Index: languages/apertium-crh/texts/article.txt =================================================================== --- languages/apertium-crh/texts/article.txt (nonexistent) +++ languages/apertium-crh/texts/article.txt (revision 81868) @@ -0,0 +1,30 @@ +İlyas Bahşış: +İlyas Temir-Qaya oğlu Bahşış (1913 s. mart 23, Aqmescit – 2000 s. iyül 25, Aqmescit) – qırımtatar klassik muzıkasınıñ esasçılarından biridir, belli bestekâr, dirijor, körümli medeniyet ve cemaat erbabı. +Tercimeial. +1913 senesi quyumcı Bahşış oğlu Temirqaya ve Asibenıñ qorantasında doğdı. +1922-1931 ss. Aqmescitteki 9 yıllıq umumtasil "Ruşdiye" mektebini bitirdi. Birinci muzıka derslerini tap mektepte oquğanda alıp başlay ve pianino, kemane, mandolina, klarnet çalmaqnı ögrene. İlyasnıñ birinci muzıka ocası o vaqıtlarda belli kemanecı Fazıl Çergeev edi, klarnet ocası – Maliyev. "Ruşdiye" mektebinde İlyas oquvnen beraber şahsiy tarzda, belli muzıka ocaları İ. İ. Çernov ve Ya. İ. Bogoradovğa qatnap, muzıka nazariyesini ögrendi. +1932 senesinde İlyas Bahşışnı konkurs esasında Qırım devlet radiokomitetine diktor olaraq işke qabul eteler. O vaqıt radioda qırımtatar tilinde qadın diktor olaraq Eşref Şemi-zadeniñ qız qardaşı Esire Şemi-zade çalışa edi. Şay, onıñnen beraber İlyas Bahşış 10 yıl qırımtatar tilinde olğan bütün radio yayınlarını alıp bardılar. Radiokomitette çalışqan yılları çoqtan-çoq meraqlı çalğıcılar, yırcılar, drama aktörlarınen körüşe ve tanış ola, çünki Qırım radiokomitetiniñ ştatları 150 adamdan ibaret edi, olarnıñ içinde de: Sabriye Erecepova, Zeynep Lümanova, Ediye Topçı, ressam Memet Abselâmov, bestekârlar Yağya Şerfetdinov, Asan Refatov ve onıñ qardaşı çalğıcı Reşat Refatov. +1934 – 1937 ss. Aqmescitteki muzıka tehnikumına oqumağa kire. Ocaları: İ.İ. Çernov (Rimskiy-Korsakovnıñ talebesi), pianinocı ve dirijor L. Satanovskiy. +1937 s. İlyas Bahşış Muzfondnı (soñra Qırım bestekârlar birligine) reis olıp tayin ola ve bunıñnen beraber Qırım radiokomiteti muzıka yayınlarınıñ baş muarriri sıfatında tayinlene. O devirde Bahşış Yağya Şerfetdinovnen dramaturg Yusuf Bolat ve şair İbraim Bahşışnıñ "Arzı qız" dramasına muzıka yazdılar. Abibulla Qavrinen ise "Altın beşik"ke muzıka yazdılar. Ondan soñ biri-biri artından Bahşış "Nasreddin oca", "Bağçasaray çeşmesi" pyesalarına muzıka yazdı. Rus teatri içün – "Жрица огня", "Свадьба Кречинского" muzıkanı yaza. +1937-38 ss. tarihta "Büyük terror" adlandırılğan devirniñ içinde Stalin bütün SSCBde em Qırımda çoqtan çoq ziyalılarnıñ repressiyalarğa ograta ve, şay etip, coqusı qırımtatar ziyalılar da birden yoq etile. İlyas Bahşış sağ qala. +1940 s. İlyas Bahşış "Qırım MŞSCde nam qazanğan sanat erbabı" unvanınen taqdirlendi. +1940 s. mayısta İlyas Bahşış Qırımtatar devlet oyun ve yır ansambliniñ bediiy reberi olaraq tayinlendi ve bu işte 1940 s. oktâbr ayınace çalıştı. Amansız cenk ve sürgünlik bestekârğa icatneñ oğraşmaşa keder etti. 1943 s. İlyas Bahşış truppa erkânında Romaniyağa quvuldı. Çoq müşküllikler çekip 1944 s. noyabrde teatr truppası ğurbetlikten Sovetler Birligine qayta. Şundan soñ 1,5 ay devamında toplama lagerinde bulundılar. Soñra 1945 s. martta "spetskontingent" kibi adlandırılğan artistler gruppası Tacikistanğa sürüldi. İlyas Bahşış