŋde. + 33 + + + yeŋŋi + + + yeŋŋi + + + looked + + + yeŋŋǝ́gǝ + + + yeŋŋǝ́gǝ + + + after looking + + + moysi + + + moysi + + + they + + + manǝ + + + manǝ + manǝ + he + <Not Sure> + + + he + + + thǝmmibǝ + + + thǝmmibǝ + + + placed + + + naspatigi + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + pear's + + + póláŋsiŋdu + + + póláŋsiŋdu + + + in the basket + + + kǝysu + + + kǝysu + + + what + + + thoydoknǝ + + + thoydoknǝ + + + degree + + + ǝmǝttǝ + + + ǝmǝttǝ + + + none + + + yeŋde + + + yeŋde + yeŋde + did not notice + <Not Sure> + + + did not notice + + + . + + + They looked. After looking, his pears baskets that were placed did not notice at all. + + + + + + + moy khǝrǝ čabǝ ǝdǝgi ǝ́mǝnǝ table-tenniski ball du ǝdum thommǝ thommǝ́gǝ čǝ́tli. + 34 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + khǝrǝ + + + khǝrǝ + khǝrǝ + some + <Not Sure> + + + some + + + čabǝ + + + čabǝ + + + eating + + + ǝdǝgi + + + ǝdǝgi + ǝdǝgi + from + <Not Sure> + + + then + + + ǝ́mǝnǝ + + + ǝ́mǝnǝ + ǝ́mǝnǝ + one particular + <Not Sure> + + + one particular + + + table-tenniski + + + table-tenniski + + + of table tennis + + + ball + + + ball + + + ball + + + du + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + ddet + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + thommǝ thommǝ́gǝ + + + thommǝ thommǝ́gǝ + + + hitting ball + + + čǝ́tli + + + čǝ́tli + + + went + + + . + + + They eating a bit and one hitting a ball went. + + + + + + + mǝdǝgi moy ǝdum čǝ́tkhre. + 35 + + + mǝdǝgi + + + mǝdǝgi + + + then + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + čǝ́tkhre + + + čǝ́tkhre + + + went + + + . + + + Then they went (by). + + + + + + + ǝdugǝ núpásidi yeŋŋǝ́gǝ ǝdum lǝyhǝwre. + 36 + + + ǝdugǝ + + + ǝdugǝ + + + and + + + núpásidi + + + núpásidi + núpásidi + this man + <Not Sure> + + + this man + + + yeŋŋǝ́gǝ + + + yeŋŋǝ́gǝ + + + after looking + + + ǝdum + + + ǝdum + ǝdum + still + <Not Sure> + + + still + + + lǝyhǝwre + + + lǝyhǝwre + + + was + + + . + + + The man was still there looking. + + + + + + + + + + + + + + PS_8_Bidyarani + PS_8_Bidyarani + + + + + nipa ə́mə ləyrəmmí + 1 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + A man was there. + + + + + + + nipa ə́mə ləyrəmmí. + 2.1 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + A man was there. Plucking pears + + + ah naspati héklə́gə + 2.2 + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + héklə́gə + + + hék + hék + pluck + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + plucked. + + + He was there plucking pears + + + + + + + manə sum naspati hékpədə + 3 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpədə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at plucking + + + When he was plucking pears + + + + + + + naspati sum hékləkpədə khaw ə́du thəndunə. + 4 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hékləkpədə + + + hékləkpədə + + + when pluck + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thəndunə + + + thəndunə + + + fill with + + + . + + + Continuing to pluck these pears he filled the bag + + + + + + + manə purəklibə póláŋ ə́humdudə hápčinnə́bə kúmthərəkləmmí + 5 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + purəklibə + + + purəklibə + + + which brought + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́humdudə + + + ə́humdudə + + + to that three + + + hápčinnə́bə + + + hápčinnə́bə + + + try to keep + + + kúmthərəkləmmí + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + climbed down. + + + To the the baskets which he brought he tried to put in and climbed down. + + + + + + + ə́dugə manə héklibə naspatidu sum hékčinləkpənə + 6 + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + hékčinləkpənə + + + hékčinləkpənə + + + to pluck into + + + Then, he, the plucking man, continued to pluck the pears. + + + + + + + póláŋ ə́ní thənləmmí + 7 + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + thənləmmí + + + thənləmmí + + + fill + + + He filled two baskets. + + + + + + + póláŋ ə́ní thənlə́gə hékliŋəy tanja ə́dudə + 8 + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + thənlə́gə + + + thənlə́gə + + + after filling + + + hékliŋəy + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + during plucking + + + tanja + + + tanja + tanja + moment + <Not Sure> + + + moment + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + After filling two baskets, at the moment of plucking + + + + + + + nipa ə́mə yaw senbə lakləmmí + 9 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yaw + + + yaw + yaw + sheep + n + + + sheep + n + + + senbə + + + sen + čhan + play + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + care.for + n + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + A man came caring for a sheep. + + + + + + + manə naspati póláŋ ə́du thənlə́gə + 10 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thənlə́gə + + + thənlə́gə + + + after filling + + + The man after filling the basket + + + + + + + ə́mə watlibə póláŋ ə́du thənnə́bə hékpə kákhətləmmí + 11 + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + watlibə + + + watlibə + + + being less + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thənnə́bə + + + thən + thən + 1 + fill + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to fill + + + hékpə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + plucking + + + kákhətləmmí + + + kákhətləmmí + + + climed up + + + Filling the one that had a little bit less, for plucking climbed up. + + + + + + + nipa ə́mə yaw senbə thokləklibə + 12 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + yaw + + + yaw + yaw + sheep + n + + + sheep + n + + + senbə + + + sen + čhan + play + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + care.for + n + + + thokləklibə + + + thokləklibə + + + which came out + + + The man who was coming caring for the sheep... + + + + + + + nipa ə́du manə héklibə naspati məphəm ə́dubu lallə́gə čə́tkhirəmmí + 13 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + məphəm + + + məphəm + + + place + + + ə́dubu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -bu + =pu + 1 + =IS:ADVR + <Not Sure> + + + those + + + lallə́gə + + + lallə́gə + + + by crossing + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + That man (sheep man) crossed and left the place where the plucking man was. + + + + + + + naspati ə́du yeŋlə́gə + 14 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yeŋlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + The man who continued looking at the pears, + + + + + + + manə sum naspati hékləmmí + 15 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékləmmí + + + hék + hék + pluck + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + plucked. + + + As plucked those pears + + + + + + + ədəgi nipa mə́čá ə́mə cycle thəwrə́gə lakləmmí + 16 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + Then, a boy came riding his bicycle. + + + + + + + cycle thəwrəklə́gə laklibə + 17 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrəklə́gə + + + thəwrəklə́gə + + + by riding + + + laklibə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming + + + (He) came riding his bicycle + + + + + + + nipa mə́čá ə́dunə magi naspati thəmlibə + 18 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + thəmlibə + + + thəmlibə + + + which kept + + + That man kept his pears + + + + + + + póláŋ ə́dugi məphəm ə́du lallə́gə čə́tkədəwribəni ədə + 19 + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́dugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that + + + məphəm + + + məphəm + + + place + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + lallə́gə + + + lallə́gə + + + by crossing + + + čə́tkədəwribəni + + + čə́tkədəwribəni + + + about to go + + + ədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + the place of baskets crossing he is about to go and then + + + + + + + manə lanbə kandə naspati póláŋ ə́du yeŋlə́gə čə́tləmmí + 20 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + lanbə + + + lanbə + + + cross + + + kandə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that time, + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yeŋlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + čə́tləmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went. + + + When he crossed, he looked at the pear baskets and left. + + + + + + + naspati póláŋ ə́du yeŋlə́gə khərə čə́tlə́gə magi cycle ə́du khámlə́gə + 21 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yeŋlə́gə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after looking + + + khərə + + + khərə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khámlə́gə + + + kham + kham + 2 + stop + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + stopped + + + After looking at the pear baskets and going foward a bit stopping his bicycle + + + + + + + naspati ə́dubu ə́mə ləwge təwbədə + 22 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́dubu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -bu + =pu + 1 + =IS:ADVR + <Not Sure> + + + those + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləwge + + + ləwge + + + thinking to take + + + təwbədə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon doing + + + He thought, I want to take a pear + + + + + + + ma naspati mapu karə́ydə ləyrige haydunə + 23 + + + ma + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + mapu + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + him + + + karə́ydə + + + karə́ydə + + + where + + + ləyrige + + + ləyrige + + + could be + + + haydunə + + + haydunə + + + that + + + + + + + + + + məmit koy-ot-otlə́gə yeŋləmmí + 24 + + + məmit + + + məmit + + + his eyes + + + koy-ot-otlə́gə + + + koy-ot-otlə́gə + + + twirl.around + + + yeŋləmmí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + looked + + + The boy looks around + + + + + + + ədəgi udəbə ədəgi manə naspati póláŋ ə́mə húrallə́gə magi cycledə háplə́gə čə́tləmmí + 25 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + udəbə + + + udəbə + + + shen seeing + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + húrallə́gə + + + húrallə́gə + + + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycledə + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + bicycle + + + háplə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after putting + + + čə́tləmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went. + + + then, when looking, then, he stole a pear basket and put it on his bike and left. + + + + + + + manə sum cycle du thəwrə́gə naspati húrallə́gə lakləmmí sum thəwrəkləmmí + 26 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + du + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + ddet + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + húrallə́gə + + + húrallə́gə + + + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thəwrəkləmmí + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + driving off + + + Riding his bike thus, he stole the pears and riding drove off. + + + + + + + manə thəwrəkpədəgi núpí mə́čá ə́dusu cycle thəwrə́gə lakləmmí + 27 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + thəwrəkpədəgi + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after driving away] + + + núpí + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́dusu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that also + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + After driving awas, that girl riding a bike came by. + + + + + + + cycle thəwrə́gə lakləmmíbə nupi mə́čá ə́dugə magə ləmbi thəynədəwre thəynə́bə mətəmdə magi tupi ə́du thəynə́bədə čénkhirəmmí + 28 + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thəwrə́gə + + + thə́w + thə́w + 2 + drive + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + drove + + + lakləmmíbə + + + lakləmmíbə + + + who came + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + magə + + + magə + + + he + + + ləmbi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + + + way + + + thəynədəwre + + + thəynə + thəynə + cross.paths + v + + + -dəw + -təw + -VMOD:OBLG + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + =e + + + about to cross + v + + + thəynə́bə + + + thəynə + thəynə + cross.paths + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + in order to search + n + + + mətəmdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thəynə́bədə + + + thəy + thəy + search + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when crossing + + + čénkhirəmmí + + + čénkhirəmmí + + + ran away + + + The girl who was driving a bike that one, crossed paths with him, at the time of crossing his hat glanced off. + + + + + + + nupi ə́dunə ə́dugə tupi ə́du yeŋliŋəydə magi cycle məmaŋdə núŋ ə́mə ləyrəmdúnə núŋ ə́dudə theŋjənlə́gə umm cycledugə masasu punnə tusənminnəre + 29 + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + ə́dugə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + and then + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yeŋliŋəydə + + + yeŋliŋəydə + + + while looking + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + cycle + + + cycle + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + məmaŋdə + + + məmaŋdə + + + in front + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyrəmdúnə + + + ləyrəmdúnə + + + been there + + + núŋ + + + núŋ + núŋ + 1 + stone + <Not Sure> + + + stone + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + theŋjənlə́gə + + + theŋjənlə́gə + + + to collide + + + umm + + + umm + + + HEST + + + cycledugə + + + masasu + + + masasu + + + himself + + + punnə + + + punnə + + + together + + + tusənminnəre + + + tusənminnəre + + + fallen each one + + + That girl then, that hat while looking at, his bicycle hit a stone that was there. + + + + + + + ə́dəydi magi mamannaboy ləmbidə čə́tpə núpámə́čá ə́humkhək ləyrəmmí. + 30 + + + ə́dəydi + + + ə́dəydi + + + then + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mamannaboy + + + mamanna + + + b + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + who is his friend + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + čə́tpə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humkhək + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + three + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + Then going on the road were the friends were the three boys. + + + + + + + núpámə́čá ə́humdu ə́dunə manə tusinlibə məphəm ə́du mabu həwgətlə́gə naspati póláŋdudə + 31 + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humdu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + those three + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + tusinlibə + + + tusinlibə + + + falling + + + məphəm + + + məphəm + + + place + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mabu + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 2 + ==SR:PAT + <Not Sure> + + + him + + + həwgətlə́gə + + + həw + hə́w + + <Not Sure> + + + -gət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after getting up, + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋdudə + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to that basket + + + Those three boys the, the place where he fell, helping him up, + + + + + + + naspati loynə khomjinlə́gə hápčinlə́gə hannəgumnə manə laklibə ləmbi ə́dudə čə́t-hənkhirəmmí. + 32 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + loynə + + + loy + loy + all + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + all + + + khomjinlə́gə + + + khomjinlə́gə + + + by collecting + + + hápčinlə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put in + + + hannəgumnə + + + hannəgumnə + + + like the previous + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + laklibə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + coming + + + ləmbi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + + + way + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + čə́t-hənkhirəmmí + + + čə́t-hənkhirəmmí + + + about to went + + + . + + + By collecting and putting all the pears so they were back to the previous state, he got back on the road he was going. + + + + + + + + məmannəbəsiŋ ə́dusu moynə čə́tkədəwbə ləmbi ə́dudə čə́tləmmí + 34 + + + məmannəbəsiŋ + + + məmannəbəsiŋ + + + those friends + + + ə́dusu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that also + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + čə́tkədəwbə + + + čə́tkədəwbə + + + about to go + + + ləmbi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + + + way + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + čə́tləmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went. + + + Those friends, they also left on the road. + + + + + + + sum čə́tləkpədəgi + 35 + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + čə́tləkpədəgi + + + čə́tləkpədəgi + + + while going + + + When they were going this way + + + + + + + məmannəbəsiŋ ə́dunə manə húranbəgi tupi tahəwribə məphəm ə́du yə́wrə́gə húranbəgi tupi ə́du + 36 + + + məmannəbəsiŋ + + + məmannəbəsiŋ + + + those friends + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + húranbəgi + + + húranbəgi + + + of the thief + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + tahəwribə + + + tahəwribə + + + which was fallen + + + məphəm + + + məphəm + + + place + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yə́wrə́gə + + + yə́wrə́gə + + + reaching + + + húranbəgi + + + húranbəgi + + + of the thief + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + His friends the fallen hat of his, the theif's, after reaching the place where it had fallen, the theif's hat, among the the three friends, one of them picked it up to the their called by whistling and gave him the had. + + + + + + + məmannəbə moy ə́humgi mərəktəgi ə́mənə ah khunbidunə húranbə ə́dudə huysennə kəwdunə tupi ə́du pírəmmí + 37 + + + məmannəbə + + + məmannəbə + + + friend + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́humgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + three's + + + mərəktəgi + + + mərəktəgi + + + among + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + ah + + + ah + ah + (hest) + interj + + + hest + + + khunbidunə + + + khunbidunə + + + picking up + + + húranbə + + + húranbə + + + thief + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + huysennə + + + huysennə + + + whistle + + + kəwdunə + + + kəwdunə + + + by calling + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + give. + + + + + + + + + + tupi ə́du píbədəgi húranbə ə́dunə naspati ə́hum + 38 + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + píbədəgi + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + [after] giving + + + húranbə + + + húranbə + + + thief + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + + + + + + + + moy ə́hum čánə́bə pírəkləmmí pírəmbə ədəgidi húranbəsu magi ləmbidə čə́tləmmí + 39 + + + moy + + + m- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + oy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + čánə́bə + + + čánə́bə + + + to eat + + + pírəkləmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + + + gave + + + pírəmbə + + + pírəmbə + + + gave + + + ədəgidi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + then + + + húranbəsu + + + húranbəsu + + + thief also + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ləmbidə + + + ləmbidə + ləmbidə + on the road + <Not Sure> + + + on the road + + + čə́tləmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went. + + + After giving him the hat, the theif gave each of the three of them a pear for eating. And then, after giving the theif also went on his way. + + + + + + + məmannəbə ə́humdusu + 40 + + + məmannəbə + + + məmannəbə + + + friend + + + ə́humdusu + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + those three also + + + Those three as well + + + + + + + moynə čə́tkadəwribə ləmbi ə́dudə čə́tləmmí. + 41 + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + čə́tkadəwribə + + + čə́tkadəwribə + + + about to go + + + ləmbi + + + ləm + lə́m + way + <Not Sure> + + + -bi + + + way + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + čə́tləmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + went. + + + . + + + The road they wanted to go on was + + + + + + + naspati héklibə nipa ə́dunə magi héklibə khaw ə́du thəllə́gə kúmthərəklə́gə + 42 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + thəllə́gə + + + thəllə́gə + + + after fiiling + + + kúmthərəklə́gə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbed down. + + + The plucking mad the his plucking bag filling climbing down... + + + + + + + khaw póláŋ ə́mədə hápčənge haydunə kúmthərəkləmmí + 43 + + + khaw + + + khaw + khaw + bag + <Not Sure> + + + bag + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + one + + + hápčənge + + + hápčənge + + + to add + + + haydunə + + + haydunə + + + that + + + kúmthərəkləmmí + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + climbed down. + + + Wanting to put a bag in each basket so climbed down. + + + + + + + manə kúmthərəkpə mətəmdə póláŋdu masiŋ thíbədə ə́mə watləmmí + 44 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + kúmthərəkpə + + + kúm + kúm + climb + <Not Sure> + + + -thə + -thə + -VDIR:DOWN + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + come down + + + mətəmdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + póláŋdu + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that bascket + + + masiŋ + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + number + + + thíbədə + + + thíbədə + + + counting + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + watləmmí + + + watləmmí + + + missing + + + At the time he came down, when he counted the number, one was missing. + + + + + + + manə sum khallə́gə ləyriŋəy tanja ə́dudə húranbənə pírəmlibə naspati ə́du čárə́gə + 45 + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + khallə́gə + + + khallə́gə + + + thought + + + ləyriŋəy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + was + v + + + tanja + + + tanja + tanja + moment + <Not Sure> + + + moment + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + húranbənə + + + húranbənə + + + thief + + + pírəmlibə + + + pírəmlibə + + + given + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + čárə́gə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after eating + + + when he was thinking like this, at that moment of eating the pears that were given by the theif + + + + + + + məkhoygi məmannəbə ə́hum ə́dunə manə héklibə məphəm ə́du lallə́gə čə́tkhirəmmí + 46 + + + məkhoygi + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + their + + + məmannəbə + + + məmannəbə + + + friend + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + manə + + + ma + má + 1 + 3pn + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + héklibə + + + hék + hék + pluck + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + pluck + v + + + məphəm + + + məphəm + + + place + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + lallə́gə + + + lallə́gə + + + by crossing + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + his three friends his plucking place crossed over. + + + + + + + məhaknə khə́nləmmí moynə soydənə oyrəmməni haynə khə́nləmmí. + 47 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + khə́nləmmí + + + khə́nləmmí + + + about to think + + + moynə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + they + + + soydənə + + + soydənə + + + sure + + + oyrəmməni + + + oyrəmməni + + + been + + + haynə + + + haynə + + + that + + + khə́nləmmí + + + khə́nləmmí + + + about to think + + + . + + + He is thinking that it must have surely been them. + + + + + + + + + + + + PS9 E. Amuthoi + + + + + nipa ə́mənə yenkhoŋ ə́hanbədəgi naspati hékpədə + 1 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + yenkhoŋ + + + yen + yen + rooster + n + + + khoŋ + khoŋ + 2 + crow + v + + + rooster + + + ə́hanbədəgi + + + ə́hanbədəgi + + + from very early + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hékpədə + + + hék + hék + pluck + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at plucking + + + + + + + + + + nipa ə́dunə naspati póláŋ ə́ní ə́mədi thənle + 2 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + thənle + + + thənle + + + he filled + + + + + + + + + + ə́ní ə́mə háppə kansidə + 3 + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + háppə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + putting + + + kansidə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at this time + + + + + + + + + + ə́mədi tadunə + 4 + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + tadunə + + + tadunə + + + fallen + + + + + + + + + + magi maŋə́ktə yetlibə luman ə́dunə lə́ykhom ə́du téythoklə́gə háppi + 5 + + + magi + + + ma + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + maŋə́ktə + + + maŋə́ktə + + + around his neck + + + yetlibə + + + yetlibə + + + tied + + + luman + + + luman + + + handkercheif + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + lə́ykhom + + + lə́ykhom + + + mud + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + téythoklə́gə + + + téy + tə́y + 1 + rub + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + rubbed + + + háppi + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + put + + + + + + + + + + ədugə ə́múk kákhətlə́gə + 6 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + kákhətlə́gə + + + ká + ká + climb + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbing up + v + + + + + + + + + + póláŋ ə́məgidə́mək hə́knə́bə kákhətkhi + 7 + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́məgidə́mək + + + ə́məgidə́mək + + + the remaining one + + + hə́knə́bə + + + hə́knə́bə + + + plucking + + + kákhətkhi + + + kákhətkhi + + + climbed up + + + + + + + + + + ədəgi núpá ə́mə hameŋ čiŋduna lakpədə + 8 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + hameŋ + + + hameŋ + hameŋ + goat + <Not Sure> + + + goat + + + čiŋduna + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -duna + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + dragging + + + lakpədə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + when coming + + + + + + + + + + məhaknə naspatidu karimatta kallaktana + 9 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + karimatta + + + karimatta + + + without any + + + kallaktana + + + kallaktana + + + without.interest + + + without any without.interest + + + + + + + mahak čə́tkhirəmmí + 10 + + + mahak + + + mahak + + + he + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + + + + + + + + ŋayhakki mətuŋdə núpá ə́ŋáŋ ə́mə saykəl thə́wdúna lakləmmí + 11 + + + ŋayhakki + + + ŋayhakki + + + after a while + + + mətuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + behind + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + behind + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wdúna + + + thə́wdúna + + + driving + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́dunə naspatidu mitarəmmí + 12 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + naspatidu + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that pear + + + mitarəmmí + + + mita + mita + like, want + v + + + rəm + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + liked + + + + + + + + + + məhaknə ə́mə čánə́bəgidəməktə + 13 + + + məhaknə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + [he] + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + čánə́bəgidəməktə + + + čánə́bəgidəməktə + + + in order to eat + + + + + + + + + + páybədə ə́ŋáŋ ə́dunə + 14 + + + páybədə + + + páybədə + + + holding + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + + + + + + + + loynəmək póláŋ ə́du purəge + 15 + + + loynəmək + + + loynəmək + + + all of them + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + purəge + + + purəge + + + desires to carry + + + + + + + + + + wakhal khə́lləkʔi + 16 + + + wakhal + + + wakhal + + + [idea] + + + khə́lləkʔi + + + khə́lləkʔi + + + thought + + + + + + + + + + mə́háknə saykəl ə́dudə póláŋ ə́du hápkətlə́gə thə́wrəmmí + 17 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + hápkətlə́gə + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -kət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + put up + + + thə́wrəmmí + + + thə́wrəmmí + + + drove + + + + + + + + + + ŋayhakki mə́túŋdə núpímə́čá ə́mə saykəl thə́wdúnə lakləmmí + 18 + + + ŋayhakki + + + ŋayhakki + + + after a while + + + mə́túŋdə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + later + adv + + + núpímə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pí + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + girl + v + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + thə́wdúnə + + + thə́wdúnə + + + driving + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + + + + + + + + mə́khoy ə́ní thə́ynə́bədə məhakki tupi ə́du páythok-khirəmmí + 19 + + + mə́khoy + + + mə́khoy + + + they + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + thə́ynə́bədə + + + thə́ynə́bədə + + + by when crossing + + + məhakki + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hak + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + [his] + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + páythok-khirəmmí + + + páythok-khirəmmí + + + flew off + + + + + + + + + + páythokkhibə tupi ə́du yeŋliŋəydə + 20 + + + páythokkhibə + + + páy + páy + carry + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + carrying out + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yeŋliŋəydə + + + yeŋliŋəydə + + + while looking + + + + + + + + + + núŋdum ə́mə ləyrəmbədəgi + 21 + + + núŋdum + + + núŋdum + + + sbig stone + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləyrəmbədəgi + + + ləyrəmbədəgi + + + which was there + + + + + + + + + + saykəl ə́du tusinle + 22 + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + tusinle + + + tusinle + + + fell down + + + lepkhətpa həwgətpa + + + + + + + tusinlə́bə mə́túŋ ə́dudə núpá mə́čá ə́hum ləyrəmmí + 23 + + + tusinlə́bə + + + tusinlə́bə + + + falling down + + + mə́túŋ + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + behind + <Not Sure> + + + after + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + + + + + + + + mə́khoy ə́hum ə́du čəŋlaklə́gə + 24 + + + mə́khoy + + + mə́khoy + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + čəŋlaklə́gə + + + čəŋlaklə́gə + + + when coming + + + + + + + + + + núpámə́čá ə́dugi həydokkhibə póláŋ ə́dudə naspati ə́du khungətpirəmmí + 25 + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́dugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that + + + həydokkhibə + + + həydokkhibə + + + emptied out + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khungətpirəmmí + + + khungətpirəmmí + + + picked up + + + + + + + + + + ədugə mə́khoy ə́hum ə́dunə ə́múk saykəl ə́dudə háppirə́gə + 26 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + mə́khoy + + + mə́khoy + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + saykəl + + + saykəl + saykəl + bicycle + <Not Sure> + + + bicycle + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + háppirə́gə + + + háppirə́gə + + + after placing + + + + + + + + + + mə́hákpu čə́tkhirəmmí + 27 + + + mə́hákpu + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =pu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + he + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + + + + + + + + ədəgi mə́hákki tahə́wribə tupi ə́du khungətlə́gə + 28 + + + ədəgi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tahə́wribə + + + tahə́wribə + + + already fallen + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + khungətlə́gə + + + khungətlə́gə + + + picked up + + + + + + + + + + núpámə́čá ə́humdugi mərəktəgi ə́mənə huysel khoŋdúnə + 29 + + + núpámə́čá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + boys + + + ə́humdugi + + + ə́humdugi + + + to those three + + + mərəktəgi + + + mərəktəgi + + + among + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + huysel + + + huysel + huysel + whistle + <Not Sure> + + + whistle + + + khoŋdúnə + + + khoŋ + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + blowing + + + to those three among one blowing + + + + + + + həwǰikki naspati puribə núpá ə́dudə iŋgit ə́mə pírəkʔi + 30 + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + puribə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́dudə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + iŋgit + + + iŋgit + + + sign + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + pírəkʔi + + + pírəkʔi + pírəkʔi + gave + <Not Sure> + + + gave + + + + + + + + + + mə́hákki tupi ə́du mə́hák mə́ŋóndə ə́múk pírəmmí + 31 + + + mə́hákki + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + tupi + + + tupi + tupi + hat + n + + + hat + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + mə́hák + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + his + + + mə́ŋóndə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + pírəmmí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + give. + + + + + + + + + + ədugə núpá ə́dunə naspati ə́hum ə́múk pírəmmə́gə + 32 + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + and + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + and then + + + pírəmmə́gə + + + pírəmmə́gə + + + giving + + + and then giving + + + + + + + mə́khoy ə́hum ča-čadúnə lakləmmí + 33 + + + mə́khoy + + + mə́khoy + + + they + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ča-čadúnə + + + ča-čadúnə + ča-čadúnə + eating + <Not Sure> + + + eating + + + lakləmmí + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + came + + + + + + + + + + naspati hə́klibə núpá ə́dugi məkhoŋ yə́wsinləkle + 34 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hə́klibə + + + hə́klibə + + + plucking + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́dugi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + that + + + məkhoŋ + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khoŋ + khóŋ + foot + n + + + its foot + n + + + yə́wsinləkle + + + yə́wsinləkle + + + arrived at + + + + + + + + + + naspati hə́klibə núpá ə́dunə kúmthərəklə́bədə + 35 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + hə́klibə + + + hə́klibə + + + plucking + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + ə́dunə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + kúmthərəklə́bədə + + + kúmthərəklə́bədə + + + when descending + + + + + + + + + + naspati póláŋ ə́mədi yawrəmdre + 36 + + + naspati + + + naspati + naspati + pear + <Not Sure> + + + pear + + + póláŋ + + + pót + pót + thing + <Not Sure> + + + láŋ + láŋ + 1 + arrange.organize as a party + <Not Sure> + + + basket + + + ə́mədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one + + + yawrəmdre + + + yawrəmdre + + + was not there + + + + + + + + + + mə́háknə ŋayhak ŋə́kčanəriŋəydə + 37 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + ŋə́kčanəriŋəydə + + + ŋə́kča + ŋə́kča + great.surprise + v + + + nə + + + ri + li + 2 + four + <Not Sure> + + + ŋəy + + + də + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + when being surprised + + + + + + + + + + núpá mə́čá ə́hum ə́du lakkhirəmmí + 38 + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + lakkhirəmmí + + + lakkhirəmmí + + + came + + + + + + + + + + mə́háknə ŋə́kčanəribə mətúŋ ŋayhak oyrə́gə núpá mə́čá ə́hum ə́du čə́tkhirəmmí. + 39 + + + mə́háknə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ŋə́kčanəribə + + + ŋə́kčanəribə + + + being surprised + + + mətúŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túŋ + túŋ + 1 + later + adv + + + later + + + ŋayhak + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + hak + + + after awhile + + + oyrə́gə + + + oyrə́gə + + + being + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + male + + + mə́čá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + small + <Not Sure> + + + small + + + ə́hum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + three + + + ə́du + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + čə́tkhirəmmí + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ləm + -ləm + -INFR + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gone. + + + . + + + + + + + + + + + + + + + + The Bogeyman + Təpta + + + + + tháynə mə́maŋŋəydə, húránbə ə́məkhə́knə səŋgol ə́mədə, ‘səl ə́čəwbəmə húrálləge,’ háydə́nə, čə́ŋəkʔe. + 1 + + + tháynə + + + tháy + tháy + long.ago + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + mə́maŋŋəydə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + maŋ + maŋ + front + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + time ago, + + + , + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́məkhə́knə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khə́k + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + just one + + + səŋgol + + + səŋ + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + gol + kon + 2 + area + n + + + cowshed + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + from one, + + + , + + + ‘ + + + səl + + + səl + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + 'cow + n + + + ə́čəwbəmə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -mə + -mə + -ONE + Attaches to any category + + + a big one + + + húrálləge + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rál + lán + 1 + foe + n + + + -lə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to steal,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thinking this, + + + , + + + čə́ŋəkʔe + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + entered. + + + . + + + Once upon a time there was a thief who entered a cow shed, thinking ‘I’m going to steal a big cow.’ + + + + + + + mə́sígi tanǰa ə́sídə ímuŋdə ə́ŋáŋ ə́mə kə́ppənə, yam kə́ppe. + 2 + + + mə́sígi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + at this + + + tanǰa + + + tanǰa + tanǰa + shortly + <Not Sure> + + + shortly + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + ímuŋdə + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside the house + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + kə́ppənə + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + with crying, + n + + + , + + + yam + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + much + + + kə́ppe + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cried. + v + + + . + + + At this time there was a child inside the house that cried a lot. + + + + + + + ə́ŋáŋ ə́sí mə́má ə́sí phənənə́bə háydə́nə háy, ‘təptə laʔe,’ háy, ‘təpta lakʔene,’ háydə́nə lawre. + 3 + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + phənənə́bə + + + phənə + phənə + dam.up + v + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + to stop the crying + v + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying this + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said. + interj + + + , + + + ‘ + + + təptə + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + 'bogeyman + n + + + laʔe + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come,' + + + ,’ + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + interj + + + , + + + ‘ + + + təpta + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + 'bogeyman + n + + + lakʔene + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + has come, you know,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + in this manner + + + lawre + + + law + law + shout + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cried out. + + + . + + + To stop the child from crying the mother shouted: ‘The bogeyman has come! The bogeyman has come!’ + + + + + + + ə́də́gi, ŋəsáygi húránbə ə́sínə, ŋəsáygi ímuŋdə, ‘təpta lakʔe, təpta lakʔe,’ háydo mə́dú táy. + 4 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + now, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + ímuŋdə + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside the house, + + + , + + + ‘ + + + təpta + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + 'bogeyman + n + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come, + + + , + + + təpta + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + bogeyman + n + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + ,’ + + + háydo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + which was said + + + mə́dú + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tu + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + táy + + + tá + tá + 3 + hear + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + had heard. + + + . + + + Now the thief who was previously mentioned, heard: ‘The bogeyman has come! The bogeyman has come!’ + + + + + + + tanǰá ə́sídə kəri-kəri təwkhrəge háybəbu..., ə́s! + 5.1 + + + tanǰá + + + tan + tan + 2 + shortly + adv + + + ǰá + čá + 2 + eat + v + + + just then + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + kəri-kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what all + + + təwkhrəge + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 1 + -VAM:PROX + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + was going to do + + + háybəbu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + about that..., + + + ..., + + + ə́s + + + ə́s + ə́s + (intj) + interj + + + Oh hell! + interj + + + ! + + + + + + sən ə́məsú kəy ə́mənə čádəgi, kəysi ímuŋ ə́dúdə čə́ŋsəlləʔe. + 5.2 + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + cow + n + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also one + + + kəy + + + kəy + kəy + tiger + n + + + tiger + n + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + a + + + čádəgi + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + eat + v + + + , + + + kəysi + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this tiger + + + ímuŋ + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + inside the house + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + there + + + čə́ŋsəlləʔe + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -ləʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + entered. + + + . + + + Just then the thief was thinking about how he was going to deal with this. Oh hell, I forgot...a tiger too had entered the shed in order to eat a cow. + + + + + + + ə́də́gi mə́má ə́dúnə, ‘təpta lakʔe, təpta lakʔe,’ háynə lawbə ə́dúdə ə́ŋáŋ ə́dú kə́ppə tókkhəre. + 6 + + + ə́də́gi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + now + + + mə́má + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + má + má + 2 + mother + <Not Sure> + + + his mother + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that one, + + + , + + + ‘ + + + təpta + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + 'bogeyman + n + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + has come, + + + , + + + təpta + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + bogeyman + n + + + lakʔe + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + came + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + lawbə + + + law + law + shout + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + exclaiming + n + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + ə́ŋáŋ + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + child + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + kə́ppə + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + crying + + + tókkhəre + + + tók + tók + abandon + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + stopped. + + + . + + + Now when the mother exclaimed, ‘The bogeyman has come! The bogeyman has come!’ the child stopped crying. + + + + + + + tanǰá ə́dúmə́ktədə́, səŋgol ə́dúdə húránbə ə́məsú ŋəsáygi čə́ŋŋidə́nə háykhəre. + 7 + + + tanǰá + + + tan + tan + 2 + shortly + adv + + + ǰá + čá + 2 + eat + v + + + just then + + + ə́dúmə́ktədə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + in the meantime, + + + , + + + səŋgol + + + səŋ + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + gol + kon + 2 + area + n + + + cowshed + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + there + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́məsú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -čhú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also one + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + čə́ŋŋidə́nə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by entering + + + háykhəre + + + háy + háy + 4 + pace.back.and.forth + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + paced back and forth. + v + + + . + + + At that time the thief of whom we have just spoken was pacing back and forth in the cow shed. + + + + + + + kəy ə́dúnə khə́lli, ‘lakʔibəsi təptani ə́dúnədi ə́y sibə tare.’ + 8 + + + kəy + + + kəy + kəy + tiger + n + + + tiger + n + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + then + + + khə́lli + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + thinking, + + + , + + + ‘ + + + lakʔibəsi + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + 'the one coming + + + təptani + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + is the bogeyman + + + ə́dúnədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + in that case + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + sibə + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + die + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + will certainly.' + + + .’ + + + Then, the tiger thought, ‘What is approaching is the bogeyman! I am going to die.’ + + + + + + + kəy ə́dúnə lóttúnə ləyre. + 9 + + + kəy + + + kəy + kəy + tiger + n + + + tiger + n + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that one + + + lóttúnə + + + lót + lót + hide + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + hiding + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + The tiger remained hidden. + + + + + + + təpta čə́ŋŋəydúnə, čə́ŋŋəkʔibə ə́séŋbədi, ŋəsáygi húránbəduni sən húránbədunə čə́ŋŋəkʔə́gə, ŋəsáygi kəy ə́sínə təptani háydə́nə, kidə́nə, lóttúnə ləyre. + 10 + + + təpta + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + 'bogeyman + n + + + čə́ŋŋəydúnə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + when entering, + + + , + + + čə́ŋŋəkʔibə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the one who had entered + + + ə́séŋbədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + séŋ + čhéŋ + true + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + actually, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + húránbəduni + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + was the thief + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + cow + n + + + húránbədunə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + in order to steal + + + čə́ŋŋəkʔə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having entered, + + + , + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + kəy + + + kəy + kəy + tiger + n + + + tiger + n + + + ə́sínə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + təptani + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + bogeyman + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + kidə́nə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being afraid, + + + , + + + lóttúnə + + + lót + lót + hide + v + + + -túnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + hiding + + + ləyre + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + The bogeyman who had entered the cow shed was actually the thief who had entered a few hours ago to steal the cow, and hiding in fear because he thought the thief was the bogeyman was the tiger mentioned earlier. + + + + + + + húránbəsinə mə́khútnə madúnə yay yeŋbədə, kəydu theŋnəre, sən theŋnəde. + 11 + + + húránbəsinə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this thief + + + mə́khútnə + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khút + khút + hand + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + with his hand + + + madúnə + + + ma + ma + search.in.the.dark + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + searching in the dark + v + + + yay + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + possible + n + + + yeŋbədə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to see, + + + , + + + kəydu + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the tiger + + + theŋnəre + + + theŋ + theŋ + touch + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + encountered, + v + + + , + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + cow + n + + + theŋnəde + + + theŋ + theŋ + strike + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not touch. + + + . + + + Now as the thief felt around in the dark with his hands to see what was there, he came across the tiger. He did not come across the cow. + + + + + + + kəy ə́dú kibənə, ‘təptani,’ háydə́nə, šway lawre. + 12 + + + kəy + + + kəy + kəy + tiger + n + + + tiger + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + kibənə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + with fear, + + + , + + + ‘ + + + təptani + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + 'bogeyman,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying this + + + , + + + šway + + + šway + šway + (ideo) + <Not Sure> + + + (rush of concern) + + + lawre + + + law + law + shout + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + shouted out. + + + . + + + The tiger was overcome with panic: ‘It’s the bogeyman!’ + + + + + + + kəysinə ‘ŋə́si ə́y təptanə čá-taredə́nə,’ háynə khə́lle. + 13 + + + kəysinə + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this tiger + + + ‘ + + + ŋə́si + + + ŋə́si + ŋə́čhi + today + <Not Sure> + + + 'today + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + təptanə + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + bogeyman + + + čá-taredə́nə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + will be eaten,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + khə́lle + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + thought. + + + . + + + The tiger thought, ‘The bogeyman will eat me today.’ + + + + + + + ə́dúdə, ‘mə́sá nóybə sənni,’ háydə́nə, húránbə ə́dúnədi ŋəsáygi kəydu čiŋthorəkʔe. + 14 + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + now, + + + , + + + ‘ + + + mə́sá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + 'his body + n + + + nóybə + + + nóy + nóy + plump + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which is fat + + + sənni + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + this cow is' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying this, + + + , + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́dúnədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + for this reason + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + kəydu + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the tiger + + + čiŋthorəkʔe + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + dragged out. + + + . + + + At that, saying, ‘This is a fat cow,’ the thief dragged the tiger out. + + + + + + + kəydu, ‘mə́sá yamnə nóybədu, sənne,’ háydə́nə khə́ndə́nə, húránbədunə čiŋthorəkʔe. + 15 + + + kəydu + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the tiger + + + , + + + ‘ + + + mə́sá + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + 'his body + n + + + yamnə + + + yam + yam + much + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + very + + + nóybədu + + + nóy + nóy + plump + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + being fat + + + , + + + sənne + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + that cow,' + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + khə́ndə́nə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thinking so, + + + , + + + húránbədunə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the thief + + + čiŋthorəkʔe + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + dragged out. + + + . + + + About the tiger: 'That very fat body is of a cow.' Thinking so, the thief pulled him out. + + + + + + + ə́dúdəgi kəydusú, húránbədu təptani, háydə́nə khə́ndə́nə, kiməndə́nə, húránbədunə kəydu mə́na páyre yare, mə́khóŋ páydə́nə čiŋŋe yare, puthorəkʔe. + 16 + + + ə́dúdəgi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + now + + + kəydusú + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the tiger also, + n + + + , + + + húránbədu + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the thief + + + təptani + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + bogeyman is, + + + , + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus + + + khə́ndə́nə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thinking, + + + , + + + kiməndə́nə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being very afraid, + + + , + + + húránbədunə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the thief + + + kəydu + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the tiger + + + mə́na + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + na + na + 2 + ear + n + + + his ear + n + + + páyre + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + held + + + yare + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + agreed. + + + , + + + mə́khóŋ + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóŋ + khoŋ + 1 + leg + n + + + his leg + n + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding + + + čiŋŋe + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + dragged + + + yare + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + agreed, + + + , + + + puthorəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + pulled out. + + + . + + + Now the tiger thought the thief to be the bogeyman, and so he was very afraid and allowed himself to be dragged by the ear or leg, and pulled out. + + + + + + + yúmbu núpá ə́dúnə ímuŋdəgi khəwdemməkʔe. + 17 + + + yúmbu + + + yúm + yúm + house + n + + + bu + pú + 1 + male + <Not Sure> + + + head of household + + + núpá + + + nú + nú + person + <Not Sure> + + + pá + pá + 1 + mas + <Not Sure> + + + man + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that one + + + ímuŋdəgi + + + ímuŋ + ímuŋ + within + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from inside the house + + + khəwdemməkʔe + + + khəw + khəw + throat + n + + + dem + them + pacify + v + + + -mək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cleared throat. + n + + + . + + + From inside the nearby house, the head of the household cleared his throat. + + + + + + + húránbədu čə́ŋbə ǰatla čə́ŋdəbə ǰatla háydə́nə, čiŋnə́bə wákhə́n ə́mədə húránbədunə thunə čə́tniŋŋe. + 18 + + + húránbədu + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the thief + + + čə́ŋbə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to enter + + + ǰatla + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =la + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + acted like this + + + čə́ŋdəbə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + when entering + + + ǰatla + + + ǰat + ǰat + type + <Not Sure> + + + =la + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + trying to + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thus, + + + , + + + čiŋnə́bə + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + in order to drag + + + wákhə́n + + + wá + wá + 3 + word + n + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + considering + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in a + + + húránbədunə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the thief + + + thunə + + + thu + thu + fast + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + quickly + + + čə́tniŋŋe + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -niŋ + -niŋ + -VMOD:DES + Attaches to any category + + + -ŋ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + wanted to go. + + + . + + + Whether he had entered or not with a thought of misgiving, the thief really wanted to go back quickly. + + + + + + + ‘mə́sí kə́máynə čiŋgəni,’ háynə khə́lle. + 19 + + + ‘ + + + mə́sí + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + 'this + + + kə́máynə + + + kə́m + kə́rəm + how + adv + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + how + + + čiŋgəni + + + čiŋ + čiŋ + 1 + drag + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will drag,' + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + khə́lle + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + thought. + + + . + + + He wondered, ‘How am I going to drag it out?’ + + + + + + + mánə mə́dúdəgidi kəygi mə́thə́ksidə phə́t lawnə čoŋkhətle. + 20 + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + mə́dúdəgidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + from that + + + kəygi + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + tiger's + + + mə́thə́ksidə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + thə́k + thə́k + 1 + up + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on its back + + + phə́t + + + phə́t + phə́t + 1 + (ideo) + <Not Sure> + + + quickly + + + lawnə + + + law + law + shout + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + noisily + + + čoŋkhətle + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + jumped up. + + + . + + + Then he jumped with a quick jump right on top of the tiger’s back. + + + + + + + mə́də́gi kəysisú təptanə mə́nə́ŋgə́ndə toŋŋə́bədudə, kiməndə́nə pə́ŋčə́ttə́-čə́tle. + 21 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + kəysisú + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the tiger also + + + təptanə + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + bogeyman + + + mə́nə́ŋgə́ndə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + nə́ŋ + nə́m + 2 + back + n + + + gə́n + kə́n + hard + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on his back + n + + + toŋŋə́bədudə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -ŋə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + having gotten on, + + + , + + + kiməndə́nə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being very afraid + + + pə́ŋčə́ttə́-čə́tle + + + pə́ŋ + pə́ŋ + foolish + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -tə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + moved around crazily. + + + . + + + When this happened the tiger thought that the bogeyman had gotten on his back and, being very afraid, he moved around crazily. + + + + + + + tanǰá ə́sídə ŋəsáygi kəysigi mə́nə́ŋgə́ndə húránbədunə toŋŋə́gə thə́wre. + 22 + + + tanǰá + + + tan + tan + 2 + shortly + adv + + + ǰá + čá + 2 + eat + v + + + just then + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + ŋəsáygi + + + ŋəčháy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + previously + + + kəysigi + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this tiger + + + mə́nə́ŋgə́ndə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + nə́ŋ + nə́m + 2 + back + n + + + gə́n + kə́n + hard + adv + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on his back + n + + + húránbədunə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the thief + + + toŋŋə́gə + + + toŋ + toŋ + 1 + mount + v + + + -ŋə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + climbing on to ride + v + + + thə́wre + + + thə́w + thə́w + 1 + drive + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + rode. + + + . + + + At this point the thief rode on the back of the tiger. + + + + + + + thóŋgan lánthorəkʔe, mə́də́gi lə́mháŋ tare. + 23 + + + thóŋgan + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + gan + + + main gate + + + lánthorəkʔe + + + lán + lán + 2 + cross.over + v + + + -tho + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + crossed, + v + + + , + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + then + + + lə́mháŋ + + + lə́m + lə́m + path + n + + + háŋ + háŋ + empty + <Not Sure> + + + open road + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was upon them. + + + . + + + They crossed the gate and from there they came to the open field. + + + + + + + ləphút yəwsəlləkʔe. + 24 + + + ləphút + + + ləphút + ləphút + grassy.knoll + n + + + grassy.knoll + n + + + yəwsəlləkʔe + + + yə́w + yə́w + 2 + extreme + v + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + reached. + + + . + + + They reached a grassy knoll. + + + + + + + mə́də́gi húránbənə mə́mə́ydə noŋ ŋansəlləkpədə, kəy ə́dú toŋŋə́gə pə́ŋčéndə́-čénbədudə háy, ‘ə́ynə toŋŋibəsidi sən nə́ttredə́nə, sən ə́nóybə nə́tte, kəyni! + 25.1 + + + mə́də́gi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + də́ + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + and then + + + húránbənə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the thief + + + mə́mə́ydə + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + mə́y + mə́y + tail + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + finally + + + noŋ ŋansəlləkpədə + + + noŋ + noŋ + day + n + + + ŋan + ŋan + 2 + shine + v + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + [at] daybreak, + + + , + + + kəy + + + kəy + kəy + tiger + n + + + tiger + n + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + toŋŋə́gə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -ŋə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + rode + + + pə́ŋčéndə́-čénbədudə + + + pə́ŋ + pə́ŋ + foolish + <Not Sure> + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + running all over the place + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + said, + interj + + + , + + + ‘ + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + toŋŋibəsidi + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + the one I am riding (in fact) + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + cow + n + + + nə́ttredə́nə + + + nə́tt + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + not being so, + + + , + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + cow + n + + + ə́nóybə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + nóy + nóy + plump + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who is fat + + + nə́tte + + + nə́tte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + is not + + + , + + + kəyni + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it is a tiger! + + + ! + + + + + + ə́dúnədi ə́y kə́máy təwni?’ + 25.2 + + + ə́dúnədi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + and so + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + kə́máy + + + kə́m + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + how proceed + + + təwni + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + should do?' + + + ?’ + + + Then, when dawn finally broke, riding that tiger, running like crazy, the thief said, ‘I’m not riding on the back of a cow! I’m not riding a fat cow. It’s a tiger! Now what am I going to do?’ + + + + + + + kəynə khə́lləʔí, ‘toŋŋibə húránbədu təptani.’ + 26 + + + kəynə + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + tiger + + + khə́lləʔí + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -ləʔ + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + think, + + + , + + + ‘ + + + toŋŋibə + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + 'riding + + + húránbədu + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the thief + + + təptani + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + it was the bogeyman.' + + + .’ + + + The tiger thought, ‘The thief who is riding on me is the bogeyman.’ + + + + + + + ə́mərómdə húránbənə khə́lli, ‘ə́ynə toŋŋibəsi ŋəsáydəgi sən oyrə́boy niŋŋə́gə, təpta oyrəmme.’ + 27 + + + ə́mərómdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -róm + -lom + -APPROX + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the end + + + húránbənə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + thief + + + khə́lli + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + thinking, + + + , + + + ‘ + + + ə́ynə + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + toŋŋibəsi + + + toŋ + toŋ + 1 + ride + <Not Sure> + + + -ŋi + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + the one I am riding + + + ŋəsáydəgi + + + ŋəsáy + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + of a few hours ago + + + sən + + + sən + čhən + 1 + cow + <Not Sure> + + + cow + n + + + oyrə́boy + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rə́b + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + must be + + + niŋŋə́gə + + + niŋ + niŋ + mind + <Not Sure> + + + -ŋə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + thinking + + + , + + + təpta + + + təpta + təpta + bogeyman + n + + + bogeyman + n + + + oyrəmme + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -m + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + turns out to be.' + + + .’ + + + At the same time, that thief thought, ‘I supposed I was riding a cow, but now I think it must be the bogeyman.’ + + + + + + + mə́khóy ə́ní ə́sí ə́məgə-ə́məgə kə́nnə kinədə́nə, ə́məttə́ ə́məgə-ə́məgə hənnə yeŋnəbə, ləytənə čélli. + 28 + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + they + + + ə́ní + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two + + + ə́sí + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ə́məgə-ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + each one of the other + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + kinədə́nə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being afraid of each other, + + + , + + + ə́məttə́ + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ttə́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + at one + + + ə́məgə-ə́məgə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with each of them + + + hənnə + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + back + + + yeŋnəbə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + looking at each other + n + + + , + + + ləytənə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + not doing + + + čélli + + + čél + čén + enter + v + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + was proceeding. + v + + + . + + + These two, being incredibly frightened of each other, kept running without looking at each other. + + + + + + + tanǰá ə́dúdə húránbə ə́dúnə kimənkhrədə́nə, khəŋčoŋ-čoŋkhətpədə, kəydusú čoŋkhəttə́nə, húránbədu púp lawnə tare. + 29 + + + tanǰá + + + tan + tan + 2 + shortly + adv + + + ǰá + čá + 2 + eat + v + + + just then + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that + + + húránbə + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thief + + + ə́dúnə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the + + + kimənkhrədə́nə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -mən + -mən + -VAFFECT:EXCESS + Attaches to any category + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + still being very afraid, + + + , + + + khəŋčoŋ-čoŋkhətpədə + + + khəŋ + khəŋ + startle + v + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + suddenly jumping up, + + + , + + + kəydusú + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the tiger + n + + + čoŋkhəttə́nə + + + čoŋ + čoŋ + jump + v + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + jumping up, + + + , + + + húránbədu + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the thief + + + púp + + + púp + púp + (ideo) + interj + + + plop + interj + + + lawnə + + + law + law + shout + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + sounding + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + happened. + + + . + + + At that time the thief was afraid and suddenly jumped off the tiger. The tiger jumped too, and the thief fell down with a plop. + + + + + + + mə́dúdəgidi mə́khóy ə́nímə́ksi, ə́mənə ə́mədə ‘kəri háynərəbəno? + 30.1 + + + mə́dúdəgidi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + from that + + + mə́khóy + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + these + + + ə́nímə́ksi + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -mə́k + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + each of these two, + + + , + + + ə́mənə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + one + + + ə́mədə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to each other + + + ‘ + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + 'what + + + háynərəbəno + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + might they have said to each other? + + + ? + + + + + + ə́s! + 30.2 + + + ə́s + + + ə́s + ə́s + (intj) + interj + + + Wow! + interj + + + ! + + + + + + sirəmgənidə́,’ háydə́nə, lawnərəmmə́gə, kəydusú ǰəŋgəldə čénsinkhəre, húránbədusú mə́yúm tannə čélləkʔe. + 30.3 + + + sirəmgənidə́ + + + si + čhi + 2 + die + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + am to die,' + v + + + ,’ + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + saying that, + + + , + + + lawnərəmmə́gə + + + law + law + shout + v + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after shouting out together, + v + + + , + + + kəydusú + + + kəy + kəy + tiger + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the tiger + n + + + ǰəŋgəldə + + + ǰəŋgəl + ǰəŋgəl + jungle + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + into jungle + + + čénsinkhəre + + + čén + čén + run + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + ran in, + + + , + + + húránbədusú + + + hú + hú + 1 + steal + v + + + rán + lán + 1 + foe + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + the thief too + + + mə́yúm + + + mə́- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + yúm + yúm + house + n + + + to his house + n + + + tannə + + + tan + tan + 1 + aim + v + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + direction of + v + + + čélləkʔe + + + čél + čén + run + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔ + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + ran away. + + + . + + + At that each of them thought, ‘How should I respond? Oh hell! I’m surely going to die.’ The two simply shouted out and the tiger ran into the jungle and the thief ran to his house. + + + + + + + + + + + You Can't Fight Fate + + + + + tháynə məmáŋŋəydə niŋthə́w əmə ləyrəmmí. + 1 + + + tháynə + + + tháy + tháy + long + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + long + + + məmáŋŋəydə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + máŋ + máŋ + 2 + before + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + before + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + ləyrəmmí + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + lived. + v + + + . + + + A long time ago there was a king. + + + + + + + niŋthə́w ədugi məmiŋ əsi ləybak khəŋŋí čawbə məharaǰa háynə. + 2 + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + məmiŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + miŋ + miŋ + name + n + + + name + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ləybak + + + ləy + lə́y + 1 + land + n + + + bak + pák + broad + <Not Sure> + + + country + + + khəŋŋí + + + khəŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + knows + + + čawbə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + məharaǰa + + + məharaǰa + mə́háraǰa + king + n + + + king + n + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that. + + + . + + + That king was known in the country as 'the great king.' + + + + + + + háyribə ləybak čawbə məharaǰa əsi məhákki thə́bə́k kərino háybədə niŋthə́w oybədə nətʔənə ǰotisipanǰigi thə́bə́ksu pammí. + 3 + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which saying + + + ləybak + + + ləy + lə́y + 1 + land + n + + + bak + pák + broad + <Not Sure> + + + country + + + čawbə + + + čaw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + big + + + məharaǰa + + + məharaǰa + mə́háraǰa + king + n + + + king + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + məhákki + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + háybədə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + according to + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + oybədə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at being + + + nətʔənə + + + nətʔə + nəttə + not + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + not + + + ǰotisipanǰigi + + + ǰotisipanǰi + ǰotisipanǰi + astrologer + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of an astrologer + + + thə́bə́ksu + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + work also + + + pammí + + + pam + pam + 1 + like + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + likes. + + + . + + + This great king of the country, what did he do: not only did he do the work of a king but he was also a reader of horoscopes. + + + + + + + mərə́m ədunə niŋthə́w əsinə mígi khubák məyi yeŋbə kuthi yeŋbə əsinəsiŋbə bhaygyəgi laybə́knə təmbəgi mərísi məhák bidyasi təmmí. + 4 + + + mərə́m + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + reason + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + for this + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + əsinə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + mígi + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of man + + + khubák + + + khu + khút + hand + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + palm + + + məyi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yi + yi + line + <Not Sure> + + + lines + + + yeŋbə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to look + + + kuthi + + + kuthi + kuthi + horoscope + n + + + horoscope + n + + + yeŋbə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to look + + + əsinəsiŋbə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + etc. + + + bhaygyəgi + + + bhaygyə + bhaygyə + fate + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of fate + + + laybə́knə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by fate + + + təmbəgi + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of which already decided + + + mərísi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rí + lí + 1 + concerning + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + concerning this + + + məhák + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + he + + + bidyasi + + + bidya + bidya + knowledge + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this knowledge + + + təmmí + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + learnt. + + + . + + + For this reason, this king was knowledgeable about reading people's palms and horoscopes, etc., about fate, about the future, he had acquired knowledge about these things. + + + + + + + əsum háynə təmmə́bə niŋthə́w əsinə məhákki imuŋ-mənuŋgi nupi ənáŋ əsigi phə́nənə́bədə yeŋŋí. + 5 + + + əsum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sum + čhum + so + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + təmmə́bə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -mə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having learnt + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + əsinə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + məhákki + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + imuŋ-mənuŋgi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + muŋ + muŋ + in + <Not Sure> + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of household + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + wife + + + ənáŋ + + + ənáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + children + + + əsigi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + these of his + + + phə́nənə́bədə + + + phə́nə + phə́nə + fortune + <Not Sure> + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + for prosperity + + + yeŋŋí + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + looked. + + + . + + + This knowledgeable king only told the fortunes of prosperous people such as his family members. + + + + + + + prəǰagidi má yeŋŋubə yáde iǰət əmə máŋŋənni háydə́nə. + 6 + + + prəǰagidi + + + prəǰa + prəǰa + people + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + people + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + yeŋŋubə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to look at + n + + + yáde + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not able + + + iǰət + + + iǰət + iǰət + respect + <Not Sure> + + + respect + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + máŋŋənni + + + máŋ + máŋ + 1 + lose + v + + + -ŋə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =nni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will lose + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then. + + + . + + + He did not read the horoscopes of the general public since he did not want them to lose respect for him. + + + + + + + nóŋmədi kəmdəwri məhákki ǰuwari əmə lə́y. + 7 + + + nóŋmədi + + + nóŋ + noŋ + day + n + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + one day + + + kəmdəwri + + + kəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + how was doing + + + məhákki + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + ǰuwari + + + ǰuwari + ǰuwari + gambler + n + + + gambler + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + lə́y + + + lə́y + ləy + 1 + be + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is. + v + + + . + + + One day it happened that there was a gambler in the king's court. + + + + + + + ǰuwari əsi məraybə́k thíre. + 8 + + + ǰuwari + + + ǰuwari + ǰuwari + gambler + n + + + gambler + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + məraybə́k + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ray + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + his fate + + + thíre + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was bad. + + + . + + + This gambler was unfortunate. + + + + + + + landə məkhóŋ əsi sóktə́nə məkhóŋ séktə́nə lə́y. + 9 + + + landə + + + lan + lan + 2 + war + n + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + + + məkhóŋ + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + his leg + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + sóktə́nə + + + sók + čhók + injure + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by injuring + v + + + məkhóŋ + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + his leg + n + + + séktə́nə + + + sék + sék + limp + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having made lame + v + + + lə́y + + + lə́y + ləy + 1 + be + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + was. + v + + + . + + + During a war he injured his foot and now he walks with a limp. + + + + + + + ǰuwari əsigi məraybə́ktə ləyribə məyi ədu niŋthə́w əsinə yeŋbədə ónthoknə məraybə́k thínə təmmí. + 10 + + + ǰuwari + + + ǰuwari + ǰuwari + gambler + n + + + gambler + n + + + əsigi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this + + + məraybə́ktə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ray + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his fortune + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which was + n + + + məyi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yi + yi + line + <Not Sure> + + + lines + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + those + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + əsinə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + yeŋbədə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon looking + + + ónthoknə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + extreme amount + + + məraybə́k + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ray + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + his fate + + + thínə + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + unfortunately + + + təmmí + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -mí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + learnt. + + + . + + + When the king saw this gambler and his situation, he understood that the gambler's fate was a very bad one. + + + + + + + mədu úbədə niŋthə́wnə khə́lli əygumbə niŋthə́w əmə ləyriŋŋəydə əygi inaynə nəŋbəsi nuŋŋayte. + 11 + + + mədu + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + upon that + + + úbədə + + + ú + u + 2 + see + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + seeing + + + niŋthə́wnə + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + king + + + khə́lli + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + thinking + + + əygumbə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + -gum + -kum + -NMZ:LIKE + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + like me + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + ləyriŋŋəydə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the time of being + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + inaynə + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + my servant + + + nəŋbəsi + + + nəŋ + nəŋ + 2 + poor + <Not Sure> + + + -bəsi + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + that being poor + + + nuŋŋayte + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not happy. + + + . + + + Seeing that the king thought, 'Here I am as king, it is really unfortunate that I have such an unhappy subject.' + + + + + + + laynə ŋə́mbəra əynə ŋə́mbəra yeŋge. + 12 + + + laynə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + it is god + + + ŋə́mbəra + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + will (he) make it + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + ŋə́mbəra + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -ra + =lə + =SMOD:INT + <Not Sure> + + + will (I) make it + + + yeŋge + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + I'd like to see. + + + . + + + 'Will the gods have the upper hand or will I, let's see.' + + + + + + + həwǰik nə́mdúnə nuŋŋayhənge háynə khə́llədə́nə ŋəsay khóŋsékpədu ədubu kawsəlle háyrə́gə mági mənáktə ləyhəlli ədugə lónnə čithi əməkhək í. + 13 + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + nə́mdúnə + + + nə́m + nə́m + 1 + press + v + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + by force + + + nuŋŋayhənge + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + will make him happy + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + khə́llədə́nə + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -lə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + thinking that + + + ŋəsay + + + ŋəsay + ŋəčháy + previous + <Not Sure> + + + previous + + + khóŋsékpədu + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + sék + sék + limp + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that lame one + + + ədubu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + but + + + kawsəlle + + + kaw + kəw + call + v + + + -səl + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + called in + v + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mənáktə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nák + nák + near + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + nearby + + + ləyhəlli + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -li + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + causing to be + v + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + lónnə + + + lón + lón + 2 + secret + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + secretly + n + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + əməkhək + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -khək + -khək + -UP.TO + Attaches to any category + + + only one + + + í + + + i + i + 1 + write + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + wrote. + v + + + . + + + Thinking, 