Qırğızistanğa Mayluu-suuğa yollana, anda bestekâr uran ocaqlarında çalışmağa mecbur ola. Dekabr soñunda İlyas Bahşışnı idareci Şedrin özüne çağıra ve Leninabadqa qaytması kerek olğanını ayta. Leninabadqa ise kelgen soñ o Taşkentke yollandı. +Vesiqalarını coyğan İlyas Bahşış tekrar Namangandaki muzıka oquv yurtuna oqumağa kirdi. +1946-1956 ss. Özbekistannıñ Ferğana şeerindeki özbek ve rus drama teatrleriniñ dirijorı ve muzıka qısmınıñ müdiri vazifelerinde çalışa. +1954-1957 ss. Moskvadaki Gnesinler adına muzıka konservatoriyasında belli bestekâr ve namlı ŞSCB artisti R. Glierniñ sınfında stajlandı. +1957 senesi İlyas Bahşış Qırımtatar oyun ve yır ansambliniñ meydanğa ketirmek qararına keldi. Bir qaç ay zarfında bestekâr ansamblge yırcı, oyuncı, çalğıcı kadrlarını qıdırıp tapma kereginen Özbekistannıñ çeşit şeerlerinde ve qışlaqlarında buluna. +İyünde 1957 senesi Taşkentte estrada teatri binasınıñ zalında qırımtatar ansambliniñ birinci kontserti büyük muvafaqiyetnen numayış etile. +1957 senesinden 1962 senesinece, soñra 1966-dan 1972 senesine qadar şu ansamblniñ yolbaşçısı vazifesinde çalıştı. 1967 s. İlyas Bahşışqa Özbekistanda nam qazanğan artist ve 1973 s. Özbekistanda nam qazanğan oca unvanları berildi. +1962-1989 ss. Taşkentteki muzıka mektebinde oca ve direktor vazifelerinde çalıştı. +1989 s. İlyas Bahşış Qırımğa qayta ve, bir gruppa teşebbüsçilernen beraber Qırımtatar teatriniñ öz Ana-Vatanda ğayrıdan doğması içün çalışıp, onıñ birinci bediiy reberi ola. Şay, 1990 senesi aprelniñ 15-inde 47 yıllıq susqunlıqtan soñ qırımtatar teatriniñ perdesini açmağa ve "Arzı qız" spektaklini premyerasınen yañıdan yaşap başlamasına bestekâr sebepçi oldı. +1993 s. Qırımtatar medeniyetiniñ ğayrıdan canlandırıluvı yolunda yapqan yararlıqları içün “Ukrainada nam qazanğan sanat erbabı” unvanı berildi. +1994 s. İlyas Bahşış qırımtatar halqnıñ deportatsiya oluvınıñ 50 yıllığı munasebetinen “Keder” ve “Bulutlar” yırlarını (sözl. Eşref Şemi-zade ve Bekir Çoban-zadeniñ), ve orkestr içün “Yanıq nağmesi” eserlerni yarata. +1994 s. Qırım cumhuriyetiniñ devlet mukâfatına taqdim olundı. +2000 s. iyün 25-de belli bestekâr vefat etti. +2013 senesi Qırım teatrinde İlyas Bahşışnıñ 100 yıllığına bağıslanğan kontsert olıp keçti. Kontsertte qırımtatar teatriniñ orkestrinen beraber İlyas Bahşış yazğan yırlarnı Rustem Memetov, Emine Cevdetova ve başqaları icra ettiler. + +Saylama vokal eserler: +Saylama vokal eserler (muzıka muarriri ve tertip etici – Cemil Karikov) - içinde belli qırımtatar bestekârı İlyas Bahşışnıñ qırımtatar şairleriniñ şiirlerine ve spektakllerge yazğan muzıkası, bestekâr tarafından işlengen yırları olğan cıyıntıqtır. +İşbu kitapnıñ dünya yüzüni körmesine bestekârnıñ qızı Elzara Bahşış büyük isse qoştı. +Muzıkal mekteplerniñ talebeleri (Canköyli Darya Skripka, Sevilâ Abibullayeva, Yuriy Kovalöv kibi), işte endi bu kitapnı qullanıp, İlyas Bahşışnıñ yazğan yırlarnıñ böylece ögreneler. + Index: languages/apertium-crh/texts/news.txt =================================================================== --- languages/apertium-crh/texts/news.txt (nonexistent) +++ languages/apertium-crh/texts/news.txt (revision 81868) @@ -0,0 +1,105 @@ +Halqara cemaatı Qırımnıñ Rusiyege qoşuluvını işğal olaraq tanıy. Moskvanıñ soñki areketleri Ukraina ve Rusiye arasında alâqalarnıñ kerginleşüvine ve Rusiyeniñ halqara munasebetlerinden çetleşüvine ketire. NATO, AQŞ, AB ve Avropa Birliginiñ ayırı memleketleri Rusiyege qarşı maliyeviy ve vizalı cezalarnı kirsetti. Moskva «G8» terkibinden çıqarıldı ve Soçide keçirilecek olğan dünyanıñ eñ nufuzlı memleketlerniñ körüşüvini lâğu etildi. Bu körüşüv Brüsselde ötkerilecek. + +Qırım Rusiye toprağı olaraq tanılsa, o vaqıt RF Ukrainağa para berir +Rusiyeden maliye yardımnı almaq içün Ukraina Qırımnıñ RF-na qoşuluvı qanuniy olğanını tanımalı, bundan da ğayrı, anayasa islâatını, saylavlarnı keçirmek ve rusiyelilerni ayırımamaq kerek. Bunı  Washingtonda Almaniya maliyenaziri Wolfgang Şoyble ile körüşüv çerçivesinde RF maliye naziri Anton Siluanov bildirdi. + +«Lew ve Şoyblege aytqan 4 noqtaiy-nazarımız bar: anayasa islâatı, prezidentniñ qanuniy saylavı ve añlaşmağa mümkün olğan ükümetniñ teşkil etüvi, Qırım vaziyetiniñ qanuniy tanuvı ve Ukraina şarq regionlarında kergin meselelerniñ çezilüvi, – dep bildire Siluanovanıñ sözlerini RİA Novosti. – İdare etüvni barışq yollarnen, Ukraina qanunları boyunca, rus halqını ayırmayıp, qurban ve qırğınsız amelge keçirmek kerek. Böyle mevamıznı şart olaraq bildiremiz, böyleliknen Rusiye em bücet, em gaz meselelerinde maliyeviy yardımnı köstere bilecek». + +Bıltır RF Ukrainağa 15 mlrd doll. miqdarında maliyeviy yardımnı köstermege qarar aldı. Faqat tek 3 mlrd doll. keçirmege yetiştirdi. Bundan soñraUkrainadaki siyasiy buhran mucadelesi neticesinde ükümet de deñişti. Bu sebepten Rusiye gaz içün endirim bermeyip, ukrain iqtisadiyatnıñ teminlevinden vazgeçti. + +Ukraina, Rusiye, AQŞ ve Ab aprel 17 künü Jenevada muzakerelerni keçirecekler +Dört taraflama muzakereler aprel 17 künü Jenevada olıp keçecek. Mında Ukraina, Rusiye, AQŞ ve AB tışqı siyasiy bölükleri iştirak etecek, dep bildire Azatlıq Radiosı. + +Bunı AQŞ devlet departamentiniñ matbuat-kâtibi Jen Psaki bildirdi. + +Evelleri Ukraina buhranı sebebinden olacaq körüşüvni AQŞ devlet kâtibi John Kerry, Rusiye çetel işler naziri Sergey Lavrov ve muzakerelerniñ diger iştirakçileri tasdıqladılar. Toplaşuv kelecek afta olacağı aqqında söz yürsetile edi, amma o vaqıt tarih ve yerni belgilemediler. + +AQŞ-nıñ cezasına daa yedi qırımlı ve «Çernomorneftegaz» oğradı +Amerika Qoşma Ştatalarınıñ maliye nazirligi Qırımnıñ qanunsız ükümeti vekillerine qarşı sanktsiyalar belgiledi. +  +Azatlıq Radiosı bildirgeni kibi, cedvelge Kiyev tarafından işten çıqarılğan mahsus hızmetlerniñ yolbaşçısı Petr Zima, öz başına tayinlengen Aqyarnıñ meri Aleksey Çalıy, Qırım «ükümet» yolbaşçsı muavini Rustam Temirgaliyev, Qırım parlamenti spikeriniñ mesleatçısı Yuriy Jerebtsov, «referendum»nıñ keçirilüvi boyunca komissiya reisi Mihail Malışev,  bu kibi Aqyardaki komissiyanıñ yolbaşçısı Valeriy Medvedєv ve qırım Yuqarı Şurası sabıq vitse-spikeri  Sergey Tserkovnıñ soy adları kirsetildi. +  +Bu kibi areketler, şimdiki vaqıtta separatistlerniñ qoluna keçken «Çernomorneftegaz» şirketine de tesir etecek. +  +Sanktsiyalar boyunca, yuqarıda añılğan şahıslarnıñ AQŞ-nıñ territoriyasında olğan er türlü aktivlerniñ toqtatılması belgelene. Em de, maliye tedbirlerniñ ötkerilüvi