'Wouldn't it be great if I could make him rich right now,' he summoned the lame man and made him stand nearby while he secretively wrote a letter. + + + + + + + čithidu envəlop mənuŋdudə í kəri háybə í teǰurur čə́tkhribə nupa ədudə mánə hek pubə ŋə́mbə sen məkhəy píkho kónnə hisap təwnəsi háydə́nə niŋthə́wdunə soy təwrə́gə envəlop mənuŋdədə́ hápčille háyrə́gə nipa khóŋsékpə ədudə pí. + 14 + + + čithidu + + + čithi + čithi + letter + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that letter + + + envəlop + + + envəlop + envəlop + envelope + n + + + envelope + n + + + mənuŋdudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + í + + + i + i + 1 + write + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + wrote + interj + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that saying + + + í + + + i + i + 1 + write + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + wrote + interj + + + teǰurur + + + teǰurur + teǰurur + treasurer + n + + + treasurer + n + + + čə́tkhribə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who has already come + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + hek + + + hek + hék + pluck + v + + + just + v + + + pubə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to bring + + + ŋə́mbə + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able + + + sen + + + sen + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + məkhəy + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khəy + khəy + extreme + <Not Sure> + + + largest amount + + + píkho + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you give + + + kónnə + + + kón + kón + 2 + later + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + afterward + + + hisap + + + hisap + hisap + account + n + + + account + n + + + təwnəsi + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + let's do + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying + + + niŋthə́wdunə + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the king + + + soy + + + soy + soy + signature + n + + + signature + n + + + təwrə́gə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after doing + + + envəlop + + + envəlop + envəlop + envelope + n + + + envelope + n + + + mənuŋdədə́ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + just in + + + hápčille + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + put in + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + khóŋsékpə + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + sék + sék + limp + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lame one + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + pí + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave. + + + . + + + In the letter that was inside the envelope he wrote thus: 'Treasurer, give the person who comes to you with this letter as much money as he can take with him and later on we can settle the account,' and then he signed the letter and put the letter in the envelope, which he then gave to the cripple. + + + + + + + čə́tlu khóŋsékpə treǰəri ofis tə́nnə čə́tlu čithisi treǰururdə píyu ədugə nəŋ laʔu háydə́nə čithidu píkhəre. + 15 + + + čə́tlu + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + go! + + + khóŋsékpə + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + sék + sék + limp + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lame one + + + treǰəri + + + treǰəri + treǰəri + treasury + n + + + treasury + n + + + ofis + + + ofis + ophís + office + n + + + office + n + + + tə́nnə + + + tə́n + tə́n + 2 + quick + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + without delay + + + čə́tlu + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + go! + + + čithisi + + + čithi + čithi + letter + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this letter + + + treǰururdə + + + treǰurur + teǰurur + treasurer + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + treasurer + + + píyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give! + v + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + nəŋ + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + laʔu + + + laʔ + lak + come + <Not Sure> + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + come! + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + čithidu + + + čithi + čithi + letter + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that letter + + + píkhəre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + + + . + + + (He said to him,) 'Go, cripple, go to the treasurer's office and give this letter to the treasurer and then come back,' saying this he gave the letter to the man. + + + + + + + čithidu pudə́nə čə́tkhibədudə mági məsádədi láyrəw háydə́nə təmbəninə numil ədo treǰəri čə́ŋbədə yamnə khudóŋthírədə́nə čəmprasi ədunə čə́ŋhəndəre. + 16 + + + čithidu + + + čithi + čithi + letter + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that letter + + + pudə́nə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + bringing + + + čə́tkhibədudə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + the one going + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + məsádədi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + himself + + + láyrəw + + + láyrəw + láyrəw + poor + <Not Sure> + + + poor + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by that + + + təmbəninə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because of deciding + v + + + numil + + + numil + numít + day + n + + + day + n + + + ədo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + do + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + treǰəri + + + treǰəri + treǰəri + treasury + n + + + treasury + n + + + čə́ŋbədə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon entering + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + khudóŋthírədə́nə + + + khu + khút + hand + n + + + dóŋ + thóŋ + door + n + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + on account of it being difficult to enter + + + čəmprasi + + + čəmprasi + čəmprasi + peon + n + + + peon + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + čə́ŋhəndəre + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + caused not to enter. + + + . + + + When he went, taking the letter with him, in keeping with his bad luck it was very difficult for him to get into the treasury that day; the gatekeeper would not let him enter. + + + + + + + dolaypábənə kəri háynə čithi əsu kəray əykhoy pusinbige háydə́nə dolaypabənə pabəgi məkhuttə píkhəre. + 17 + + + dolaypábənə + + + dolay + dolay + chariot + n + + + pá + pá + 3 + opposite.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + gatekeeper + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + əsu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + that too + + + kəray + + + kəray + kəray + carry + <Not Sure> + + + carry + + + əykhoy + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + we + + + pusinbige + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -sin + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -bi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + =g + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + to bring in for you + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + dolaypabənə + + + dolay + dolay + chariot + n + + + pa + pá + 3 + opposite.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + gatekeeper + + + pabəgi + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for reading + + + məkhuttə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khut + khút + hand + n + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his hand + + + píkhəre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + + + . + + + The gatekeeper said, 'I will deliver the letter myself,' and so he turned over the letter to the gatekeeper. + + + + + + + dolaypabədo ədunə čaysenpannəribə púkaypannəribə Selluŋbədudə čithidu pírúy. + 18 + + + dolaypabədo + + + dolay + dolay + chariot + n + + + pa + pá + 3 + opposite.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that gatekeeper + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + then + + + čaysenpannəribə + + + čay + čay + scatter + v + + + sen + čhén + 2 + money + n + + + pannə + pannə + oversee + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the one who is the treasurer + + + púkaypannəribə + + + pú + pú + 2 + borrow + v + + + kay + káy + 2 + shame + <Not Sure> + + + pannə + pannə + oversee + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the one who oversees the lending of money + + + Selluŋbədudə + + + Selluŋ + Selluŋ + Sellung + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to Sellung + + + čithidu + + + čithi + čithi + letter + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that letter + + + pírúy + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rú + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + gave. + + + . + + + Then that gatekeeper gave the letter to the treasurer whose name was Sellung. + + + + + + + čithi ədo parubədudə sen pannəbə nupa ədunə nupa ədunə čithi purəkibə nupa ədudə sen píkho háybəninə məraybə́k phə́bə dolaypabədo ədudə sen píkhəre mánə pubə ŋə́mbə məkhəy. + 19 + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + ədo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + do + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that there + + + parubədudə + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -pədu + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon that reading + + + sen + + + sen + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + pannəbə + + + pannə + pannə + oversee + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + the one who oversees + n + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + purəkibə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -i + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + bringing + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + sen + + + sen + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + píkho + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you give + + + háybəninə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + because it is said + + + məraybə́k + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ray + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + his fortune + + + phə́bə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + good + + + dolaypabədo + + + dolay + dolay + chariot + n + + + pa + pá + 3 + opposite.to + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that gatekeeper + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + sen + + + sen + čhén + 2 + money + n + + + money + n + + + píkhəre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + pubə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + bring + + + ŋə́mbə + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being able + + + məkhəy + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + khəy + khəy + extreme + <Not Sure> + + + largest amount. + + + . + + + On reading the letter, the treasurer followed the instructions in it and gave the man that carried the letter, the fortunate gatekeeper, all the money that he could carry. + + + + + + + khóŋsékpə ədunə čithi thə́mnəmə́gə konúŋ tə́nnə hənkhí. + 20 + + + khóŋsékpə + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + sék + sék + limp + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lame one + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + thə́mnəmə́gə + + + thə́m + thəm + keep + v + + + -nəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -ə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after keeping + v + + + konúŋ + + + kon + kon + 2 + place + n + + + úŋ + úŋ + 2 + circular + <Not Sure> + + + palace + + + tə́nnə + + + tə́n + tə́n + 2 + prompt + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + without delay + + + hənkhí + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + returned. + v + + + . + + + After having delivered the letter in this way the cripple returned to the palace. + + + + + + + páw əsi niŋthə́wnə tarədə́nə mí kənaməta háydokte. + 21 + + + páw + + + páw + páw + news + n + + + news + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + niŋthə́wnə + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + king + + + tarədə́nə + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + having fallen + + + mí + + + mí + mí + man + <Not Sure> + + + man + + + kənaməta + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + -ta + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + no one + + + háydokte + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not disclose. + + + . + + + On hearing this news, the king disclosed it to nobody. + + + + + + + nuŋŋaytəre. + 22 + + + nuŋŋaytəre + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + =-NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not happy. + + + . + + + The king felt very sad. + + + + + + + niŋthə́wse háy háynə háybədə əmuk sóybəsidi həndəkti əygi yúmlónnəbə niŋthə́w əsidə čithi əmə pírə́gə yúmlónnəbə niŋthə́wdudi kənanə oyri. + 23 + + + niŋthə́wse + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this king + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + say + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + háybədə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + according to + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + sóybəsidi + + + sóy + čhóy + mistake + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + this mistake + + + həndəkti + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -dək + -thək + -VDIR:UP + Attaches to any category + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + once again + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + yúmlónnəbə + + + yúm + yúm + house + n + + + lón + lón + 4 + close + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + those neighboring + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + əsidə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + pírə́gə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + giving + + + yúmlónnəbə + + + yúm + yúm + house + n + + + lón + lón + 4 + close + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + those neighboring + + + niŋthə́wdudi + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that king + + + kənanə + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + who + + + oyri + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + is. + + + . + + + The king said, 'Having made a mistake once, I will again send a letter to the king who is my neighbor and decide who the (other) neighboring king will be.' + + + + + + + mági məčá nupa niŋthə́wsigi məčá nupa ǰubraǰanə niŋthə́w hápkhibəni məčá nupa ǰubraǰadunə niŋthə́w oykhərə́bə lə́m ədudə mánə niŋthə́w əsinə sé əmə hukum əmə ire kəri háynə čə́tlu kənano khóŋsékpə nəŋ čə́tlu. + 24 + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + young + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + son + + + niŋthə́wsigi + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of this king + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + young + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + child + + + ǰubraǰanə + + + ǰubraǰa + ǰubraǰa + prince + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + prince + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + hápkhibəni + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + have him placed + + + məčá + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + young + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + son + + + ǰubraǰadunə + + + ǰubraǰa + ǰubraǰa + prince + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that prince + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + oykhərə́bə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + still being + + + lə́m + + + lə́m + lə́m + path + n + + + country + n + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + əsinə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + sé + + + sé + čé + 2 + paper + n + + + paper + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + hukum + + + hukum + hukum + command + <Not Sure> + + + command + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + ire + + + i + i + 1 + write + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + wrote + v + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + čə́tlu + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + go! + + + kənano + + + kəna + kəna + who + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + who is it + + + khóŋsékpə + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + sék + sék + limp + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + lame one + + + nəŋ + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + čə́tlu + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + go! + + + . + + + That neighboring country was administered by his son, the prince. To the prince, the king wrote a letter with a command. The king looked around for someone to deliver the letter and settled on the cripple, saying to him, 'Cripple, you go to my son the king.' + + + + + + + əygi ičá nupa məharaǰ ədo ədudə čithise məkhutnə pírəmmu! + 25 + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + ičá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + my child + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + son + + + məharaǰ + + + məharaǰ + mə́háraǰa + king + n + + + king + n + + + ədo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + do + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + then + + + čithise + + + čithi + čithi + letter + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this letter + + + məkhutnə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khut + khút + hand + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by hand + + + pírəmmu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give! + v + + + ! + + + 'Hand-deliver this letter to my son.' + + + + + + + čithi mənuŋdə iribədi kəri háynə í čə́tkhribə nupado mədu nəŋgi ləybak ədudə məntri məkók hápčillo ədugə əygi ičá nupi əmə ləybədo məŋóndə bibahkərmə təwro háynə í. + 26 + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + mənuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + inside + + + iribədi + + + i + i + 1 + write + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + being written + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + í + + + i + i + 1 + write + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + write + v + + + čə́tkhribə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who has already come + + + nupado + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that man + + + mədu + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + ləybak + + + ləy + lə́y + 1 + land + n + + + bak + pák + broad + <Not Sure> + + + land + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + məntri + + + məntri + məntri + minister + n + + + minister + n + + + məkók + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + kók + kok + head + <Not Sure> + + + their head + + + hápčillo + + + háp + háp + put + <Not Sure> + + + -čil + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -l + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you place + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + ičá + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + čá + čá + 1 + child + <Not Sure> + + + my child + + + nupi + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pi + pí + 2 + fem + <Not Sure> + + + female + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ləybədo + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bədo + -pədu + -CVB:D:DIST + Attaches to any category + + + that is + v + + + məŋóndə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ŋón + ŋón + to + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to him + + + bibahkərmə + + + bibahkərmə + bibahkərmə + marriage + n + + + marriage + n + + + təwro + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you do + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + í + + + i + i + 1 + write + v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + wrote + v + + + . + + + Here's what was written inside the letter: Make the man who has come to you the chief minister of your land and then give my daughter that is living there to him in marriage. + + + + + + + nipa əsi čə́tkhəre čithi əsi pudə́nə. + 27 + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + čə́tkhəre + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + went + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + pudə́nə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + bringing. + + + . + + + This man left with the letter. + + + + + + + numithumni čə́ŋŋí. + 28 + + + numithumni + + + numit + numít + day + n + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + day being three + + + čə́ŋŋí + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + entered. + + + . + + + The third day arrived. + + + + + + + ləybák ədu yáwrə́gə məháknə konúŋ yáwdriŋəykandə məhákki kúyrə́bə mərúp əmə layrik təmminnərəmbə theŋnəre. + 29 + + + ləybák + + + ləy + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + country + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + yáwrə́gə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after reaching + v + + + məháknə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + konúŋ + + + kon + kon + 2 + place + n + + + úŋ + úŋ + 2 + circular + <Not Sure> + + + palace + + + yáwdriŋəykandə + + + yáw + yáw + participate + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the time of participating + + + məhákki + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + kúyrə́bə + + + kúy + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + of long ago + + + mərúp + + + mərúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + layrik + + + layrik + layrík + book + n + + + book + n + + + təmminnərəmbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -min + -min + -VOI:COM + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + who studied together + + + theŋnəre + + + theŋnə + theŋnə + meet + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + met. + + + . + + + When he was on his way to the palace, he met a longtime buddy of his that he had gone to school with. + + + + + + + mədə nuŋŋayrədə́nə mərúp ədugi imuŋdə čádə́nə thə́ktə́nə ləythoke. + 30 + + + mədə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + because of that + + + nuŋŋayrədə́nə + + + nuŋŋay + nuŋŋay + happy + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being happy + + + mərúp + + + mərúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + imuŋdə + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + muŋ + muŋ + in + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in the house + + + čádə́nə + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + eating + v + + + thə́ktə́nə + + + thə́k + thə́k + 3 + drink + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + drinking + + + ləythoke + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was. + v + + + . + + + Since they were happy to see each other, the cripple went to his friend's house to eat and drink. + + + + + + + mərúp ədudi kəri oyrəmme háyribə niŋthə́wdugi praybet seketəri həwǰikki məróndə háyrə́gə niŋthə́wgi hákthə́ŋ háydu oyrəmme ədudə mánə wárədə́nə əydi khóŋsu sékʔí mərúpnə konúŋ kabəninə čithise məharaǰdə kə́tpiyu háydə́nə čithidu mərúpki khuttháŋdə píkhibədəgi məháknə məǰa-ibemasu phəŋhəwdre phə́bə mərúptunə məntri phə́mdusu oythokkhəre məǰa-ibemasu luhóŋ lə́wthokkhəre. + 31 + + + mərúp + + + mərúp + mə́rúp + friend + n + + + friend + n + + + ədudi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + that + + + kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what + + + oyrəmme + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was which + + + háyribə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + saying + + + niŋthə́wdugi + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that king + + + praybet + + + praybet + praybet + private + <Not Sure> + + + private + + + seketəri + + + seketəri + seketəri + secretary + n + + + secretary + n + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + məróndə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rón + lón + 2 + language + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in language + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done + + + niŋthə́wgi + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the king + + + hákthə́ŋ + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 2 + help + <Not Sure> + + + confidant + + + háydu + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that + + + oyrəmme + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + that + + + mánə + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + wárədə́nə + + + wá + wá + 1 + worry + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + being tired + + + əydi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + I (in spite of others) + + + khóŋsu + + + khóŋ + khóŋ + leg + n + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + leg also + n + + + sékʔí + + + sék + sék + limp + v + + + -ʔí + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + made lame + + + mərúpnə + + + mərúp + mə́rúp + friend + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that friend + + + konúŋ + + + kon + kon + 2 + place + n + + + úŋ + úŋ + 2 + circular + <Not Sure> + + + palace + + + kabəninə + + + ka + ka + 3 + attend + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + because going + + + čithise + + + čithi + čithi + letter + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this letter + + + məharaǰdə + + + məharaǰ + mə́háraǰa + king + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to the king + + + kə́tpiyu + + + kə́t + kə́t + offer + <Not Sure> + + + -pi + -pi + -VOI:BEN + Attaches to any category + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + please offer + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + čithidu + + + čithi + čithi + letter + n + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that letter + + + mərúpki + + + mərúp + mə́rúp + friend + n + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the friend + + + khuttháŋdə + + + khut + khút + hand + n + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transport + v + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + in hand delivered + + + píkhibədəgi + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from giving + + + məháknə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + məǰa-ibemasu + + + məǰa + mə́há + great + <Not Sure> + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bema + bema + female.addressee + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + her royal highness also + + + phəŋhəwdre + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -həw + -həw + -VASP:INCEPT + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + could not meet + + + phə́bə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be good + + + mərúptunə + + + mərúp + mə́rúp + friend + n + + + =tu + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that friend + + + məntri + + + məntri + məntri + minister + n + + + minister + n + + + phə́mdusu + + + phə́m + phə́m + place + v + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + also there placed + + + oythokkhəre + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was + + + məǰa-ibemasu + + + məǰa + mə́há + great + <Not Sure> + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + bema + bema + female.addressee + <Not Sure> + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + her royal highness + + + luhóŋ + + + lu + lu + 2 + head + n + + + hóŋ + hoŋ + 2 + initiate + v + + + marriage + + + lə́wthokkhəre + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + took out. + + + . + + + What was the profession of that friend: he was, as it is called in today's language, the private secretary of the king, his first in command. Being tired the cripple said, 'I am lame, friend, you work in the palace so you give this letter to the king.' So saying he gave the letter to his friend as an intermediary and because of this the lame man did not get the princess or the post of chief minister. (Instead) his friend got the post of chief minister and married the princess. + + + + + + + məháknə ərembədə numithumni čə́ŋnə əmuk mərəybáktə həlləkí. + 32 + + + məháknə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + he + + + ərembədə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + rem + lem + remainder + n + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + what remained + + + numithumni + + + numit + numít + day + n + + + hum + hum + three + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being three days spent + + + čə́ŋnə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by entering + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + mərəybáktə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + rəy + lə́y + 1 + land + n + + + bák + pák + broad + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to his country + + + həlləkí + + + həl + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + returned. + + + . + + + Then the cripple came back to his country taking approximately three days to journey back again. + + + + + + + əsum təwdə́nə nipa məraybə́k thíbəse niŋthə́wnə khudóŋ-čábə ənirək lónnə lónnə čithi idə́nə pírə́bə pháwbədə lay čəykhétpi ədo háybədo mədunə khə́ttoktə́nə məsi nuŋaybə phəŋde. + 33 + + + əsum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sum + čhum + so + <Not Sure> + + + thus + + + təwdə́nə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + so doing + + + nipa + + + ni + ní + 2 + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + məraybə́k + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + ray + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + his fate + + + thíbəse + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bəse + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + that being ugly + + + niŋthə́wnə + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + king + + + khudóŋ-čábə + + + khu + khút + hand + n + + + dóŋ + thóŋ + door + n + + + čá + čá + 2 + eat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + opportunity + + + ənirək + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + ni + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + twice + + + lónnə + + + lón + lón + 2 + secret + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + secretly + n + + + lónnə + + + lón + lón + 2 + secret + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + secretly + n + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + idə́nə + + + i + i + 1 + write + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + writing + v + + + pírə́bə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + having given + + + pháwbədə + + + pháw + pháw + 1 + even.though + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at even that + + + lay + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + god + + + čəykhétpi + + + čə́y + čə́y + abuse + v + + + khét + khét + cut + v + + + -pi + -pí + -F + Attaches to any category + + + goddess who destroys + v + + + ədo + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + do + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that there + + + háybədo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + because of that + + + mədunə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + =du + =tú + =D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + khə́ttoktə́nə + + + khə́t + khə́t + 1 + fight + <Not Sure> + + + -tok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by fighting + + + məsi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + that + + + nuŋaybə + + + nuŋay + nuŋay + happy + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being happy + + + phəŋde + + + phəŋ + phəŋ + get + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not get. + + + . + + + In this manner, even though the cripple was given two letters written very secretly by the king, because of the influence of the goddess of destruction he could not find happiness. + + + + + + + məmə́ydədi niŋthə́wnə sawre. + 34 + + + məmə́ydədi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + mə́y + mə́y + tail + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + in the end + + + niŋthə́wnə + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + king + + + sawre + + + saw + čhaw + angry + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + became angry. + + + . + + + At last the king got angry. + + + + + + + məsi əphə́bə thəbəktə́di yáde phə́təbə thə́bə́ktə́di čúmbəra yeŋge háydə́nə lónnə čithi əmə irə́gə ǰelgi ǰelərbabudə háy babu čə́tkhribə nupa ədu raǰbidrohini mərə́m ədunə məhákpu tha təruk ǰel píyu ədugə mági mági mətuŋdə ličə́y yaŋkhə́y phú háynə ire. + 35 + + + məsi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + əphə́bə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + good + + + thəbəktə́di + + + thəbək + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + just this work + + + yáde + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not able + + + phə́təbə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -tə + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wrong + + + thə́bə́ktə́di + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + =tə́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + just this work + + + čúmbəra + + + čúm + čum + right + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + will it work + + + yeŋge + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + like to see + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + lónnə + + + lón + lón + 2 + secret + n + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + secretly + n + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + əmə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + a + + + irə́gə + + + i + i + 1 + write + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after writing + + + ǰelgi + + + ǰel + ǰel + jail + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + jail + + + ǰelərbabudə + + + ǰelər + ǰelər + warden + n + + + babu + babu + sir + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + the warden + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + say + interj + + + babu + + + babu + babu + sir + <Not Sure> + + + sir + + + čə́tkhribə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + one who has already come + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + raǰbidrohini + + + raǰbidrohi + raǰbidrohi + traitor + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being a traitor + + + mərə́m + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + rə́m + lə́m + path + n + + + reason + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + for this + + + məhákpu + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + -pu + + + him + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + təruk + + + təruk + tə́rúk + six + <Not Sure> + + + six + + + ǰel + + + ǰel + ǰel + jail + n + + + jail + n + + + píyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give! + v + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + mətuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + behind + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + behind + + + ličə́y + + + li + lí + 4 + string + n + + + čə́y + čə́y + 1 + stick + n + + + whip + n + + + yaŋkhə́y + + + yaŋ + yáŋ + hundred + <Not Sure> + + + khə́y + kháy + cut + <Not Sure> + + + fifty + + + phú + + + phú + phú + beat + v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + beat! + v + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + ire + + + i + i + 1 + write + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + wrote. + v + + + . + + + Thinking, 'Since it is not possible to do good things for this man, I'd like to find out if I can do bad things to him.' So he secretly wrote a letter to the jail keeper in which he said, 'Since the man who has come to you is a traitor to his country, give him a jail sentence of six months and before that give him fifty lashes.' + + + + + + + čithi ədu punə čə́tkhibə mətəmdə məháksi thəwna yamnə phə́y ǰeldə čə́ŋbədə. + 36 + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + ədu + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + punə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + bringing + + + čə́tkhibə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + going + + + mətəmdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + məháksi + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + hák + hák + here + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + his + + + thəwna + + + thəwna + thəwna + courage + n + + + courage + n + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + phə́y + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is good + + + ǰeldə + + + ǰel + ǰel + jail + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the jail + + + čə́ŋbədə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon entering. + + + . + + + When the cripple was carrying the letter and entering the jail his courage was really up. + + + + + + + ǰelgi wardərsiŋ ləyribə əčəwbəsiŋdunə khə́nnə́y nupasinə purəkpə čithise yamnə laybə́k phə́bə ŋaktə irəkpəni məharaǰanə mábu kihəlle háyrə́gə čithisi məkhutʔəgi mullə́gə əykhoynə ǰelərbabudə píbənə phə́gəni háydə́nə wardərsiŋ ədunə mági khuláygəga páydə́nə mábu čə́ŋhəlloydəbəgi láknə́y. + 37 + + + ǰelgi + + + ǰel + ǰel + jail + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + the jail + + + wardərsiŋ + + + wardər + wardər + warden + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + wardens + n + + + ləyribə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + which was being + n + + + əčəwbəsiŋdunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + čəw + čaw + big + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + big + + + khə́nnə́y + + + khə́nnə́ + khə́nnə + discuss + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + discussed + v + + + nupasinə + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this man + + + purəkpə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + bringing + + + čithise + + + čithi + čithi + letter + n + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this letter + + + yamnə + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + laybə́k + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + fate + + + phə́bə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + be good + + + ŋaktə + + + ŋak + ŋak + all + <Not Sure> + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + everything + + + irəkpəni + + + i + i + 1 + write + v + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + written + + + məharaǰanə + + + məharaǰa + mə́háraǰa + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the king + + + mábu + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + him + + + kihəlle + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -l + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cause to be afraid + + + háyrə́gə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having done + + + čithisi + + + čithi + čithi + letter + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this letter + + + məkhutʔəgi + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khut + khút + hand + n + + + =ʔəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from his hand + n + + + mullə́gə + + + mul + mun + 2 + snatch + v + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having snatched + v + + + əykhoynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + we + + + ǰelərbabudə + + + ǰelər + ǰelər + warden + n + + + babu + babu + sir + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to wardens + + + píbənə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by giving + + + phə́gəni + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -gə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will be good + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + wardərsiŋ + + + wardər + wardər + warden + n + + + -siŋ + -čhiŋ + -PL:GEN + Attaches to any category + + + wardens + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + those + + + mági + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + his + + + khuláygəga + + + khu + khút + hand + n + + + láy + láy + 2 + easy + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =ga + =kə + 1 + ==SR:ASS + + + with weapon + + + páydə́nə + + + páy + páy + hold + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + holding + + + mábu + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + =bu + =pu + 1 + ==IS:ADVR + <Not Sure> + + + him + + + čə́ŋhəlloydəbəgi + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -həl + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -loy + -loy + -VMOD:NEG + Attaches to any category + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + will cause not to enter + + + láknə́y + + + lák + lák + 1 + dominance + <Not Sure> + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + together held power over. + + + . + + + The head guards began a discussion saying, 'All the letters brought by this man are very fortunate and written by the king. Let us threaten him and snatch the