da yasaqlana. +  +Bundan evel, kirsetilgen yasaqlar Qırım Devlet Şurasınıñ yolbaşçısı  Vladimir Konstantinov ve Qırım baş-naziri Sergey  Aksenovnen bağlı edi. + +Slovânskta ekstremistlerniñ bir qısımnı оligarh idare ete – Tımçuk +Arbiy-siyasiy taqiqatlar merkeziniñ yolbaşçısı Dmıtro Tımçuk Slovânsk ile bağlı tahminiy neticelerni ketire. + +«İnformatsion qarşılıq» gruppasınıñ malümatı. Slovânskta ekstremistlerniñ esas qısmı 600 insandan ibaret. RF SQ BŞ Baş istihbarat idaresiniñ spetsnazından ğayrı, şeerde Donbassnıñ çeşit areket ve teşkilâtlarnıñ vekilleri de faaliyet köstere. Olar 2 gruppağa bölündi», – dep qayd ete o öz Fasebook saifesinde. + +«200 insandan ibaret olğan gruppağa bir оligarhnıñ müitinden vekiller yolbaşçılıq ete. Ekinci gruppağa, 300 insan, belli cinaiy şahısnıñ müitinden insanlar başlıq ete. Ekstermist areketlerniñ umumiy idaresini ise Rusiye Baş istihbarat idaresi keçire», – dep yaza arbiy ekspert. + +Donetsk vilâyet memuriyetniñ malümatına köre, bugün antiterroristik ameliyat neticesinde Slavânskta bir insan elâk oldı, 9 yaralandı. + +Donetskte antiterroristik ameliyat neticesinde bir insan elâk oldı ve 9 yaralandı – Vilâyet Devlet memuriyeti +Donetskte antiterroristik ameliyat neticesinde bir insan elâk oldı ve 9 yaralandı. + +Donetsk Vilâyet Devlet memuriyetiniñ sağlıq saqlav departamentiniñ beyanatına köre, Slavânsk şeеrinde antiterroristik ameliyat devamında 5 insan yaralandı. Bundan da ğayrı, al-azırda «Rostov-Harkov» yolunda Slavânsk ve Artemovsk şeerleri arasında silâlı çatışma devam ete. Onıñ neticesinde bir insan elâk oldı, 4 – zarar kördi. + +Slavânskta acele yardım arabalarnıñ areket etüvi şimdi sıñırlıdır, amma ekimler bütün olğan imkânlarnı qullanıp, acele yardımnı köstermege ve zararlanğan insanlarnıñ hastahanelerge ketirilmesi içün areket ete. + +Taraflardan qaysı birisinde zarar körgenler bar olğanı aqqında malümat al-azırda belli degil, dep bildire Radio Svoboda. + +Bugün Slavânskta Ukraina havfsızlıq hızmeti yolbaşçılığında antiterroristik ameliyat olıp keçe. + +Moskvada «Aqiqat yürüşi» keçe +Rusiye paytahtı, Moskvada, Saharova caddesinde muhalifet «Aqiqat yürüşni» keçire. + +Muhalifet firqalarnıñ ve areketlerniñ aktivistleri «Doğru ve mustaqil matbuat vastaları içün», «Teleekranlardaki yalanğa qarşı» kibi şiarlernen çıqışta buluna, dep bildire Radio Svoboda. + +Mitingde aktrisa Liya Ahecakova, animator Garri Bardin, şair ve jurnalist Dmitriy Bıkov, aktör Aleksey Devotçenko, yırcı Aleksey Kortnev, aktör Aleksandr Filippenkonıñ çıqışları da beklenile. + +Bundan da ğayrı, mitingde bir qaç namzetlikte çeşit «mukâfatlar» berilecektir – «Utanmayıp aldata», «Yüregimiz qarışa» ve digerleri. Mukâfatlar belli şahıslrğa, ilk evelâ federal telekanalarnıñ yolbaşçılarına berilecektir. + +Numayış Moskva akimiyeti ile uyğunlaştırıldı. İştirakçilerniñ beklenilgen sayısı – 50 biñ. Böyle tedbirler diger şeerlerde de keçirile bilecek. + +Aksönovnıñ «halq imayesı» resmiy statusnı elde etecek +Öz başına taiynlengen Qırım baş naziri Sergey Aksönov eñ yaqın kelecekte Qırım «halq imayesini» resmiyleştirmege vade ete. + +Bunı o bazar künü, aprel 13-de, yarımadanıñ «halq imayesi» temsilcilerniñ taqdirlev tedbirinde ilân etti. + +«Rusiye Federatsiyası