letter from his hands. Then all of us can give the letter to the head jailor, this will be best.' And then each of them picked up a weapon and stopped the cripple from entering. + + + + + + + numit ədudə nupa ədugi məthəwnadə́ əsukki əsukki mətik phə́khəre háy niŋthə́wgi yáthə́ŋ mətuŋ innə əynə čithi purəkpədə nəkhoynə thiŋbəgi nətik ləybəra thóŋ thádoʔu háydə́nə lawdə́nə məyam əsi kidə́nə həndokkhəre. + 38 + + + numit + + + numit + numít + day + n + + + day + n + + + ədudə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + on that + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + ədugi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of that + + + məthəwnadə́ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thəwna + thəwna + courage + n + + + -də́ + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + courage + + + əsukki + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + suk + čhúk + all + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of all + + + əsukki + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + suk + čhúk + all + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of all + + + mətik + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tik + tík + fit + v + + + compatible + v + + + phə́khəre + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was already strong + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + say + + + niŋthə́wgi + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the king + + + yáthə́ŋ + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 2 + help + <Not Sure> + + + command + + + mətuŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + behind + <Not Sure> + + + behind + + + innə + + + in + in + follow + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + following + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + purəkpədə + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon bringing + + + nəkhoynə + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + khoy + khoy + 1 + PLːH + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + you all + + + thiŋbəgi + + + thiŋ + thiŋ + bar + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for preventing + + + nətik + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + tik + tík + fit + v + + + your right + + + ləybəra + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + will it be + + + thóŋ + + + thóŋ + thóŋ + door + n + + + door + n + + + thádoʔu + + + thá + thá + 3 + give.up + v + + + -doʔ + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + don't bar! + v + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + lawdə́nə + + + law + law + shout + v + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by shouting + + + məyam + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + yam + yam + a.lot + <Not Sure> + + + all + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + of them + + + kidə́nə + + + ki + ki + 2 + fear + <Not Sure> + + + -də́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by fearing + + + həndokkhəre + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -khə + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + returned. + v + + + . + + + On that day the cripple felt so very very brave that he shouted this: 'Hey, do you have any right to bar me from entering since I've brought this letter by the order of the king, get out of my way.' And all of them, feeling fear, moved back. + + + + + + + məsáməknə čə́ŋŋə́gə ǰelərbabudə čithi əsi khuttháŋ təwdəre məkhutʔə hektə píre. + 39 + + + məsáməknə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + sá + čhá + body + n + + + -mək + -mək + 1 + -EACH + Attaches to any category + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by himself + + + čə́ŋŋə́gə + + + čə́ŋ + čə́ŋ + 1 + enter + <Not Sure> + + + -ŋə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after entering + + + ǰelərbabudə + + + ǰelər + ǰelər + warden + n + + + babu + babu + sir + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to wardens + + + čithi + + + čithi + čithi + letter + n + + + letter + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + khuttháŋ + + + khut + khút + hand + n + + + tháŋ + tháŋ + 1 + transport + v + + + hand-delivered + + + təwdəre + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + did not do + + + məkhutʔə + + + mə- + mə́- + 2 + 3POSS- + Attaches to any category + + + khut + khút + hand + n + + + =ʔə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + his hand + + + hektə + + + hek + hék + pluck + v + + + =tə + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + with no other stipulation + + + píre + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + gave. + v + + + . + + + So he entered by himself and did not have the letter delivered by anyone else, he delivered the letter himself to the head jailor. + + + + + + + ǰelərbabudunə pháktoktə́nə yeŋŋubəkandə raǰbidrohini mətuŋdə čəy yaŋkhə́y phúrə́gə tha təruk ǰel píyu háydə́nə irəmme yáthə́ŋdo. + 40 + + + ǰelərbabudunə + + + ǰelər + ǰelər + warden + n + + + babu + babu + sir + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + head warden + + + pháktoktə́nə + + + phák + phák + open + v + + + -tok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by opening + v + + + yeŋŋubəkandə + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at the time of looking away + + + raǰbidrohini + + + raǰbidrohi + raǰbidrohi + traitor + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being a traitor + + + mətuŋdə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + tuŋ + tuŋ + behind + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + behind + + + čəy + + + čəy + čə́y + 1 + stick + n + + + stick + n + + + yaŋkhə́y + + + yaŋ + yáŋ + hundred + <Not Sure> + + + khə́y + kháy + cut + <Not Sure> + + + fifty + + + phúrə́gə + + + phú + phú + beat + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having beaten + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + təruk + + + təruk + tə́rúk + six + <Not Sure> + + + six + + + ǰel + + + ǰel + ǰel + jail + n + + + jail + n + + + píyu + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -yu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + give! + v + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + irəmme + + + i + i + 1 + write + v + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -me + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + was written + + + yáthə́ŋdo + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 2 + help + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + command. + + + . + + + The jailor opened the letter and read the order of the king which said, 'He is a traitor, after giving him fifty lashes on his back, send him to the jail for six months.' + + + + + + + ǰelərnə iyámbə nəŋgi nəraybə́kse ónthoknə thíbəni. + 41 + + + ǰelərnə + + + ǰelər + ǰelər + warden + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + the warden + + + iyámbə + + + iyám + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + my brother + + + nəŋgi + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + your + + + nəraybə́kse + + + nə- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + ray + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + fate + + + ónthoknə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + extreme amount + + + thíbəni + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being bad. + + + . + + + The jailor said, 'Brother, your fate is very bad.' + + + + + + + həwǰik məharaǰgi raǰbidrohini ədunə nəŋ həwǰik čə́y yaŋkhə́y phúbə tare tha təruk ǰel píbə tare háynə hukum pathoʔe. + 42 + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + məharaǰgi + + + məharaǰ + mə́háraǰa + king + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the king + + + raǰbidrohini + + + raǰbidrohi + raǰbidrohi + traitor + n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + being a traitor + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + then + + + nəŋ + + + nəŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + həwǰik + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + now + + + čə́y + + + čə́y + čə́y + 1 + stick + n + + + stick + n + + + yaŋkhə́y + + + yaŋ + yáŋ + hundred + <Not Sure> + + + khə́y + kháy + cut + <Not Sure> + + + fifty + + + phúbə + + + phú + phú + beat + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + beating + v + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + will fall out + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + təruk + + + təruk + tə́rúk + six + <Not Sure> + + + six + + + ǰel + + + ǰel + ǰel + jail + n + + + jail + n + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + tare + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + will fall out + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + hukum + + + hukum + hukum + command + <Not Sure> + + + command + + + pathoʔe + + + pa + pa + 1 + read + v + + + -thoʔ + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + read. + v + + + . + + + 'Since you are a traitor to the kingdom, I must give you fifty lashes, and I must send you to jail for six months.' + + + + + + + mədudə nupa əse kə́ppe ónthokpənidə́ dəsa əsi ónthoknə phə́tʔedə́ inakkhullu pəysa lə́wǰəw háynə ibə mətəmdədi əynə thəwna iphə́tphə́tlude ədugə phádok taw háybədi əynə thəwna əsi yáwnə phə́rubə kərino háydə́nə nupa əsinə kə́ptə́nə ləyriŋəy kandudə niŋthə́wnə nuŋsáthírədúnə čə́lləkʔe háy əynə əygi bhaygə bišatapanǰi təmmubəsi čúmbəra háynə yeŋbəgi pərikhya lə́wbədə əygi inaysi əwábə tarə́bəni ədunə hukumdo əynə əmuk kə́kthə́tlə́bəni má phádok píbə yáde háydə́nə niŋthə́wnə həwǰikki məraybə́k thírə́bə nupase konúŋ tə́nnə pukhí. + 43 + + + mədudə + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon this + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + əse + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + =se + čhí + =D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + kə́ppe + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -pe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + cried + v + + + ónthokpənidə́ + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + how horrible + + + dəsa + + + dəsa + dəsa + bad.luck + n + + + bad luck + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + ónthoknə + + + ón + ón + measure + <Not Sure> + + + -thok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + extreme amount + + + phə́tʔedə́ + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + =də́ + =tə́ + ==IS:EXCL + <Not Sure> + + + not at all good + + + inakkhullu + + + inakkhul + inakkhul + rich + <Not Sure> + + + -lu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + be rich! + + + pəysa + + + pəysa + pəysá + money + n + + + money + n + + + lə́wǰəw + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -ǰə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + take! + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + ibə + + + i + i + 1 + write + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to write + + + mətəmdədi + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + təm + təm + 1 + time + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + at that time + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + thəwna + + + thəwna + thəwna + courage + n + + + courage + n + + + iphə́tphə́tlude + + + i + + + phə́t + phə́t + 2 + machination + n + + + phə́t + phə́t + 2 + machination + n + + + -lu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + absolutely not plotting + + + ədugə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -gə + =kə + 1 + =SR:ASS + <Not Sure> + + + additionally + + + phádok + + + phá + phá + arrest + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + arrest + v + + + taw + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + make fall out + v + + + háybədi + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + that said + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + thəwna + + + thəwna + thəwna + courage + n + + + courage + n + + + əsi + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + this + + + yáwnə + + + yáw + yáw + participate + v + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + by attaining + v + + + phə́rubə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + becoming good + + + kərino + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + nupa + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + man + + + əsinə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + this + + + kə́ptə́nə + + + kə́p + kə́p + cry + v + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + crying + + + ləyriŋəy + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + was + v + + + kandudə + + + kan + kan + 1 + time + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + at that time + + + niŋthə́wnə + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + king + + + nuŋsáthírədúnə + + + nuŋ + nuŋ + 2 + in + <Not Sure> + + + sá + čhá + body + n + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -dúnə + -túnə + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + being worried + + + čə́lləkʔe + + + čə́l + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + went there + + + háy + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + say + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + bhaygə + + + bhay + bhay + fate + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with fate + + + bišatapanǰi + + + bišatapanǰi + bišatapanǰi + horoscope + n + + + horoscope + n + + + təmmubəsi + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -mu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -bəsi + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + let's decide + v + + + čúmbəra + + + čúm + čum + right + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + will it work + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that + + + yeŋbəgi + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + for looking + + + pərikhya + + + pərikhya + pərikha + exam + n + + + exam + n + + + lə́wbədə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + upon taking + + + əygi + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + my + + + inaysi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + nay + nay + 2 + servant + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this my servant + + + əwábə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + wá + wá + 1 + worry + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + worried + + + tarə́bəni + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + having fallen + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + then + + + hukumdo + + + hukum + hukum + command + <Not Sure> + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that command + + + əynə + + + əy + ə́y + I + pro-form + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + I + + + əmuk + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + muk + múk + once + <Not Sure> + + + once + + + kə́kthə́tlə́bəni + + + kə́k + kə́k + cease + v + + + thə́t + thə́t + obstruct + v + + + -lə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + pause to assess the situation + + + má + + + má + má + 1 + he + <Not Sure> + + + he + + + phádok + + + phá + phá + arrest + v + + + -dok + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + arrest + v + + + píbə + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + giving + + + yáde + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not able + + + háydə́nə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -tə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + by saying so then + + + niŋthə́wnə + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + king + + + həwǰikki + + + həwǰik + həwǰík + now + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of now + + + məraybə́k + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ray + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + his fate + + + thírə́bə + + + thí + thí + 1 + ugly + <Not Sure> + + + -rə́bə + -lə́bə + -CVB:RSLT + Verb + + + being bad + + + nupase + + + nu + nú + person + <Not Sure> + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + =se + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this man + + + konúŋ + + + kon + kon + 2 + place + n + + + úŋ + úŋ + 2 + circular + <Not Sure> + + + palace + + + tə́nnə + + + tə́n + tə́n + 2 + prompt + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + without delay + + + pukhí + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + brought. + + + . + + + When he heard the orders, the man cried, 'Oh, my luck is so cruel! Why was it that when the king wrote a letter to make me a rich man, to give me money, I did not have the stamina to deliver his letter, but when he ordered me to be a prisoner, I proceeded with a lot of courage?' When the man was crying like this, the king was running toward the prison because he was worried. When he reached it he said, 'I was testing my ability to read horoscopes and I used my servant for the test, that is why he is in this unhappy state so I take back my orders, he is not to be your prisoner.' Saying this the king brought the unfortunate servant back with him to the palace. + + + + + + + əsum háynə laynə təmkhrebə́ háybəse niŋthə́w ədunə phə́nə yámnə pukhətʔə́nəsu ŋə́mkhide háybə ipa-ipúgi wári lə́y. + 44 + + + əsum + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sum + čhum + so + <Not Sure> + + + thus + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:INST + <Not Sure> + + + that it is + + + laynə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + god + + + təmkhrebə́ + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -kh + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə́ + -pə + -NMZ + v>n + + + saying that he decides + + + háybəse + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bəse + -pəsi + -CVB:D:PROX + Attaches to any category + + + that + + + niŋthə́w + + + niŋthə́w + niŋthəw + king + n + + + king + n + + + ədunə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + du + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + that + + + phə́nə + + + phə́ + phə + good + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + well + + + yámnə + + + yám + yam + a.lot + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + a lot + + + pukhətʔə́nəsu + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -khət + -khət + -VDIR:UP + v>v + + + -ʔə́nə + -tə́nə + -CVB:CAUSE + Attaches to any category + + + -su + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + even when trying to raise + + + ŋə́mkhide + + + ŋə́m + ŋə́m + possible + <Not Sure> + + + -khi + -khi + -VASP:IAM + Attaches to any category + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + is not possible + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + ipa-ipúgi + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pa + pá + 1 + male + <Not Sure> + + + i- + í- + 1POSS- + n:Any + + + pú + pú + 1 + grandfather + n + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + our forefathers + + + wári + + + wá + wá + 3 + word + n + + + ri + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + story + n + + + lə́y + + + lə́y + ləy + 1 + be + v + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + is. + v + + + . + + + So this is how the story goes, (the story) of our ancestors of how the king tried to thwart the destiny of the cripple which was determined by his god and how the king could not do it. + + + + + + + mətaŋ əsidə laybə́knə khə́tpə təmbə yáde háybə wárisi loyre. + 45 + + + mətaŋ + + + mə- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + taŋ + taŋ + 2 + joint + n + + + chapter + + + əsidə + + + ə- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + si + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + this + + + laybə́knə + + + lay + lay + 1 + god + <Not Sure> + + + bə́k + pə́k + 2 + suit + <Not Sure> + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + by fate + + + khə́tpə + + + khə́t + khə́t + 1 + fight + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + to fight + + + təmbə + + + təm + təm + 2 + learn + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + to learn + n + + + yáde + + + yá + yá + 2 + agree + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not able + + + háybə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + that + + + wárisi + + + wá + wá + 3 + word + n + + + ri + lí + 1 + narrate + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this story + + + loyre + + + loy + loy + finish + v + + + -r + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + finished. + + + . + + + And so with this--it is not possible to change destiny--our story is finished. + + + + + + + + + + + When Are You Going Home? + Yúmdə Kəydəwŋəy Čə́ttoyno? + + + + + yúmdə kəydəwŋəy čə́ttoyno? + 1 + + + yúmdə + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + homeward + + + kəydəwŋəy + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -ŋəy + -ŋəy + -CVB:SIM + Attaches to any category + + + doing what + + + čə́ttoyno + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -toy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + intend to go? + + + ? + + + When is it that you plan to go home? + + + + + + + khə́ŋde léptridə. + 2 + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + don't know + + + léptridə + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + have not yet decided. + + + . + + + I don’t know. I haven’t really fixed a time. + + + + + + + léptriye? + 3.1 + + + léptriye + + + lép + lép + stop + <Not Sure> + + + -t + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -ri + -li + -VASP:PROG + v:Any + + + =ye + =ye + ==IF:CONFM + <Not Sure> + + + haven't fixed a time, you say? + + + ? + + + + + + ə́dó nə́ŋ kəydəw čə́tke háyno, nə́ŋ čə́tkəni nəhán háydayne? + 3.2 + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + kəydəw + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + doing what + + + čə́tke + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ke + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to go + + + háyno + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + didn't you say, + + + , + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + čə́tkəni + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -kə + -kə + 2 + -VMOD:POSS + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + will go + + + nəhán + + + nəhán + nəhán + day.before.yesterday + <Not Sure> + + + other day + + + háydayne + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -d + =tə́ + =IS:EXCL + <Not Sure> + + + ay + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + isn't that what he said? + + + ? + + + So, you haven’t fixed the time? Didn’t you say the other day that you were going to go home? + + + + + + + čə́ttarədi mə́thə́ŋgi tha ə́mə ŋaytabə, baǰi tolop phəŋbəgə, lə́wčə́ttoybə. + 4 + + + čə́ttarədi + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -ta + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if don't go + + + mə́thə́ŋgi + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + thə́ŋ + thə́ŋ + 1 + next + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + of the next + + + tha + + + tha + tha + 2 + month + n + + + month + n + + + ə́mə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + mə + mə + one + <Not Sure> + + + one + + + ŋaytabə + + + ŋay + ŋay + wait + <Not Sure> + + + ta + ta + 1 + fall + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + after waiting, + + + , + + + baǰi + + + ba + ba + father + n + + + ǰi + ǰi + sir + <Not Sure> + + + my father + n + + + tolop + + + tolop + tolop + salary + n + + + salary + n + + + phəŋbəgə + + + phəŋ + phəŋ + find + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + to get, + + + , + + + lə́wčə́ttoybə + + + lə́w + lə́w + take + <Not Sure> + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -toy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + intend to take and go. + + + . + + + If I don’t go, I will have to wait till next month for my father to get his salary and I’ll take the money over there. + + + + + + + óh! + 5.1 + + + óh + + + óh + óh + (intj) + interj + + + I see! + interj + + + ! + + + + + + ə́ydi khə́ŋde. + 5.2 + + + ə́ydi + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -di + =ti + =IS:SPEC + <Not Sure> + + + I + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + didn't know. + + + . + + + + + + hə́ŋčit čə́tsira háynə khə́llebə. + 5.3 + + + hə́ŋčit + + + hə́ŋčít + hə́ŋčít + day.after.tomorrow + <Not Sure> + + + day after tomorrow + + + čə́tsira + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I go + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + khə́llebə + + + khə́l + khə́n + think + <Not Sure> + + + -l + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thinking so. + + + . + + + I see. I didn’t know that. I thought that maybe you were planning to go the day after tomorrow. + + + + + + + kəri-kəri ŋáŋnə́yno? + 6 + + + kəri-kəri + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + kəri + kəri + what + <Not Sure> + + + what all + + + ŋáŋnə́yno + + + ŋáŋ + ŋáŋ + 1 + talk + v + + + -nə́ + -nə + 3 + -VOI:RECP + Attaches to any category + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + are you discussing? + + + ? + + + What are you guys talking about? + + + + + + + khə́ŋde. + 7 + + + khə́ŋde + + + khə́ŋ + khə́ŋ + know + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + not know + + + . + + + I don’t know. + + + + + + + mági babánə, ‘ə́ŋáŋkhə́ygi, pəyságə tháro law,’ háynə háybədo, ə́dúdə čə́tsira háynə khə́nbə. + 8 + + + mági + + + má + má + 1 + she + <Not Sure> + + + =ki + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + her + + + babánə + + + babá + babá + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father, + + + , + + + ‘ + + + ə́ŋáŋkhə́ygi + + + ə́ŋáŋ + ə́ŋáŋ + child + <Not Sure> + + + khə́y + kháy + share + <Not Sure> + + + =gi + =ki + ==SR:POSS + <Not Sure> + + + 'for children, etc. + + + , + + + pəyságə + + + pəysá + pəysá + money + n + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + with money + + + tháro + + + thá + thá + 2 + send + v + + + -r + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + won't you send + + + law + + + law + law + shout + v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + insisted,' + v + + + ,’ + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + háybədo + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + when said + + + , + + + ə́dúdə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + and so + + + čə́tsira + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -si + -čhi + -SMOD:SUP + Attaches to any category + + + =ra + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + shall I go + + + háynə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + that + + + khə́nbə + + + khə́n + khə́n + think + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + thinking. + + + . + + + Her father has told her to come and bring him money for the children and so she is thinking that she’ll go, you see. + + + + + + + hm! + 9.1 + + + hm + + + hm + hm + (intj) + interj + + + I see! + interj + + + ! + + + + + + nə́ŋ yáwdrədi babánə ə́dum thábə ŋəmdro? + 9.2 + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + yáwdrədi + + + yáw + yáw + participate + v + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if can't go + + + babánə + + + babá + babá + father + n + + + =nə + =nə + 2 + ==SR:AGN + <Not Sure> + + + father + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thábə + + + thá + thá + 2 + send + v + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + sending + + + ŋəmdro + + + ŋəm + ŋəm + able + <Not Sure> + + + -d + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + =r + =lə + ==SMOD:INT + <Not Sure> + + + -o + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + tell me, won't you be able? + + + ? + + + If you can’t send it won’t your father be able to send the money? + + + + + + + babádo yúmdə thə́bə́k khə́rə čillebə, <@@> ə́dúnəni. + 10.1 + + + babádo + + + babá + babá + father + n + + + =do + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + father + + + yúmdə + + + yúm + yúm + house + n + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to house + + + thə́bə́k + + + thə́bə́k + thə́bə́k + work + <Not Sure> + + + work + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + čillebə + + + čil + čin + 3 + busy + <Not Sure> + + + -l + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -e + -e + -SMOD:ASRT + Verb + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + being busy, + + + , + + + <@@> + + + ə́dúnəni + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + that is why. + + + . + + + + + + <@@> ### ə́dó ə́y həyeŋ hə́ŋčit čə́tlə́gə məsəm ə́múk lakʔebə. + 10.2 + + + <@@> + + + ### + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + həyeŋ + + + həyeŋ + həyeŋ + tomorrow + <Not Sure> + + + tomorrow + + + hə́ŋčit + + + hə́ŋčít + hə́ŋčít + day.after.tomorrow + <Not Sure> + + + day after tomorrow + + + čə́tlə́gə + + + čə́t + čə́t + go + <Not Sure> + + + -lə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after going + + + məsəm + + + məsəm + məčhəm + day.after.day.after.tomorrow + <Not Sure> + + + the day after the day after tomorrow + + + ə́múk + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + múk + múk + once + <Not Sure> + + + again + + + lakʔebə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔe + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + going. + + + . + + + + + + ə́dó klasto phəzənə, kəyno-təwrəmmo, yáwrəmmo, hənləkʔə́gə notkadu ə́y singebə. + 10.3 + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + klasto + + + klas + klas + class + n + + + =to + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + that class + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + , + + + kəyno-təwrəmmo + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + =no + =no + ==SMOD:INQ + <Not Sure> + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + what should you do, + + + , + + + yáwrəmmo + + + yáw + yáw + include + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mo + -o + -SMOD:SOLCT + Attaches to any category + + + please participate, + + + , + + + hənləkʔə́gə + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after returning + v + + + notkadu + + + not + not + note + n + + + =ka + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + =du + =tú + ==D:DIST + <Not Sure> + + + the notes + + + ə́y + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + I + pro-form + + + singebə + + + sin + čin + 4 + copy + v + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + will copy. + n + + + . + + + My father is a little busy with work at home. That’s why I’ve got to go. So, I will go tomorrow or the day after tomorrow and I’ll return the day after the day after tomorrow. So, you attend the class very regularly, and when I come back I’ll copy your notes. + + + + + + + yénsaŋ khə́rə purəku, yúmdəgi ə́haw-ə́hawbə. + 11 + + + yénsaŋ + + + yénsaŋ + yénčhaŋ + vegetable + n + + + vegetable + n + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + purəku + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + bring, + + + , + + + yúmdəgi + + + yúm + yúm + house + n + + + =dəgi + =təgi + ==SR:ABL + <Not Sure> + + + from home + + + ə́haw-ə́hawbə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + haw + haw + tasty + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + very tasty. + + + . + + + Bring some vegetables from your house, the very tasty ones. + + + + + + + o! + 12 + + + o + + + o + o + (intj) + interj + + + Right! + interj + + + ! + + + Right. + + + + + + + kó. + 13 + + + kó + + + kó + kó + 1 + tag + interj + + + OK? + interj + + + . + + + OK? + + + + + + + úŋ! + 14.1 + + + úŋ + + + úŋ + úŋ + 1 + yes + <Not Sure> + + + Yes! + + + ! + + + + + + purəkʔe. @ + 14.2 + + + purəkʔe + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -rək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -ʔe + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + want to bring. + + + . + + + @ + + + Yes, I will bring some. + + + + + + + @ ŋá mə́túm tawrə́gə puhənləku. @ + 15 + + + @ + + + ŋá + + + ŋá + ŋá + fish + n + + + fish + n + + + mə́túm + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + túm + túm + 2 + piece + n + + + pieces + n + + + tawrə́gə + + + taw + taw + 2 + fry + v + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + having fried + v + + + puhənləku + + + pu + pu + bring + <Not Sure> + + + -hən + -hən + -VOI:CAUS + Attaches to any category + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -u + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + cause to bring. + + + . + + + @ + + + Bring back some fried fish. + + + + + + + ə́dú həndə́k khə́rə noŋ níní suti thánigə háysinə kəmáy təwbə? + 16 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + həndə́k + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + də́k + tə́k + 1 + rub + v + + + recently + v + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + noŋ + + + noŋ + noŋ + day + n + + + day + n + + + níní + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + ní + ní + 1 + two + <Not Sure> + + + two or so + + + suti + + + suti + čhuti + holiday + n + + + holiday + n + + + thánigə + + + thá + thá + 2 + send + v + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + will happen, and + + + háysinə + + + háy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + so being + + + kəmáy + + + kəm + kə́rəm + how + <Not Sure> + + + áy + háy + 1 + say + <Not Sure> + + + how to put it + + + təwbə + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -pə + -pə + -NMZ + v>n + + + doing? + + + ? + + + I’ve heard recently that there may be a holiday for two or three days. Is that correct? + + + + + + + ə́dú pərikha mə́yá, ə́s! + 17.1 + + + ə́dú + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dú + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + that + + + pərikha + + + pərikha + pərikha + exam + n + + + exam + n + + + mə́yá + + + mə́- + mə́- + 1 + NM- + Attaches to any category + + + ya + ya + 1 + near + <Not Sure> + + + near, + + + , + + + ə́s + + + ə́s + ə́s + (intj) + interj + + + Geez! + interj + + + ! + + + + + + náʔ ə́sídə layrík payay, kəyno sum yúm ləyrə-kəydəwdoybə? + 17.2 + + + náʔ + + + náʔ + nák + close + <Not Sure> + + + top + + + ə́sídə + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + sí + čhí + D:PROX + <Not Sure> + + + =də + =tə + 1 + ==SR:LOC + <Not Sure> + + + to this + + + layrík + + + layrík + layrík + book + n + + + book + n + + + payay + + + pa + pa + 1 + read + v + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + -y + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + need to read, + + + , + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + sum + + + sum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + yúm + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + ləyrə-kəydəwdoybə + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -rə + -lə + 3 + -ASP:PERF + Verb + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + -doy + -toy + -VMOD:INTEND + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + what will you do there? + + + ? + + + Why are you wondering about whether or not there is a holiday? Our examination is not very far off, so we need to study. What will you do at home? + + + + + + + hóy! + 18.1 + + + hóy + + + hóy + hóy + yes + <Not Sure> + + + yes! + + + ! + + + + + + thunə lakʔəgə ə́dó. + 18.2 + + + thunə + + + thu + thu + fast + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fast + + + lakʔəgə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =gə + =kə + 1 + ==SR:ASS + <Not Sure> + + + will come + + + ə́dó + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dó + =tú + D.DIST + <Not Sure> + + + because of that. + + + . + + + + + + ə́ysú pəysá thárurə́gə ə́dum thunə lakʔəgebə nóy phəzənə kəyno təwrəmmukó? + 18.3 + + + ə́ysú + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + -sú + -čhú + -IS:ADD + Attaches to any category + + + I too + + + pəysá + + + pəysá + pəysá + money + n + + + money + n + + + thárurə́gə + + + thá + thá + 2 + send + v + + + -ru + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + -rə́gə + -lə́gə + -CVB:SEQ + Attaches to any category + + + after sending + + + ə́dum + + + ə́- + ə́- + ATT- + Attaches to any category + + + dum + čhum + thus + <Not Sure> + + + thus + + + thunə + + + thu + thu + fast + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fast + + + lakʔəgebə + + + lak + lak + come + <Not Sure> + + + -ʔə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + -ge + -ke + -SMOD:OPT + Attaches to any category + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + wanting to come + + + nóy + + + n- + nə́- + 2POSS- + Attaches to any category + + + óy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + you + + + phəzənə + + + phəzə + phəǰə + beautiful + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + beautifully + + + kəyno + + + kəy + kəri + what + <Not Sure> + + + -no + =no + =SMOD:INQ + <Not Sure> + + + what is it + adv + + + təwrəmmukó + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -rəm + -ləm + -INFR + v>v + + + -mu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + do, alright? + + + ? + + + Yes, after sending the money I’ll come very soon. So you please attend, what is it--class--very regularly, alright? + + + + + + + úm! + 19.1 + + + úm + + + úm + úm + (intj) + interj + + + Right! + interj + + + ! + + + + + + həndə́kti pripərešə́n kə́nnə təwdə-yapóntene. + 19.2 + + + həndə́kti + + + hən + hən + 2 + old + <Not Sure> + + + də́k + tə́k + 1 + rub + v + + + =ti + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + right now + + + pripərešə́n + + + pripərešə́n + pripərešə́n + preparation + n + + + preparation + n + + + kə́nnə + + + kə́n + kə́n + hard + adv + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + intensely + + + təwdə-yapóntene + + + təw + təw + do + <Not Sure> + + + -də + -tə + 1 + -NEG + <Not Sure> + + + ya + ya + 1 + possible + <Not Sure> + + + pó + pót + thing + <Not Sure> + + + nte + nə́tte + is.not + <Not Sure> + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + not a thing to possibly do. + + + . + + + + + + yeŋŋune. + 19.3 + + + yeŋŋune + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -lu + -VAM:AND + Attaches to any category + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + look to that. + + + . + + + + + + ə́ykhóy keriyarnebə yeŋŋu. + 19.4 + + + ə́ykhóy + + + ə́y + ə́y + I + pro-form + + + khóy + khóy + 1 + hpl + <Not Sure> + + + we + + + keriyarnebə + + + keriyar + keriyar + career + n + + + =ne + =ne + ==IF:SI + <Not Sure> + + + -bə + -pə + -NMZ + v>n + + + it is our career, right + + + yeŋŋu + + + yeŋ + yeŋ + look + v + + + -ŋu + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + look. + + + . + + + Right. Right now there is no question of not preparing hard. Look, after this issue, after all this--this is our career we’re talking about!--so look after these things. + + + + + + + úm! + 20 + + + úm + + + úm + úm + (intj) + interj + + + Yes! + interj + + + ! + + + Yes! + + + + + + + nə́ŋ yúm pə́ŋləy-ləythoʔí, thunə hənləkčəw. + 21 + + + nə́ŋ + + + nə́ŋ + nə́ŋ + you + pro-form + + + you + pro-form + + + yúm + + + yúm + yúm + house + n + + + house + n + + + pə́ŋləy-ləythoʔí + + + pə́ŋ + pə́k + 1 + stick.to + v + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + ləy + ləy + 1 + be + v + + + -thoʔ + -thok + -VDIR:AND + Attaches to any category + + + -í + -í + -SMOD:DECL + Verb + + + always away on visits + v + + + , + + + thunə + + + thu + thu + fast + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fast + + + hənləkčəw + + + hən + hən + 1 + return + v + + + -lək + -lək + 1 + -VAM:DIST + v>v + + + -čə + -čə + -VOI:SBEN + Attaches to any category + + + -w + -u + -SMOD:IMP + Attaches to any category + + + won't you return. + v + + + . + + + You are at home too much. Return soon, you hear? + + + + + + + rutinsi khə́rə thunə pírədi phədəwnikó, seriyə́s oyšənnə́bə, kó? + 22 + + + rutinsi + + + rutin + rutin + routine + n + + + =si + čhí + ==D:PROX + <Not Sure> + + + this exam schedule + + + khə́rə + + + khə́rə + khə́rə + some + <Not Sure> + + + some + + + thunə + + + thu + thu + fast + <Not Sure> + + + -nə + -nə + 1 + -ADV + Attaches to any category + + + fast + + + pírədi + + + pí + pí + 1 + give + v + + + -rə + -lə + 2 + -ASP:PROSP + Attaches to any category + + + =di + =ti + ==IS:SPEC + <Not Sure> + + + if giving + + + phədəwnikó + + + phə + phə + good + <Not Sure> + + + dəw + təw + do + <Not Sure> + + + =ni + =ni + ==COP + <Not Sure> + + + =kó + =kó + =-TAG + <Not Sure> + + + would be good, right, + + + , + + + seriyə́s + + + seriyə́s + seriyə́s + serious + <Not Sure> + + + serious + + + oyšənnə́bə + + + oy + oy + be + <Not Sure> + + + -šən + -čhin + -VDIR:VEN + Attaches to any category + + + -nə́bə + -nə́bə + -CVB:PURP + Attaches to any category + + + so we can be, + + + , + + + kó + + + kó + kó + 1 + tag + interj + + + OK? + interj + + + ? + + + It would be good if we were given the exam schedule quickly, right? We need to be serious about this stuff, right? + + + + + + + úŋ. + 23 + + + úŋ + + + úŋ + úŋ + 1 + yes + <Not Sure> + + + yes. + + + . + + + Yes. + + + + + + + + + + \ No newline at end of file