ile keçirilgen muzakeremiz bizge eñ yaqın kelecekte Qırım halq imayesini Rusiye Federatsiyasınıñ uquqiy alanında resmiyleştirmege imkân berecek», – dep bildire Aksönovnıñ sözlerini İTAR-TASS. + +«Qırım qoruvı içün» 1375 «asker» medalge nail oldı. + +AQŞ elçisi: «Ukraina cenübiy-şarqında aktivistler Rusiye silâsını qullana» +AQŞ vekâletli elçisi Ukrainada Geoffrey Pyatt Ukraina şarqında boyevikler Rusiye silâsını qullanğanlarına diqqat ayıra. + +«Ukraina cenübiy-şarqında boyeviklerde Rusiye silâsı bar, em de olar Qırımnı zapt etken rusiye ordularda olğan urbağa kiyingenler», - dep yazdı o Twitterde. + +Bunı Radio Svobada bildire. + +Evelleri AQŞ devlet kâtibi John Kerry Rusiye çetel işler nazirliginiñ başı Sergey Lavrovnı yañı aqibetler aqqında tenbiyeledi. Eger de Rusiye Federatsiyası Ukraina şarqındaki vaziyetni kerginleştirmege toqtamasa, onı yañı cezalar bekleycek, dep bildirdi AQŞ devlet departamenti. + +Lavrov, öz nevbetinde, Kerryge şunı ayttı ki, eger de Ukraina cenübiy-şarqına nisbeten küç-quvet qullansa, aprel 17 kününe planlaştırılğan dört taraflama körüşüv keçmeycek eken, qayd ete Rusiye çetel işler nazirligi. + +Aprel 17 künü Jenevada Rusiye, AQŞ, Ukraina ve Avropa birliginiñ temsilcileri arasında muzakereler ötkerilmeli, faqat körüşüvniñ tam şekli daa belli digildir. + +Slavânskta Ukraina havfsızlıq hızmetiniñ zabiti öldürildi, daa 5 uquq qoruyıcı zararlandı – Avakov +Donetsk vilâyeti Slavânskta keçirilgen antiterroristik ameliyatı neticesinde Ukraina havfsızlıq hızmetiniñ zabiti öldürildi daa 5 uquq qoruyıcı zararlandı. + +Bunı içtimaiy ağda içki işler naziri Arsen Avakov yazdı, dep bildire Radio Svoboda. + +«Slavânsk. Elâk olğanlar ve zararlanğanlar eki taraftan da bar. Bizim tarafımızdan – Ukraina havfsızlıq hızmetiniñ zabiti. Ukraina havfsızlıq hızmetiniñ ATM yolbaşçısı ve daa 4 insan zarar kördi. Separatistler tarafından – belli bir malümat daa yoq», – dep yazdı o. + +Avakov şunı da qayd etti ki, «separatistler yerli eali qalğanınen qorçalanmağa başladılar… Ukraina havfsızlıq hızmeti quvetlerniñ ğayrıdan teşkilüvini ilân etti». + +Bugün Slavânskta Ukraina havfsızlıq hızmeti yolbaşçılığında antiterroristik ameliyat olıp keçe. + +AQŞ Rusiyeni yañı cezalar aqqında tenbiyeley +AQŞ devlet kâtibi John Kerry Rusiye çetel işler nazirliginiñ başı Sergey Lavrovnı yañı aqibetler aqqında tenbiyeledi. Eger de Rusiye Federatsiyası Ukraina şarqındaki vaziyetni kerginleştirmege toqtamasa, onı yañı cezalar bekleycek, dep bildirdi AQŞ devlet departamenti. + +Eki memleketniñ tışqı siyasiy bölüklerniñ nazirleri Ukraina vaziyetiniñ amerika tarafınıñ teşebbüsi ile qurulğan telefon vastası ile muzakere ettiler, dep haber ete BBC. + +Kerry Ukraina şarqında memuriy binalarnıñ zaptı tışqı quvetler tarafından idare etilmesinen bağlı öz fikirlerini bildirdi. + +Aktivitlerniñ qolunda rusiyeniñ  silâsı bar, em de olar Qırımnı işğal etkenlerniñ  arbiy urbasına kiyingenler, qayd ete Devlet departamenti. + +Bugün pravoslav ve yunan-katolikler Tal bazarıkunüni qayd eteler +Ukraina pravoslav ve yunan-katolikleri aprel 13 künü, Paşalyadan bir afta evel, 12 müim bayramlardan birisisayılğan Tal bazarı kunüni qayd eteler. + +Bugün kilselerde tantanalı diniy merasimler keçe. +